Pożyczki Papierów Wartościowych Informacje dla Funduszy Inwestycyjnych

Transkrypt

1 Pożyczki Papierów Wartościowych Informacje dla Funduszy Inwestycyjnych Październik 2012 r.

2 Plan prezentacji I. Czym jest pożyczka papierów wartościowych. II. III. IV. Dlaczego warto udzielać pożyczek papierów wartościowych. Pożyczki papierów wartościowych na świecie. Wynagrodzenie z tytuły udzielenia pożyczki (jakich stóp wynagrodzenia możemy się oczekiwać). V. Symulacja kwot wynagrodzenia dla TFI VI. Pożyczki papierów od strony prawnej TFI 2

3 Czym jest pożyczka papierów wartościowych (1) a) Pożyczka papierów wartościowych to tymczasowy transfer papierów wartościowych z rachunku podmiotu udzielającego pożyczki na rachunek podmiotu zaciągającego pożyczkę. b) Pożyczkobiorca jednocześnie zobowiązuje się do zwrotu takiej samej liczby tych samych papierów wartościowych w terminie wskazanym w umowie pożyczki. c) W efekcie zawarcia pożyczki tytuł prawny do papieru przechodzi na pożyczkobiorcę pożyczkobiorca staje się w okresie pożyczki właścicielem papierów a w związku z tym jest uprawniony do wszystkich praw z nich wynikających (należy jednak zaznaczyć, że umowa pożyczki przewiduje rekompensatę dla pożyczkodawcy z tytułu utraconych korzyści). 3

4 Czym jest pożyczka papierów wartościowych (2) Zabezpieczenie pożyczki: a) W zamian za otrzymaną pożyczkę pożyczkobiorca ustanawia na rzecz pożyczkodawcy zabezpieczenie pożyczki. b) Najczęściej zabezpieczenie jest ustanawiane w postaci środków pieniężnych lub wskazanych przez pożyczkodawcę papierów wartościowych. Pożyczkodawca określa również wymagany poziom zabezpieczenia który najczęściej waha się w okolicach 105% wartości rynkowej pożyczanych papierów. c) Pożyczkobiorca dokonuje codziennej rynkowej wyceny pożyczonych papierów wartościowych oraz zabezpieczenia (o ile w jej skład wchodzą również papiery wartościowe). d) Pożyczkobiorca jest zobowiązany do uzupełnienia zabezpieczenia jeżeli jego wysokość spadnie poniżej poziomu określonego przez pożyczkodawcę (np. spadnie poniżej poziomu 105% wartości pożyczonych papierów wg wyceny na dany dzień). 4

5 Czym jest pożyczka papierów wartościowych (3) Wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki: a) W zamian za udzieloną pożyczkę pożyczkobiorca płaci pożyczkodawcy wynagrodzenie które najczęściej jest wyrażane w postaci stopy procentowej (zasada identyczna jak w przypadku pożyczek pieniężnych). b) Przykładowo jeżeli pożyczamy na rok akcje o średniej wartości rynkowej złotych wg stopy 1% oznacza to, że w sumie otrzymamy od pożyczkobiorcy kwotę zł. c) Stopa wynagrodzenia jest zależna od skali popytu i podaży na pożyczkę danego papieru wartościowego. W krajach z rozwiniętym rynkiem pożyczek gdzie podaż na pożyczki znacznie przewyższa popyt stopa wynagrodzenia jest niższa od stóp wolnych od ryzyka. d) Jednocześnie należy zauważyć, że w przypadku jeżeli zabezpieczenie pożyczki jest w postaci gotówki wynagrodzenie od takich pożyczek jest zwykle niższe. 5

6 Czym jest pożyczka papierów wartościowych (4) W jakim celu są zaciągane pożyczki w papierach wartościowych: a) Głównym powodem zaciągania pożyczek papierów jest pokrycie zobowiązań wynikających z otwarcia krótkich pozycji w akcjach (krótka sprzedaż) inwestor sprzedaje papiery pomimo ich braku na swoim rachunku jednocześnie zobowiązując się do ich dostarczenia na termin rozliczenia tej transakcji najczęstszym sposobem ich pozyskania jest pożyczka papierów. b) Najczęstszymi pożyczkobiorcami są biura maklerskie pozyskujące papiery dla swoich klientów, animatorzy rynku, dealerzy, fundusze hedgingowe, arbitrażyści, fundusze typu absolute return oraz asset management 6

