Internet jako narzędzie aberracji zjawisk popkultury

Transkrypt

1 Filip Nalaskowski Internet jako narzędzie aberracji zjawisk popkultury Internet jest obecnie najpopularniejszym medium to truizm, ale jakże istotny i zdawałoby się ciągle słabo uświadamiany fakt. Skąd ciągle tak duża proporcjonalnie liczba publikacji na temat wpływu telewizji, pism młodzieżowych na rozwój młodej generacji, skoro dla przeszło 90 procent młodych ludzi podstawowym medium jest Internet 12. Internet stał się czymś więcej niż tylko dostarczycielem informacji. Przez swój ogrom, popularność, wypracował własną specyfikę funkcjonowania, jak błyskawiczność przepływu treści, czy niedogmatyczny charakter informacji. W ramach globalnej sieci pojawiły się też nowe nieznane dotąd zjawiska jak superpopularne, anarchistyczno- absurdalne forum 4chan, czy popularniejsze ostatnio od cyberpornografii serwisy społecznościowe jak Facebook, czy Nasza- klasa. To na co chciałbym dziś zwrócić uwagę, to fakt, że potęga Internetu zdołała odwrócić znaczenia, rozumienie zdawałoby się niepodważalnych pojęć. Coś co do tej pory rozumieliśmy w jeden sposób, dzięki Internetowi, zachodzącym w nim zjawiskom zmieniło swoje znaczenie, charakter, niekiedy na zupełnie odwrotny. Efektem działania mechanizmu odwracania, zmieniania znaczeń będzie aberracja. Blog Pamiętnik to gatunek literatury stosowanej, relacja prozatorska o zdarzeniach, których autor był uczestnikiem bądź naocznym świadkiem tyle słownik. Miliony ludzi pisało i pisze pamiętniki. Część z tych zapisków wychodzi na światło dzienne. Znamy pamiętnik Juliusza Cezara, Marii Kuncewiczówny, Franza KaYi, czy Anny Frank. Nowoczesnym, jak by się wydawało, wcieleniem pamiętnika jest blog. Na świecie istnieje 230 milionów blogów, w tym w Polsce 3 miliony. Oznacza to, że co dziesiąty Polak (odjąwszy osoby niezdolne do blogowania) prowadzi swój internetowy pamiętnik. Początki blogowania sięgają drugiej połowy lat 90- tych dwudziestego wieku. W 1997 roku Jorn Barger swoje codzienne sieciowe zapiski określił mianem weblog (web- log) Termin ten wkrótce został zinterpretowany jako we- blog i skrócony do dzisiejszego blog. Gatunek ten, zarówno w formie tradycyjnej, jak i elektronicznej, ma to do siebie, że autorzy częściej niż gdziekolwiek indziej ujawniają swoje uczucia i emocje. Zdradzają swoje radości i lęki. Pamiętnik jest dobrowolnym otwarcie drzwi swojej duszy. 1 Tezę te potwierdzają w odniesieniu do studentów prowadzone przeze mnie badania dotyczące charakterystyki młodych polskich pedagogów. 2 CBOS, Portret Internauty, Warszawa 2009 Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 1

2 Juliusz Cezar pisało o swojej niechęci (choć słowo nienawiść byłoby bardziej na miejscu) do zdradzieckich Galów. Franz KaYa relacjonował swój ból relacji z bliskimi. Pamiętniki Anny Frank są zapisem oczekiwania na śmierć z rąk nazistów. Także wirtualni autorzy odkrywają swoje intymne sekrety. Opierając się na lekturze najpopularniejszych i najlepszych blogów 3, można stwierdzić, że blogerzy piszą o swoich emocjach, problemach, bólu. Zwyciężczynią konkursu na najlepszy blog roku ad 2008 została dziesięcioletnia dziewczynka redagująca pamiętnik Życie bez ojca. Opisuje w nim swoje emocje, uczucia i funkcjonowanie po stracie taty. Spośród nagradzanych, najpoczytniejszych blogów sporą część stanowią prace autorstwa osób dotkniętych ciężkimi