EFEKTYWNOή FUNKCJONOWANIA PUBLICZNYCH UCZELNI ROLNICZYCH W LATACH

Transkrypt

1 Z BADAÑ ROCZNIKI NAD EFEKTYWNOŒCI NAUK ROLNICZYCH, SZKOLNICTWA SERIA G, T. WY SZEGO 97, z. 3, Z BADAÑ NAD EFEKTYWNOŒCI SZKOLNICTWA WY SZEGO EFEKTYWNOŒÆ FUNKCJONOWANIA PUBLICZNYCH UCZELNI ROLNICZYCH W LATACH Micha³ Œwit³yk *, Zbigniew Mongia³o ** * Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Kierownik: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk ** Katedra Zastosowañ Matematyki w Ekonomii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Kierownik: prof. dr hab. Jan Zawadzki S³owa kluczowe: efektywnoœæ, szko³y wy sze, DEA Key words: efficiency, universities, DEA S y n o p s i s. Celem opracowania jest ustalenie efektywnoœci szkó³ wy szych w Polsce w latach Analizie poddano 59 uczelni podlegaj¹cych nadzorowi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy szego, ze szczególnym uwzglêdnieniem uczelni rolniczych. W badaniach zastosowano metodê DEA zorientowan¹ na VRS. W badaniach zastosowano model uczelni sk³adaj¹cy siê z dwóch wyjœæ (liczba studentów ogó³em, wartoœæ œrodków uzyskanych na badania) oraz z dwóch nak³adów (wartoœæ p³ac brutto, wartoœæ pozosta³ych kosztów rodzajowych). Przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci VRS w latach wynosi³ od 4,0 do,%. Najwy szymi wspó³czynnikami efektywnoœci VRS charakteryzowa³y siê uczelnie techniczne, zaœ najni sze wspó³czynniki efektywnoœci odnotowano w uczelniach ekonomicznych i rolniczych. Z analizy luk produkcyjnych wynika, e przyczyn¹ nieefektywnoœci uczelni mo e byæ nieprawid³owo realizowana kierownicza funkcja organizowania. WSTÊP BodŸcem do opracowania by³a lektura dwóch tomów dokumentów opublikowanych przez Konferencjê Akademickich Szkó³ Polskich (KRASP): Strategia rozwoju szkolnictwa wy szego Projekt œrodowiskowy [2009] oraz Polskie szkolnictwo wy sze. Stan, uwarunkowania i perspektywy [2009]. Z propozycjami zawartymi w obu dokumentach nale y siê zgodziæ zarówno resort, jak i uczelnie wymagaj¹ g³êbokich reform, których celem powinno byæ dorównanie do standardów obowi¹zuj¹cych w zachodnioeuropejskich szko³ach wy szych. Nale y jednak zauwa yæ, e diagnoza stanu szkolnictwa wy szego w Polsce przedstawiona w tych opracowaniach nie jest oparta na wynikach badañ naukowych, poniewa w Polsce badania takie nie s¹ prowadzone.