7 Czym jest pożyczka papierów wartościowych (5) a) Należy pamiętać, że udzielając pożyczkę w papierach wartościowych pożyczkodawca cały czas zachowuje kontrolę nad pożyczonymi papierami. Pożyczkodawca ma prawo przedterminowego wezwania pożyczkobiorcy do zwrotu pożyczanych papierów. W ten sposób nie musi tracić praw majątkowych (np. dywidenda) czy korporacyjnych (np. prawo głosu) wynikających z papierów (odpowiednio wcześniej wzywa pożyczkobiorcę do zwrotu, tak aby stały się one jego własnością na dzień notowania akcji z dywidendą lub zgromadzenia akcjonariuszy) - wg danych z rynku amerykańskiego jedynie około 2% pożyczanych papierów jest zgłaszanych do przedterminowego zwrotu. Umowa pożyczki przewiduje rekompensatę dla pożyczkodawcy za utracone pożyczki (pożytki jakie by mu przypadły w przypadku jeżeli nie pożyczyłby papierów wartościowych) rekompensatę wypłaca pożyczkobiorca (np. w przypadku dywidendy wypłaca kwotę stanowiącą ekwiwalent tej dywidendy) b) Najistotniejszym ryzykiem związanym z pożyczaniem papierów wartościowych jest ryzyko kredytowe ryzyko związane z tym, że pożyczkobiorca nie dokona zwrotu pożyczonych papierów wartościowych. Ryzyko to jest zmniejszone dzięki zabezpieczeniu pożyczki. Zabezpieczenie staje się własnością pożyczkodawcy w przypadku nieotrzymania zwrotu pożyczonych papierów. 7

8 Dlaczego warto udzielać pożyczek papierów wartościowych (1) a) Akcje posiadane w portfelu (nabyte jako inwestycja długoterminowa) mogą wygenerować dla funduszu dodatkowy dochód, b) Uzyskanie dochodu z tytułu udzielonej pożyczki nie jest zależne od trafności decyzji inwestycyjnych, c) Dochód z tytułu udzielenia pożyczki papierów jest obarczony niskim ryzykiem (ryzyko kredytowe które występuje w przypadku pożyczek jest zabezpieczone) d) Na rynkach światowych pożyczki papierów są udzielane przez większość inwestorów instytucjonalnych a wartość zgłaszanej przez nich podaży znacznie przekracza popyt zainteresowanie udzielaniem przez instytucje pożyczek w papierach może świadczyć o opłacalności tego rynku, e) Uzyskany dochód jest traktowany przez instytucje jako pokrycie części kosztów transakcyjnych lub kosztów przechowania papierów u depozytariusza. 8

9 Dlaczego warto udzielać pożyczek papierów wartościowych (2) a) Pożyczki papierów poprzez krótką sprzedaż zwiększają płynność na rynku. Bardziej płynny rynek oznacza tym samym rynek o większej efektywności wyceny instrumentów finansowych co oczywiście ma swoje pozytywne przełożenie na wycenę aktywów funduszu, b) Wyższa płynność rynku oznacza większe bezpieczeństwo inwestycji oraz niższe koszty (węższy spread), c) Wg danych na koniec czerwca 2012 roku fundusze inwestycyjne posiadały łącznie akcje o wartości ponad 46,6 mld zł (wg danych NBP), co stanowiło 7% kapitalizacji Giełdy. Patrząc tylko na akcje będące w obrocie (tzw. free-float) które stanowią ok. 43% kapitalizacji Giełdy, fundusze posiadają aż 16% akcji obracanych na rynku. Uwolnienie tych akcji w istotny sposób może zwiększyć płynność rynku. 9

