Prowadzący mgr inż. Jarosław Rudzki

Transkrypt

1

2 Podstawy prawne ochrony ludności i obrony cywilnej w RP Prowadzący mgr inż. Jarosław Rudzki

3 Co to jest obrona cywilna? Obrona - defensywa, akcja obronna; to, co stanowi ochronę lub zabezpieczenie przed czymś; ten, kto broni lub ochrania kogoś lub coś itp. Może być też zamiennie używana z osłanianiem, strażą, przedmurzem, profilaktyką, zapobieganiem Cywilny civil, civis (łac. obywatel), dotyczy obywateli i ich stowarzyszeń; ich statusu społecznego. Cywil to osoba niewojskowa i nieduchowna, niemająca związku z wojskiem.

4 Różne definicje pojęcia obrona cywilna OBRONA CYWILNA - wypełnianie zadań humanitarnych mających na celu: ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami, które niosą ze sobą działania zbrojne oraz klęski żywiołowe, przezwyciężanie ich następstw, a także zapewnienie warunków przetrwania. Międzynarodowe prawo wojenne. Zbiór dokumentów, wybór M. Flemming, Warszawa 1965, s

5 Różne definicje pojęcia obrona cywilna OBRONA CYWILNA - system organizacyjny dotyczący działania, planowania, szkolenia, prewencji i gotowości w nagłych wypadkach na szczeblu lokalnym i krajowym, nastawiony na obronę ludności cywilnej w przypadkach katastrof naturalnych spowodowanych przez człowieka lub wynikających z działań zbrojnych. Przygotowania obronne społeczeństwa, red. J. Kunikowski, Warszawa, 2001, s. 104.

6 Różne definicje pojęcia obrona cywilna OBRONA CYWILNA - jedno z ogniw układu pozamilitarnego w systemie obronnym państwa. Przeznaczona jest do przygotowania i koordynowania przedsięwzięć planistycznych, zapobiegawczo-ochronnych i ratunkowych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych i klęsk żywiołowych oraz przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, a także zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002

7 Co to jest obrona cywilna? Termin obrona cywilna możemy tłumaczyć jako: Opór ludności cywilnej, inaczej walkę cywilną Ochronę niemilitarną Ochronę ludności cywilnej Przeciwstawianie się niebezpieczeństwom przez ludność niewojskową Pomoc i samopomoc organizowaną w środowisku społecznym Samoobronę społeczną Siły cywilne do walki obronnej

8 Definicja obrony cywilnej w świetle przepisów Obrona cywilna jest systemem, którego celem jest ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury; ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków. Ponadto w zakresie obowiązków obrony cywilnej leży organizowanie zajęć dla uczniów i studentów w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa. Szefowie obrony cywilnej na poziomie gminy, powiatu i województwa opracowują i opiniują tzw. plany obrony cywilnej, które są najważniejszą instrukcją dla władz cywilnych w przypadku wystąpienia zagrożenia dla ludności. USTAWA z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin.

9 Co to jest ochrona ludności? Ochrona ludności szeroki termin, obejmujący zarówno działania zbiorowe, jak i działania indywidualne, zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa życia i zdrowia osób oraz ich mienia, a także utrzymania sprzyjających warunków środowiskowych do ich przeżycia, pomocy socjalnej i psychologicznej poszkodowanym, osłony prawnej oraz ich przygotowania edukacyjnego i sprawnościowego do radzenia sobie w czasie katastrof, klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych, oraz bezpośrednio po nich. Termin ochrona ludności stosowany jest wymiennie z pojęciem ochrona cywilna, które jako dosłowne tłumaczenie zwrotu civil protection używane jest w dokumentach unijnych.

10 Działania z zakresu szeroko rozumianej obrony cywilnej i ochrony ludności podejmowane są przez większość państw na mocy międzynarodowych lub wewnątrzpaństwowych dokumentów i przepisów, które jako całokształt określane są mianem prawa humanitarnego, z uwzględnieniem jego odmiany międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.

