Znaczenie Zakonu Joannitów wczoraj i dziś

Transkrypt

1 Deutsch-Polnischer Jugendaustausch Polsku-niemiecka wymiana szkolna Die Bedeutung des Johanniter-Ordens in der Vergangenheit und heute Znaczenie Zakonu Joannitów wczoraj i dziś

2 Abschlussbericht / Sprawozdanie Abschlussbericht des Deutsch-Polnischen Jugendseminars Die Bedeutung des Johanniter-Ordens in der Vergangenheit und heute Sprawozdanie z polsko-niemieckich warsztatów uczniowskich Znaczenie Zakonu Joannitów wczoraj i dziś Mit finanzieller Unterstützung von: dem Deutsch-Polnischen Jugendwerk und der Flick-Stiftung Dofinansowany przez: Polsko-Niemiecką Współpracę Młodzieży i Fundację Flick Redaktion / Redakcja: Übersetzung / Tłumaczenie: Fotos / Zdjęcia: Druck / Druk: Austragungsort / Miejsce realizacji: Fundacja Św. Jadwigi Morawa 1, Jaroszów info@palacmorawa.pl Tel.: Web: Julia Schwarzmann Teodor Drozdowicz Julia Schwarzmann Hedwig Stiftung / Fundacja Św. Jadwig Organisiert von / Organizacja: Kindergarten und Bildungsstätte Hedwig e.v. kindergarten-hedwig@t-online.de 2

3 Bedeutung des Johanniter-Ordens in der Vergangenheit und heute Vorwort: Die deutsch-polnische Jugendbegegnung vom befasste sich mit dem Johanniter-Orden in der Vergangenheit und heute. Gastgeber war die Stiftung Heilige Hedwig im Pałac Morawa. Eingeladene Schülerinnen und Schüler waren von deutscher Seite aus dem christlichen Gymnasium Johanneum in Hoyerswerda. Die polnischen Schülerinnen und Schüler kamen vom Liceum Ogólnokształcącego in Nowa Ruda. Die Teilnehmer waren zwischen 16 und 19 Jahre alt. In der Woche ging es einerseits um die Begegnung von einer deutschen und einer polnischen Schulklasse, aber inhaltlich ebenfalls um den Johanniter-Orden. Es ging um dessen Geschichte, aber auch um die Aktivitäten des Ordens heute, sowie um den Teil, der in Schlesien früher und heute gewirkt hat. Dazu machte die Gruppe Ausflüge nach Breslau, Schweidnitz, Kreisau, Fürstenstein und Striegau und fand dort immer wieder Spuren des Ordens. Dieser Bericht soll einen kleinen Einblick geben in die Woche und hiermit wollen wir noch einmal ganz besonders dem Deutsch-Polnischen-Jugendwerk und der Flick-Stiftung danken, welche das Projekt finanziell unterstützt haben. Beteiligte: Fundacja sw. Jadwigi/Stiftung Heilige Hedwig im Pałac Morawa Die Begegnung fand im Pałac Morawa, einem ehemaligen Gutshaus in Niederschlesien statt. Heute befindet sich darin ein karikativer Kindergarten und eine Bildungsstätte. Diese ist genau für solche Begegnungen gedacht und soll der deutsch-polnischen Verständigung dienen, um so Vorurteile abzubauen und die Freundschaft der Nachbarländer zu stärken. Betreut wurde das Projekt von Mikołaj Masluk-Meller und der Freiwilligen Julia Schwarzmann. Liceum Ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza aus Nowa Ruda/Neurode Neurode ist etwa 60 km von Muhrau entfernt und liegt nah der tschechischen Grenze am Rande des Riesengebirges. Das Liceum ist das älteste der Stadt und besteht schon seit Der Namensgeber der Schule, Henryk Sienkiewicz, lebte von und war ein bedeutender Schriftsteller, er erhielt 1905 den Nobelpreis für Literatur. Aber auch politisch engagierte sich Sienkiewicza, so setzte er sich z.b. für polnische Kriegsopfer und gegen die Verfolgung von polnischen Kindern in Wreschen ein, welche gegen das Schulsystem protestiert hatten. Die Schule ist ein allgemeinbildendes Gymnasium und bietet die Schwerpunkte Mathematik- Physik, Betriebswirtschaft, Biologie-Chemie, Journalismus-Sprachen, allgemeine Geisteswissenschaften, Sport, Sprache und Informatik an. 3

