1. Domowa gospodarka, czyli jak u³o yæ bud et

Transkrypt

1 Ekonomia w twoim yciu Domowa gospodarka, czyli jak u³o yæ bud et Gospodarstwa domowe z jednej strony s¹ g³ównym podmiotem dostarczaj¹cym zasobów pracy, a z drugiej najwa niejszym motorem konsumpcji. Na lekcji uczniowie analizuj¹ dochody i wydatki gospodarstw domowych oraz ucz¹ siê sporz¹dzaæ ich bud ety. Dowiaduj¹ siê, w jaki sposób gospodarstwa mog¹ równowa- yæ swój bud et (np. ograniczaj¹c wydatki lub bior¹c kredyt). Poznaj¹ zasady opracowywania bud etu na przyk³adzie konkretnego przedsiêwziêcia z ycia klasy, szko³y i spo³ecznoœci lokalnej. Ucz¹ siê te, jak byæ roztropnymi konsumentami. CELE LEKCJI WYNIKAJ CE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Uczeñ: 25.1) przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiêbiorstwa, pañstwo) i zwi¹zki miêdzy nimi; 25.2) podaje przyk³ady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do w³asnych zasobów (np. czasu, pieniêdzy); 26.1) wyjaœnia na przyk³adach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe; 26.2) wymienia g³ówne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; uk³ada jego bud et; 26.3) przygotowuje bud et konkretnego przedsiêwziêcia z ycia ucznia, klasy, szko³y; rozwa a wydatki i Ÿród³a ich finansowania; 26.4) wyjaœnia, jakie prawa maj¹ konsumenci i jak mog¹ ich dochodziæ; 27.3) wyszukuje i zestawia ze sob¹ oferty ró nych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); wyjaœnia, na czym polega oszczêdzanie i inwestowanie. PO ZAJÊCIACH UCZEÑ POWINIEN UMIEÆ wyjaœniæ, co to jest gospodarstwo domowe, sk¹d czerpie swoje dochody i jakie ma wydatki; opracowaæ bud et wybranego gospodarstwa domowego i przedstawiæ mo liwe sposoby lokowania bud etowych nadwy ek oraz radzenia sobie z deficytem; wyjaœniæ, jak m³odzi ludzie mog¹ zarz¹dzaæ w³asnym kieszonkowym i innymi zasobami; u³o yæ bud et jakiegoœ m³odzie owego przedsiêwziêcia (wycieczki, koncertu, szkolnych targów); wymieniæ podstawowe prawa przys³uguj¹ce konsumentom. METODY PRACY rozmowa nauczaj¹ca miniwyk³ad praca w parach lub grupach praca z tekstem minidyskusja

2 208 Ekonomia w twoim yciu ŒRODKI DYDAKTYCZNE zdjêcia lub opisy ukazuj¹ce ró ne gospodarstwa domowe JAK PRZEPROWADZIÆ ZAJÊCIA? WPROWADZENIE 1. Gospodaruj¹c wspólnie (miniwyk³ad, rozmowa nauczaj¹ca). Nawi¹zuj¹c do poprzednich lekcji, przypomnij, e gospodarstwa domowe, do których wszyscy nale ymy, stanowi¹ obok przedsiêbiorstw i pañstwa trzeci, najwa - niejszy element gospodarki narodowej. Podaj definicjê gospodarstwa domowego i zapytaj, jakie funkcje pe³ni z punktu widzenia jego cz³onków. Poproœ, by uczniowie przypomnieli, jakie zasoby wytwarzaj¹ gospodarstwa domowe oraz co w zamian otrzymuj¹ od przedsiêbiorstw i pañstwa. Powiedz, e wielkoœæ konsumpcji gospodarstw domowych w ogromnym stopniu decyduje o stanie gospodarki. Gdy gospodarstwa zaczynaj¹ wiêcej konsumowaæ zgodnie z zasad¹ naczyñ po- ³¹czonych, o której by³a mowa na poprzedniej lekcji roœnie produkcja przedsiêbiorstw, jak równie podatki p³acone przez nie pañstwu, wydatki pañstwa ifirm. ROZWINIÊCIE 2. Domowe finanse (praca z tekstem, rozmowa nauczaj¹ca). Poleæ uczniom przeczytanie tekstu Domowe finanse (cz. 2, s. 156). Poproœ, aby zdefiniowali pojêcie bud etu, nadwy ki i deficytu bud etowego. Zapytaj o najwa niejsze wydatki w ich rodzinach. Od czego powinny byæ one uzale nione? Jakie trudnoœci mog¹ pojawiæ siê w czasie planowania bud etu oraz jak sobie z nimi radziæ? 