chorobami (białaczką, nowotworami), bądź osób na co dzień z tymi chorobami obcującymi np. rodziców. Mowa tu jednak o najlepszych blogach, tych nagradzanych. Pisane są one niezłą polszczyzną, starannie redagowane, regularnie uzupełniane. Jednak blogi, w mojej ocenie, w większości są słabej jakości wytworami literackimi. Roi się w nich od błędów, mają często nader niestaranną formę, i w odróżnieniu od tych nagradzanych traktują o szarej prozaicznej codzienności. Niemniej jednak i te prace przepełnione są emocjami: po rozstaniu z chłopakiem, po kłótni z rodzicami, niepokojem o przyszłość etc. Słowem: wszystkie blogi nęcą czytelników możliwością wejrzenia w duszę, uczucia autorów. Warto w tym miejscu zastanowić się co odróżnia tradycyjny pamiętnik od bloga. Pierwsza i oczywista różnica to medium. Nie jest nim, tradycyjnie, pióro i notatnik w grubej,zamykanej na kłódeczkę, oprawie, ale komputer i globalna sieć. Moim zdaniem ta najistotniejsza różnica, leży gdzie indziej. Pamiętnik, w swoim pierwotnym założeniu, był skrzętnie skrywanym drzwiami duszy autora. Chowano je pod materac, do zamykanych na klucz szafek. Chroniono przed wzrokiem innych, a kiedy już tym innym udało się zdobyć do pamiętnika dostęp zawsze wiązało się to z porażką i bólem autora. Zupełnie inaczej jest w przypadku blogów. Mają podobną co ich tradycyjne pierwowzory zawartość, dają wgląd w emocje autorów, ale wysyłane są w świat. Nie byle jak, bo za pośrednictwem najpowszechniejszego i najskuteczniejszego z mediów Internetu. Nie tylko, że nie chowamy naszych myśli pod materacem, ale wystawiamy je w witrynie internetowej na publiczny ogląd nierzadko witrynę tą reklamując. Zatem nie tylko już nie ukrywamy, ale działamy z intencją ujawnienia. Mamy tu do czynienia z pierwszą aberracją. Odwróceniu uległa jedna z konstytutywnych dla pamiętnika cech intymność. Zamiast niej mamy upowszechnienie, jawność. Blog to nie tylko elektroniczny zapis emocji i przeżyć - to, w odróżnieniu od tradycyjnych pamiętników, ujawniony całemu światu stan naszej duszy. Web- celebryty. Gwiazdy Internetu 3 Blog roku - Onet.pl Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 2

3 Znamy gwiazdy popkultury. Ja cenię sobie Seana Connerego i Janusza Gajosa, moja córka Dodę i Hannah Montanę, a mój ojciec Adolfa Dymszę i Mieczysława Fogga. Wielu już się zastanawiało kim jest gwiazda co stanowi o gwiazdorstwie. Nie chcąc się wdawać w zbędną dla tego artykułu dyskusje można stwierdzić, że: gwiazda to osoba znana, sławna, wyrosła z popkultury, podziwiana za talent/osiągnięcia/ pieniądze etc. Gwiazdy, ich życie stało się pożywką dla mediów. Wielu emocjonowało się skandalami sypialnianymi z życia Michaela Jacksona i Pameli Anderson. Ekscesami narkotykowymi Amy Winehouse i Kate Mose, czy przebiegiem ciąży Kasi Cichopek. Zainteresowanie, wręcz wścibstwo, mediów to jedna strona medalu. Druga strona to fankluby i wielbiciele, wielkie pieniądze i luksusy, życie w świetle reflektorów i własna twarz na okładkach kolorowych pism. Wielu pozazdrości gwiazdom ich statusu, szuka drogi na czerwony chodnik Cannes, lub choćby Międzyzdrojów. Pani Basia, Cygan, Gracjan Roztocki, Luntek, Krzysztof Kononowicz. To pseudonimy i nazwiska gwiazd Internetu. Osoby te, bez wątpienia, mają status gwiazd. Są rozpoznawalne, pojawiają się w programach telewizyjnych, czasem reklamach. Mają swoje strony internetowe, miewają fankluby