4 Christliches Gymnasium Johanneum in Hoyerswerda Die deutsche beteiligte Schule war das Johanneum aus Hoyerswerda. Diese liegt etwa 210 km vom Pałac Morawa entfernt in Sachsen. Inhaltlich legt sie besonderen Wert auf die Bildung zu christlicher Ethik und Nächstenliebe. So gibt es z.b. in der zehnten Klasse ein obligatorisches Sozial- oder Diakoniepraktikum, welches die Schülerinnen und Schüler in Krankenhäusern, Altenheimen o.ä. absolvieren können. Die Berufsorientierung wird ab der neunten Klasse von Mitgliedern des Johanniter-Ordens unterstützt. Die Schülerinnen und Schüler können sich individuell beraten lassen und von den Berufserfahrungen der Ordensbrüder lernen und sich inspirieren lassen. Auch Erste-Hilfe-Kurse werden von den Johannitern an der Schule angeboten und es gibt einen durchgängigen Schulsanitätsdienst. Die Schwerpunkte, die die Schüler ab der achten Klasse wählen können sind das Sprachliche Profil mit Spanisch oder Griechisch oder Naturwissenschaften Plus. An Sprachunterricht wird zusätzlich Englisch, Französisch, Russisch, Latein und sogar Sorbisch angeboten. Der Johanniter-Orden inhaltlich: Die Anfänge des Johanniter-Ordens lassen sich schon im 11. Jahrhundert finden. Es begann mit einer Laienbruderschaft, welche ein Krankenhaus zur Pflege von armen und verletzten Pilgern in Jerusalem eröffnet hatte. Als die Zeit der Kreuzzüge begann, schlossen sich christliche Ritter der Bruderschaft an und es entstand der Orden St. Johannis vom Spital zu Jerusalem. Durch diese Zusammenlegung entstand auch das Prinzip der Mitglieder einerseits kümmerten sie sich um Krankenpflege und andere Hilfebedürftige, auf der anderen Seite jedoch auch um die Verteidigung ihres Glaubens, auch militärisch. Die Ordensregel lautet bis heute: "Der Johanniter lässt sich rufen, wo die Not des Nächsten auf seine tätige Liebe und der Unglaube der Angefochtenen auf das Zeugnis seines Glaubens warten." Der Orden vergrößerte sich und sie zogen über die Jahrhunderte von Israel über Zypern nach Rhodos, etwa 200 Jahre später über Kreta, Sizilien nach Italien. Letztendlich übernahmen sie dann im Jahre 1530 die Insel Malta. Auf den Inseln Rhodos und Malta widmeten sie sich vor Allem dem Kampf für ihren christlichen und gegen den islamischen Glauben. Als dieser keine große Bedrohung mehr für Malta darstellte konzentrierten sie sich wieder mehr auf die Krankenpflege. Im Rahmen der Reformation gab es zwei Zweige des Ordens, den protestantischen und den katholischen Teil. Der katholische Malteser-Orden hatte seinen Sitz seit 1834 in Rom. Im Jahre 1810 wurde die Untergruppierung des Ordens in Brandenburg von König Friedrich- Wilhelm III. aufgelöst und im Rahmen der Säkularisierung bestand der christliche Orden nun nur noch als vermögensloser Personenverband. Der Orden formierte sich aber 1852 durch die Unterstützung des protestantischen Königs Friedrich-Wilhelm IV. neu. 4

5 Die Anfänge des Johanniter-Ordens in Schlesien sind schon direkt nach der Wiederherstellung im Jahre 1853 zu finden. Somit ist die schlesische Genossenschaft eine der Ältesten. Sie waren dort auch für das Patronat von Kirchen zuständig. Sie sollten die Reinheit der Lehre überwachen und hatten somit auch das Recht zur Wahl des Pfarrers. Aber sie errichteten ebenso Krankenhäuser, Sozial- und Verleihstationen usw. Nachdem der Johanniter-Orden nach dem Zweiten Weltkrieg sehr geschwächt war und alle Ordensteile in den ost- und mitteldeutschen Gebieten verloren hatte, musste er noch einmal von vorne anfangen. Durch die Ost-Verschiebung der deutsch-polnischen Grenze verlor der Orden auch die Genossenschaft Schlesien. Doch Mitte der 70er Jahre gründete sie das eigenständige Ordenswerk zur Schlesienhilfe und sammelte dafür Hilfsgüter, die sie an die evangelischen Gemeinden in Schlesien schickte. Dabei war es ihnen jedoch nicht wichtig, welcher Nationalität oder Konfession die Hilfebedürftigen angehörten, ihre Zielgruppe waren alle alten und kranken Menschen. Auch um menschliche Kontakte zu fördern schlossen sie mit Polen einen Vertrag, wodurch alte Schlesier wieder in ihre Heimat reisen durften. Im Jahre 1996 wurde schließlich die erste Sozialstation nach dem Krieg in Breslau/Wrocław errichtet. Heute gibt es wieder etwa 190 schlesische Johanniter. Programm: Montag: Am Montagmorgen trafen zunächst die polnischen Teilnehmer ein. Sie bekamen ihre Schlüssel und richteten sich schon einmal in ihren Zimmern ein, bis kurz danach die deutschen Teilnehmer hinzustießen. Einige der Polen waren schon einmal im Pałac Morawa, da sie das Jahr zuvor an einer anderen Jugendbegegnung teilgenommen hatten. Es kam zum ersten Treffen der Gruppe und es wurde das Haus, die wichtigsten Personen und das Programm vorgestellt. Dann ging es weiter mit einigen Spielen zum Kennenlernen. Bei dem ersten Spiel ging es einmal darum, die Namen zu lernen und sich aber ebenfalls näher zu kommen, da jeder ein Klebeband bekam und sich die Buchstaben seines oder ihres Namens sozusagen zusammen sammeln musste von Leuten, die denselben Buchstaben in ihrem Namen hatten. Dann ging es weiter damit, dass sich alle einer Reihe nach aufstellen sollte. Erst alphabetisch nach Namen, dann nach Alter und dann nach Anzahl der bereisten Länder. Dabei musste man sich mit den anderen absprechen und lernte sich ebenfalls besser kennen. Es stellte sich heraus, dass die Schülerinnen und Schüler im Alter zwischen 16 und 19 Jahren waren und einige schon in mehr als 10 verschiedene Länder gereist waren! Um auch den Kontakt zur anderen Sprache herzustellen hieß es danach: Jak się masz?/wie geht s dir? Dabei setzten sich alle in einen großen Kreis und eine Person hatte keinen Stuhl. Diese musst dann andere Schüler auf der fremden Sprache fragen, wie es ihm oder ihr geht. Dann mussten die Plätze getauscht werden. Dabei kam zusätzlich Bewegung in das Spiel. Es stellte sich heraus, dass einige der Polen deutsch, aber keiner der Deutschen Polnisch sprach, wodurch es den deutschen Teilnehmern schwerer fiel, dies nahmen sie jedoch mit Humor. Der erste Körperkontakt entstand durch ein Spiel, bei dem man sich mithilfe von Händeschütteln verständigen musste. Dann folgte auch schon das Mittagessen. Dafür bekam jeder eine Tischkarte zugeteilt, wodurch sich die polnischen und die deutschen Schülerinnen und Schüler mischen sollten. 5