2 270 M. ŒWIT YK, Z. MONGIA O W obu opracowaniach s³ów o rdzeniu s³owotwórczym efektywn- u yto 5 razy, w tym w Strategii 57 razy, a s³ów o rdzeniu s³owotwórczym produktywn- u yto 9 razy, w tym w Strategii 4 razy. S³ów efektywnoœæ i produktywnoœæ u ywano w ró nych kontekstach: dotycz¹cych resortu nauki albo uczelni (efektywnoœæ naukowa, produktywnoœæ) lub jednostki (pracownika naukowo-dydaktycznego). Np.: Produktywnoœæ dzia³alnoœci naukowo-badawczej szkolnictwa wy szego zostanie podniesiona do poziomu krajów rozwiniêtych o zbli onym PKB [Strategia..., s. 5]. Efektywnoœæ dzia³alnoœci naukowobadawczej pracownika naukowego szkolnictwa wy szego zostanie podniesiona do poziomu œredniej efektywnoœci w krajach rozwiniêtych [Strategia, s. 5]. Autorzy opracowania proponuj¹ poprawê zarz¹dzania na dwóch poziomach: ministerstwa i uczelni. Dla ministerstwa proponowana jest poprawa zdolnoœci mened erskich, które obejmuj¹ zdolnoœci ministerstwa do opracowania polityki [Strategia..., s. 47]. W uczelniach natomiast nale y stosowaæ tak e inne narzêdzia, usytuowane ni ej w hierarchii, tak aby mog³y byæ one u yte szybko i efektywnie chodzi o znowelizowane rozporz¹dzenia, zmiany statutowe, instrumentarium ekonomiczne; nale y tak e uwzglêdniæ kodeksy etyczne oraz kodeks dobrych praktyk szkó³ wy szych, og³oszony przez KRASP w 2007 roku i przyjêty przez wiêkszoœæ uczelni akademickich [Strategia..., s. ]. S³uszna jest te uwaga, e po rozwi¹zania ustawowe nale y jednak siêgaæ w ostatecznoœci, tam gdzie to jest naprawdê niezbêdne [Strategia..., s. ]. Nale y postawiæ pytanie, dlaczego w chwili obecnej organy szkó³ wy szych nie korzystaj¹ z mo liwoœci racjonalnego kszta³towania swoich struktur organizacyjnych w celu usprawnienia funkcjonowania szkó³ wy szych. OdpowiedŸ na to pytanie zamieszczona zosta³a w Strategii i brzmi: Kluczem wielu z nich [zmian przyp. autorów] jest poprawa zdolnoœci mened erskich w³adz uczelni, co koresponduje z opini¹ ministerstwa o zarz¹dzaniu uczelniami, zamieszczon¹ w za³o eniach do nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wy szym oraz ustawy o stopniach naukowych [Strategia..., s.]. Wed³ug tej opinii: Polskie uczelnie s¹ zarz¹dzane tradycyjnie, w sposób demokratyczny (elekcyjny), co powoduje, e zarz¹dzanie uczelni¹ z natury rzeczy ma charakter zachowawczy i jest wypadkow¹ niestabilnych kompromisów pomiêdzy ró nymi, np. wydzia³owymi œrodowiskami i grupami interesu [Za³o enia..., s.7]. Problematyka racjonalnoœci wydatkowania œrodków publicznych na funkcjonowanie uczelni publicznych jest rzadko podejmowana przez badaczy i resort nauki. Dominuje opinia, e funduszy publicznych jest za ma³o i e nie s¹ podejmowane próby racjonalizacji przydzia³u i wydatkowania œrodków. Celem pracy jest zbadanie efektywnoœci szkolnictwa wy szego przy zastosowaniu metody DEA oraz okreœlenie luk produkcyjnych, ze szczególnym uwzglêdnieniem publicznych uczelni rolniczych. Za granic¹ badaniem efektywnoœci uczelni za pomoc¹ DEA zajmowali siê m.in.: Taesik Ahn i wspó³autorzy [9], Jill Johnes i Geraint Johnes [995], Malcolm Abbott, Chris Doucouliagos [2003], Antonio Afonso, Mariana Santos [2004, 2005], Jill Johnes [200], Jill Johnes i Li Yu [200], Chiang Kao i Hsi-Tai Hung [200], Ying Chu Ng i Sung-ko Li [2009]. W Polsce badania takie prowadzone by³y przez Ewê Kaniê [99], Andrzeja Suwarzyñskiego [200a, 200b], Wies³awa Pasewicza i wspó³autorów [2009].

