Małgorzata Płuciennik-Stronias, Danuta Sakowska, Małgorzata Paul- Stalmaszczyk, Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska

Transkrypt

1 MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2012, 64: Wpływ materiału szkło-jonomerowego Ketac Molar Aplicap na wzrost bakterii próchnicotwórczych płytki nazębnej The effects of Ketac Molar Aplicap glass-ionomer material on growth of cariogenic bacteria contained in the dental plaque Małgorzata Płuciennik-Stronias, Danuta Sakowska, Małgorzata Paul- Stalmaszczyk, Elżbieta Bołtacz-Rzepkowska Zakład Stomatologii Zachowawczej UM w Łodzi Zakład Mikrobiologii lekarskiej UM w Łodzi Badano wpływ materiału szkło-jonomerowego Ketac Molar Aplicap na wzrost bakterii próchnicotwórczych płytki nazębnej. Oceny dokonano po sześciu miesiącach od wypełnienia ubytków przyszyjkowych materiałem szkło-jonomerowym. Stwierdzono, że po tym czasie badany materiał nie hamował wzrostu bakterii Lactobacillus sp. w płytce nazębnej. Słowa kluczowe:szkło-jonomery, płytka nazębna ABSTRACT Introduction: In the aging population, the prevalence of root caries has been observed, which is a characteristic feature of the elderly people. The most important element used in caries prevention is fluoride, which is derived from the air, diet or fluoride-containing preparations and materials, e.g. glass-ionomer restorations. The aim of the study was to evaluate the effect of Ketac Molar Aplicap glass-ionomer on the growth of Lactobacillus sp. bacteria, one of the species most frequently found in the carietic focus of the tooth root. Methods: The study was carried out in 15 patients with good oral hygiene, in whom 35 fillings from Ketac Molar Aplicap conventional glass-ionomer material were performed. After 6 months, three-day dental plaque from these fillings and from the tooth enamel of the control group was examined. Results: No statistically significant differences (p=0.554) in the amounts of Lactobacillus sp. between the study and control group were revealed. Conclusions: Lack of inhibiting effect of glass-ionomer material on the growth of the dental plaque with Lactobacillus sp. after the time of observation is implied. Key words: glass-ionomer, dental plaque

