Ka da rocznica jakiegoœ wydarzenia, a szczególnie roczni

Transkrypt

1 Ka da rocznica jakiegoœ wydarzenia, a szczególnie roczni ca okr¹g³a sk³ania do g³êbszej refleksji, do pe³niejszej analizy przyczyn, skutków i bli szego poznania zaistnia³ych okolicznoœci. Te uwagi odnosz¹ siê równie do 60. rocznicy Tragedii Katyñskiej zbrodni uznanej za symbol okrucieñstwa Stalina wobec Polaków, przy czym nazwa ta swym zasiêgiem semantycznym obejmuje wszystkie zbrodnie pope³nione na Polakach w okresie 11 wojny œwiatowej na obszarach ówczesnego Zwi¹zku Sowieckiego i terytoriach zagarniêtych przez to pañstwo. Tak niedawno, wydawa³oby siê, obchodzona 50. rocznica tej Tragedii by³a dla nas niezwyk³ym prze yciem, poniewa do tego czasu nie wolno by³o nawet o niej mówiæ, a osoby podejmuj¹ce próby wyjaœnienia okolicznoœci Tragedii by³y szykanowane, represjonowane, wiêzione, a nawet skrytobójczo likwidowane. Nawet w tzw. wolnym œwiecie temat Katynia stanowi³ tabu, unikano oficjalnych wyst¹pieñ, publikacji, w³adze nie pozwala³y na stawianie pomników, nie zgadza³y siê na manifestacje potêpiaj¹ce rzeczywistych sprawców. Nied³ugo po wojnie, kiedy s¹dzono zbrodniarzy II wojny œwiatowej, Zbrodniê Katyñsk¹ wy³¹czono z Procesu Norymberskiego, poniewa Stalin oskar y³ Niemców o dokonanie zbrodni, a rz¹dy pañstw zachodnich, znaj¹c prawdziwego sprawcê, nie wykaza³y a tak daleko id¹cej hipokryzji, eby poprzeæ to sowieckie oskar- enie. Same zaœ nie wyst¹pi³y z w³asnym pozwem skierowanym przeciwko rzeczywistym sprawcom, gdy nie chcia³y dra niæ ZSSR. Nawet póÿniej, w okresie zimnej wojny, rz¹dy krajów demokratycznych nabiera³y wody w usta i okrywa³y milczeniem sprawy sowieckich ³agrów, komunistycznych obozów zag³ady, czerwonego terroru i masowego ludobójstwa w krajach rz¹dzonych przez komunistów. T³umione i skrywane przez pó³ wieku odczucia oraz pragnienia do zadoœæuczynienia doznanych krzywd wybuch³y jak ywio³ 10 lat temu. Powsta³y Rodziny Katyñskie, zaczêto powszechnie i uroczyœcie obchodziæ rocznice wydarzeñ. W obchodach brali udzia³ krewni i znajomi ofiar zbrodni stalinowskich, wiêÿniowie ³agrów, Sybiracy, przedstawiciele w³adz oraz Koœció³ Katolicki, który nigdy nie opuszcza cierpi¹cych. Z ogromn¹ czci¹, wrêcz pietyzmem traktowali Polacy strzêpy informacji o ofiarach, nieliczne pami¹tki oraz sk¹pe dokumenty wówczas nadal brakowa³o tych najwa niejszych, dotycz¹cych okolicznoœci samej zbrodni. Powszechnie solidaryzowano siê z yj¹cymi jeszcze onami ofiar, yczliwie odnoszono siê do ich dzieci. W³adze pañstwowe wykazywa³y du ¹ aktywnoœæ w d¹- eniu do wyjaœnieniu przyczyni szczegó³ów tragedii. Z czasem jednak, zarówno zainteresowanie ogó³u spo³eczeñstwa, œrodków masowego przekazu, jak i aktywnoœæ w³adz s³ab³y. Tak to ju w yciu bywa, e bie ¹ce problemy ludzi yj¹cych odsuwaj¹ historiê na plan dalszy, a na sprawê Zbrodni Katyñskiej nak³ada³o siê jeszcze zniechêcaj¹ce dzia³anie Rosji. W koñcu jednak budowa pomników i cmentarzy na miejscach kaÿni dobiega koñca, pozostaje jeszcze tylko prze yæ uroczystoœci zwi¹zane z ich ods³oniêciem i bêdziemy mogli w poczuciu dobrze spe³nionego obowi¹zku uznaæ sprawê katyñsk¹ za zamkniêt¹. Katyñ 60 lat póÿniej Matka Boska Katyñska Powoli wyciszy siê zamieszanie wokó³ dawno pope³nionej zbrodni, zakoñczy siê dra nienie sumieñ spo³eczeñstw zachodnich i dokuczanie Rosji. Czy zwróciliœcie Pañstwo uwagê, jak niezauwa alnie przesz³o przyznanie siê Rosji do wymordowania tysiêcy bezbronnych polskich oficerów? Nie odnotowano równie wiêkszej reakcji œwiatowej opinii publicznej na opublikowanie rozkazu Beli, w którym nakazywa³ rozstrzelanie bez s¹du ponad 25 tys. Polaków. A przecie na tym dokumencie by³y aprobuj¹ce podpisy Stalina i jego najbli szych wspó³pracowników, czyli tych, którzy póÿniej oskar enie o tê zbrodniê zrzucili na Niemców. Dlaczego nie odezwa³y siê g³osy potêpienia, kiedy na jaw wysz³o œwiadectwo wymordowania Polaków bez s¹du, bez mo liwoœci obrony, bez sposobnoœci do wypowiedzenia ostatniego s³owa, bez powiadomienia rodzin o przeprowadzonych egzekucjach. Morderstwo jeñców wojennych jest ogólnie potêpian¹ zbrodni¹. O ile tragiczniejsza by³a eksterminacja polskich oficerów, którzy nie byli jeñcami zostali podstêpnie pozbawieni wolnoœci na terytorium w³asnego kraju. Polska w tym czasie nie prowadzi³a wojny ze Zwi¹zkiem Sowieckim, wrêcz przeciwnie, oba te pañstwa ³¹czy³ pakt o nieagresji. W jakich wiêc kategoriach nale- y oceniaæ mord na polskich oficerach? Zadziwiaj¹ce, e œmieræ tylu niewinnych ludzi wywo³a³a tak ma³¹ reakcjê zaraz po wojnie, i do dzisiaj robi tak ma³e wra enie, A mo e ¹dania Rodzin Katyñskich s¹ zbyt du e? Zapewniam, e oczekiwania tych czêsto starych, schorowanych i niezamo nych osób s¹ nad wyraz skromne. One chcia³yby zapewnienia ochrony pami¹tek po zamordowanych, opieki nad miejscami kaÿni, obecnoœci przedstawicieli w³adz ka dego szczebla na uroczystoœciach zwi¹zanych z rocznic¹ wydarzeñ i pomocy przy organizowaniu tych uroczystoœci. Jest to tylko minimum, jakie nale y siê bohaterom Tragedii Katyñskiej. Nie oczekuj¹ ju w³aœciwej reakcji ze strony opinii œwiatowej. Œwiat zachodni od momentu wykrycia zbrodni stan¹³ po stronie Zwi¹zku Sowieckiego i trudno by³oby mu teraz po latach przyznaæ siê do œwiadomego popierania zbrodniarzy. Ponadto Tragedia Katyñska by³a zaledwie ma³ym epizodem w zbrodniczych dokonaniach Stalina, w zbrodniach bolszewików w ogóle i jeszcze mniejszym w œwiatowym, czerwonym terrorze. W Miednoje, Charkowie i Katyniu spoczywa zaledwie nieca³e 15 tys. cia³ Polaków, zaœ jedyne do niedawna dostêpne dokumenty potwierdza³y rozstrzelanie tylko 25 tys. rodaków. Teraz ju wiadomo, e do tych danych trzeba dodaæ oko³o 111 tys. zamordowanych w ramach tzw. operacji albumowej i co najmniej 10 tys. zg³adzonych w czasie poœpiesznej ewakuacji wiêzieñ, spowodowanej ucieczk¹ NKWD przed ofensyw¹ niemieck¹ w 1941 r. Nawet je eli weÿmiemy pod uwagê oko³o 300 tys. Polaków, którzy zginêli lub przepadli bez wieœci podczas II wojny œwiatowej na bezkresnych terenach Imperium Z³a, bêdzie to tylko ma³y u³amek procenta œmiertelnych ofiar komunizmu, ofiar nie tylko z terenu Zwi¹zku Sowieckiego, ale równie Chin, Kambod y, Korei, Wietnamu i innych krajów Dalekiego Wschodu, krajów Europy Œrodkowej i Wschodniej, Hiszpanii, Ameryki Po³udniowej, Œrodkowej oraz Afryki. Œwiat dopiero niedawno zorientowa³ siê, e liczba ofiar czerwonego str. 3 PISMO PG

2 terroru w Chinach znacznie przewy sza liczbê podobnych ofiar w Zwi¹zku Sowieckim. W samej Jugos³awii podczas instalacji re imu komunistycznego œmieræ ponios³o ponad 1 mln ludzi na 15,5 mln ówczesnych mieszkañców, a w Kambod y w podobnych okolicznoœciach wymordowano oko³o 25% ludnoœci. Wiêkszoœæ obywateli cywilizowanego œwiata zalicza Stalina do najwiêkszych morderców wszechczasów. Czêœæ z nich mo e mieæ tylko w¹tpliwoœci, czy palmy pierwszeñstwa w tej dziedzinie nie przyznaæ Hitlerowi, Mao Zedongowi, czy te Pol Potowi. Ten dylemat jest trudny do rozstrzygniêcia, pamiêtaæ jednak nale y, e Stalin sprawowa³ w³adzê d³u ej ni Hitler i w wielu masowych represjach by³ dla Hitlera wzorem, natomiast Mao Zedong swoje wp³ywy ograniczy³ g³ównie do Chin i najbli szych s¹siadów, a Pol Pot terroryzowa³, mo e najokrutniej z nich wszystkich, ale tylko mieszkañców swojego ma³ego kraju. Jedno jest pewne Stalin by³ okrutnym monstrum, które dla dobrego samopoczucia potrzebowa³o bezustannie nowych, coraz liczniejszych ofiar uœmiercanych za pomoc¹ coraz potworniejszych metod. A jacy byli jego poprzednicy? Nie raz pojawia³y siê opinie, jakoby ojciec i wódz rewolucji paÿdziernikowej, W³odzimierz Lenin, by³ zupe³nie innym cz³owiekiem uczciwym, kieruj¹cym siê rozs¹dkiem i m¹droœci¹ przy podejmowaniu decyzji, staraj¹cym siê przeciwdzia³aæ wynaturzeniom, do jakich dosz³o w epoce stalinizmu, kiedy jego ju zabrak³o. Opinie te mia³y na celu przynajmniej czêœciowe wybielenie rewolucji paÿdziernikowej i jej wodza. Jednak w œwietle dokumentów nie ma w¹tpliwoœci, e rewolucja paÿdziernikowa od samego pocz¹tku by³a niezmiernie krwawa i okrutna, a jej wódz Lenin, okaza³ siê bezwzglêdnym dyktatorem œwiadomie stosuj¹cym terror jako instrument zdobywania i utrwalania w³adzy. Zreszt¹ trafi³ w Rosji na podatny grunt, na narodow¹ sk³onnoœæ do okrucieñstw. Ju w latach 70. XIX w., rosyjski rewolucjonista Piotr Tkaczow nawo³ywa³ do wymordowania wszystkich Rosjan powy ej 25 roku ycia, poniewa w jego przekonaniu zdobyte przez doros³ych ludzi doœwiadczenia yciowe utrudnia³yby im przyswajanie rewolucyjnych zasad. Od samego pocz¹tku rewolucji paÿdziernikowej, zrazu spontanicznie, póÿniej opieraj¹c siê na debetach w³aœnie Lenina, zabijano jeñców, podejrzanych, niepewnych, nie mówi¹c o wrogach. Ju w lutym 1318 r. Lenin zachêca³ do rozstrzeliwania ch³opów za odmowê wydania nadwy ek ywnoœci. W sierpniu tego roku zaleca³ na piœmie wieszanie co najmniej po stu ku³aków, bogaczy i krwiopijców, tak eby w promieniu setek mil widzieli to ludzie i trzêœli siê ze strachu. 15 sierpnia 1918 r. rz¹d bolszewicki wyda³ s³ynny dekret o czerwonym terrorze nakazuj¹cy:...natychmiastowe rozstrzeliwanie ka dego, kto mia³ zwi¹zki z bia³ogwardzistami, by³ zamieszany w spiski, powstania lub strajki. przy czym nie trzeba by³o udowadniaæ winy, wystarczy³o oskar enie lub nawet same podejrzenia. W ten sposób morderstwa sta³y siê legalne! Z ujawnionych dokumentów dowiadujemy siê np. o rozstrzelaniu 152 jeñców bia³ogwardzistów za zabicie jednego bolszewika. W listopadzie i grudniu 1920 r. bolszewicy zamordowali na Krymie co najmniej 50 tys. cywilów. W dokumentach z tego okresu znajdujemy instrukcje pacyfikacji ca³ych rejonów. Nakazywa³y one wys³anie na katorgê wszystkich mê czyzn w wieku od 18 do 50 lat, wyganianie kobiet, dzieci oraz starców z ich domów, rekwirowanie byd³a i dobytku oraz rozdawanie domów i ziemi biednym ch³opom, zw³aszcza Czeczenom, którzy w opinii bolszewików zawsze okazywali g³êbokie przywi¹zanie do w³adzy sowieckiej. Niestety, sytuacja Czeczenów szybko zmieni³a siê i spotka³ ich los najgorszy z mo liwych. Ju w 1932 r. w³adze sowieckie pacyfikowa³y Czeczeniê za pomoc¹ artylerii i lotnictwa, a wspó³czesna Rosja stosuje jeszcze okrutniejsze metody wobec tego ma³ego i mi³uj¹cego wolnoœæ narodu. Jego eksterminacja dokonuje siê na naszych oczach, przy wsparciu Zachodu, a bojowników o wolnoœæ, tak jak kiedyœ Polaków w czasach zaborów i okupacji, nazywa siê bandytami. Tenor w tworz¹cym siê Zwi¹zku Sowieckim by³ straszny, a œrodki