3 Z BADAÑ NAD EFEKTYWNOŒCI SZKOLNICTWA WY SZEGO FAKTOGRAFIA I METODY BADAÑ Badaniami objêto próbê uczelni publicznych dobran¹ w sposób celowy. W sk³ad próby wesz³y uczelnie, które podlegaj¹ nadzorowi ministra nauki i szkolnictwa wy szego (uniwersytety, akademie rolnicze, politechniki, akademie ekonomiczne, akademie pedagogiczne, akademie wychowania fizycznego) z wy³¹czeniem Chrzeœcijañskiej Akademii Teologicznej oraz pañstwowych wy szych szkó³ zawodowych. Dobór próby badawczej wynika³ z dostêpnoœci danych oraz wymagañ jednolitoœci próby. Wybrana grupa to 59 uczelni. W latach w badanej grupie szkó³ wy szych pracowa³o oko³o 4-5% pracowników szkó³ wy szych ogó³em. Badana grupa szkó³ wy- szych zatrudnia³a od 4-9% nauczycieli akademickich ogó³em i oko³o % nauczycieli akademickich zatrudnionych w szko³ach publicznych. W badanej grupie szkó³ wy szych studiowa³o 2-3% studentów ogó³em, oko³o 5% studentów szkó³ publicznych oraz 92-93% studentów uczelni podleg³ych ministrowi nauki i szkolnictwa wy szego. Materia³ badawczy zgromadzony zosta³ przy wykorzystaniu metody dokumentacyjnej. ród³em informacji faktualnych by³y sprawozdania finansowe badanych szkó³ wy szych, zamieszczone w Monitorach Polskich B za lata , opracowania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy szego zawieraj¹ce dane szczegó³owe o badanych uczelniach, roczniki statystyczne GUS. Do opracowania zebranych informacji Ÿród³owych zastosowano metody statystyki opisowej, metodê analizy kanonicznej oraz nieparametryczn¹ metodê DEA. W badaniach zastosowano model DEA uwzglêdniaj¹cy zmienne efekty skali (VRS) zorientowany na minimalizacjê nak³adów. Szko³y wy sze s¹ instytucjami, których dzia³alnoœæ przynosi wiele efektów. Efektami tymi s¹ wyniki pracy naukowej, wyniki dzia³alnoœci dydaktycznej oraz ró nego rodzaju us³ugi, sformu³owane w artykule 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wy szym z dnia 27 lipca 2005 r. [Dz.U. 2005, nr 4, poz. 35] W badaniach zastosowano model szko³y wy szej sk³adaj¹cy siê z dwóch wyjœæ (outputs) i dwóch nak³adów (inputs). W przeprowadzonym badaniu za efekty pracy badawczej przyjêto sumê funduszy uzyskanych przez poszczególne szko³y wy- sze na badania naukowe (badania w³asne, badania statutowe, specjalne projekty badawcze, projekty badawcze, sprzeda us³ug badawczych). Efektem pracy dydaktycznej w tym badaniu jest liczba studentów kszta³cona na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych. Wejœciami (nak³adami) modelu by³y dwie grupy kosztów: p³ace brutto (tys. z³) i suma pozosta³ych kosztów wed³ug rodzaju (tys. z³). Dobór zmiennych do modelu wynika³ przede wszystkim z przes³anek merytorycznych i dostêpnoœci danych. W literaturze przedmiotu problematyka efektów pracy uczelni jest szeroko dyskutowana. W badaniach zagranicznych wyjœciami zwi¹zanymi z dzia³alnoœci¹ dydaktyczn¹ jest liczba studentów przeliczeniowych lub liczba absolwentów poszczególnych studiów (licencjackich, magisterskich). Jako miary