6 Dies funktionierte jedoch leider dadurch nicht, dass es einige Vegetarier und Veganer gab, die sich wegen des speziellen Essens zusammen setzen sollten. Trotzdem kam jedoch eine Mischung der Klassen zu Stande und erste Gespräche entstanden. Das nächste Spiel diente wieder dem Kennenlernen und ebenso der genaueren Betrachtung des Gegenübers. Die Teilnehmer sollten sich gegenseitig malen und einige Dinge über den anderen herausfinden. So entstanden Steckbriefe von jedem der Schülerinnen und Schüler und am Schluss gab es eine Wall of Fame. Es folgte eine Führung durch das Haus mit Besichtigung des Turmes und sie machten einen Spaziergang durch den Park und das Dorf, wobei die Schülerinnen und Schüler Zeit hatten, sich auch persönlich zu unterhalten. Nach dem Abendessen verteilten sich die Schüler im Haus und in ihren Zimmern. Dienstag: Am zweiten Tag der Begegnung trafen sich nach dem Frühstück einige, um sich den Kindergarten anzuschauen, der den anderen Teil des Hauses ausmacht. Dort sahen sie, wie die Kinder spielen, lernen und singen. Danach trafen sich wieder alle in der Aula. Es wurden zunächst die Bücher vom DPJW verteilt, die sofort interessiert angeschaut wurden. Darin ging es um die fremde Sprache und Kultur, die lustig, gut und kompakt in dem kleinen Büchlein gezeigt werden. Es folgte ein Spiel zum Aufwachen, in dem sich alle in einen engen Kreis setzten und sie zu einer Geschichte Bewegungen und Geräusche machen mussten. Durch die Verbindung von Körperkontakt, Bewegung, Geräusche und das dadurch alle gleichzeitig gemacht haben gab es einen guten Einstieg in den Tag. Darauf folgte das heiklere Thema Vorurteile. Es bildeten sich Gruppen, dieses Mal aber deutsche und polnische getrennt. Dann sollte jede Gruppe ein Plakat vorbereiten zu dem Thema, was man über das andere Land denkt, welche Vorurteile man hat. Als diese schließlich vorgestellt wurden, nahmen die Anderen dazu Stellung. Teilweise stimmen die anderen den Vorurteilen sogar zu, teilweise aber auch nicht. Dann sollten die Gruppen noch etwas dazu aufschreiben, was ihnen im Leben wichtig ist. Als es dann um die Vorstellung ging stellte sich heraus, dass alle, Polen wie Deutsche sehr ähnliche Dinge aufgeschrieben hatten. So schrieben alle Freundschaft, Liebe und Familie auf. Die Deutschen nannten jedoch zusätzlich Dinge wie Reisen und Freiheit, was die polnischen Schülerinnen und Schüler nicht genannt hatten. Die Polen schrieben noch Religion und Bildung auf, was die Deutschen wiederum nicht aufgeschrieben hatten. Letztendlich stellten sie fest, dass man die Stereotypen brechen muss und man die Menschen nicht durch die Stereotypen sehen kann. Danach gingen alle in den Park um Holz für das bevorstehende Lagerfeuer zu sammeln. Zuvor wurde beschlossen, das Spiel Vampir zu spielen. Das bedeutete, dass jeder Teilnehmer einen Zettel bekam, wodurch man eine Rolle zugewiesen bekam. Unter ihnen gab es zwei Vampir-Karten. Diese Vampire mussten im Laufe der Woche alle anderen Mitspieler umbringen und diese mussten wiederum herausfinden, wer die beiden Vampire sind. Man konnte jedoch nur umgebracht werden, wenn man allein unterwegs war, weshalb alle beim Holzsammeln sehr vorsichtig waren. Das Spiel führte zu lustigen Situationen und förderte die Aufmerksamkeit. Außerdem führte es dazu, dass selten Leute alleine unterwegs waren. Nach einem Gruppenfoto in der strahlenden Sonne folgte ein Vortrag über den Johanniter- Orden und dessen Geschichte, Gegenwart und über die Johanniter in Schlesien. 6

7 Dazu besuchte sie der Johanniter-Bruder von Wallenberg. Er konnte viele Informationen über den Orden erzählen und hatte sogar den traditionellen Ordensmantel dabei, den ein Schüler anziehen durfte. Der Vortrag war interessant, jedoch etwas zu lang für die Gruppe. Nach dem Abendessen stellte die polnische Gruppe ihr Land, ihre Stadt und ihre Schule vor. Dazu zeigten sie Bilder, Videos und typisch polnische Musik. Außerdem zeigten sie einen traditionellen polnischen Tanz, bei dem sie in der zweiten Runde die deutschen Schülerinnen und Schüler aufforderten, die dabei sichtlich Spaß hatten. Außerdem bekam jeder eine Tasche mit Informationen über die Stadt Nowa Ruda/Neurode und Umgebung. Mittwoch: Am Mittwoch holte der Bus die Gruppe ab, um nach Wrocław/Breslau, der Hauptstadt Niederschlesiens zu fahren. Im Bus wurden schon Lose zur deutsch-polnischen Gruppenbildung gezogen. Diese Gruppen hatten dann die Aufgabe, gemeinsam einen Fragebogen auszufüllen. Die erste Station war nämlich die Christopherus-Kirche. Der Probst Andrzej Fober erzählte ihnen etwas über die einzigartige Kirche und Gemeinde. Die Kirche wurde im Jahre 1410 gebaut, und gehört somit zu den ältesten Kirchen Breslaus. Ab dem Jahr 1619 wurde dort der lutherische Katechismus in polnischer Sprache gelehrt und bis 1829 gab es polnische Gottesdienste in der kleinen Kirche. Dann wurde Schlesien schließlich polnisch und die erste deutschsprachige Kirchengemeinde im Polen der Nachkriegszeit wurde 1993 in der Christopherus-Kirche gegründet und anerkannt. Es ist bis heute die einzige deutschsprachige Gemeinde in Polen. Sie wird unterstützt von den schlesischen Johannitern, welche dort eine Sozial- und Verleihstation haben und sie auch finanziell unterstützen. Es ging weiter mit einem Besuch im historischen Museum Breslau. Auch dort sollten die Schülerinnen und Schüler einen Fragebogen ausfüllen, während sie die Geschichte Breslaus in dem großen Museum, welches eine Abteilung des städtischen Museums ist, nachvollziehen konnten. Danach ging es zum Ring, wo sie die neu aufgebaute Altstadt bewundern konnten. Ab dann gab es Freizeit. Aber auch dabei sollten sie eine Aufgabe erledigen. Und zwar sollte jede Gruppe so viele der kleinen Bronzezwerge, dem Wahrzeichen der Stadt Breslau, finden und fotografieren wie möglich. Natürlich fand keiner alle der mittlerweile fast 300 Zwerge, aber so liefen sie sehr aufmerksam durch die Stadt und fanden einige der Figuren. Wieder zurück in Morawa ging es nach dem Abendessen weiter mit dem Deutschen Abend. Dort stellten die deutschen Schülerinnen und Schüler ihr Land vor. Mit selbst gemachtem Kräuterquark und Kartoffelsalat, sowie Würstchen mit Senf unterstützten sie ihren Vortrag kulinarisch. Außerdem zeigten sie Bilder von ihrer Stadt und Schule und berichteten darüber. Auch sie kannten einen traditionellen Tanz, den sie zeigten und den polnischen Schülerinnen und Schülern beibrachten. Geschafft vom anstrengenden Tag gaben die Jugendlichen noch die Ergebnisse ihrer Gruppenarbeit und die Fotos ab und fielen dann schnell ins Bett. 7