10 Dlaczego warto udzielać pożyczek papierów wartościowych (3) a) Jak wspominano płynny rynek pożyczek papierów wspiera rozwój krótkiej sprzedaży. Tymczasem krótka sprzedaż to: Jeden z podstawowych i najprostszych sposobów zarabiania na spadkach kursów papierów wartościowych, od wielu lat stosowany na wszystkich rozwiniętych rynkach, Niezbędny składnik wielu strategii inwestycyjnych przykładowo na rynku instrumentów pochodnych jest wykorzystywana w strategiach zabezpieczających, Nie tylko korzystnie wpływa na wycenę instrumentów rynku kasowego ale również instrumentów pochodnych zwiększając w ten sposób ich przydatność w strategiach zabezpieczających. b) Krótka sprzedaż jest jednym z najistotniejszych czynników rozwoju instrumentów pochodnych. Bez dobrze rozwiniętej krótkiej sprzedaży rozwój rynku instrumentów pochodnych jest utrudniony. 10

11 Dlaczego warto udzielać pożyczek papierów wartościowych (4) a) Rozwinięty rynek pożyczek papierów wartościowych oraz krótkiej sprzedaży oznacza: Dla pożyczkodawców (w tym funduszom inwestycyjnym) dodatkowy dochód z tytułu udzielania pożyczek papierów, Dla biur maklerskich większy dochód z tytułu prowizji brokerskich od dodatkowego obrotu (wygenerowanego przez transakcje krótkiej sprzedaży), Dla Giełdy większa płynność rynku, większy przychód z prowizji, rozwój innych instrumentów (np. pochodnych), Dla KDPW wzrost bezpieczeństwa rozliczeń papierów (zmniejszenie liczby zawieszeń rozliczeń), większy przychodów z tytułu rozliczeń transakcji. b) Dla instytucji infrastrukturalnych rynku kapitałowego rynek pożyczek papierów wartościowych i krótkiej sprzedaży daje wyraźne korzyści biznesowe. 11

12 Pożyczki papierów na świecie (1) a) Na kolejnych slajdach znajdują się najważniejsze wyniki badań przeprowadzonych wśród inwestorów instytucjonalnych dotyczących praktyk na rynku pożyczek papierów wartościowych na świecie, b) Wśród badanych instytucji są między innymi: fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeniowe, asset management łącznie badanie objęło 39 instytucji, c) Badanie zostało przeprowadzone w styczniu 2004 roku przez International Corporate Governance Network stowarzyszenie zajmujące się tematyką zasad ładu korporacyjnego ( Badanie jest dostępne w tym linku g_may2004.pdf d) Badanie jest przeglądem podejścia dużych zagranicznych instytucji do pożyczania papierów wartościowych, skali w jakim pożyczki są udzielane oraz praktyk w tym zakresie. Należy pamiętać, że jest to badanie z 2004 roku, stąd obecne zaangażowanie instytucji w pożyczanie papierów może nieco się różnić. Pomimo tego generalne wnioski z badania pozostają aktualne. 12

13 Pożyczki papierów na świecie (2) a) Skala pożyczek papierów wartościowych udzielanych przez instytucje jest znaczna. Wśród badanych instytucji 31 na 39 (czyli prawie 80%) angażuje się w udzielanie pożyczek papierów wartościowych. b) Wśród instytucji pożyczających aż 29 z nich udziela pożyczek papierów często, pozostałe 2 instytucje udzielają pożyczek czasami. 13

14 Pożyczki papierów na świecie (3) Na poniższym wykresie pokazano jaką część swojego portfela inwestycyjnego instytucje pożyczają. Niemal każda instytucja (80%) pożycza co najmniej 5% swojego portfela. Ponad 60% badanych instytucji pożycza ponad 10% papierów ze swojego portfela a 30% pożycza ponad 1/4 portfela inwestycyjnego. Procent pożyczanego portfela powyżej 50% 25% do 50% 15% do 25% 10% do 15% 5% do 10% Mniej niż 5% Brak odpowiedzi Liczba badanych instytucji 14