dzia³alnoœci naukowej w badaniach stosowane s¹ wa ony indeks publikacji, liczba cytowañ wed³ug Social Sciences Citation Index lub wartoœæ uzyskanych grantów badawczych. Metod¹ analizy kanonicznej przeprowadzono badanie powi¹zania zbiorów wybranych zmiennych charakteryzuj¹cych wy sze uczelnie w Polsce w latach , której wyniki zawiera tabela. Do pierwszego zbioru zmiennych charakteryzuj¹cych efekty uczelni nale ¹: liczba studentów w roku i wartoœæ przyznanych œrodków na badania ogó³em. Drugi zbiór tworz¹ zmienne dotycz¹ce kosztów wed³ug rodzaju, a mianowicie: suma pozosta³ych kosztów wed³ug rodzaju i wartoœæ p³ac brutto. Analizê rozpoczêto od przegl¹du wag uzyskanych w obu zbiorach. W grupie, w której uwzglêdniono studentów i badania we wszystkich przypadkach uzyskano podobne wagi,

4 272 M. ŒWIT YK, Z. MONGIA O Wyszczególnienie Ca³kowita redundancja [%] Tabela. Wyniki analizy kanonicznej Wielkoœci w roku lewy zbiór 0, 0, 9, 9 prawy zbiór, 9, 5 92, R 0,979 0,979 0,93 chi 75, 5 79, 3 9, 3 Wartoœæ w³asna pierwiastka 0,95 0,90 0,97 Struktura czynników lewy zbiór studenci -0,929-0,933-0,930 badania -0,900-0,99-0,92 Wariancja wyodrêbniona pierwiastka, lewy zbiór 0,3 0,39 0,95 Redundancja pierwiastka, lewy zbiór 0,0 0,0 0,5 Struktura czynników prawy zbiór pozosta³e koszty wed³ug rodzaju -0,903-0,930-0,950 p³ace brutto -0,999-0,99-0,999 Wariancja wyodrêbniona pierwiastka, prawy zbiór 0,907 0,93 0,95 Redundacja pierwiastka, prawy zbiór 0, 0,94 0,99 Wagi kanoniczne lewy zbiór Wagi kanoniczne prawy zbiór ród³o: obliczenia w³asne. studenci -0,590-0,599-0,44 badania -0,503-0,49-0,0 pozosta³e koszty wed³ug rodzaju 0,7 0,79-0,02 p³ace brutto -,07 -,9-0,975 co oznacza podobny wk³ad obu zmiennych do zmiennej kanonicznej. W drugiej grupie uzyskano wielokrotnie wiêkszy wk³ad p³ac brutto do zmiennej kanonicznej ni pozosta³ych kosztów rodzajowych. Do zbadania istotnoœci par zmiennych kanonicznych wykorzystano test istotnoœci Barletta. We wszystkich przypadkach uzyskano wysok¹ i statystycznie istotn¹ wartoœæ chi kwadrat. Uzyskano istotne dwa pierwiastki kanoniczne, jednak podjêto analizê tylko pierwszego pierwiastka, gdy w oko³o 95% za pomoc¹ zmiennych kanonicznych zwi¹zanych z tym pierwiastkiem zmiennoœæ jednego zbioru by³a wyjaœniana przez zmiennoœæ drugiego zbioru dla wszystkich analizowanych przypadków. Kanoniczne ³adunki czynnikowe s¹ wspó³czynnikami korelacji liniowej pomiêdzy zmiennymi pierwotnymi a zmiennymi kanonicznymi. Wszystkie analizowane zmienne w obu grupach mia³y decyduj¹cy wp³yw na wyjaœnienie zmiennoœci otrzymanych zmiennych kanonicznych. Dla ka dej ze zmiennych kanonicznych podane s¹ wartoœci wariancji. Pierwsza ze zmiennych kanonicznych pierwszego typu wyjaœnia przeciêtnie oko³o 0% wariancji pierwszego (lewego) zbioru zmiennych wejœciowych dla wszystkich analizowanych przypadków. Natomiast pierwsza ze zmiennych kanonicznych drugiego typu wyjaœnia oko³o 90% drugiego (prawego) zbioru zmiennych wejœciowych dla wszystkich analizowanych przypadków. Przy drugim (prawym) zbiorze zmiennych wejœciowych mo emy wyjaœniæ odpowiednio oko³o 0% wariancji pierwszego (lewego) zbioru zmiennych wejœciowych w oparciu o pierwsz¹ zmienn¹ kanoniczn¹ dla wszystkich analizowanych przypadków. Natomiast przy