8 Donnerstag: Der Donnerstag begann nach dem Frühstück mit einem Zeitzeugengespräch mit Melitta Sallai. Diese ist im Pałac Morawa geboren und nach einem spannenden, abwechslungsreichen Leben in vielen verschiedenen Ländern schließlich wieder in ihr Elternhaus zurückgekehrt. Mit ihrer Familie von Wietersheim-Kramsta gründete sie die Stiftung Heilige Hedwig und damit errichteten sie den Kindergarten und die Bildungsstätte in Morawa/Muhrau. Sie konnte ihr Leben interessant und lebendig erzählen und alle hörten gespannt zu. Außerdem sprachen sie über Marie von Kramsta, der Urgroßtante Frau Sallais, von der Hans-Christoph von Wietersheim Frau Sallais Vater das Haus geerbt hatte. Marie von Kramsta war in Schlesien eine bekannte Persönlichkeit, da sie sich sozial stark engagierte, so baute sie z.b. erste Frauenhäuser für alleinerziehende Mütter. Später fuhr die Gruppe nach Striegau/Strzegom, die nächstgrößere Stadt, etwa 4 km von Morawa entfernt. Dort schauten sie sich die St. Peter und St. Paul Pfarrkirche an und bekamen eine Führung von dem Historiker Krzysztof Kaszub. Dieser konnte viel erzählen über die große Kirche, welche schon von Weitem zu sehen ist. Von der kalten Kirche wieder in die warme Sonne sahen sich die Schülerinnen und Schüler die Kirche noch einmal von außen an und hatten anschließend noch ein wenig Zeit die Stadt allein zu erkunden. Das Abendessen fand dann am Lagerfeuer im Muhrauer Park statt. Es wurde lange gesungen, Gitarre gespielt und geredet. Dabei stellte sich heraus, dass die Polen mehr gemeinsame Lieder in ihrer Sprache kannten als die Deutschen. Es fanden sich aber trotzdem viele gemeinsam bekannte Lieder auf Englisch. Freitag: Nach dem Frühstück holte der Bus die Gruppe ab. Die erste Station war Kreisau / Krzyżowa, eine große Jugendbegegnungsstätte. Dort traf sich in der nationalsozialistischen Zeit der Kreisauer Kreis, welcher überlegte, was mit Deutschland nach Hitler passieren sollte. Dazu bekamen sie eine kurze Führung durch das Gelände der Begegnungsstätte und schauten sich schließlich die Ausstellung zum Kreisauer Kreis und andere Widerstandsgruppen an. Weiter ging es nach Schweidnitz / Swidnica. Dort besichtigten sie die zum Weltkulturerbe gehörende Friedenskirche. Die nur aus Holz, Lehm und Stroh erbaute Kirche, welche von außen recht schlicht und von innen pompös gestaltet ist, ließ die Jugendlichen staunen. Die nächste Station war Schloss Fürstenstein / Książ. Sie besichtigten das riesige Schloss in der Nähe von Waldenburg / Wałbrzych und bewunderten die Natur drum herum. Nach einem langen Tag kehrten sie zurück und da sich die Woche schon langsam dem Ende zuneigte, füllten alle die Evaluationsbögen aus und blickten noch einmal zurück auf die gemeinsame Woche. Es folgte ein schöner, langer Abend mit Musik, guten Gesprächen,, Spielen und Tanz. Eine Schülerin brachte den anderen sogar den Tanz Zumba bei. Wochenende: Der Samstag wurde noch einmal dazu genutzt, die Stadt Breslau ausgiebig zu besichtigen. Die Schülerinnen und Schüler hatten noch viel zu entdecken und kamen müde wieder in Morawa an. Der letzte Abend wurde mit gemeinsamen Spielen verbracht. Dann war auch schon das Ende der Woche erreicht. Allen hat es sehr gut gefallen und auch die Lehrer wollen für weitere Jugendbegegnungen in Kontakt bleiben. Am Sonntag war dann die allgemeine Abreise. 8