przekazu, którym na³o ono kaganiec cenzury i przekszta³cono w tuby propagandowe w³adz, stara³y siê nie tylko usprawiedliwiaæ represje, ale nawo³ywa³y i podjudza³y do jeszcze bardziej krwawych ekscesów. W gazetach tamtego czasu mo - na znaleÿæ wezwania typu: Niech krew p³ynie strumieniami!... tylko ostateczna œmieræ starego œwiata mo e nas uwolniæ na zawsze od powrotu tych szakali. Bezwzglêdn¹ w³adzê Lenin sprawowa³ tylko kilka lat, a mimo to zd¹ y³ za³o yæ pierwsze obozy koncentracyjne. Zanim jego sukcesor Stalin nie skupi³ ca³ej w³adzy w swoim rêku, czerwony terror zel a³ na krótko, Jednak póÿniej wybuch³ ze zwielokrotnion¹ si³¹, poniewa Stalin nie tylko upowszechni³ represje, ale uruchomi³ ich nowy repertuar i doprowadzi³ je do niespotykanych dot¹d rozmiarów. Tak jak poprzednik stosowa³ wiêzienia, zes³ania, katorgê i rozstrzeliwania bez s¹du, a dodatkowo wprowadzi³ masowy g³ód, wyniszczaj¹c¹ pracê i nieludzkie warunki ycia prowadz¹ce do pewnej, chocia powolnej œmierci. Wielki, œwiadomie spowodowany i utrzymywany g³ód z lat spowodowa³ œmieræ 6 mln ludzi, z tego 4mln na Ukrainie i po milionie w Kazachstanie i pó³nocnym Kaukazie. Na domiar z³ego w tym czasie, kiedy obywatele Zwi¹zku Radzieckiego masowo umierali z g³odu, ich kraj eksportowa³ miliony kwintali zbo a. Najwiêkszy g³ód cierpieli mieszkañcy wsi, którzy pozbawieni œrodków do ycia gremialnie przenosili siê do miast, wywo³uj¹c deficyt si³y roboczej w rolnictwie. Ten problem w³adze komunistyczne pokona³y w typowo dla siebie brutalny sposób poprzez ³apanki, takie same, jakimi nied³ugo póÿniej hitlerowcy represjonowali ludnoœæ w okupowanych krajach. Stosowano podobne techniki, w tym zatrzymywanie na okr¹ onych bazarach lub zamkniêtych ulicach wszystkich zdolnych do pracy mê czyzn, kobiet oraz nieletnich. Po Wielkim G³odzie nasta³ rok 1936, a z nim Wielki Terror, który poch³on¹³ nastêpne miliony ofiar Z niepe³nych danych wynika, e tylko w I po³owie 1937 r., a nie by³ to szczyt terroru, do aresztu trafi³o 2,5 mln ludzi. Kim by³y ofiary tego okresu? Teraz ju wiadomo, e represje dotknê³y wszystkich, zarówno obywateli ZSSR, jak i obcokrajowców, a poœród tych ostatnich najwiêcej ucierpieli Niemcy, Polacy, Japoñczycy, Rumuni, Finowie, Litwini, otysze, Grecy i Turcy. Bezwzglêdna machina niszczy³a wszystkie grupy spo³eczne: ch³opów i robotników, inteligentów i niewykszta³conych, dyrektorów fabryk i bezrobotnych, bogatych i biednych, m³odych i starych, duchownych, wierz¹cych i niewierz¹cych, wojskowych i cywilów, bezpartyjnych i partyjnych wszystkich szczebli, ³¹cznie z najwy szymi funkcjonariuszami. Zg³adzono miêdzy innymi 5 cz³onków Biura Politycznego, 98 spoœród 139 cz³onków KC, 1108 z 1996 delegatów na ostatni Zjazd Partii (XVII), prawie ca³e kierownictwo Komsomo³u, prawie ca³¹ kadrê urzêdów centralnych, w tym ministerstw, prawie wszystkich przywódców zagranicznych partii komunistycznych. Nieprzeciêtne straty ponios³y si³y zbrojne. Stracono 3 z 5 marsza³ków, 5 z 9 admira³ów, 13 z 15 genera³ów najwy szej rangi, wiêkszoœæ pozosta³ych genera³ów, niezliczon¹ rzeszê oficerów. Likwidowano najcenniejszych naukowców, konstruktorów, biologów, lekarzy, prawników, historyków, ekonomistów, literatów, publicystów i artystów. By³ to PISMO PG str. 4

3 pierwszy w historii œwiata przyk³ad terroru totalnego. Zwykle krwawi dyktatorzy oszczêdzaj¹, a nawet faworyzuj¹ jedn¹ lub kilka grup spo³ecznych, czy zawodowych, oczekuj¹c w zamian ich poparcia. Represje prowadzone s¹ najczêœciej w okreœlonym celu, np. wzbogacenia siê, czystki rasowej, religijnej, czy narodowej. Stalin niszczy³ wszystkich, tak e ludzi przy pomocy których dokonywa³ represji. Wielki Tenor rozpocz¹³ siê i zakoñczy³ na osobisty rozkaz Stalina, a ostatnimi ofiarami stali siê bezpoœredni oprawcy, wœród nich Je ow, minister spraw wewnêtrznych bezpoœredni koordynator poleceñ Stalina. W ten sposób Stalin pozby³ siê niewygodnych œwiadków. Pozosta³y jednak dokumenty, w tym podpisane przez Stalina listy skazanych na œmieræ, zawieraj¹ce czêsto tysi¹ce nazwisk. Os³abienie terroru po 1938 roku nie trwa³o d³ugo. Po wybuchu 11 wojny œwiatowej Zwi¹zek Sowiecki zaj¹³ tereny nale ¹ce do Polski, otwy, Litwy, Estonii i Mo³dawii. Ponownie miliony ludzi, w tym obywateli z zagarniêtych ziem, uwiêziono i wywieziono w g³¹b kraju. Sowieckie ³agry i inne miejsca odosobnienia zape³ni³y siê w niespotykanym dotychczas stopniu: w 1935 r. przebywa³ w nich 1mln osób, a w 1941 r. liczba ich wzros³a do 3300 tys. W latach 1943 i 1944 ostrze represji zosta³o skierowane przeciwko kolejnym narodom, w tym Czeczenom, Inguszom, Tatarom krymskim, Karaczajom, Ba³karzom, Ka³mukom, Grekom, Bu³garom, Ormianom krymskim, Turkom, Kurdom i Chemszynom kaukaskim. Analizuj¹c represje, jakim Stalin podda³ spo³eczeñstwo Zwi¹zku Sowieckiego i podbite narody, nie mo na nie postawiæ pytania: jaki sens mia³o pozbawianie wolnoœci milionów ludzi? Okazuje siê, e by³o to œwiadome dzia³anie w celu przymuszania ich do niewolniczej pracy, na rzecz komunistycznego ustroju. Szacuje siê, e w czasach 11 wojny œwiatowej wiêÿniowie wytwarzali l/4 produkcji przemys³u zbrojeniowego, metalurgicznego i wydobywczego ZSSR. Wspó³czesne pañstwo niemieckie pod naciskiem wielu rz¹dów i