5 Z BADAÑ NAD EFEKTYWNOŒCI SZKOLNICTWA WY SZEGO pierwszym (lewym) zbiorze zmiennych wejœciowych wyjaœniamy oko³o % wariancji zmiennych drugiego (prawego) zbioru zmiennych wejœciowych na podstawie pierwszej zmiennej kanonicznej dla wszystkich analizowanych przypadków. Dziêki znajomoœci wartoœci zmiennych z drugiego zbioru, mo emy wyjaœniæ prawie oko³o 0% wariancji zmiennych z pierwszego zbioru dla wszystkich analizowanych przypadków. Podobnie, dziêki znajomoœci wartoœci zmiennych z pierwszego zbioru mo emy wyjaœniæ prawie oko³o 7% wariancji zmiennych z drugiego zbioru dla wszystkich analizowanych przypadków. Obie zmienne kanoniczne wyodrêbniaj¹ 00% wariancji pierwszego (lewego) zbioru zmiennych wejœciowych i 00% wariancji z drugiego (prawego) ze zbiorów. Innymi s³owy, operuj¹c zmiennymi kanonicznymi, nie tracimy adnych informacji zawartych w pierwszym i drugim zbiorze zmiennych wejœciowych. WYNIKI BADAÑ EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA UCZELNI W tabeli 2. zamieszczono obliczone wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS dla badanych grup uczelni. W latach przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci VRS obliczony dla badanych uczelni waha³ siê od 4% (200 r.) do,% (200 r.). Wynik ten oznacza, e przyjête do analizy nak³ady mo na zmniejszyæ od % do,4%. Najni sze wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS w analizowanych latach odnotowano w grupie uczelni ekonomicznych (0,5-75,3%), w uczelniach rolniczych (oko³o 75%) oraz w akademiach wychowania fizycznego (7,9-7,7%). Najwy sze wspó³czynniki efektywnoœci charakteryzowa³y uczelnie techniczne (93,-95,0%), uczelnie pedagogiczne (94,-94,%) oraz uniwersytety (4,2-93,%). W grupie uczelni rolniczych w 200 r. najwy szymi wspó³czynnikami efektywnoœci charakteryzowa³y siê Akademia Podlaska w Siedlcach, Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu oraz Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie (tab. 3.). Tabela 2. Wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS obliczone dla grup uczelni w latach G rupa uczelni Wspó³czynniki w roku [%] ekonomiczne 0, 5, 2 75, 3 rolnicze 75, 3 74, 4 75, 2 Akademie wychowania fizycznego 7,9 0, 7, 7 techniczne 93, 9, 9 95, 0 Uniwersytety 4, 2, 3 93, pedagogiczne 94, 9, 3 94, Œrednio 4, 0 7, 4, ród³o: obliczenia w³asne. Tabela 3. Wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS obliczone dla uczelni rolniczych w latach N azwa uczelni Wspó³czynniki w roku [%] AP Siedlce 95, 0 9, 7 74, UR Kraków 7, 9 7, 2 0, 9 UP Lublin 7, 9 77, 0, UP Poznañ, 0 9, 3 7, AR Szczecin 7, 75, 2, 9 UP Wroc³aw, 5 74, 3 75, 3 UT-P Bydgoszcz 5, 7 5, 9, SGGW 7, 72, 4 73, 7 Œrednio 75, 3 74, 4 75, 2 ród³o: obliczenia w³asne.