9 Ergebnis: Die Gesamtstimmung am Ende der Woche war sehr gut. Vor Allem die polnischen Schülerinnen und Schüler meinten, sie wären gerne noch länger in Morawa geblieben. Bei den Evaluationsbögen war bei allen mit am besten das Wetter bewertet. Die Sonne, Wärme und Frühlingslust hat auch die Stimmung der Woche positiv beeinflusst. Mitarbeiter und Anreise kamen bei den deutschen Teilnehmern gleich danach. Das von den Deutschen am schlechtesten bewertetste war die freie Zeit. Mit einem Durchschnittswert von etwa 7,8 jedoch immer noch sehr gut. Die polnischen Teilnehmer bewerteten insgesamt besser. Bei ihnen kam sogar noch vor dem Wetter das gute Essen, welches sie mit einem Durchschnittswert von 9,882 bewerteten! Die Nummer drei war bei ihnen das Programm. Das am schlechtesten bewertetste waren die Gruppenaktivitäten, trotzdem aber mit einem Mittelwert von rund 8,4. Zu der Frage, was sie von dem Seminar mitnähmen vom anderen Land antworteten sehr viele der deutschen Schülerinnen und Schüler, dass die Polen höflich, offen und nett seien. Außerdem bemerkten jemand, dass sie sehr mit ihrem Land und dessen Kultur verbunden und selbstbewusst seien, dies aber zu Recht. Bewertung von: Unterkunft + Essen, Vorträge, Gruppenatmosphäre, Freizeit, Polnischer Abend, Zeitzeugengespräch, Kennenlern- und Integrationsspiele und Ausflüge (von links) 9

10 Bilder / Zdjęcia: Bild 1: Interview für das Erstellen eines Steckbriefes Zdjęcie1: Wywiad w celu wystawienia listu gończego Bild 2: Ein Energizer-Spiel als guter Start in den Tag Zdjęcie 2: Zabawa w energizer jako dobre rozpoczęcie dnia Bild 3: Erstellen eines Plakates darüber, was man über das Nachbarland denkt Zdjęcie 3: Tworzenie plakatu o tym, co się myśli o kraju sąsiednim 10

11 Bild 4: Spaziergang durch den Muhrauer Park Zdjęcie : Spacer po parku w Morawie Bild 5: Ein gelungener Abend am Lagerfeuer Zdjęcie 5 : Udany wieczór przy ognisku 11

12 Bild 6: Herr von Wallenberg erzählt etwas vom Johanniter-Orden Zdjęcie 6: Pan von Wallenberg opowiada o zakonie Joannitów Bild 7: Das Symbol des Johanniter-Ordens Zdjęcie 7: Symbol zakonu Joannitów Bild 8: Ein Schüler trägt den traditionellen Ordensmantel Zdjęcie : Jeden z uczniów nosi tradycyjny płaszcz zakonu 12

13 Bild 9: Konzentrierte Arbeit in der Christophorus-Kirche in Wrocław / Breslau Zdjęcie 9: Praca w koncentracji w kościele św. Krzysztofa we Wrocławiu Bild 10: Führung durch die Jugendbegegnungsstätte in Krzyżowa / Kreisau Zdjęcie 10: Oprowadzenie po ośrodku spotkań młodzieży w Krzyżowej Bild 11: Die Gruppe genießt die Sonne bei Schloss Książ / Fürstenstein Zdjęcie 11: Grupa raduje się słońcem koło zamku Książ 13

14 Bild 12: Gemeinsamer Tanz beim Polnischen Abend Zdjęcie 12: Wspólny taniec podczas "wieczoru polskiego" Bild 13: Interessiert lesen die deutschen Schüler in den Informationen über Nowa Ruda / Neurode Zdjęcie 13: Niemieccy uczniowie z zainteresowaniem czytają informacje o Nowej Rudzie Bild 14: Auch beim Deutschen Abend wird getanzt! Zdjęcie 14: Również podczas "wieczoru niemieckiego" wspólnie tańczono! Bild 15: Und es gibt Kartoffelsalat mit Würstchen / Zdjęcie 15: I podano sałatkę ziemniaczaną z kiełbaskami 14

15 Zakon Joannitów w przeszłości i dziś. Słowo wstępne: Tematem polsko niemieckiego spotkania młodzieży w dniach była historia i teraźniejszość zakonu Joannitów. Gospodarzem spotkania była Fundacja św. Jadwigi w Morawie, a udział w nim wzięli uczniowie z Chrześcijańskiego Gimnazjum Johanneum w Hoyerswerda (Niemcy) oraz Liceum ogólnokształcącego im. H. Sienkiewicza w Nowej Rudzie (Polska). Uczestnicy mieli od 16 do 19 lat. Tygodniowe spotkanie było płaszczyzną kontaktu uczniów z polskiej i z niemieckiej szkoły, na której młodzież opracowała temat zakonu Joannitów. Chodziło tu nie tylko o historię zakonu, ale też o jego teraźniejszą działalność i tą jego część, która działała na Śląsku dawniej i działa dziś. W tym celu uczniowie wyjeżdżali do Krzyżowej, Książa i Strzegomia znajdując wszędzie tam ślady zakonu. To sprawozdanie ma pokrótce nakreślić przebieg tego spotkania, a my chcemy podziękować Polsko Niemieckiej Wymianie Młodzieży i Fundacji Flick za finansowe wsparcie projektu. Uczestnicy: Fundacja św. Jadwigi w Morawie Spotkanie miało miejsce w pałacu w Morawie na Dolnym Śląsku. Dawniej pałac był siedzibą majątku ziemskiego, dziś znajdują się w nim charytatywne przedszkole i ośrodek edukacyjny, który powstał z myślą o takich programach i ma służyć polsko niemieckiemu porozumieniu, pokonywaniu wzajemnych uprzedzeń i budowaniu przyjaźni między sąsiednimi narodami. Projekt prowadzili Mikołaj Masluk Meller i Julia Schwarzmann. Liceum ogólnokształcące im. H. Sienkiewicza w Nowej Rudzie Nowa Ruda jest miastem leżącym blisko granicy z Czechami, oddalonym od Morawy o około 60km. Liceum jest najstarszym w mieście powstało już w roku Patron szkoły, Henryk Sienkiewicz, żył w latach , był jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy, a w roku 1905 został laureatem literackiej Nagrody Nobla. Sienkiewicz był też zaangażowany politycznie, przeciwstawiał się prześladowaniu polskich dzieci protestujących w Warszawie przeciw ówczesnemu systemowi oświaty wprowadzonemu przez zaborców. Szkoła prowadzi profile: ogólnokształcąco - humanistyczny, matematyczno fizyczny, biologiczno chemiczny, dziennikarsko językowy, informatyczno językowy i sportowy. Chrześcijańskie Gimnazjum Johanneum w Hoyerswerda Niemiecka szkoła biorąca udział w projekcie to Chrześcijańskie Gimnazjum Johanneum z Hoyerswerda. Miejscowość ta leży ok. 210km na zachód od Morawy, blisko granicy z Polską. Szkoła kładzie nacisk na kształcenie w duchu etyki chrześcijańskiej i poszanowania bliźniego. Zgodnie z tymi zasadami w 10. klasie uczniowie odbywają obligatoryjne praktyki społeczne i diakonijne w szpitalach, domach starości itp. 15