widzów w tydzień 4 Cygan, a właściwie Jan Kreczman z Torunia, zasłynął wywiadem udzielonym grupie młodzieży udającej telewizję. Jego wypowiedź obfitowała w przekleństwa, skarżył się na niską rentę, wyrażał dezaprobatę dla istnienia i funkcjonowania Policji, służb miejskich. Kilkudziesięciosekundowa wypowiedź szybko znalazła się w Internecie. Specyficzna ekspresja i wprost, dosadnie wyrażane poglądy znalazły fanów co znalazło odbicie w setkach tysięcy widzów, którzy w krótkim czasie zapoznali się z materiałem. Jego pięć minut trwało pół roku. Pojawiał się w serwisach informacyjnych, ktoś założył jego stronę internetową, poprzez którą można było kupić koszulki i inne gadżety z podobizna Cygana 5. Zagrał nawet w reklamie lokalnego producenta materiałów budowlanych gości na własnej stronie internetowej 6 Gracjan Roztocki. To czterdziestoletni mężczyzna o wizerunku i usposobieniu dziecka. Rozgłos zdobył dzięki zamieszczanym przez siebie piosenkom, własnego autorstwa, które wypełniały jego profil na YouTube 7. Nie trzeba być znawcą muzyki, aby stwierdzić, że produkcje Gracjana miały nader infantylny, a wręcz prymitywny charakter. Utwory wykonywane a cappella, trudno między sobą 4 Film- wywiad z Cyganem na stronie YouTube.com: hqp:// 5 Już nieaktywna: hqp:// 6 Strona domowa Gracjana Rostockiego: hqp:// 7 hqp:// Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 3

4 odróżniały się melodią. Teksty piosenek głównie o pogodzie, życiu codziennym - banalne, pełne niezręcznych częstochowskich - rymów. Całości towarzyszyły materiały wideo teledyski na których autor ujawniał fascynację naturyzmem. Gracjan w krótkim czasie przebił się do telewizji występując w znanych talkshowach. Przez jakiś czas prowadził swój kącik w popularnym programie rozrywkowym. Wystąpił w ogólnopolskiej reklamie, znalazł managera, jeździ po Polsce dając koncerty. 6 milionów e- widzów 8 Krzysztof Kononowicz. Z krwi i kości białostoczanin. Rozgłos zdobył jako kandydat na prezydenta Białegostoku. Pan o aparycji Benny Hilla. Posługujący się typową dla swojego regionu gwarą. Wygłaszał sądy proste, naiwne świetnie odzwierciedlające jego marną orientację w rzeczywistości. Społeczność internautów natychmiast znalazła w nim obiekt szyderstw, zupełnie nie reagując na fakt, że wyśmiewany jest osobą upośledzoną. Krzysztof Kononowicz podobnie jak wcześniej omawiani, znalazł się na ekranach telewizyjnych. Był gościem talkshowów, wiadomości, a nawet programów publicystycznych. Konsekwentnie w kolejnych wyborach próbuje swoich sił. 1,5 miliona odwiedzin profilu 9 Luntek. 19 letni mieszkaniec Trójmiasta. Osoba zdeterminowana do działań na rzecz osiągnięcia sławy. Prowadzi bloga. Ma swoje profile na wielu portalach społecznościowych. Zamieszcza filmy na YouTube. Zasłyną własną wersją, interpretacją, wypowiedzi Amerykanina Chrisa Crockera. Na nagranym filmie płakał, i wykrzykiwał do drogiej Polski aby wszyscy odczepili się od Dody. W pierwowzorze autor bronił Britney Spears. Plagiat Luntka szybko został zdemaskowany, co nie przeszkodziło mu w zamieszczaniu kolejnych kontrowersyjnych filmów. Jak sam przyznaje próbował dostać się do telewizji poprzez programy casvngowe (Mam Talent). Jego działalność internetowa skupia się na promowaniu własnej osoby, bo jest on wyjątkowym, na polskie warunki, zjawiskiem. Wszystkie filmy w których płacze, robi zakupy, udaje, że śpiewa, czy