6 274 M. ŒWIT YK, Z. MONGIA O W 2007 roku najwy sze wspó³czynniki efektywnoœci odnotowano w Akademii Podlaskiej w Siedlcach, na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie oraz w Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie, zaœ w 200 roku najwy sze wspó³czynniki efektywnoœci charakteryzowa- ³y Akademiê Rolnicz¹ w Szczecinie, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie oraz Uniwersytet Rolniczy w Krakowie. LUKI PRODUKCYJNE W tabeli 4. zamieszczono zbiorcze wielkoœci luk produkcyjnych obliczonych dla grup uczelni. Luki produkcyjne w niniejszej pracy s¹ definiowane jako ró nice miêdzy wielkoœciami rzeczywistymi a optymalnymi. W 200 r. luki produkcyjne wystêpowa³y we wszystkich grupach szkó³ i dotyczy³y wszystkich zmiennych modelu szko³y wy szej za wyj¹tkiem œrodków uzyskanych na badania. Grupa uczelni Tabela 4. Wielkoœæ luk produkcyjnych w grupach uczelni studenci badania 200 Luki produkcyjne inne koszty wed³ug rodzaju p³ace brutto razem koszty wed³ug rodzaju ekonomiczne , 3-754, , rolnicze , , , 4 Akademie wychowania fizycznego , 4-555, -03, 0 techniczne , , , 5 Uniwersytety , , , pedagogiczne , 9-499, -9453, , 4-095, , 2007 ekonomiczne 0 345, -547, 2-55, 3-200, 5 rolnicze 057 0, 0-33, , , 5 Akademie wychowania fizycznego , , , , 7 techniczne , 0-490, -532, -959, Uniwersytety 0 0, , , 3-42, 5 pedagogiczne 0 34, -39, -95, -347, , 4-455, , , ekonomiczne , , 0-253, -7027, rolnicze , 0-0, , , 5 Akademie wychowania fizycznego , -2374, , 4-79, 9 techniczne , 4-47, -27, , Uniwersytety 0 0, 0-900, 4-335, , pedagogiczne , 9-293, 9-34, 7-927, , , -52, , 3 ród³o: obliczenia w³asne.

7 Z BADAÑ NAD EFEKTYWNOŒCI SZKOLNICTWA WY SZEGO W 200 r. liczba studentów powinna byæ wiêksza o ponad 2 tys. Z jednej strony zwiêkszenie liczby studentów nie wydaje siê mo liwe, natomiast jest mo liwe poprawienie sprawnoœci nauczania. Z drugiej strony, liczba ta mo e œwiadczyæ o nadmiernym finansowaniu niektórych uczelni. Proponowane zmniejszenie kosztów wed³ug rodzaju opiewa³o na kwotê 42,4 mln z³, w tym p³ace brutto stanowi³y,7%. W 2007 r. proponowana liczba studentów powinna byæ zwiêkszona o oko³o 0 tys., zaœ wielkoœæ przyznanych œrodków na badania by³a zbli ona do wielkoœci Grupa uczelni Tabela 5. Wielkoœæ luk produkcyjnych w uczelniach rolniczych w latach studenci badania Luki produkcyjne inne koszty wed³ug rodzaju 200 p³ace brutto razem koszty wed³ug rodzaju AP Siedlce , -720, -779, 7 UR Kraków , , , 3 UP Lublin , 3-432, , 7 UP Poznañ , , 0-522, 3 AR Szczecin , 5-24, 3 -, UP Wroc³aw , 0-400, 5-343, 5 UT-P Bydgoszcz , , , 5 SGGW , 4-54, , , , , AP Siedlce , 7-7, 9-79, UR Kraków , -2227, , UP Lublin 0 0 -, 5-997, -25, UP Poznañ , -354, -423, 9 AR Szczecin , -35, 0-22, UP Wroc³aw , , 9-434, 0 UT-P Bydgoszcz , 3-292, -407, 9 SGGW , , , , , , AP Siedlce , 7-33, -203, UR Kraków , -7529, , 9 UP Lublin , -73, , 0 UP Poznañ , , -99, AR Szczecin , -0227, , UP Wroc³aw , -2330, 7-443, 5 UT-P Bydgoszcz , -2799, , 0 SGGW , 5-509, , , , , 5 ród³o: obliczenia w³asne.