miêdzynarodowych organizacji zgodzi³o siê wyp³aciæ odszkodowania przymusowym robotnikom z czasu ostatniej wojny. Kiedy tak¹ decyzjê podejmie Rosja? Który rz¹d i jakie organizacje miêdzynarodowe podejm¹ inicjatywê wywarcia wp³ywu na Rosjê i kto j¹ poprze? Po li wojnie œwiatowej do ³agrów i wiêzieñ sowieckich trafili nie tylko dezerterzy, kolaboranci, bandyci, nacjonaliœci, ale i radzieccy robotnicy przymusowi wywiezieni do Niemiec oraz radzieccy jeñcy wojenni, poniewa Stalin uzna³ ich za zdrajców lub dezerterów. Jednak e najwy sze zdumienie budzi fakt uwiêzienia wielu o³nierzy Armii Czerwonej, którzy na swoje nieszczêœcie w zwyciêskim marszu dotarli a do Niemiec, lub nawet tylko do Czech i Polski. Utracili oni wolnoœæ, poniewa Stalin uzna³, e zostali ska eni obc¹ ideologi¹, widzieli za du o i czuli siê bohaterami. W sumie, zaraz po wojnie, wiêzienia, ³agry i specjalne osady zape³ni³a rekordowa liczba ponad 5 mln ludzi. Nast¹pi³o tak du e przeludnienie, e w³adze utraci³y kontrolê nad gu³agami i zamiast korzyœci zak³ady produkcyjne oparte na sile niewolniczej zaczê³y przynosiæ straty. Ponadto du e zagêszczenie prowokowa³o do buntów i powstañ, co prawda szybko krwawo t³umionych, ale kosztownych. Po œmierci Stalina w 1953 r. wprowadzono ogóln¹ amnestiê dla wiêkszoœci uwiêzionych i zaczêto odchodziæ od idei gu³agów. Niestety, wiele innych krajów musia³o d³ugo jeszcze czekaæ na zakoñczenie, a nawet tylko na z³agodzenie komunistycznego terroru. Liczbê œmiertelnych ofiar dyktatury komunistycznej szacuje siê ostro nie na 100 mln osób. Do tego dochodzi niezliczona rzesza ludzi, którym represje, wiêzienia, obozy pracy i inne miejsca odosobnienia zniszczy³y ycie osobiste, doprowadzi³y do kalectwa, wpêdzi³y w depresjê i inne choroby psychiczne oraz spowodowa³y przedwczesn¹ œmieræ. Czym wiêc by³a Tragedia Katyñska wobec tego ogromu przera aj¹cych potwornoœci? Na pewno jedynie ma³¹ kropl¹ w oceanie ludzkich krzywd, prawie niezauwa alnym u³amkiem wszystkich zbrodni XX wieku. Nie ma wiêc co siê dziwiæ, e zbrodnia ta nie jest przez wszystkich dostrzegalna. Oszacowano, e na przestrzeni 40 lat najintensywniejszego czerwonego terroru ginê³o na œwiecie œrednio w ci¹gu jednego dnia wiêcej osób, ni spoczywa polskich cia³ w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Jednak dla osób dotkniêtych Zbrodni¹ Katyñsk¹ bezpoœrednio, dla ich krewnych, przyjació³, znajomych i ca³ego naszego Narodu by³a to straszliwa tragedia. Zginêli przecie nie jacyœ nieznani ludzie ale mê owie, ojcowie, synowie, bracia, przyjaciele, osoby znane z fotografii, czy opowiadañ. Bolszewicy pozbawili ycia nie tylko wybitnych wojskowych, policjantów i innych funkcjonariuszy pañstwowych, ale œwiadomie mordowali polskie elity intelektualne: pisarzy, artystów, profesorów, nauczycieli, prawników, ksiê y, ziemian, przedsiêbiorców i wielu innych, bez których adne wspó³czesne spo³eczeñstwo nie mo e siê rozwijaæ ani prawid³owo funkcjonowaæ. Ta tragedia na d³ugo zaci¹ y³a na rozwoju powojennej Polski. Takie spotkania, jak dzisiaj, koncerty, konferencje, uroczystoœci na miejscach kaÿni, œwiadcz¹, e ofiary Katynia prze y³y i yj¹ w naszych pamiêciach, wspomnieniach, opisach, w dokumentach historycznych, czy literaturze piêknej, i na zawsze stanowiæ bêd¹ wzorce do naœladowania. Natomiast oprawcy zostali potêpieni, str¹ceni w otch³añ zapomnienia i okryci ca³unem pogardy. Pensjonariusze Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska i innych obozów zajêli nale ne im miejsce na panteonie bohaterów narodowych. Ta zbrodnia na zawsze wpisa³a siê w historiê Polski i to niejako klêska, ale jako przyk³ad bezinteresownej ofiarnoœci i dowód umi³owania Ojczyzny. Ktoœ mo e zapytaæ, na jakiej podstawie robimy z nich bohaterów? Jako bezbronni nie mieli wyboru zostali skrêpowani, zaprowadzeni na miejsce kaÿni i straceni. Nic bardziej b³êdnego oni mieli wybór, ale wczeœniej, kiedy przed egzekucj¹ byli d³ugo przes³uchiwani i inwigilowani. Swoj¹ postaw¹ upewnili Stalina, e byli niereformowalni, odporni na pokusy zdrady Ojczyzny, przekonañ i wiary. Tylko nieliczni z nich przeszli na s³u bê kata co jest potwierdzeniem mo liwoœci wyboru. Pozostali okazali siê nieprzydatni dla komunizmu i internacjonalizmu, musieli wiêc zgin¹æ. Dla uczczenia ich pamiêci powstañmy na chwilê, eby w skupieniu i ciszy oddaæ im czeœæ. Czy zdo³amy wyobraziæ sobie myœli skrêpowanych oficerów stoj¹cych nad wykopanym do³em i czekaj¹cych na strza³ w potylicê? Czy zdo³amy wczuæ siê w odczucia matek i ojców, kiedy zamiast wiadomoœci od swoich synów dochodzi³y do nich niesprawdzone informacje o wymordowaniu polskich jeñców przetrzymywanych w sowieckich obozach? Czy potrafimy zrozumieæ tych, którzy swój ból po stracie najbli szych musieli zamkn¹æ w swoich sercach? Pomyœlmy o tym przez chwilê. Prof. Aleksander Ko³odziejczyk Rektor Politechniki Gdañskiej PS. Obszerne fragmenty artyku³u zosta³y wyg³oszone na koncercie poœwiêconym pamiêci Zbrodni Katyñskiej, wykonanym przez Orkiestrê Polskiej Filharmonii Ba³tyckiej 28 kwietnia 2000 r. str. 5 PISMO PG