11 Definicja międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych - normy międzynarodowe ustanowione przez umowy międzynarodowe lub zwyczaj międzynarodowy, których szczególnym zadaniem jest rozwiązywanie problemów humanitarnych wynikających bezpośrednio z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych i które z przyczyn humanitarnych ograniczają prawo stron konfliktu zbrojnego do swobodnego wyboru metod i środków prowadzenia działań zbrojnych lub chronią osoby i dobra, które są lub mogą być dotknięte skutkami konfliktu zbrojnego. Wstęp do "Komentarza do Protokołów Dodatkowych z 8 czerwca 1977 roku do Konwencji Genewskich z 1949 roku", opublikowany w 1987 roku przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

12 Najważniejsze międzynarodowe akty prawne dotyczące obrony cywilnej, ochrony ludności i prawa humanitarnego Cztery Konwencje Genewskie, które powstały w latach : -I Konwencja o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych, - I Konwencja o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków na morzu, - III Konwencja o traktowaniu jeńców wojennych, -IV Konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny. Trzy Protokoły Dodatkowe do Konwencji Genewskich (dwa z 1977roku, jeden z roku 2005): - I Protokół dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, - II Protokół dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych, - III Protokół w sprawie przyjęcia dodatkowego znaku rozpoznawczego (znak trzeciego protokołu).

13 Inne dokumenty międzynarodowe współtworzące współczesne prawo humanitarne r. Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania i przechowywania broni bakteriologicznych (biologicznych) i toksycznych oraz o ich zniszczeniu r. Konwencja o zakazie lub ograniczeniu używania pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące nadmierne cierpienia lub za posiadające niekontrolowane skutki. Obejmuje ona: I Protokół - o niewykrywalnych odłamkach. II Protokół - o zakazie lub ograniczeniu używania min - pułapek i innych podobnych urządzeń III Protokół - o zakazie lub ograniczeniu używania broni zapalających.

14 Inne dokumenty międzynarodowe współtworzące współczesne prawo humanitarne 1993 r. Konwencja o zakazie doskonalenia, produkowania, przechowywania i używania broni chemicznych oraz ich zniszczeniu r. Protokół dotyczący oślepiających broni laserowych (protokół IV [nowy] do konwencji z 1980 r.) r. Wprowadzenie zmian do protokołu o zakazie lub ograniczeniu używania m.in. minpułapek i innych podobnych urządzeń (protokół II do konwencji z 1980r.) r. Konwencja o zakazie używania, przechowywania, produkowania i przekazywania min przeciwpiechotnych oraz ich zniszczeniu.

15 Jak to się zaczęło? Na terenie północnych Włoch, pod Solferino, 24 czerwca 1859 r. rozegrała się bitwa, w której wojska austriackie pod dowództwem cesarza Franciszka Józefa starły sie z siłami francuskimi pod dowództwem Napoleona III, wspartymi przez żołnierzy włoskich. Bitwę wygrali Francuzi. Skutki bitwy to około 40 tys. ofiar i rannych, w tym: - ponad 22 tys. ze strony austriackiej, - około 17 tys. ze strony włoskiej i francuskiej. Henri Jean Dunant ( ) - szwajcarski pisarz, handlowiec i finansista, laureat pierwszej Pokojowej Nagrody Nobla (1901 r.) podjął ideę objęcia ochroną rannych żołnierzy i osób im pomagających, a tragiczny bilans bitwy skłonił go do powołania Międzynarodowego Komitetu Pomocy Rannym, przekształconego następnie w Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (1880 rok).

16 Początki Konwencji Genewskich Konferencja Dyplomatyczna rok, Genewa 12 państw: (uczestniczyło 16) 10 artykułów Rewizje i uzupełnienia: 1899, 1906, 1907, 1929, 1949, 1977 i 2005 rok. Powstała konwencja o polepszeniu losu rannych wojskowych w armiach czynnych. Dwa postanowienia: 1. Nietykalność jednostek medycznych w czasie walki. 2. Znak czerwonego krzyża chroniony umową międzynarodową.

17 Państwa respektujące postanowienia Konwencji Genewskiej Stronami konwencji genewskich są niemal wszystkie państwa świata (po przystąpieniu Czarnogóry w 2006 roku stronami czterech konwencji z 1949 roku są 194 państwa), toteż mają one zastosowanie w przeważającej większości konfliktów zbrojnych.