15 Pożyczki papierów na świecie (4) Poniższy wykres pokazuje czy pożyczkodawcy samodzielnie pożyczają papiery czy pożyczają z wykorzystaniem instytucji pośredniczącej np. depozytariusza lub agenta pożyczkowego. Jak można zauważyć, jedynie 6 instytucji decyduje się na samodzielne angażowanie na rynku pożyczek, większość korzysta z pośredników (np. w postaci banków depozytowych jako strona transakcji pożyczki). (a) Udzielamy pożyczek samodzielnie (b) Korzystamy z pośrednika (np. depozytariusza) Połączenie (a) i (b) Liczba badanych instytucji 15

16 Pożyczki papierów na świecie (5) Poniższy wykres pokazuje czy depozytariusz lub inna instytucja pośrednicząca otrzymała prawo od pożyczkodawcy do udzielania pożyczki z jego portfela bez jego wiedzy. Prawie 55% z badanych instytucji udzieliło depozytariuszowi zgodę na swobodne pożyczanie papierów z ich portfela. Brak odpowiedzi Nie Tak Liczba badanych instytucji 16

17 Pożyczki papierów na świecie (6) Wnioski z badania: Skala zaangażowania inwestorów instytucjonalnych w pożyczanie papierów wartościowych jest znaczna. 80% instytucji udziela pożyczek papierów wartościowych. Znaczna większość z tych instytucji regularnie angażuje się w pożyczanie. Pożyczanie papierów wartościowych jest zatem powszechną praktyką rynkową chętnie wykorzystywaną przez instytucje. Instytucje pożyczają co najmniej 5% swojego portfela. Są instytucje które są skłonne pożyczać ponad 1/4 posiadanych papierów wartościowych. Większość pożycza z wykorzystaniem pośrednika (np. w postaci banków depozytowych depozytariuszy jako strony lub agenta transakcji pożyczki). Połowa z tych instytucji daje dla pośrednika prawo do swobodnego pożyczania papierów z portfela nawet bez ich zgody. 17

18 Jakich stóp wynagrodzenia można oczekiwać (1) a) Na kolejnym slajdzie przedstawiono najważniejsze informacje z publikacji ISLA (International Securities Lending Association) Securities Lending Guide for policy makers b) Publikacja jest dostępna na stronie -> Publications -> Securities Lending Guides ( 18

19 Jakich stóp wynagrodzenia można oczekiwać (2) Wg danych za okres kwiecień kwiecień 2012: a) Średnia stopa wynagrodzenia z tytułu pożyczek akcji na rynku europejskim wyniosła 145 bp, a) Stopa wynagrodzenia dla papierów trudnych do pożyczenia - o ograniczonej podaży na pożyczki - kształtowała się o okolicach 500 bp lub więcej, b) Stopa wynagrodzenia dla papierów łatwych do pożyczenia - o bardzo dużej podaży na pożyczki - kształtowała się w okolicach 10 bp. W 2011 roku szacowana wartość wynagrodzenia jaką otrzymali inwestorzy na rynku europejskim wyniosła ok. 1 mld. Euro. 19

20 Jakich stóp wynagrodzenia można oczekiwać (3) Wg danych za okres kwiecień kwiecień 2012: a) Wartość akcji która została pożyczona wyniosła 1,4 bn Euro, b) Wartość akcji które były przez pożyczkodawców zgłaszane do pożyczenia (wartość podaży) wyniosła 8,9 bn Euro, Na rynku europejskim istnieje duża nadpodaż na pożyczki. Umowy pożyczek są zawierane z wykorzystaniem jedynie 16% papierów zgłaszanych do pożyczenia. 20

21 Jakich stóp wynagrodzenia można oczekiwać (4) a) W przypadku rynku polskiego gdzie podaż na pożyczki jest w chwili obecnej ograniczona należy oczekiwać wyższych stóp wynagrodzenia, b) Wg różnych źródeł obecne wynagrodzenie za pożyczenie polskich akcji kształtuje się (w zależności od akcji) od kilkudziesięciu punktów bazowych (dla najpłynniejszych akcji) do ponad 1000 bp (dla mało płynnych akcji o ograniczonej podaży na pożyczki), c) Średnio można szacować, że stawka ta wynosi ok. 300 bp. 21