4 Kwiecieñ rok rocznica sowieckiej zbrodni zna czonej masowymi grobami w Katyniu, Miednoje i Charkowie, Grobami rozstrzeliwanych masowo polskich oficerów, jeñców roku 1939, wziêtych do niewoli przez wojska sowieckie, umieszczonych w jenieckich obozach w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Rocznicê tê obchodzi dziœ ca³a Polska, obejmuj¹c¹ najserdeczniejsz¹ pamiêci¹. Pamiêci¹ o tych swoich najbli szych, zamêczonych i rozstrzelanych, którzy pozostali na zawsze na obcej ziemi obcej i nieludzkiej. Nie wolno nam nastêpnym pokoleniom nigdy o nich zapomnieæ. Jeœli zapomnê o Nich, Ty, Bo e na niebie, zapomnij o mnie. Straszne i groÿne w swej wymowie milczenie o zbrodni katyñskiej, trwaj¹ce przez tyle lat dope³ni³o jej miary. Wtedy wspominanie o niej, choæby przypadkowo, jak e czêsto poci¹ga³o za sob¹ nastêpne zbrodnie, aresztowania, szykany i kary wymierzane z prawdziw¹ bezwzglêdnoœci¹ rodzinom ofiar Katynia przez nasz polski komunistyczny re im PRL. Uwa ano bowiem, e prawda, która by³a dobrze znana naszemu rz¹dowi, mo e wzmóc nastroje antysowieckie, a rz¹d nie móg³ do tego dopuœciæ. Opublikowany oficjalnie w 1952 r. w Polsce tzw. raport Burdenki, za zbrodniê katyñsk¹ obci¹ a³ jednoznacznie niemiecki Wehrmacht. Dopiero dziœ, w 60. rocznicê tej potwornej zbrodni, genera³ Wojciech Jaruzelski powiedzia³ wyraÿnie, w wywiadzie dla Dziennika Ba³tyckiego : Jako by³y cz³onek Partii i zwierzchnik armii, mogê dzisiaj powiedzieæ, e czujê siê odpowiedzialny za wszystkie b³êdy i z³o, które by³y wynikiem ówczesnego ustroju. Nie uchylam siê tak e od moralnej odpowiedzialnoœci za przemilczenia prawdy o Katyniu. Ale, jak twierdz¹ niektórzy historycy (Dariusz Baliszewski) k³amstwo katyñskie mimo to trwa nadal. Oprócz strony sowieckiej, prawdê o Katyniu znali tak e Brytyjczycy i Amerykanie, którzy milczeli a do 1951 r., gdy zosta³a powo³ana specjalna komisja Kongresu USA. Milcza³ tak e Miêdzynarodowy Czerwony Krzy i nie zabra³ g³osu w sprawie Zbrodni Katyñskiej ani wówczas, ani nigdy póÿniej. A co mo na powiedzieæ dziœ, e w³aœnie w 60. rocznicê tej zbrodni pojawiaj¹ siê Madonna Katyñska z Gdyni. P³askorzeŸba umieszczona w sanktuarium katyñskim w koœciele pw. Najœwiêtszej Marii Panny Królowej Korony Polskiej. 60. rocznica Zbrodni Katyñskiej Katyñ Miednoje Charków w Rosji publikacje, mówi¹ce o tym, e rozstrzelanie polskich oficerów by³o s³uszn¹ odp³at¹ za wymordowanie sowieckich jeñców podczas wojny 1920 roku. Tak¹ prawdê g³osi siê w Rosji publicznie!. Jak e inaczej wygl¹daj¹ wszystkie mroczne wydarzenia sprzed 60 lat obecnie. Czy by ogrom tej zbrodni zatar³ siê, zblad³ w nas samych? Nagle zaczyna siê dziœ mówiæ wielkim g³osem o nich, w czasie trwania uroczystoœci katyñskich z udzia³em najwa niejszych w³adz pañstwowych i koœcielnych przed pomnikami katyñskimi na polskich cmentarzach, przed Grobem Nieznanego o³nierza, w sejmie i senacie, w koœcio³ach. Pojawiaj¹ siê s³owa chrzeœcijañskiego przebaczenia, pojawia siê coraz czêœciej s³owo przepraszam. Prezydent Rzeczypospolitej przed Grobem Nieznanego o³nierza 13 kwietnia 2000 roku przeprasza za tych, którzy wpl¹tani w tryby totalitarnej propagandy, z rozmys³em czy nieœwiadomie, czasem z lêku, innym razem dla korzyœci, przemilczali i fa³szowali historiê Katynia. Arcybiskup Józef yciñski w Lublinie 20 kwietnia 2000 r powiedzia³: Przeciêtny Rosjanin nie ponosi odpowiedzialnoœci za to, co by³o wyrazem ludobójczej polityki komunistycznych w³adz. Nie wolno nam winiæ narodu rosyjskiego za tragediê Katynia, bo ten naród tak samo znosi³ system przemocy, jak my. A oto jak e wa ne s³owa arcybiskupa Tadeusza Goc³owskiego, metropolity gdañskiego, z 16 kwietnia 2000 r.: Mo na oczywiœcie pójœæ na skróty i powiedzieæ przepraszam w parlamen- PISMO PG str. 6

5 cie, albo powtórzyæ przepraszam, jak kilka dni temu podczas rocznicowych obchodów. Ale to za ma³o... Sejm jednog³oœnie przyj¹³ uchwa³ê w sprawie katyñskiej, w której czytamy m.in.: Rozpacz, ból i smutek rodzin pomordowanych oraz ca³ego narodu by³y tym wiêksze, e przez pó³ wieku zbrodni tej towarzyszy³a zmowa milczenia. Tych wszystkich, którzy niez³omnie dotrzymali wiernoœci swojej ojczyÿnie, p³ac¹c yciem za sw¹ nieugiêta postawê, sejm czci jako najlepszych synów narodu. W uchwale senatu czytamy tak e m.in. Przez pó³ wieku prawda o zbrodni katyñskiej by³a nie tylko tchórzliwie przemilczana, ale haniebnie fa³szowana przez w³adze komunistyczne w Polsce i w Zwi¹zku Radzieckim, a tak e przez niektóre wp³ywowe ko³a polityczne na Zachodzie. Zbrodnia katyñska jest przestrog¹ i nie mo e siê powtórzyæ. Stosunki miêdzy pañstwami i narodami musz¹ opieraæ siê na pokoju i wspó³pracy, ale tak e na prawdzie. Nie da siê ukryæ, e zbrodnie pope³nione przez radzieckie NKWD pora aj¹ sw¹ bezwzglêdnoœci¹, wyrachowaniem i nieludzkim cynizmem. Co czuj¹ Rodziny Katyñskie? Czy tak ³atwo przychodzi im wypowiedzenie s³ów przebaczenia? Czy pamiêæ o pomordowaniu najbli szych im ludzi na œwiecie zatrze kiedykolwiek uczucie przemo nego bólu, rozpaczy i alu, a nawet nienawiœci, nie tylko do tych bestialskich oprawców, ale i do narodu rosyjskiego, który tak e sam by³ okrutnie doœwiadczany, gdy wymordowano tam ponad 40 milionów ich rodaków. W 1995 r. w Politechnice Gdañskiej Rodziny Katyñskie Gdañska i Gdyni, wspólnie z nasz¹ uczelni¹ i Akademi¹ Marynarki Wojennej, zorganizowa³y ogólnopolsk¹ sesj¹ naukow¹, poœwiêcon¹ obchodom