18 Konwencje Genewskie W konwencji I i II przyjęto zasadę, że uczestnicy działań zbrojnych, którzy w wyniku zranienia lub choroby zostali wykluczeni z walki, powinni być traktowani w sposób humanitarny, np.: - korzystają z ochrony przewidzianej w prawie międzynarodowym, - w przypadku dostania się w ręce nieprzyjaciela, korzystają z ochrony należnej jeńcom, - ludność cywilna i statki cywilne mają prawo nieść pomoc rannym, chorym i rozbitkom,

19 - ochronie podlegają statki szpitalne, które w żadnym przypadku nie mogą być atakowane, - poszanowaniu i ochronie podlega personel sanitarny i duchowny, który w razie wzięcia do niewoli korzysta co najmniej z ochrony przysługującej jeńcom, - używanie znaku Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca dozwolone jest tylko przez osoby upoważnione do niesienia pomocy rannym, chorym i rozbitkom - znaki Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca mogą być umieszczane tylko na obiektach i sprzęcie przeznaczonym do niesienia pomocy.

20 Znaki rozpoznawcze stowarzyszeń pomocy Rozdział VII O znaku rozpoznawczym Artykuł 38 Jako wyraz hołdu dla Szwajcarii, godło czerwonego krzyża na białym polu, utworzone z odwróconych barw związkowych, będzie używane nadal jako godło i znak rozpoznawczy wojskowej służby sanitarnej Jednakże dla krajów, które zamiast czerwonego krzyża jako znaku rozpoznawczego używają już czerwonego półksiężyca lub czerwonego lwa i słońca na białym polu, godła te są również dopuszczone w rozumieniu niniejszej Konwencji.

21 Znaki rozpoznawcze stowarzyszeń pomocy

22 Konwencje Genewskie Konwencja III o traktowaniu jeńców wojennych przyjęła zasadę, że wzięcie do niewoli jest formą wyłączenia z walki zbrojnej jej uczestników. Jeniec jest we władzy państwa nieprzyjacielskiego (zatrzymującego), a nie osób lub oddziałów, które go pojmały. Konwencja określiła swoisty status jeńca, czyli jego prawa i obowiązki w niewoli, np.: prawo do poszanowania czci, godności osobistej i wyznania, prawo do warunków bytowania i wyżywienia zapewniających im zachowanie zdrowia i dobrej kondycji psychicznej, prawo do sprawiedliwej kary, tzn. jeńcy nie mogą być karani za czyny niezabronione, a próby ucieczki mogą być karane jedynie dyscyplinarnie,

23 Ponadto jeńcy - mają obowiązek podać (jedynie) swoje imię i nazwisko, datę urodzenia, stopień wojskowy oraz numer posiadanej legitymacji, nie mogą być wykorzystani do działań zbrojnych, ani zatrudnieni do prac niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia i życia, nie mogą się zrzec samodzielnie statusu jeńca oraz uprawnień przysługujących im z mocy konwencji.

24 Konwencje Genewskie Konwencja IV o ochronie osób cywilnych podczas wojny zapewnia ochronę osobom cywilnym w czasie działań zbrojnych oraz podczas okupacji, a szczególną opieką otacza dzieci, kobiety, osoby starsze i niedołężne. Osoba cywilna według konwencji to każda osoba, która nie należy do sił zbrojnych, a ludność cywilna to wszystkie osoby cywilne. Z kolei dobrem cywilnym jest to wszystko, co nie jest celem wojskowym. W konwencja zaleca, aby dobra traktować jako cywilne. przypadku wątpliwości

25 Artykuły wspólne w Konwencjach Genewskich Art. 2 wspólny dla Konwencji Genewskich: konwencje mają zastosowanie w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego pomiędzy co najmniej dwoma państwami, nawet gdyby jedna ze stron nie uznała stanu wojny oraz we wszystkich przypadkach okupacji terytorium (choćby jego części), nawet gdyby ta okupacja nie napotkała oporu zbrojnego.

26 Artykuły wspólne w Konwencjach Genewskich Art. 3 wspólny dla Konwencji Genewskich: dotyczy konfliktów toczących się na terytorium jednej ze stron uznającej rozwinięty został w II Protokole Dodatkowym z 1977 roku KG; Ochronie podlegają ofiary międzynarodowych konfliktów zbrojnych, które toczą się na terytorium uznającym KG między jego siłami zbrojnymi a rozłamowymi siłami zbrojnymi lub innymi zorganizowanymi uzbrojonymi grupami, pozostającymi pod odpowiedzialnym dowództwem i sprawującymi taką kontrolę nad częścią jej terytorium, że mogą przeprowadzać ciągłe i spójne operacje wojskowe.