2 256 M. Płuciennik-Stronias i inni Nr 3 WSTĘP Próchnica zębów jest chorobą społeczną. Rozwija się w twardych tkankach zęba jako zmiana pierwotna lub wtórna. Najważniejszym pierwiastkiem w zapobieganiu próchnicy jest fluor pochodzący z powietrza, diety oraz z preparatów medycznych zawierających fluor. Fluor może również pochodzić z materiałów do wypełnień zębów, np. cementów szkło-jonomerowych, które oprócz uwalniania fluoru mogą go akumulować ze środowiska jamy ustnej. Zdaniem Watsona i wsp. (13) fluor z materiałów szkło-jonomerowych penetruje w głąb biofilmu płytki nazębnej. Uważa się, że to właśnie fluor odpowiedzialny jest za hamowanie wzrostu bakterii na wypełnieniach szkło-jonomerowych (11). Ostatnio sugeruje się, że na proces ten wpływają również inne jony uwalniane z wypełnień takie jak glin, stront, wapń, krzem, fosfor (4,15). Celem pracy była ocena wpływu materiału szkło-jonomerowego Ketac Molar Aplicap na hamowanie wzrostu bakterii Lactobacillus sp. płytki nazębnej. MATERIAŁ I METODY Do badań zakwalifikowano 15 pacjentów z dobrą higieną jamy ustnej bez stanu zapalnego dziąseł. W Zakładzie Stomatologii Zachowawczej UM w Łodzi wypełniono u pacjentów 35 ubytków, próchnicowego i niepróchnicowego pochodzenia, konwencjonalnym materiałem szkło-jonomerowym Ketac Molar Aplicap (ESPE, Niemcy). Były to wypełnienia w okolicy przyszyjkowej na powierzchni przedsionkowej. U każdej z 15 osób wykonano w żuchwie lub szczęce od 1 do 4 wypełnień z w/w materiału. Procedura wypełniania została przeprowadzona zgodnie z zaleceniami producenta. Po zabiegu pacjenci stosowali niezmienioną higienę jamy ustnej. Po 6 miesiącach przed następnym etapem badania pacjenci przez trzy dni zaprzestali czyszczenia zębów. Z powierzchni wypełnień zebrano trzydniową płytkę nazębną do badań bakteriologicznych. Jedną próbkę płytki nazębnej stanowił nalot zebrany ze wszystkich zębów wypełnionych cementem szkło-jonomerowym u jednego pacjenta. Grupą porównawczą była taka sama liczba przeciwległych zębów ze zdrowym szkliwem skąd pobrano płytkę w analogiczny sposób. Ogółem uzyskano 30 próbek materiału, 15 z grupy badanej i 15 z grupy porównawczej. W niniejszej pracy zastosowano metodę badania mikrobiologicznego wg Larmasa i wsp. (7). Modyfikacja polegała na zastąpieniu szkła folią aluminiową, na którą pobierano materiał. Płytkę nazębną zbierano jałowym zgłębnikiem z powierzchni wypełnień szkło-jonomerowych oraz szkliwa zębów grupy porównawczej i umieszczano w folii aluminiowej, uprzednio zważonej i wyjałowionej. Próbki płytki w ciągu 10 minut przenoszono do Zakładu Mikrobiologii Lekarskiej UM w Łodzi. Po zważeniu folii z próbką i uwzględnieniu masy folii uzyskiwano tzw. mokrą masę płytki nazębnej. Materiał przenoszono następnie z folii do 7 ml 0,85% w/v roztworu NaCl zredukowanego chlorowodorkiem cysteiny i rozbijano przez 30 sekund w dezintegratorze ultradźwiękowym o mocy 100 W przy amplitudzie fali 5 μm (Measuring & Scientific Equipment, Ltd Wielka Brytania) (9). Tak uzyskaną zawiesinę płytki nazębnej wysiewano rozprowadzając 0,1 ml na podłoże Rogosy (Becton-Dickinson), które następnie inkubowano w temperaturze 37ºC w warunkach beztlenowych (GasPak anaer, Becton-Dickinson) przez 48 (9).

3 Nr 3 Wpływ materiału szkło-jonomerowego na wzrost bakterii 257 W statystycznej analizie wyników badania zastosowano dwuczynnikową analizę wariancji z oceną efektów prostych (test Two Way Anova). Dla wszystkich zastosowanych testów przyjęto poziom istotności α = 0,05. WYNIKI Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że w trzydniowej płytce nazębnej zebranej z materiału szkło-jonomerowego Ketac Molar Aplicap po 6 miesiącach od wypełnienia ubytków, nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie (p=0,554) w liczebności Lactobacillus sp. w stosunku do grupy porównawczej (zdrowe szkliwo). Uzyskane wyniki umieszczono w tabeli I. Tabela I. Zestawienie liczby Lactobacillus sp. w płytce nazębnej z materiału szkło-jonomerowego Ketac Molar Aplicap i grupy porównawczej. W tabeli podano średnie wartości z odchyleniami standardowymi Materiał p w teście porównań między szkliwo Ketac Molar Aplicap materiałami x (SE) x (SE) 4, (1, ) 6, (1, ) 0,554 DYSKUSJA Materiały szkło-jonomerowe stosowane do wypełnień ubytków w zębach mają również właściwości kariostatyczne. Hamują wzrost bakterii odpowiedzialnych za powstawanie i rozwój próchnicy nie tylko korony ale też korzenia zęba. W starzejącym się społeczeństwie wzrasta częstość występowania próchnicy korzenia, która jest wskazaniem do stosowania materiałów szkło-jonomerowych. W badaniach nad wpływem materiałów szkło-jonomerowych na bakterie płytki nazębnej podkreślano zdolność hamowania przez nie wzrostu bakterii próchnicotwórczych. Da Silva i wsp. (3) w doświadczeniu in vitro z użyciem testów dyfuzyjnych płytek agarowych dowiedli, że materiały szkło-jonomerowe konwencjonalne takie jak: Ketac Molar i Fuji IX po 48 godzinach oddziaływania wykazały najsilniejsze właściwości przeciwbakteryjne wobec Lactobacillus acidophillus, jednej z najczęściej występujących bakterii w zmianach próchnicowych korzenia. Sissons i wsp. (10) są zdania, że doświadczenia in vitro są korzystne, bowiem taki model badawczy stwarza możliwość kontroli wielu czynników środowiska jamy ustnej. W naszej pracy podjęłyśmy jednak badania in vivo, w celu uzyskania jak najbardziej wiarygodnych wyników. W eksperymencie in vivo Kidd i wsp. (6) potwierdzili związek między liczbą bakterii w płytce nazębnej i w podpowierzchniowej zębinie. Autorzy uważają, że istnieje wprost proporcjonalna zależność pomiędzy liczebnością bakterii próchnicotwórczych obecnych w płytce nazębnej na granicy tkanek zęba i wypełnienia, a liczebnością bakterii w ubytku próchnicowym powstałym w tym miejscu. Dlatego, z klinicznego punktu widzenia, ważna