œwiatowego Roku Katynia i 55. rocznicy Zbrodni Katyñskiej. Z tej okazji w PIŒMIE PG nr 3/1995 ukaza³ siê okolicznoœciowy artyku³ p. Jadwigi Lipiñskiej pt. Katyñ historia, rzeczywistoœæ, prawda, który, czêœciowo uzupe³niony, Redakcja PiSMA PO powtarza dziœ w 60. rocznicê tych bolesnych wydarzeñ. S³owo Katyñ jest ju dziœ symbolem okrucieñstwa, zbrodni i nieludzkiego totalitarnego systemu radzieckiego. Las Katyñski zaœ sta³ siê miejscem kaÿni oko³o czterech i pó³ tysi¹ca oficerów polskich, wiêzionych uprzednio w Kozielsku. A gdzie s¹ groby i miejsca ostatniego spoczynku dalszych dziesiêciu tysiêcy ofiar z obozów w Starobielsku i Ostaszkowie? Po adnym z zaginionych nie pozosta³ od kwietnia maja 1940 roku najmniejszy œlad. Jednak groby te zosta³y ju odnalezione. Nowe poszukiwania i nowe niewiarygodne odkrycia prowadz¹ wprost do Charkowa i Miednoje, gdzie w czasie ostatnio prowadzonych sonda owych ekshumacji odkryto dalsze masowe groby ofiar zbrodni. Uzyskano tam wiele nowych dowodów tej e zbrodni w postaci przeró nych przedmiotów, ³usek i nabojów, a g³ównie szcz¹tków kostnych wymordowanych tam w³aœnie oficerów polskich z obozów w Ostaszkowie i Storobielsku. Liczba polskich oficerów wziêtych do niewoli przez armiê radzieck¹ po napaœci na Polskê we wrzeœniu 1939 r. wynosi³a ok Na pocz¹tku roku 1940 przebywali oni jeszcze w trzech obozach: w Kozielsku niedaleko Smoleñska, w Starobielsku w rejonie Charkowa i w Ostaszkowie nad górn¹ Wo³g¹. W obozach tych znaleÿli siê, oprócz oficerów Wojska Polskiego, tak e pracownicy wywiadu, o³nierze Ochrony Pogranicza, funkcjonariusze Policji Pañstwowej, Stra y Granicznej i wiêziennej. Byli wœród nich kapelani ró nych wyznañ, uczeni i nauczyciele, by³o kilkuset lekarzy, byli prawnicy, literaci, in ynierowie, dziennikarze i artyœci. Wœród oficerów znajdowa³y siê wszystkie szar e od genera³ów do podporuczników. W ci¹gu marca, kwietnia i pierwszej po³owy maja 1940 r. wywieziono nagle, w nieznane, wszystkich jeñców z tych trzech obozów. Przed tym wszyscy zostali poddani szczepieniom ochronnym. Jeñcy cieszyli siê, e s¹ przewo eni byæ mo e do obozów, w których warunki ycia bêd¹ lepsze, a nawet, e bêdzie mo na siê spodziewaæ zwolnienia. Takie pog³oski kr¹ y³y w obozach. Lecz od chwili wywiezienia jeñców, wszelki œlad po nich zagin¹³. Dopiero w kwietniu 1943 r. radio niemieckie poda³o ca³emu œwiatu do wiadomoœci, e Niemcy odkryli w lesie pod Smoleñskiem masowe groby polskich jeñców wojennych. Znaleziono wówczas S takich grobów, z których ekshumowano zw³ok. Zw³oki by³y œciœle u³o one warstwami obok siebie, przewa nie twarz¹ do do³u, jedynie tylko w warstwach górnych by³y czêœciowo rozrzucone bez³adnie, Zw³oki by³y ubrane w mundury wojskowe. Wszêdzie przyczyn¹ œmierci by³ strza³ w ty³ g³owy, uszkadzaj¹cy wa ne dla ycia oœrodki mózgowe, wywo³uj¹cy natychmiastow¹ œmieræ. Egzekucje wykonywane by³y z wielk¹ wpraw¹ i precyzj¹ Strza³y pochodzi³y z broni krótkiej i zada- Dzwon jeden z trzech, które bêd¹ umieszczone na 3 cmentarzach ofiar sowieckiej zbrodni w Katyniu, Miednoje i Charkowie Wotum z³o one umi³owanemu Ojcu Œwiêtemu Janowi Pawiowi II RzeŸba, praca na konkurs ucznia drugiej klasy Liceum Sztuk Plastycznych im. A. Kenera str. 7 PISMO PG

6 wane by³y z bardzo bliskiej odleg³oœci, z bezpoœrednio przy³o- onej do g³owy broni. Egzekucje dokonywane by³y tu nad œwie o wykopanymi do³ami, lub niekiedy wewn¹trz nich. W niektórych przypadkach ofiarom krêpowano na plecach rêce lub zarzucano na g³owy p³aszcze i wi¹zano je wokó³ szyi wspólnie z rêkami. Warstwy zw³ok przysypywane by³y zwi¹zkami wapnia. Na podstawie znalezionych przy ekshumowanych zw³okach pamiêtników i zapisków oceniæ mo na by³o czas zbrodni na marzec kwiecieñ 1940 r. Ostatnie zbrodnie dokonane by³y w pierwszych dniach maja. W³adze radzieckie naturalnie stanowczo zaprzeczy³y temu, e to Sowieci dokonali tego mordu, zrzucaj¹c ca³kowicie odpowiedzialnoœæ na agresora niemieckiego. Obecnie, po wielu latach okrutnego milczenia i wstydliwego ukrywania zbrodni w Katyniu pocz¹tek lat dziewiêædziesi¹tych przyniós³ nowe rewelacyjne odkrycia i ekshumacje dalszych ofiar bestialskich mordów, tym razem w Miednoje i w Charkowie, gdzie zg³adzono, tak e strza³ami w ty³ g³owy, dalsze polskich jeñców wojennych z Ostaszkowa i Starobielska. W wyniku ekshumacji grobów w Charkowie mo na by³o stwierdziæ, e wszyscy oficerowie mieli zwi¹zane z ty³u rêce, i ka dy otrzyma³ strza³ w ty³ g³owy. Zabijano ich w siedzibie NKWD w Charkowie, po kilkudziesiêciu ka dej nocy. Kat mia³ na sobie d³ugi skórzany fartuch, by nie pobrudziæ siê krwi¹ Cia³a wywo ono ciê arówkami. Strzelano tak, aby kula wysz³a oczodo³em, lub ustami. Wówczas by³o mniej krwi i mniej sprz¹tania. Egzekucji dokonywali fachowcy. W raporcie NKWD napisano: Nastrój w obozie jest bardzo patriotyczny. Oficerowie myœl¹ e jad¹ na Sybir, lecz mówi¹ e to nie wa ne, co siê z nimi stanie. Polska i tak bêdzie wielka i wspania³a. Wywieziono ich nie na Sybir, lecz na bestialsk¹ œmieræ w kazamatach NKWD w Charkowie. A Polska? Pozosta³a w ich urojeniach wielka i wspania³a... Dziœ zbyt wiele lat up³ynê³o od tej egzekucji, st¹d i poszukiwania nowych grobów s¹ coraz trudniejsze, bardziej mudne i ciê kie, utrudniane