3. Bud et Lubiczów (praca w parach). Powiedz uczniom, e bêd¹ teraz uk³adaæ bud et jednej z serialowych rodzin. Zadbaj, aby uczniowie wybierali nie tylko zamo ne rodziny (np. rodzinê doktora Lubicza z serialu Klan ), ale tak e te o ni szych dochodach. Poproœ, by podzielili kartkê na dwie czêœci i po jednej stronie wypisali Ÿród³a dochodów ca³ej rodziny, a po drugiej miesiêczne wydatki (patrz æwiczenie Bud et Lubiczów na s. 157). Nastêpnie poszczególne zespo³y przedstawiaj¹ skonstruowane przez siebie bud ety i odpowiadaj¹ na pytania kolegów i kole anek. Po zakoñczeniu prezentacji wypiszcie na tablicy kilka powodów, dlaczego te bud ety ró ni¹ siê miêdzy sob¹ (ró ne Ÿród³a i poziomy dochodów rodzin, odmienne priorytety dotycz¹ce wydatków, ró na sk³onnoœæ do ryzyka i oszczêdzania, si³a przekonywania poszczególnych cz³onków rodziny itp.). Oczywiœcie w praktyce nie wszystkie rodziny co miesi¹c uk³adaj¹ swój bud et. Zwykle wydatki i dochody w ka dym miesi¹cu s¹ podobne, nie wymagaj¹ wiêc szczegó³owego planowania. Z pewnoœci¹ jednak sporz¹dzanie bud etu jest konieczne, gdy uczymy siê dopiero prowadziæ dom, zaczynamy yæ na swoim, zak³adamy rodzinê itp. Planowania wymagaj¹ te szczególne wydarzenia w yciu rodziny, np. wakacje, œlub, zmiana mieszkania. W drugiej czêœci æwiczenia uczniowie modyfikuj¹ przygotowane przez siebie bud ety w zwi¹zku z niespodziewanymi okolicznoœciami. Najpierw zastanawiaj¹ siê, na co przeznaczyæ niespodziewany dochód w wysokoœci 5 tysiêcy z³otych, a potem szukaj¹ sposobu, jak w ramach opracowanego bud etu sfinansowaæ zakup lodówki

3 Ekonomia w twoim yciu 209 (stara w³aœnie siê zepsu³a) oraz zap³aciæ pierwsz¹ ratê kursu jêzyka angielskiego w wysokoœci 600 z³ (kurs trwa rok). 4. Oszczêdzamy i po yczamy (miniwyk³ad). Zapewne w przygotowanych przez grupy projektach bud etu pojawi³a siê nadwy ka bud etowa. SprawdŸ, czy uczniowie wiedz¹, jak mo na zagospodarowaæ te pieni¹dze, nastêpnie omówcie ró ne sposoby inwestowania. Postaraj siê wykorzystaæ tekst Oszczêdzamy i po yczamy! (cz. 2, s. 158). Zapytaj uczniów, jakie formy lokowania oszczêdnoœci s¹ ich zdaniem najkorzystniejsze. W praktyce znacznie czêœciej ni z nadwy k¹ bud etow¹ mamy do czynienia z deficytem bud etowym (jest to zgodne z prawem rzadkoœci dóbr). Wypiszcie na tablicy sposoby, jak mo na sobie z nim radziæ. Jedn¹ z coraz czêœciej stosowanych metod jest zaci¹ganie po yczek i kredytów. Uœwiadom uczniom, e wziêcie kredytu to bardzo powa na sprawa (zw³aszcza jeœli chodzi o du e sumy), dlatego trzeba ostro nie podejmowaæ decyzjê o jego zaci¹gniêciu. Przypomnij z poprzednich zajêæ, co nale y wzi¹æ pod uwagê, bior¹c kredyt. 5. Zarz¹dzaj swoim kieszonkowym (praca w³asna uczniów). Poinformuj uczniów, e w Polsce ok. 2 / 3 dzieci w wieku 4 18 lat dostaje kieszonkowe, œrednio kilkadziesi¹t z³otych miesiêcznie. Podaj dane, na co m³odzi ludzie przeznaczaj¹ te pieni¹dze (patrz æwiczenie Zarz¹dzaj swoim kieszonkowym na s. 159). Poproœ uczniów, aby przeczytali w podrêczniku wypowiedzi swoich rówieœników, a nastêpnie zadali sobie pytania: Na co wydajê swoje pieni¹dze? Które moje zakupy s¹ racjonalne, a z których móg³bym/mog³abym zrezygnowaæ? Jak móg³bym/mog³abym od³o yæ wiêksz¹ sumê? Na co bym przeznaczy³/przeznaczy³a zaoszczêdzone pieni¹dze? 