8 27 M. ŒWIT YK, Z. MONGIA O optymalnych. Proponowane zwiêkszenie œrodków na badania wynosi³o 253,4 tys. z³. Proponowane zmniejszenie kosztów wed³ug rodzaju wynosi³o w 2007 r. prawie 22 mln z³, w tym p³ace brutto stanowi³y 5,7%. W 200 r. powinno w badanych uczelniach studiowaæ wiêcej o oko³o 2 tys. studentów, a œrodki na badania winny byæ zwiêkszone o oko³o 27 mln z³, zaœ koszty wed³ug rodzaju mog³y byæ zmniejszone o 99 mln z³, w tym udzia³ p³ac brutto wynosi³ 7,5%. W tabeli 5. zamieszczono wielkoœci luk produkcyjnych obliczonych dla publicznych uczelni rolniczych. W 200 r. propozycja zwiêkszenia liczby studentów dotyczy³a dwóch uczelni (AR w Szczecinie i UP we Wroc³awiu), a propozycje redukcji kosztów rodzajowych wyst¹pi³y we wszystkich uczelniach rolniczych i opiewa³y na sumê 34 mln z³, w tym p³ace brutto stanowi³y oko³o 204 mln z³. W 2007 r. propozycja zwiêkszenia liczby studentów dotyczy³a AR w Szczecinie, a propozycje redukcji nak³adów wszystkich badanych uczelni. ¹cznie suma redukcji kosztów wed³ug rodzaju w 2007 r. wynosi³a oko³o 337 mln z³, w tym p³ace brutto stanowi³y 200 mln z³. W 200 r. propozycja zwiêkszenia liczby studentów dotyczy³a 3 uczelni i wynosi³a prawie 5 tys. studentów, a redukcja kosztów rodzajowych ukszta³towa³a siê na poziomie oko³o 3 mln z³, w tym p³ac brutto oko³o 200 mln z³. Znaj¹c wady programowania liniowego i zak³adaj¹c nawet znaczny b³¹d w obliczeniach, to wydaje siê e konieczne s¹ dalsze analizy bowiem otrzymane wyniki nie wyczerpuj¹ problemu. Badania mog¹ dotyczyæ np. poziomu zatrudnienia na uczelniach. WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonych badañ mo na sformu³owaæ nastêpuj¹ce wnioski:. Przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci VRS w latach wynosi³ od 4 do,%. Najwy szymi wspó³czynnikami efektywnoœci VRS charakteryzowa³y siê uczelnie techniczne, zaœ najni sze wspó³czynniki efektywnoœci odnotowano na uczelniach ekonomicznych i rolniczych. Na uczelniach rolniczych wspó³czynniki efektywnoœci VRS w badanym okresie wynosi³y od 74 do 75%. Z badañ wynika, e w przypadku wspó³czynników nieefektywnych dla uczelni mo liwa jest bardziej efektywna kombinacja analizowanych efektów i nak³adów. 2. Na uczelniach ze wspó³czynnikami nieefektywnymi mo liwoœci poprawy efektywnoœci (luki produkcyjne) dotyczy³y zmiennych wyjœcia i wejœcia. Analiza wyników rozwi¹zañ optymalnych zadañ programowania liniowego wykaza³a, e obie zmienne wyjœcia (liczba studentów, uzyskane œrodki na badania) by³y w wyniku obliczeñ zwiêkszane (od prawie 0000 do 2000 osób i odpowiednio zwiêkszane by³y fundusze na badania od 3 do 27 mln z³), a wszystkie wejœcia (nak³ady) by³y redukowane. ¹czne redukcje zmiennych wejœcia (nak³adów) waha³y siê od 42 (200 r.) do 99 mln z³ (200 r.) 3. Na uczelniach rolniczych liczba studentów wzrasta³a od 54 w 200 r. do prawie 5000 (200 r.), natomiast nie zmienia³a siê wartoœæ przyznanych funduszy na badania. Po stronie nak³adów proponowane zmniejszenia kosztów wed³ug rodzaju oscylowa³y w granicach 300 mln z³.