dodatkowo i systematycznie przez obecne w³adze rosyjskie, bia³oruskie i ukraiñskie. Mimo to jednak prace poszukiwawcze nie ustaj¹, ekipy polskich uczonych i ekspertów nadal wytrwale pracuj¹ nad wyœwietleniem wszystkich tych mrocznych wydarzeñ. Mimo wszystko nadal prowadzone s¹ szeroko zakrojone prace i badania interdyscyplinarne z zakresu medycyny s¹dowej, historii, prawa miêdzynarodowego, falerystyki, geologii, archeologii i fizykochemii. Badania te prowadzone s¹ przy u yciu najnowoczeœniejszego sprzêtu i aparatury, dostêpnych w polskich pracowniach naukowych. Wyniki wszystkich tych prac i badañ s¹ i bêd¹ wa nymi uzupe³nieniami poznanych ju do tej pory faktów historycznych. A jest ich niema³o. Z wielkim trudem dociera³y do Polski, w ci¹gu poprzedzaj¹cych te odkrycia lat, publikowane na Zachodzie opracowania poœwiêcone wymordowaniu w ZSRR polskich oficerów. W po³owie lat siedemdziesi¹tych, tzw. drugi obieg przekaza³ wiele materia³u uzyskanego od ludzi posiadaj¹cych Ÿród³ow¹ wiedzê o sprawie katyñskiej. Wielk¹ te rolê w przekazywaniu tych wiadomoœci odegra³y zagraniczne audycje radiowe, odbierane przez ca³¹ nieomal Polskê. O prawdzie Katynia zaczê³o siê mówiæ coraz g³oœniej, mimo wielu represji ze strony rz¹du polskiego, cenzury, czy konfiskaty prywatnych prac. Cenzura dotyczy³a nie tylko daty i sprawców mordu, ale i samych nazw obozów, w tym najwa niejszego znanego miejsca kaÿni Katynia. Wszystko to mia³o s³u yæ temu, aby pamiêæ o Zbrodni Katyñskiej przesta³a istnieæ, aby mogi³y katyñskie zniknê³y z powierzchni ziemi i z historii na zawsze. Tak by³o do pocz¹tku roku Do tego bowiem czasu obowi¹zywa³a w oficjalnym obiegu teza sformu³owana przez specjaln¹ komisjê radzieck¹, zwan¹ od nazwiska jej przewodnicz¹cego Komisj¹ Burdenki. Mówi³a ona o tym, e zbrodni w Katyniu dokonali Niemcy, e przecie polscy oficerowie na mocy amnestii zostali zwolnieni z obozów jenieckich przez wojskowe w³adze radzieckie, a nastêpnie zatrudniono ich w tym czasie przy robotach budowlanych w okolicy Smoleñska. I to tam w³aœnie, w lecie 1941 r., po wkroczeniu wojsk niemieckich do Zwi¹zku Radzieckiego, wpadli w rêce niemieckich oprawców. Ksi¹dz pra³at Zdzis³aw Peszkowski kapelan Rodzin Katyñskich i pomordowanych na Wschodzie, nad szcz¹tkami polskich oficerów w Charkowie Krzy e nieœmiertelniki polskich oficerów, ofiar Zbrodni Katyñskiej, umieszczone na œcianie koœcio³a œw. Brygidy w Gdañsku (fot. G. S³odnink) Krzy nieœmiertelnik W³odzimierza Lipiñskiego kpt. dr. med., Starobielsk PISMO PG str. 8

7 Pomnik Poleg³ych i Pomordowanych na Wschodzie, d³uta Maksymiliana Biskupskiego P³askorzeŸba Matki Boskiej Ostrobramskiej wykonana w³asnorêcznie przez jeñca obozu w Kozielsku, por Henryka Gorzechowskiego, na kawa³ku deski obciêtej z pryczy. Ofiarowa³ j¹ synowi, który przebywa³ w tym samym obozie, na jego 19. urodziny Syn w transporcie z 12 maja 1940 r. trafi³ do Griazowca, a potem do angielskiej Marynarki i do genera³a Maczka. Matka Boska, zwana Kozielsk¹, towarzyszy³a mu na ca³ym trudnym szlaku bojowym, jako pami¹tka po ojcu i jako orêdowniczka jego losów. Ojciec zgin¹³ w Katyniu. Historiê tej p³askorzeÿby przekaza³a nam p. Halina M³yñczak z Gdyñskiej Rodziny Katyñskiej. Zdjêcie pochodzi ze zbiorów Pracowni Historii PG. Ju po rozpadzie ZSRR, po roku 1989, polscy historycy wraz z historykami rosyjskimi zadali k³am Komisji Burdenki i opublikowali materia³y pochodz¹ce z radzieckich archiwów, z których jasno wynika³o, e Zbrodni Katyñskiej dokona³a na rozkaz Stalina radziecka NKWD. Mo e nale a³oby siê przez chwilê zastanowiæ nad szerszym aspektem i wydÿwiêkiem tzw. sprawy katyñskiej na tle miêdzynarodowych konfliktów tocz¹cych siê od pocz¹tku drugiej wojny œwiatowej. Rozpatrywaniem tych spraw zajêli siê ju od dawna wybitni politycy i naukowcy. Niemniej dla przeciêtnego cz³owieka nie bardzo zrozumia³e s¹ owe wszystkie pakty o nieagresji zawierane i zrywane, a tak e przeró ne porozumienia miêdzy aliantami i ich powi¹zania z by³ym Zwi¹zkiem Radzieckim. Anglia nie mog³a i nie chcia³a dra niæ tak wielkiego mocarstwa sprzymierzonego w walce z faszystowskimi Niemcami. Mo na tu przytoczyæ fakt, e gdy gen. Sikorski dowiedzia³ siê o Tragedii Katyñskiej i przekaza³ tê informacjê niezw³ocznie Churchillowi us³ysza³ takie s³owa, s³owa wypowiedziane z angielsk¹ flegm¹: Je eli Oni umarli, cokolwiek by Pan zrobi³, nie zmartwychwstan¹. Milczcie, nie czas na wzajemne obwinianie siê mówili Anglicy. Jednak wówczas Polacy nie mogli zgodziæ siê na takie postawienie sprawy. Rz¹d polski w Londynie zwróci³ siê do Miêdzynarodowego Czerwonego Krzy a z proœb¹ o zbadanie sprawy Katynia. Lecz na to nie zgodzi³ siê stanowczo rz¹d ZSRR i wykorzystuj¹c ten fakt zerwa³ z rz¹dem polskim wszelkie stosunki dyplomatyczne. Zerwanie to u³atwi³o póÿniej znakomicie Stalinowi ca³¹ jego antypolsk¹ politykê. Dla samych zaœ Polaków t³o polityczne, na którym rozegra³a siê Tragedia Katyñska, jest wyj¹tkowo jasne. Jest to przecie ca³y ci¹g historycznych wydarzeñ w³¹czony w tok tego rozumowania. Jest to d³uga historia rozbiorów Polski i powstañ, jest to wojna rosyjsko-polska roku , to agresja na Polskê bez wypowiedzenia wojny w 1939 r, w efekcie której wziêci zostali do niewoli polscy o³nierze i