6. Jedziemy na wycieczkê (praca w grupach). Po omówieniu zagadnieñ zwi¹zanych z gospodarowaniem w³asnymi pieniêdzmi zwróæ siê do uczniów, aby w kilkuosobowych grupach przygotowali bud et klasowej wycieczki do Warszawy, Krakowa lub w góry. Planuj¹c bud et, powinni przyj¹æ, e koszt wyjazdu jednego ucznia nie mo e przekroczyæ 300 z³otych. Instrukcjê oraz dodatkowe informacje znajd¹ w æwiczeniu Jedziemy na wycieczkê (cz. 2, s. 159) oraz w ramce Organizujemy koncert, czyli bud et przedsiêwziêcia (s. 160). Zespo³y zapisuj¹ swoje propozycje bud etu w tabelce (lub arkuszu kalkulacyjnym Excel), a nastêpnie porównuj¹ z efektami pracy innych. Na zakoñczenie wspólnie wybierzcie najlepszy projekt bud etu. Poleæ uczniom, by okreœlili te koszt alternatywny tej propozycji. s. 56 ćw. 2 s. 58 ćw. 3 ZAKOÑCZENIE 7. Tarcza konsumenta (miniwyk³ad). Œwiadome i racjonalne zakupy to nie tylko kupowanie rzeczy niezbêdnych, ale tak e korzystanie w pe³ni z przys³uguj¹cych nam praw konsumenckich. Wyjaœnij uczniom, e choæ na zakupach staramy siê zawsze kupowaæ rzeczy najlepszej jakoœci, to czêsto dopiero w domu widzimy, e zakupiony przez nas produkt ma powa ne wady (np. magnetofon nie dzia³a, bluzka jest trwale pobrudzona, a mleko skwaœnia³e). Przedstaw prawa, jakie przys³uguj¹ konsumentom i w jakich sytuacjach mo emy ich dochodziæ (na podstawie tekstu Tarcza konsumenta na s. 160). Wyjaœnij, e wszystkie te uprawnienia wynikaj¹ z prawa dotycz¹cego niezgodnoœci towaru z umow¹ wprowadzonego w zwi¹zku z wejœciem Polski do Unii Europejskiej. Zwróæ uwagê, e ka dej transakcji kupna-sprzeda y towarzyszy umowa, nawet jeœli nie zosta³a ona sporz¹dzona

4 210 Ekonomia w twoim yciu s. 58 ćw. 4 na piœmie. Wystarczy mieæ dowód zap³aty w postaci rachunku, paragonu, odcinka kasowego. 8. Zagadka ekonomiczna (minidyskusja lub minisonda ). Zapytaj uczniów, czy wiedz¹, dlaczego wielu konsumentów gotowych jest zap³aciæ znacznie wiêcej, byle tylko kupiæ markowe produkty? Zachêæ uczniów do krótkiej dyskusji lub do zorganizowania minisonda u wœród s¹siadów, rodziny, znajomych: Dlaczego gotów jest pan/pani zap³aciæ znacznie wiêcej za produkt markowy, jeœli produkty mniej znanych firm nie s¹ gorszej jakoœci? 9. Podsumowanie (praca w³asna uczniów). Poleæ uczniom, aby wymyœlili trzy arty rysunkowe z mrówkami obywatelskimi, które ilustrowa³yby kluczowe zagadnienia poruszane na dzisiejszej lekcji. s. 56 ćw. 1 ÆWICZENIA DODATKOWE «Z³otopolscy», «M jak mi³oœæ» i inne (praca w³asna uczniów). Poproœ uczniów, aby na kartce wypisali wszystkie gospodarstwa domowe, które tworz¹ bohaterowie ich ulubionego serialu telewizyjnego lub ksi¹ ki. Poleæ nastêpnie, by zapoznali siê z tekstem Gospodaruj¹c wspólnie (cz. 2, s. 155) i wypisali wymienione w nim Ÿród³a dochodów gospodarstw domowych. Niech spróbuj¹ odgadn¹æ (lub wymyœliæ), którzy wymienieni przez nich bohaterowie serialowi lub literaccy je osi¹gaj¹. Na co wydajemy? (praca w³asna uczniów, analiza danych). Uczniowie powinni teraz dokonaæ samodzielnej analizy danych statystycznych