22 Symulacja kwoty wynagrodzenia dla TFI (1) a) Symulacja pokazuje jakich kwot przychodu mogą się spodziewać z tytułu pożyczek papierów wartościowych (akcji) fundusze inwestycyjne, b) Obliczenia przeprowadzono na podstawie danych z czerwca 2012 roku (źródło: dane NBP) przy założeniu, że fundusze pożyczają 10% akcji ze swojego portfela, c) Przyjęto stopę wynagrodzenia na poziomie 3% (300 bp). 22

23 Symulacja kwoty wynagrodzenia dla TFI (2) Wartość akcji w portfelach funduszy (na koniec czerwca 2012) Zakładana wartość pożyczonych akcji (10% akcji z portfela) Stopa wynagrodzenia Roczne wynagrodzenie 46,6 mld zł 4,7 mld zł 3% (300 bp) 141 mln zł 23

24 Symulacja kwoty wynagrodzenia dla TFI (3) Wnioski a) Pożyczając 10% akcji z portfela każde 300 punktów bazowych oprocentowania przynosi dla funduszy inwestycyjnych w skali roku 141 mln złotych przychodu, b) Oznacza to, że stopa zwrotu funduszy od części akcyjnej polepsza się o 0,3%. 24

25 Pożyczki papierów od strony prawnej (TFI) a) Fundusze inwestycyjne otwarte mogą udzielać pożyczek w świetle art. 102 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Zgodnie z tym przepisem: Art Fundusz inwestycyjny otwarty może udzielać innemu podmiotowi pożyczek, których przedmiotem są zdematerializowane papiery wartościowe: 1) przy udziale firm inwestycyjnych oraz banków powierniczych, o których mowa w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi, lub; 2) w ramach systemu zabezpieczania płynności rozliczeń [ ] 1a. Pożyczka, o której mowa w ust 1, może zostać udzielona pod warunkiem, że: 1) fundusz otrzyma zabezpieczenie w środkach pieniężnych, papierach wartościowych lub prawach majątkowych, w które fundusz może lokować zgodnie z polityką inwestycyjną określoną w statucie; 2) wartość zabezpieczenia, wyceniona według metody przyjętej przez fundusz dla wyceny aktywów funduszu, będzie co najmniej równa wartości pożyczonych papierów wartościowych w każdym dniu wyceny aktywów funduszu do dnia zwrotu pożyczonych papierów wartościowych; 3) pożyczka zostanie udzielona na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy; 4) zabezpieczenie mogące być przedmiotem zapisu na rachunku funduszu będzie ewidencjonowane na rachunkach funduszu, a zabezpieczenie nie mogące być przedmiotem zapisu na rachunkach funduszu będzie udokumentowane poprzez złożenie u depozytariusza prowadzącego rejestr aktywów funduszu odpowiednich dokumentów potwierdzających ustanowienie zabezpieczenia; w przypadku pożyczek udzielanych w ramach systemu zabezpieczania płynności rozliczeń zabezpieczenie będzie ewidencjonowane na zasadach określonych w regulaminie, o którym mowa w: a) art. 50 ust 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi w przypadku Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych Spółka Akcyjna, b) art. 48 ust. 15 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi w przypadku spółki, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Spółka Akcyjna przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, c) art. 68d ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi w przypadku izby rozliczeniowej, o której mowa w art. 68a ust 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. 25

26 Pożyczki papierów od strony prawnej (TFI) a) Fundusze inwestycyjne zamknięte mogą udzielać pożyczek w świetle art. 151 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Art Fundusz inwestycyjny zamknięty może udzielać innym podmiotom pożyczek, których przedmiotem są papiery wartościowe. 2. Łączna wartość pożyczonych papierów wartościowych i papierów wartościowych tego samego emitenta będących w portfelu inwestycyjnym funduszu inwestycyjnego zamkniętego nie może przekroczyć limitu, o którym mowa w art. 145 ust. 3 i 4. 26

27 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, Warszawa tel. (022) , fax (022) , gielda@gpw.pl 27