16 Orientacja zawodowa uczniów jest wspierana od 9. klasy przez członków zakonu Joannitów. Młodzież ma indywidualny dostęp do poradnictwa, może korzystać z doświadczenia zawodowego braci zakonnych i czerpać inspiracje. Joannici prowadzą w szkole również kursy pierwszej pomocy, a szkoła posiada stała służbę sanitarną. Uczniowie od 8. klasy mają możliwość wyboru profilu hiszpańsko- lub greckojęzycznego, lub przyrodniczego plus. Dodatkowo wykładane są tam języki: angielski, francuski, rosyjski, łacina a nawet łużycki. Zarys historii zakonu Joannitów Początki zakonu Joannitów sięgają 11.wieku. Wtedy było to świeckie bractwo, które utworzyło w Jerozolimie szpital dla ubogich i chorych pielgrzymów. Gdy nastały czasy wypraw krzyżowych chrześcijańscy rycerze dołączyli do bractwa i powstał Zakon św. Jana ze szpitala w Jerozolimie. Z tego połączenia powstała też zasada działania jego członków: z jednej strony opiekowali się osobami chorymi i będącymi w potrzebie, a z drugiej bronili wiary - również militarnie. Reguła zakonna do dziś brzmi: Joannita śpieszy tam gdzie czeka na niego bliźni w potrzebie i niewiara chwiejnych na świadectwo jego wiary. Zakon rósł i przenosił się z Izraela przez Cypr, Rodos, ok. 200 lat później Kretę, Sycylię do Włoch. W końcu przejął w roku1530 Maltę. Na Rodos i Malcie zajmował się przede wszystkim walką z muzułmanami w obronie wiary chrześcijańskiej. Gdy nie stanowili oni już dużego zagrożenia dla Malty zakon skoncentrował się znów na opiece nad chorymi. W następstwie reformacji powstały dwa odłamy zakonu: protestancki i katolicki. Katolicki zakon Maltański ma swą siedzibę od 1834r. w Rzymie. W roku 1810 Brandenburski oddział zakonu został rozwiązany przez króla Fryderyka Wilhelma III, a w ramach sekularyzacji chrześcijański zakon stał się pozbawionym własności związkiem osobowym. Jednak w roku 1852 dzięki poparciu protestanckiego króla Fryderyka- Wilhelma IV zakon na nowo się uformował. Początki zakonu Joannitów na Śląsku można znaleźć już bezpośrednio po jego ponownym ustanowieniu, czyli w roku Tak więc śląskie bractwo jest jednym z najstarszych. Tam Joannici byli też odpowiedzialni za patronat nad kościołami. Dbali o czystość nauki i mieli w ten sposób wpływ na wybory proboszczów. Tworzyli szpitale, stacje opieki, wypożyczalnie itp. Po znacznym osłabieniu w konsekwencji II wojny światowej i utracie wszystkich swych części we wschodnich i środkowych Niemczech zakon jeszcze raz musiał zaczynać od początku. Poprzez przesunięcie na zachód granicy polsko niemieckiej stracił też śląskie bractwo. Jednak w roku 1970 powołał samodzielne Dzieło pomocy dla śląska, zbierające środki pomocy i wysyłające je do parafii ewangelickich na Śląsku. Jednak nie miało tu znaczenia jakiej narodowości lub jakiego wyznania byli odbiorcy tej pomocy, grupą docelową byli wszyscy starsi i chorzy. Wreszcie w roku 1996 otwarto pierwszą po wojnie joannicką stację socjalną we Wrocławiu. Dziś jest znów ok. 190 śląskich Joannitów. 16