przyznaje się do biseksualizmu, są podporządkowane autopromocji. To tylko wybrane przykłady gwiazd Internetu, a właściwie, już zwyczajnie, gwiazd. Osoby te zaczynały od Internetu, w tej chwili są, bywają, w innych mediach. Osiągnęli, bądź są na najlepszej 8 Film ze spotem wyborczym zamieszczony na YouTube.com - wybory samorządowe z 2006 roku. Informacja za Wikipedia.org: hqp://pl.wikipedia.org/wiki/krzysztof_kononowicz hqp:// Profile na YouTube.com, Pinger.pl i MySpace.com: 9 hqp:// hqp://myspace.com/luntek hqp://luntek.pinger.pl Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 4

5 drodze, do osiągnięcia sukcesu, popularności. Uzyskali dostęp do rzędu dusz, pieniędzy, innych znanych osób, ewentualnie choćby o ten świat się otarli. Swoją popularność zawdzięczają głównie Internetowi. W tym przypadku mamy ponownie do czynienia z istotną aberracją. Tradycyjnie status gwiazdy uzyskiwały osoby podziwiane, obdarzone cenionymi ponadprzeciętnymi cechami jak talent, czy uroda. Podziwiamy Arethę Franklin za jej aksamitny, zarazem mocny głos. Cenimy Robert De Niro za charakterystyczny niebywały styl aktorski. Wielbimy urodę, okraszoną niemałym talentem aktorskim, Juli Roberts. Dzięki tym cechom wymienieni powyżej zdobyli sobie nasze zainteresowanie, podziw i szacunek. Z drugiej strony mamy alkoholika nadużywającego wulgaryzmów, zniewieściałego, infantylnego 40- latka, prostego niewykształconego, możliwe, że upośledzonego, prowincjusza i zapatrzonego w siebie, narcystycznego, pozbawionego wszelkich talentów wyrostka. Osoby te również zdobyły popularność, wzbudziły ciekawość, ale u większości ludzi wywołały zażenowanie, irytację, a w najlepszym wypadku wesołość. Internet, w odróżnieniu od innych mediów, częściej promuje, daje popularność osobom wykpiwany, żałosnym. Gwiazdy Internetu na ogół nie mają żadnych predestynujących do sławy, tradycyjnego gwiazdorstwa cech, prócz odwagi i parcia na szkło. Brak im talentu, urody, nawet język, którym się posługują jest pełen niedoskonałości. Internet obrócił znaczenie gwiazdy. Celebrytami, zamiast osób podziwianych, stają się osoby wyśmiewane. W większości gwiazdy Internetu to osoby budzące zażenowanie i politowanie, wykpiwane. Tradycyjne gwiazdy i te internetowe łączy jednak kilka cech. I jedni i drudzy budzą zaciekawienie innych ludzi. Mają widzów, fanów. I jedni i drudzy na swojej popularności zarabiają. Okazuje się, że Internet nie tylko obrócił, zmienił definicję gwiazdy ale dał drugą alternatywną drogę do popularności. O ile pierwsza droga, na końcu której była sława i pieniądze, prowadziła przez talent i podziw, o tyle druga ma ten sam cel, ale prowadzi przez kpinę i szyderstwo. Animacje Czym jest kreskówka. To film animowany, pierwotnie kierowany do dzieci. Najbardziej znanymi producentami kreskówek są Disney Company, Hanna- Barbera, Pixar, a na naszym rynku Studio Filmów Rysunkowych z Bielska- Białej. Pytani o film animowany najpewniej pierwsze o czy pomyślimy to Bambim, Króliku Bugsie, czy Bolku i Lolku. Produkcje proste, choć nie pozbawione humoru, kierowane do dzieci. Nieco później niż animacje dziecięce rozwinął się rynek kreskówek kierowanych do widzów starszych. Największy ośrodkiem filmów animowanych dla dorosłych anime od lat siedemdziesiątych XX wieku była Japonia. To tu powstawały obrazy, niejednokrotnie przepełnione brutalnością i erotyzmem, kierowane i dystrybuowane do pełnoletnich odbiorców. Rozwój animacji dla dorosłych, na Zachodzie, na szeroką skalę, obserwujemy dopiero od kilku lat. Na przedstawionych poniżej przykładach postaram się wykazać kolejną dokonaną aberrację. Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 5