9 Z BADAÑ NAD EFEKTYWNOŒCI SZKOLNICTWA WY SZEGO LITERATURA Abbott M., Doucouliagos C. 2003: The efficiency of Australia universities: a data envelopment analysis, Economics of Education Review, nr 22, s Afonso A., Santos M. Students and Teachers: A DEA Approach to the Relative Efficiency of Portuguese Public Universities, economia/wp/wp072005decisep.pdf (dostêp ). Afonso A., Santos M. 2004: Public Tertiary Education Expenditure in Portugal: a Non-Parametric Efficiency Analysis, wp052004decisep.pdf (dostêp ). Ahn T., Charnes A., Cooper W. W. 9: Some Statistical and DEA Evaluations of Relative Efficiencies of Public and Private Institutions of Higher Learning, Socio-Economic Planning Sciences, nr 22, s Johnes J. 200: Data envelopment analysis and its application to the measurement of efficiency in higher education, Economics of Education Review, nr 25, s Johnes J., Johnes G. 995: Research Funding and Performance in U.K. University Departments of Economics: a Frontier Analysis, Economics of Education Review, Vol. 4, No. 3, s Johnes J., Yu L. 200: Measuring the research performance of Chinese higher education institutions using data envelopment analysis, China Economic Review, nr 9, s Kania W. 99: Zastosowanie metody DEA do porównywania efektywnoœci kszta³cenia w szko³ach wy szych, [w:] Ekonometria czasu transformacji, (red.) A. Barczak, Katowice, s Kao C., Hung H.-T. 200: Efficiency analysis of university departments: An empirical study, Omega 3 The International Journal of Management Science, s Ng Y.C., Li S. 2009: Efficiency and productivity growth in Chinese universities during the post-reform period, China Economic Review, nr 20, s Pasewicz W., S³aboñska T., Œwit³yk M. 2009: Ocena kszta³cenia w publicznych uczelniach rolniczych w latach , Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr (3), s Polskie szkolnictwo wy sze. Stan, uwarunkowania, perspektywy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Strategia rozwoju szkolnictwa wy szego Projekt œrodowiskowy. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Szkolnictwo wy sze 200. Dane podstawowe. Informator, MNiSW, Warszawa Szkolnictwo wy sze Dane podstawowe. Informator, MNiSW, Warszawa 200. Szkolnictwo wy sze 200. Dane podstawowe. Informator, MNiSW, Warszawa Szuwarzyñski A. 200a: Metoda DEA pomiaru efektywnoœci dzia³alnoœci szkó³ wy szych, Nauka i Szkolnictwo Wy sze, nr 2/2, s. 7-. Szuwarzyñski A. 200b: Rola pomiaru efektywnoœci szko³y wy szej w kszta³towaniu jej pozycji konkurencyjnej, [w:] Konkurencja na rynku us³ug edukacji wy szej, Fundacja Edukacyjna Przedsiêbiorczoœci, ódÿ, s Za³o enia do nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wy szym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, _gallery/73/0/730/ _eee_zalozenia_po_rm.pdf (dostêp ).

10 27 M. ŒWIT YK, Z. MONGIA O Micha³ Œwit³yk Zbigniew Mongia³o THE RESEARCH ON THE EFFECTIVENESS OF HIGHER EDUCATION EFFECTIVE- NESS OF THE PUBLIC UNIVERSITIES OF AGRICULTURE IN Summary The aim of the study was to determine the effectiveness of higher education in Poland in For the analysis adopted by 59 universities under the supervision of the Ministry of Science and Higher Education, with particular emphasis on agricultural education. The method of oriented VRS DEA. The average coefficients of performance of universities in the years The university research model was used consisting of 2 outputs (number of students in total, the value of funds raised for research) and two inputs (the value of gross wages, the value of the remaining cost generic). The average VRS efficiency ratio in ranged from 4% to.%. The highest efficiency ratios were characterized by VRS technical schools and the lowest rates were recorded in the effectiveness of the economic and agricultural universities. An analysis of output gaps that cause inefficiency university can be incorrectly implemented managerial function of organizing. Adres do korespondencji: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie dr Zbigniew Mongia³o Katedra Zastosowañ Matematyki w Ekonomii Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie ul. K. Janickiego Szczecin tel. (9) , michal.switlyk@zut.edu.pl, zbigniew.mongia³o@zut.edu.pl