17 Program: Poniedziałek W poniedziałek rano przybyli do Morawy polscy uczestnicy projektu, otrzymali klucze od swych pokoi i zagościli się w nich. Krótko później dołączyła do nich młodzież niemiecka. Niektórzy członkowie polskiej grupy byli już dawniej w pałacu w Morawie, biorąc przed rokiem udział w innym spotkaniu młodzieżowym. Podczas pierwszego spotkania obu grup przedstawiono obiekt, najważniejszych uczestników i program projektu, a następnie uczniowie poznali się na wzajem poprzez gry i zabawy. W pierwszej grze chodziło o wzajemne poznanie imion i zmniejszenie dystansów w taki sposób, że każdy dostał taśmę klejącą i musiał ułożyć swe imię z liter imion innych uczestników. Później wszyscy ustawili się w rzędzie, najpierw alfabetycznie według imion, potem według wieku i w końcu według ilości odwiedzonych krajów. Okazało się, że uczniowie mieli od 16 do 19 lat, a niektórzy z nich byli już w ponad 10 różnych krajach! Aby stworzyć kontakt z drugim językiem pytano się: Jak się masz?/ Wie geht s dir? Wszyscy usiedli w dużym kręgu, a dla jednej z osób brakowało krzesła. Ta osoba musiała zapytać innych w obcym języku jak się mają. Potem zmieniano miejsca. Okazało się, że niektórzy z polaków znają niemiecki, ale nikt z Niemców nie zna polskiego co utrudniało im działanie, ale brali to z humorem. Bliższy kontakt powstał poprzez grę w której trzeba było porozumieć się uściskiem dłoni. Nadeszła pora obiadu. Każdy miał przydzielone miejsce, co miało na celu wymieszanie polskich i niemieckich uczestników spotkania. Niestety nie udało się tego tak przeprowadzić jak planowano, ponieważ pośród młodzieży byli też wegetarianie i weganie, którzy przez swą szczególną dietę chcieli siedzieć razem. Mimo to udało się w pewien sposób wymieszać uczestników i nakłonić ich do pierwszych rozmów. Kolejna zabawa miała znów służyć wzajemnemu poznaniu się. Uczestnicy mieli za zadanie namalować się nawzajem i odkryć pewne rzeczy o sobie. W ten sposób powstały listy gończe każdego ucznia i ściana chwały. Zajęcia tego dnia zakończyły się obejściem pałacu wraz z wierzą i spacerem po parku i wsi. Po kolacji uczniowie rozeszli się po budynku i swoich pokojach. Wtorek W drugim dniu spotkania niektórzy po śniadaniu udali się na zwiedzanie przedszkola, które znajduje się w drugiej części budynku. Tam widzieli jak dzieci się bawią, uczą i śpiewają. Po tym wszyscy spotkali się znów w auli. Najpierw rozdano książki z PNWM, które natychmiast wzbudziły zainteresowanie. Chodziło w nich o obcy język i kulturę ukazaną w wesoły i zwięzły sposób w. W dalszej kolejności przeprowadzono grę na rozgrzewkę, w której wszyscy usiedli w kręgu i musieli ruchami i dźwiękami zobrazować pewną historyjkę. Było to dobrym ćwiczeniem na początek dnia. Kolejnym tematem była drażliwa kwestia uprzedzeń. Powstały grupy (tym razem tylko polskie i niemieckie) i każda grupa miała przygotować plakat na temat tego co myśli o drugim kraju i jakie istnieją w stosunku do niego uprzedzenia. Gdy plakaty przedstawiono drudzy wypowiedzieli się na ich temat. Po części niektórzy zgadzali się z przedstawionymi stereotypami, po części też nie. Grupy miały też napisać coś o tym co jest ważne w ich życiu. Gdy to w końcu przedstawiono okazało się, że 17

18 Polacy i Niemcy napisali o bardzo podobnych sprawach, o: przyjaźni, miłości i rodzinie. Niemcy dodatkowo wymienili takie sprawy jak podróże i wolność czego polscy uczestnicy nie zrobili, ale za to Polacy pisali o religii i wykształceniu co nie zostało wymienione wśród Niemców. W końcu wszyscy stwierdzili, że trzeba przełamywać stereotypy i nie można patrzeć na ludzi przez ich pryzmat. Następnie wszyscy poszli do parku aby przygotować drewno na ognisko. Wcześniej postanowiono zagrać w grę pt. wampir. Każdy z uczestników dostał kartkę z przypisaną mu rolą. Między nimi były dwie kartki wampirów. Wampiry musiały w trakcie tygodnia zabić wszystkich innych uczestników spotkania, a ci mieli za zadanie dowiedzieć się kim są te dwa wampiry. Zabitym przez wampira można było jednak zostać tylko będąc samemu, więc wszyscy byli bardzo ostrożni podczas zbierania drewna. Gra prowadziła do wesołych sytuacji i wzmagała uwagę. Nikt też nie poruszał się sam. Po zrobieniu grupowego zdjęcia w pełnym słońcu miał miejsce odczyt na temat zakonu Joannitów, jego historii, teraźniejszości i działalności na Śląsku. W tym celu odwiedził nas członek Joannitów - brat Wallenberg. Przekazał wiele informacji o zakonie i miał nawet ze sobą tradycyjny płaszcz zakonny, który mógł założyć jeden z uczniów. Odczyt był interesujący, jednak zbyt długi dla grupy. Po kolacji polscy uczestnicy przedstawili swój kraj, miasto i szkołę, pokazali zdjęcia, filmy video i typową polską muzykę. Przedstawili też jeden z tradycyjnych polskich tańców, do którego zaprosili niemieckich przyjaciół. Każdy z nich otrzymał też teczkę z informacjami o Nowej Rudzie i okolicy. Środa W środę przyjechał po grupę autokar, by zawieźć ją do Wrocławia. W autokarze potworzyły się luźne polsko-niemieckie grupki. Ich zadaniem było wspólne wypełnienie ankiety. Pierwszym przystankiem we Wrocławiu był kościół św. Krzysztofa, gdzie proboszcz Andrzej Fober opowiedział o tym jedynym w swoim rodzaju kościele i jego parafii. Kościół został zbudowany w roku 1410 i należy do najstarszych kościołów Wrocławia. Od roku 1619 nauczano tu luterańskiego katechizmu w języku polskim, a do roku 1829 odbywały się w nim polskojęzyczne nabożeństwa. W kolei dziejów Śląsk stał się polski, a w roku 1993 kościół św. Krzysztofa stał się siedzibą pierwszej po wojnie, oficjalnie uznanej, całkowicie niemieckojęzycznej parafii w Polsce - do dziś jedynej w swym rodzaju. Jest ona wspierana przez śląskich Joannitów, prowadzących przy niej stację socjalną i wypożyczalnię sprzętu rehabilitacyjnego. Kolejnym przystankiem było Muzeum Historyczne Miasta Wrocławia gdzie uczestnicy mogli poznać historię miasta. Również tam młodzież miała za zadanie wypełnić ankietę. Potem udano się na rynek, gdzie można było podziwiać odbudowaną starówkę, a następnie uczniowie mieli czas wolny. Ale i wtedy mieli zadanie do wykonania. Każda grupka miała za zadanie znaleźć i sfotografować jak najwięcej krasnali z brązu, które są symbolem Wrocławia. Naturalnie nikt nie odnalazł wszystkich 300 krasnali, ale młodzież była bardzo uważna i znalazła wiele z nich. 18