6 Miasteczko South Park Serial produkowany w USA od 1997 roku. Opowiada o życiu, w tytułowym mieście, czterech ośmiolatków. Serial posługuje się bardzo uproszczoną animacją. Poszczególne odcinki trwają około 20. Obraz przepełniony jest odniesieniami do kultury popularnej, polityki, bieżących wydarzeń życia społecznego. Dobrym przykładem jest tutaj odcinek o wygranej Baracka Obamy w wyborach prezydenckich, który został wyemitowany w dzień po ogłoszeniu wyników wyborów w USA. Poziom humoru jak i abstrakcyjność odniesień do otaczającego świata niewątpliwie sprawiają, że serial kierowany jest do widza z tym światem nieźle obeznanego, wyrobionego dorosłego. Pomimo, że bohaterami są dzieci, niekiedy z właściwą sobie naiwności interpretujące otaczający świat, to przesłaniem każdej z opowieści jest morał zrozumiały tylko dla dorosłych. Autorzy przyjęli za swój styl prowadzenie narracji w niezwykle kontrowersyjny sposób, będący mocno dalekim od poprawności politycznej. Oto niektóre przykłady prezentowanych problemów. Walka dwójki niepełnosprawnych uczniów o to kto jest fajniejszym niepełnosprawnym. Z jednej strony chodzący się o kulach, jąkający się Jimmy, z drugiej poruszający się na wózku chłopiec zdradzający objawy poważnego porażenia mózgowego Timmy. Jeden z głównych bohaterów Eric Cartman - po obejrzeniu Pasji Mela Gibsona rozpętuje w miasteczku antysemickie zamieszki, w wyniku których część zamieszkujących w mieście żydów dochodzi do wniosku, że warto przeprosić świat za ukrzyżowanie Chrystusa. W innej opowieści bohater ośmiolatek osiąga podniecenie seksualne, poprzez obserwowanie, jak jeden z jego kolegów Buqers Stoch - jest bity i poniewierany przez własnych rodziców. Serial liczy już obecnie 13 sezonów, gdzie na każdy składa się średnio 15 odcinków. Pierwotnie emitowany w Comedy Central z czasem wykupywany przez inne telewizje z kilkudziesięciu krajów świata. W naszym kraju wyświetlany przez MTV Polska i Canal+. Autorzy stworzyli również pełnometrażowy filmy oparty na pomyśle South Park, który był wyświetlany w kinach w 1999 roku. W chwili obecnej najpopularniejszy medium tego serialu stał się Internet. Za pośrednictwem kilkudziesięciu stron można oglądać dowolne odcinki serialu. Strony te na ogół rozpowszechniają ten materiał nielegalnie, bez zgody autorów, aczkolwiek istnieje również oficjalna, legalne strona South Park Studios, dzięki której można oglądać serial w wysokiej jakości, legalnie, aczkolwiek z przerwą na reklamy w połowie czasu emisji. Family Guy Jest kolejnym amerykańskim serialem o życiu typowej dla USA rodziny. Autorem tej produkcji jest Seth MacFarlane. Emitowany, z przerwami, od 1999 roku operuje przyzwoitą w porównaniu do poprzednika, czytelną animacją. Cechą charakterystyczną serialu jest duża liczba retrospekcji przerywających właściwą akcję zdaje się to być sposób autora na wtrącanie żartów i gagów nie związanych bezpośrednio z akcją. Serial od początku emitowany był przez telewizję FOX, z pewnymi Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 6