27 UWAGA!!! Art. 3 KG i II PD nie mają zastosowania do: a) sytuacji, w których naród powstaje przeciw panowaniu kolonialnemu, realizując swoje prawo do samostanowienia: zgodnie z I PD wojny narodowo-wyzwoleńcze są traktowane jako konflikty międzynarodowe (art. 1 ust 4) b) wewnętrznych napięć i niepokojów, takich jak: rozruchy, odosobnione i sporadyczne akty przemocy oraz inne działania tego typu, które nie są uważane za konflikty zbrojne (art. 1 ust 2 II PD): w takich sytuacjach obowiązują międzynarodowe standardy z zakresu ochrony praw człowieka.

28 Zadania obrony cywilnej w Konwencjach Genewskich Szczegółowy katalog zadań obrony cywilnej zawiera Pierwszy Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, sporządzony w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz.U. 1992, Nr 41, poz. 175), który Rzeczypospolita Polska przyjęła 19 września 1991 r.

29 Zadania obrony cywilnej w Konwencjach Genewskich W rozumieniu I Protokołu określenie "obrona cywilna" oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych wymienionych niżej zadań humanitarnych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. Są to następujące zadania: służba ostrzegawcza; ewakuacja; przygotowanie i organizowanie schronów; obsługa środków zaciemnienia; ratownictwo; służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;

30 Zadania obrony cywilnej w Konwencjach Genewskich walka z pożarami; wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych; odkażanie i inne podobne działania ochronne; dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia; doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami; doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej; doraźne grzebanie zmarłych; pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania; dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne.

31 Zadania obrony cywilnej w Konwencjach Genewskich II Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich zawiera postanowienia dotyczące ochrony ofiar konfliktów niemiędzynarodowych; nie ma on jednak zastosowania do takich wewnętrznych napięć i niepokojów, jak rozruchy, odosobnione i sporadyczne akty przemocy oraz inne działania podobnego rodzaju, które nie są uważane za konflikty zbrojne. Osobny zakres protokołu obejmuje ochronę wszystkich osób dotkniętych przez konflikt zbrojny, bez żadnych różnic ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię lub wiarę, poglądy polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, majątek, urodzenie lub jakiekolwiek inne podobne kryteria.

32 Zadania obrony cywilnej w Konwencjach Genewskich III Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich wprowadza trzeci, obok krzyża i półksiężyca, znak ochronny wojskowych służb medycznych czerwony kryształ. Nowy znak ma raz na zawsze ukrócić próby posługiwania się różnymi znakami i zastąpić znaki stosowane w praktyce, a nieuwzględnione przez konwencje genewskie. Protokół dodatkowy jest bardzo precyzyjny i wyraźnie podkreśla, że żadne państwo, a w konsekwencji również żadne stowarzyszenie krajowe, nie będzie zmuszone do zmiany znaku, natomiast każde państwo będzie miało do tego pełne prawo.

33 CZERWONY KRYSZTAŁ (dozwolone warianty stosowania)

34 ZNAK OBRONY CYWILNEJ Pierwszy Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych Genewa, 8 czerwca 1977 r. Artykuł 66 Identyfikacja 4. Międzynarodowy znak rozpoznawczy obrony cywilnej składa się z równobocznego niebieskiego trójkąta na pomarańczowym tle, gdy jest stosowany do ochrony organizacji obrony cywilnej, ich budynków, ich personelu i materiałów albo do ochrony schronów cywilnych.

35 Zaleca się, aby: a) tło trójkąta stanowiły flaga, opaska lub odzież w kolorze pomarańczowym, jeżeli niebieski trójkąt umieszczony jest na fladze, opasce naramiennej lub na plecach; b) jeden z kątów trójkąta był skierowany pionowo ku górze; c) żaden z rogów trójkąta nie dotykał skraju pomarańczowego tła. 3. Międzynarodowy znak rozpoznawczy powinien być tak duży, jak wymagają tego okoliczności. Jeżeli to jest możliwe, powinien on być umieszczony na płaskich powierzchniach lub na flagach widocznych ze wszystkich kierunków i z jak najdalszej odległości. Personel obrony cywilnej, jeśli uprawniona władza nie zarządzi inaczej, powinien w miarę możliwości być wyposażony w nakrycie głowy i odzież, zaopatrzone w międzynarodowy znak rozpoznawczy. W nocy lub gdy widoczność jest zmniejszona, znak może być świetlny lub oświetlony; może on też być wykonany z materiałów czyniących go rozpoznawalnym, kiedy zastosuje się techniczne środki wykrywania.

36 KONIEC