oficerowie wymordowani nastêpnie bestialsko przez NKWD. Wszystko to œwiadczy³o niezbicie o zimnym i przemyœlanym odwecie na Polsce i Polakach, co w konsekwencji prowadziæ mia³o zwyczajnie do zniszczenia fundamentów, na których mog³aby siê Polska po wojnie odrodziæ i odbudowaæ, Naród polski by³ ju nie tylko zhañbiony, ale i przera ony tak¹ polityk¹ rz¹du radzieckiego. Rozumowanie Stalina by³o bardzo proste. Mówi³ on: Ci ludzie (oficerowie polscy wziêci do niewoli) nie przynios¹ nam adnego po ytku. Faktycznie s¹ tylko ciê arem i niebezpieczeñstwem. To jest elita talentów. To jest wspania³oœæ po³¹czona z nienawiœci¹. Te rumaki nie mog¹ yæ, poniewa stworzy³yby ca³e stado wrogich chrzeœcijañskich potomków, uwolnijcie mnie od nich i oddajcie ich w rêce oprawców. To by³ wyrok. Wszyscy wiêÿniowie Katynia i innych miejsc kaÿni nie yj¹. Ich œmieræ jest niepowetowan¹ strat¹ dla Polski. Ale oddÿwiêk owej strasznej masakry polskich oficerów móg³ byæ k³opotliwy i niewygodny dla aliantów. I choæ mo e wspó³czuli oni biednemu i sponiewieranemu narodowi polskiemu, to jednak wzglêdy miêdzynarodowej polityki wziê³y górê nad uczuciami. A jak wygl¹da³ na tym tle norymberski proces niemieckich przestêpców wojennych? Tu mo na oprzeæ siê na wspomnieniach Winstona Churchilla w jego The second world war. Pisze on w tomie IV: Niemcy oskar eni o pope³nienie tej zbrodni, za ten czyn nie zostali skazani. Podczas s¹du nad Niemcami za zbrodnie wojenne, zamordowanie Polaków w Katyniu zosta³o wspomniane w oskar eniu Goeringa i innych (znajduje siê to w Bia³ej Ksiêdze o przes³uchaniu Niemców przed Trybuna³em). Zosta³o to jednak zdecydowanie miêdzy zwyciêskimi rz¹dami, sprawa zosta³a wyeliminowana i Zbrodnia Katyñska nie zosta³a nigdy szczegó³owo rozpatrzona. Rz¹d radziecki nie skorzysta³ te z okazji, aby oczyœciæ siê z tego okropnego i trudnego do uwierzenia zarzutu przeciwko niemu i zrzuci³ winê na rz¹d niemiecki, którego g³ówne osobistoœci sta³y przed Trybuna³em pod groÿb¹ utraty ycia. W ostatecznym wyroku Trybuna³u Miêdzynarodowego w Norymberdze Katyñ nie zosta³ wspomniany w dziale traktowania jeñców wojennych przez hitlerowskie Niemcy. Tyle Churchill. A Ja³ta? A Poczdam? Spo³eczeñstwu polskiemu, a szczególnie nam, rodzinom pomordowanych jeñców wojennych nale y siê dziœ ca³a prawda, choæby nie wiem jaka by³a straszna i okrutna. Prawda o drogich nam ludziach i o ich ostatniej cierniowej drodze prowadz¹cej do bratnich mogi³ w Katyniu, Miednoje i Charkowie. str. 9 PISMO PG

8 Pragniemy bardzo, ile w naszej mocy wydarzenia te przybli- yæ g³ównie m³odszym pokoleniom Polaków, wnukom i prawnukom pomordowanych ofiar oraz ca³emu spo³eczeñstwu, ca³ej m³odzie y szkolnej i akademickiej. Pragniemy równie gor¹co, aby ju nigdy nikt nie móg³ fa³szowaæ podrêczników historii, aby tata przymusowego milczenia, lata ukrywania prawdy i przeœladowanie tych, którzy j¹ g³osili nie powtórzy³y siê wiêcej. Aby wiêcej nie powtórzy³a siê w historii sprawa Katynia. Módlmy siê wszyscy, którzy mo emy, o to gor¹co. Na zakoñczenie wiersz Zbigniewa Herberta pt. Guziki Tylko guziki nieugiête przetrwa ty œmieræ œwiadkowie zbrodni z g³êbin wychodz¹ na powierzchniê jedyny pomnik na ich grobie. S¹ aby œwiadczyæ Bóg policzy i ulituje siê nad nimi lecz jak zmartwychwstaæ maj¹ cia³em kiedy s¹ lepk¹ cz¹stk¹ ziemi... Bibliografia 1. Lista Katyñska, w opracowaniu Adama Moszyñskiego, wyd. Gryf-Londyn, 1989 r. 2. Mord w Katyniu lista ofiar Jêdrzej Tucholski, 1990 r. 3. Na nieludzkiej ziemi, Józef Czapski, 1990 r. 4. Bóg wy ej, dom dalej, Adam Bieñ, 1991,. Jadwiga Lipiñska Klub Seniora Rodzina Katyñska Z g³êbokim alem zawiadamiamy, e 23 kwietnia 2000 odszed³ na wieczny spoczynek Sp. mgr in. TADEUSZ KLOCEK CZ ONEK SPO ECZNOŒCI AKADEMICKIEJ POLITECHNIKI GDAÑSKIEJ emerytowany starszy wyk³adowca Katedry Mostów, jeden z najwybitniejszych mostowców polskich epoki powojennej. Zwi¹zany z Katedr¹ Mostów od roku Stworzy³ i 45 lat kierowa³ Pracowni¹ Badañ Terenowych. Uczestniczy³ w realizacji wielu obiektów in ynierskich i mostowych. Sw¹ wiedzê umia³ przekazywaæ wspó³pracownikom i studentom. Przez wiele lat by³ cz³onkiem Rady Wydzia³u i Senatu Politechniki Gdañskiej oraz uczestniczy³ w pracach komisji rektorskich i senackich. Za wybitne osi¹gniêcia zosta³ uhonorowany Krzy em Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a tak e, miêdzy innymi, otrzyma³ niezwykle cenion¹ przez œwiat in ynierski, Nagrodê imienia Stefana Bry³y. Prawdziwy patriota i spo³ecznik. Podczas wojny s³u y³ w Szarych Szeregach i AK. Za dzia³alnoœæ podziemn¹ wiêziony w obozach koncentracyjnych. Tu po wojnie pracowa³ spo³ecznie w Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdañskiej i Krêgu Starszoharcerskim. Przez wiele lat kierowa³ Komisj¹ Nauki w Polskim Zwi¹zku In ynierów i Techników Budownictwa. Podczas stanu wojennego dzia³a³ w Solidarnoœci. W pierwszych latach Trzeciej Rzeczypospolitej uczestniczy³ czynnie w komisjach Solidarnoœci tworz¹cych podstawowe akty prawne Pañstwa Polskiego. Odszed³ Szlachetny Cz³owiek Prawego Serca. Rodzinie Zmar³ego najserdeczniejsze wyrazy wspó³czucia i g³êbokiego alu sk³adaj¹ Rektor i Senat, Dziekan i Rada Wydzia³u oraz Pracownicy Wydzia³u In ynierii L¹dowej Politechniki Gdañskiej