7 przerwami możemy oglądać go do dziś 9 seria. Wielokrotnie nominowany do nagród, zdobywca telewizyjnego Oscara Emmy. Twórca tej kreskówki postawił sobie za zadanie balansowanie na granicy dobrego smaku, poprawności politycznej, nierzadko je przekraczając. Producent wielokrotnie narażał się na protesty jak i pozwy sądowe, które były efektem sytuacji prezentowanych w serialu. Nader często możemy tu oglądać kpiny z niepełnosprawności, mniejszości seksualnych, narodowych i religijnych, osób znanych z polityki i show biznesu. Za przykłady niech posłuży kilka scen z tej produkcji. Ojciec rodziny zapewniający córkę, że jej uległość i wycofanie są znakomitymi jej zaletami jako przyszłej żydowskiej żony, czy sugesve tegoż samego bohatera dotyczące chęci przeprowadzenia zabiegu aborcyjnego u córki. Co ważne to fakt, że dla odbioru serialu, zrozumienia pojawiających się gagów, niezbędne jest zorientowanie w otaczającym świecie. Trzeba wiedzieć, dlaczego w tym momencie serialu pojawia się np. Bill Clinton zapalający cygaro, aby zrozumieć żart. Dla odczytania kontekstu bywa potrzebna znajomość twórczość Stevena Kinga, czy historii drugiej wojny światowej. Bez choćby podstawowej wiedzy na temat wydarzeń w obszarze polityki, show- biznesu serial ten jest niczym innym jak wulgarną kreskówką. Włatcy Móch Serial animowany polskiej produkcji. Ukazuje się od 2006 roku. Emisje prowadzi telewizja TV4, a także MTV Polska i Comedy Central. Do dziś doczekaliśmy się sześciu sezonów i jednego filmu pełnometrażowego wyświetlanego w kinach w tym roku. Bohaterami serialu są czterej drugoklasiści dokładnie tak samo jak w South Park. Chłopcy chodzą do szkoły w której to toczy się część akcji. Zazwyczaj problemy z któtymi borykają się bohaterowie są typowymi problemami ośmiolatków. Autor Bartosz Kędzierski, celowo umieszcza w produkcji błędy ortograficzne, nawet w tytule serii. Na porządku dziennym jest występowanie w serialu wulgarnych i obelżywych zwrotów. Serial obfituje w sceny drastyczne i wulgarne. Za przykład niech posłuży opis jednej z postaci. Czesio - jeden z głównych bohaterów jest zombie i mieszka na cmentarzu. Koledzy grają z nim w grę które oko wypadnie Czesiowi. Przez niekompletną czaszkę wystaje mu fragment mózgu. Najlepszymi jego przyjaciółmi są: Wujek Alfred, Miś Przekliniak oraz Wacek jego własny penis. W odróżnieniu od poprzednich, obcych, produkcji w tym serialu trudno jest dostrzec drugie dno. Serial zdaje się być tylko turpistyczną opowieścią zobrazowana na przygodach chłopców. O ile w przypadku South Park za wulgaryzmami i na przykład erotyzmem kryło się jakieś przesłanie, jakiś mniej lub bardzie ukryty żart dla widza dorosłego, tak tu dostajemy to co widać z angielskiego: what you see is what you get Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 7

8 Zaprezentowane powyżej produkcje są przykładem kolejnej dokonanej aberracji. Produkcje animowane z założenia kierowane do dzieci stały się w jakiejś części rozrywką dorosłych. Problem jest jednak nieco bardziej złożony. W telewizji produkcje te emitowane są w godzinach wieczornych, czy nawet nocnych, jakkolwiek w Internecie dostępne są przez całą dobę, za darmo. Japońskie produkcje spod znaku Anime charakteryzowały się specyficzną, mało atrakcyjną dla dziecka postacią wizualną. Ciemne szaro- bure obrazy, szybko przeskakujące mało czytelne kadry i temu podobne środki. Całość przypominała estetyką hollywoodzkie filmy akcji czy thrillery. W przedstawionych powyżej