19 Po powrocie do Morawy i po kolacji rozpoczął się wieczór niemiecki. Uczniowie z Niemiec przedstawili swój kraj i wsparli swoją prezentację kulinarnie twarogiem ziołowym własnej produkcji z sałatką ziemniaczaną, kiełbaskami i musztardą. Pokazali zdjęcia swego miasta i szkoły i opowiedzieli o nich. Również oni zaprezentowali tradycyjny taniec. Wszyscy zmęczeni dniem pełnym wrażeń oddali jeszcze wyniki swych prac grupowych i udali się do swych pokoi. Czwartek Po śniadaniu czwartek rozpoczął się rozmową z naocznym świadkiem historii pałacu w Morawie panią Melittą Salai, która urodziła się w tym gmachu i po latach ciekawego i zróżnicowanego życia powróciła do domu rodzinnego. Wraz z innymi członkami rodziny von Wietersheim Kramsta założyła przedszkole w pałacu, a potem fundację św. Jadwigi i ośrodek edukacyjny. Pani Melitta w interesujący i żywy sposób opowiedziała o swym życiu, o Marie von Kramsta jej stryjence, o Hansie Christphie von Wietersheim jej ojcu, który odziedziczył dom. Marie von Kramsta była na Śląsku znaną osobą, mocno zaangażowaną społecznie. Zbudowała np. pierwsze domy dla samotnych matek. Później grupa pojechała do Strzegomia, który jest miastem najbliższym Morawie, oddalonym od niej o ok. 4 km. Tam obejrzała kościół św. Piotra i Pawła po którym oprowadzał historyk Jan Kaszub i wiele opowiedział o tym, widocznym już z daleka, zabytku. Po wyjściu z zimnych murów kościoła na ciepłe słońce i obejrzeniu go od zewnątrz uczniowie poszli samodzielnie zwiedzić miasto. Wieczorem zorganizowano ognisko w parku w Morawie. Młodzież długo śpiewała, grała na gitarze i rozmawiała. Okazało się, że Polacy znali więcej piosenek swoim języku niż Niemcy. Ale było też dużo wspólnie znanych piosenek w języku angielskim. Piątek Po śniadaniu na uczestników spotkania czekał autokar. Pierwszym celem wyjazdu była Krzyżowa ośrodek spotkań młodzieży. W czasach nazistowskich spotykał się tam tzw. Krąg z Krzyżowej rozważający o przyszłości Niemiec po Hitleryźmie. Młodzież została oprowadzona po terenie ośrodka spotkań i obejrzała wystawę o Kręgu z Krzyżowej i innych grupach ruchu oporu. Kolejnym celem był Kościół Pokoju w Świdnicy wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Zbudowany jedynie z drewna, gliny i słomy kościół, z zewnątrz wyglądający dość prosto, a wewnątrz pompatycznie wyposażony zadziwił uczniów. Następnym przystankiem był Zamek Książ. Grupa obejrzała ten olbrzymi zamek w pobliżu Wałbrzycha i podziwiała otaczającą go przyrodę. Po długim dniu wszyscy wrócili do Morawy, a ponieważ tydzień powoli dobiegał do końca wypełnili karty ewaluacyjne i wspólnie spojrzeli wstecz na miniony tydzień. Długi wieczór był pełen rozmów, muzyki, tańca i zabawy. Jedna z dziewcząr nauczyła nawet innych tańczyć zumbę. 19

20 Koniec tygodnia Sobotę uczestnicy spotkania wykorzystali na dokładne poznanie Wrocławia. Mieli tam jeszcze wiele do zobaczenia i dlatego wrócili do Morawy mocno zmęczeni. Ostatni wieczór spędzili na wspólnej zabawie. W ten sposób tygodniowe spotkanie młodzieży dobiegało do końca. Wszyscy byli z niego bardzo zadowoleni, a nauczyciele chcą pozostać w kontakcie aby w przyszłości zorganizować kolejne projekty. W niedziela odbył się wspólny odjazd uczestników projektu. Wnioski Spotkanie zakończyło się w bardzo dobrej atmosferze. Polscy uczestnicy chętniej zostaliby w Morawie dłużej. W kartach ewaluacyjnych wszyscy bardzo wysoko ocenili pogodę. Wiosenne słońce i ciepło pozytywnie wpłynęły na atmosferę. Niemieccy uczestnicy bardzo wysoko ocenili współpracowników i dojazd, niższe oceny otrzymała kategoria czas wolny, ale ze średnią 7,8 była to nadal dobra ocena. Polscy uczniowie w sumie ocenili wyżej poszczególne kategorie. Ich ocena wyżywienia (9,882!) była wyjątkowo wysoka. Numerem dwa była dla nich pogoda, zaś na trzecim miejscu znalazła się ocena programu. Najniżej oceniono aktywność w grupach, jednak średnia 8,4 w tej kategorii jest mimo to wysoka. Na pytanie co ze spotkania zapamiętają na przyszłość wielu uczestników z Niemiec napisało, że Polacy są mili, otwarci i grzeczni. Ktoś zauważył też słusznie, że są mocno związani ze swoim krajem i kulturą. Ocena: zakwaterowania + wyżywienia, odczytów, atmosfery w grupach, czasu wolnego, "wieczoru niemiecku", rozmowy ze świadkiem dziejów, zabaw poznawczych i integracyjnych i wycieczek (od lewej) 20

21 Quellen/zrodła: Flyer des christlichen Gymnasiums Johanneum aus Hoyerswerda / Ulotki chrześcijańskiego gimnazjum Johanneum z Hoyerswerda Zitat: Vortrag vom Johanniter von Wallenberg / Odczyt Joannity Wallenberga Bild vom Johanniter-Kreuz / Zdjęcie krzyża Joannitów: 21