4 258 M. Płuciennik-Stronias i inni Nr 3 jest odpowiedź na pytanie: czy materiały wypełniające mają wpływ na wzrost bakterii płytki nazębnej? Zachęcające są wyniki badań Halgrena i wsp. (5), którzy przebadali płytkę nazębną zebraną z cementu szkło-jonomerowego konwencjonalnego Agua Cem oraz ze materiału kompozytowego Concise Orthodontic Bonding służących do klejenia zamków ortodontycznych. Cytowani autorzy porównując skład ilościowy płytki nazębnej po 24 h zaobserwowali istotnie mniej Lactobacillus sp. na materiale szkło-jonomerowym. Nasze badania także dotyczyły problemu wzrostu Lactobacillus sp. na wypełnieniach szkło-jonomerowych. Zadaliśmy sobie pytanie: czy po 6 miesiącach wzrost bakterii będzie mniejszy na cemencie szkło-jonomerowym Ketac Molar Aplicap niż na szkliwie zębów osób z grupy porównawczej. W trzydniowej płytce nazębnej nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w liczebności bakterii Lactobacillus sp. grupy badanej i porównawczej. Podobne wyniki uzyskali Van Dijken i wsp. (12), którzy badali świeżą i czternastodniową płytkę zebraną po roku z powierzchni materiałów kompozytowych: Silux i Prismafil, szkło-jonomeru konwencjonalnego Chemfil oraz ze szkliwa grupy porównawczej. Autorzy nie odnotowali istotnych różnic w liczebności bakterii Lactobacillus sp. na wszystkich ocenianych materiałach i zębach grupy porównawczej. Benelli i wsp. (1) badali płytkę zebraną po 28 dniach z materiału kompozytowego Silux Plus i szkło-jonomeru konwencjonalnego Chelon Fil, którymi były wypełnione specjalnie do tego celu skonstruowane rurki zamocowane na zębach w jamie ustnej pacjentów. W próbkach płytki gromadzącej się na materiale Silux Plus było więcej Streptococcus mutans niż w w próbkach płytki gromadzącej się na materiale szkło-jonomerowym, natomiast w przypadku Lactobacillus sp. różnic w liczbie bakterii nie zauważono. Rezultaty uzyskane w niniejszym badaniu korelują z wynikami naszego wcześniejszego doniesienia (8), w którym oceniałyśmy trzydniową płytkę zebraną po 3 miesiącach od chwili zastosowania wypełnień szkło-jonomerowych. W poprzednim eksperymencie odnotowałyśmy jednak wiele wyników negatywnych, tj. brak wzrostu kolonii bakterii Lactobacillus sp. w hodowli na podłożu. Modyfikacja zastosowana w tej pracy polegała na zwiększeniu, u jednej osoby, liczby zębów wypełnionych materiałem szkło-jonomerowym oraz odpowiednio liczby zębów grupy porównawczej, z których była zbierana płytka nazębna. W ten sposób uzyskałyśmy większą masę płytki, zwiększając tym samym prawdopodobieństwo wyhodowania bakterii Lactobacillus sp. Reasumując można zauważyć, że w niniejszym badaniu nie wykazano istotnych różnic w liczebności bakterii Lactobacillus sp. płytki nazębnej w grupie badanej i porównawczej po 6 miesiącach. Sugeruje to brak hamującego działania materiałów szkło-jonomerowych na wzrost Lactobacillus sp. po tym czasie. Na Zgromadzeniu Ogólnym FDI (Federation Dentaire Internationale), 4 września 2009 roku, podsumowano wyniki badań dotyczące wpływu materiałów uwalniających fluor na wzrost płytki nazębnej i próchnicę wtórną. W raporcie końcowym zwrócono uwagę na konieczność dalszych badań klinicznych odnośnie tego tematu (2,14). PIŚMIENNICTWO 1. Benelli E.M., Serra M.C., Rodriques Jr A.L., Cury J. A.: In situ anticariogenic potential of glass ionomer cement. Caries Res. 1993; 27:

5 Nr 3 Wpływ materiału szkło-jonomerowego na wzrost bakterii Burke F.M., Ray N.J., Mc Connell R.J.: Fluoride-containning restorative material. Int Dent J 2006; 56: Da Silva R.C., Zuanon A.C., Spolidorio D.M., Campos J.A.: Antibacterial activity of four glass ionomer cements used in atraumatic restorative treatment. J Mater Sci Mater Med 2007; 18: Fischman S.A., Tinanoff N.: The effect of acid and fluoride release on the antimicrobial properties of four glass ionomer cements. Pediatric Dent. 1994; 16: Hallgren A., Oliveby A., Twetman S.: Caries associated microflora in plaque from orthodontic appliances retained with glass ionomer cement. Scand. J. Dent. Res. 1992;100: Kidd E.A., Beighton D.: Prediction of secondary caries around tooth-colored restorations: a clinical and microbiological study. J. Dent Res. 1996; 75: Larmas E.L., Makinen K.K., Scheinin A. Turku sugar studies. VIII. Principal microbiological findings. Acta Odont Scand 1975; 70: Płuciennik-Stronias M.J., Sakowska D., Krzemiński Z., Piątowska D.: Wpływ materiałów uwalniających fluor na skład płytki nazębnej. Med. Dośw. Mikrobiol. 2008; 60: Rogosa M., Mithell J.A., Wiesman R.A.: A selective medium for isolation and numeration of oral lactobacilli. J. Dent Res. 1951; 30: Sissons C.H.: Artificial dental plaque biofilm model system. Adv Dent Res 1997; 11: Van Amerogen W.E.: Dental caries under glass ionomer restorations. J. Public Health Dent. 1996; 56: Van Dijken J.W.V., Person S., Sjöstrom S.: Presence of Streptococcus mutans and lactobacilli in saliva and enamel, glass ionomer cement and composite resin surfaces. 13. Watson P.S., Pontefract H.A, Devine D.A., Shore R.C., Natrress B.R., Kirkham J., Robinson C.: Penetration of fluoride into natural plaque biofilms. J. Dent Res. 2005; 84: Wiegand A., Buchalla W., Attin T.: Review on fluoride-releasing restorative materials fluoride release and uptake characteristics, antibacterial activity and influence on caries formation. Dent Mater 2007; 23: Yip H.K., Smales R.J., Ngo H.C., Tay F.R., Chu F.C.: Selection of restorative materials for the atraumatic restorative treatment (ART) approach: a review. Spec. Care Dentist 2001; 21: 216. Otrzymano: 9 VII 2012 r. Adres Autora: Łódź, ul. Pomorska 251, Zakład Stomatologii Zachowawczej UM w Łodzi

6