serialach mamy do czynienia z dość przyjazną formą graficzną. Wyraźne, duże postacie. Dużo kolorów. Niekiedy pojawiają się zwierzęta, całość ma formę często przypominającą tradycyjną wieczorynkę. Jeśli dodać do tego treść seriali: przygody ośmiolatków, czy amerykańskiej rodziny to nic dziwnego, że znaczną część widowni stanowią dzieci. O popularności wśród młodszych widzów niech świadczy popularność niektórych gadżetów związanych z serialami. Seria artykułów szkolnych i ubrań dla dzieci z serialu Włatcy Móch, czy też napój Włatcy Móch Cóla z obrazkami, do kolekcjonowania, przedstawiającymi postacie. Podobnie rzecz się ma z South Park, którego producenci wypuścili na rynek dużą serię maskotek postaci serialowych. Reasumując najmłodsi widzowie dzieci w miarę możliwości oglądają te seriale ze względu na formę wizualną nie odbiegającą od normalnych bajek, starsi - nastolatki wabione są zewnętrzną warstwą przekazu blue humor 11. Mamy zatem do czynienia z sytuacją w której najpopularniejsze seriale animowane Internetu kierowane są do dorosłych, w tym wypadku wyraźną aberracją jest zmiana odbiorcy z dziecka na widza dorosłego, choć tak często produkcje trafiają do dzieci. Możemy zatem mówić o podwójnej aberracji. Konkluzja Warto zastanowić się nad przyczyną takiego stanu rzeczy. Jak to zastało odnotowane na początku, Internet abberuje pojęcia poprzez swoją wielkość, zasięg. Odpowiedź taka jest jednak nie tylko wielce nieprecyzyjna, co nie satysfakcjonująca. Na możliwość zaistnienia takich abberacji wpływ miało kilka faktów. Ogrom Internetu stanowi ilość ludzi z niego korzystających. W przypadku osób młodych to około 90% 12. Zbiorowość ta nie jest jednolita pod względem oczekiwań kulturalnych. Obok masy stron dotyczących amatorskich wytworów sztuki (fotografia, rysunek) istnieją strony promujące proste, wulgarne fotomontaże. Obok domowej 11 Z angielskiego określenie humoru niesmacznego, często opierającego żartami na temat seksu, pochodzenia, płci. Niska forma rozrywki, bywa nazywany humorem toaletowym. 12 CBOS, Op. Cit. Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 8

9 produkcji, offowych filmów, małych form filmowych, istnieją wulgarnie dubbingowane klasyczne bajki jak Krecik czy Bolek i Lolek. Jak możemy wywnioskować z ramówki popularnych stacji telewizyjnych, gros odbiorców mediów chętniej zawiesza oko na produkcjach typu Gwiazdy śpiewają na lodzie poniedziałkowym Teatrze Telewizji. Można zatem zaryzykować twierdzenie, że im rozrywka prostsza, mniej wymagająca zaangażowania intelektu od odbiorcy, tym lepiej się sprzeda. Choć nie bez znaczenia jest pojawianie się w niej komponentów w rodzaju wulgarności, erotyki, brutalności, czy łamania barier intymności. Do czasu powstania Internetu odbiorcy byli właściwie pozbawieni możliwości wpływania na program nadawców. Powodów tak rozumianego wykluczenia mogło być kilka. Wiek odbiorców np. zbyt młodzi aby móc na to wpływać. Brak kompetencji do podejmowania wysiłku na rzecz zmian. Niechęć do podejmowania takiej dość trudnej inicjatywy lenistwo. Jedynym środkiem, który miał wpływ na oferowany repertuar były wskaźniki oglądalności, choć dość niedoskonałe w porównaniu z Internetowym wskaźnikiem odwiedzin strony. W globalnej sieci sprawa wydaje się być banalnie prosta, to czy zamieszczony przez nas materiał podoba się, wzbudza zainteresowanie, sygnalizowane jest przez licznik odwiedzin strony. Informacje o ciekawych, godnych uwagi stronach roznosi się wśród użytkowników sieci lotem błyskawicy. Przesyłanie linków, poprzez elektroniczną pocztę, promocja na portalach sprawiają, że wieści roznoszą się w sieci jak infekcja wirusowa. Stąd też angielskie określenie virals, czy polski odpowiednik wirale. Nigdzie indziej jak w Internecie nie stają się ciałem takie maksymy jak: Vox populi, vox dei, czy prawo popytu i podaży. Internet niezwykle szybko i chętnie odpowiada na gusta odbiorców. Można ponownie zatem zaryzykować twierdzenie, że globalna sieć jest autentycznie, demokratyczną przestrzenią. Dominuje tu to, co większość chce widzieć, czytać, etc. Podaż w żaden sposób nie jest ograniczana przez czas limity. Nie mają na działanie Internetu instytucje takie jak Rada Etyki Mediów, jak ma to miejsce w przypadku radia, czy telewizji. Każdy z użytkowników wart jest tyle samo, czyli powiększa o jeden wartość na liczniku odwiedzin strony pod tym względem w sieci wszyscy jesteśmy równi. Wraz ze wzrostem popularności Internetu, poziom prezentowanych tam produkcji, a właściwie proporcje różnych typów wytworów kulturowych istotnie się zmieniły. Odkąd głos uzyskała ignorowana dotąd większość osoby młode, słabiej wykształcone, mniej wyrobione kulturalnie, tak rzadziej napotykamy w sieci produkcje ambitne. Warto zwrócić uwagę, że wszystkie prezentowane wcześniej aberracje służyły do zbliżenia charakteru odwracanych zjawisk do recepty na sukces. Blogi upowszechniły się nęcąc cudzą intymnością, odkrywaniem sekretów, umożliwiając uprawianie podglądactwa. 13, niż 13 Zbitek pochodzący od produkcji: Jak oni śpiewają, Gwiazdy tańczą na lodzie, Taniec z Gwiazdami, i Gwiezdny cyrk Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 9

10 Cybergwiazdy zaspokajają ludzką potrzebę oglądania dziwaków. Wiele lat temu na jarmarkach i odpustach można było spotkać atrakcję w postaci galerii dziwaków z kobietą z brodą, karłami i braćmi syjamskimi w składzie. Rozrywka prosta i niewyszukana, acz ciesząca się dużą popularnością. Im odmienność danej osoby ciekawsza, bardziej kontrowersyjna, im podmiot bardzie predestynowany do wyśmiewania, tak i jego popularność większa. Mamy tu wsiowego głupka, który chce być prezydentem, wulgarnego alkoholika, który pozuje na rewolucjonistę. Jest budzący śmiech 40- letni dzieciak przekonany o własnym artyzmie i zniewieściały, zapatrzony w siebie nastolatek. Wyśmiewanie ich - rozrywka dla ludu. Nowoczesne animacje niejako wprost dają na brutalność, erotyzm, niepoprawność polityczną. Nie ma znaczenia, że w zamyśle twórców środki te były często tylko formą wyrazu kamuflującą inne przesłanie. Społeczność internetowa zachowuję się jak nastolatek chadzający do galerii tylko po to aby naoglądać się golizny na płótnach: Narodziny Wenus, czy Panny z Avignon. Reasumując. Rosnąca popularność Internetu sprawia, że w sieci dominują materiały, zjawiska podporządkowane gustom i oczekiwaniom tej większości. Jako że dostęp do Internetu zyskują mniej wyrobione kulturalnie, tak poprzeczka kulturalna Internetu się obniża. Skutkiem czego niejako wymuszane są zaprezentowane wcześniej aberracje. Niech za podsumowanie posłużą słowa Stanisława Lema, wypowiedziane krótko przed śmiercią - Dopóki nie skorzystałem z Internetu, nie wiedziałem, że na świecie jest tylu idiotów. Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji 10