zamieszczonych w tabeli Na co wydajemy? (cz. 2, s. 157) i odpowiedzieæ na pytania: Na jakie potrzeby gospodarstwa domowe w Polsce wydaj¹ obecnie najwiêcej pieniêdzy, a na jakie najmniej? Jakie zmiany zasz³y w przeznaczeniu wydatków miêdzy rokiem 1994 a 2008? Które wydatki wzglêdnie wzros³y, a które spad³y? Po zinterpretowaniu zmian w zakresie wydatków miêdzy rokiem 1994 a 2008 uczniowie opracowuj¹ wykres ko³owy ilustruj¹cy przeznaczenie wydatków w 2008 r. Mog¹ te zbadaæ wydatki swojej rodziny w ci¹gu najbli szego miesi¹ca i okreœliæ, jaki udzia³ maj¹ w nich wydatki na mieszkanie lub ywnoœæ (zadanie domowe dla chêtnych). Tajemnicze znaki (praca w parach). Poproœ uczniów, aby przynieœli na lekcjê jak najwiêcej metek ró nych produktów i opakowañ pude³ek po zabawkach, obuwiu, kosmetykach, lekach, klejach i œrodkach czystoœci. Zachêæ ich, aby pracuj¹c w parach, spróbowali odcyfrowaæ wszystkie znaki zamieszczone na metce lub opakowaniu. Powinni zapoznaæ siê tak e z informacjami dotycz¹cymi sposobu u ytkowania produktu, np. dat¹ wa noœci. Sporz¹dŸcie wspólnie klasowy katalog wszystkich symboli i objaœnijcie ich znaczenie (patrz æwiczenie na s. 161). Mo esz te poprosiæ uczniów, aby spróbowali przekonaæ kogoœ, kto nigdy nie czyta informacji na opakowaniu produktu, dlaczego warto to robiæ. Wykonuj¹c to æwiczenie, wykorzystaj Dziewiêæ przykazañ roztropnego konsumenta na s. 161.

5 Ekonomia w twoim yciu Zak³adamy firmê, czyli ABC przedsiêbiorstwa Rozwój gospodarczy Polski zale y przede wszystkim od indywidualnej przedsiêbiorczoœci. Zabawa edukacyjna w tworzenie firmy uczy uwzglêdniania ró - nych czynników przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych: mo liwoœci kapita³owych, zasobów ludzkich, dostêpnoœci i cen surowców, potencjalnego popytu na dobra czy us³ugi. Uczniowie dowiaduj¹ siê, jak dzia³aj¹ ma³e i du e firmy, na czym polega marketing, ucz¹ siê obliczaæ przychód, koszty, dochód i zysk. Lekcja zawiera tak e podstawowe informacje o prawach i obowi¹zkach pracownika. CELE LEKCJI WYNIKAJ CE Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Uczeñ: 24.3) stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podzia³ zadañ, harmonogram, ocena efektów); 25.1) przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiêbiorstwa, pañstwo) i zwi¹zki miêdzy nimi; 25.2) podaje przyk³ady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do w³asnych zasobów (np. czasu, pieniêdzy); 29.1) wyjaœnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej dzia³alnoœci gospodarczej; 29.2) wyjaœnia, jak dzia³a przedsiêbiorstwo, i oblicza na prostym przyk³adzie przychód, koszty, dochód i zysk; 29.3) wskazuje g³ówne elementy dzia³añ marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaœnia na przyk³adach ich znaczenie dla przedsiêbiorstwa i konsumentów. PO ZAJÊCIACH UCZEÑ POWINIEN UMIEÆ wyjaœniæ, jak mo na w Polsce za³o yæ i prowadziæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹; wskazaæ ró nice miêdzy g³ównymi rodzajami przedsiêbiorstw; wskazaæ i scharakteryzowaæ g³ówne elementy marketingu; wyjaœniæ znaczenie marketingu z punktu widzenia dzia³alnoœci gospodarczej oraz konsumenta; obliczyæ wynik finansowy przedsiêbiorstwa. METODY PRACY miniwyk³ad rozmowa nauczaj¹ca praca z tekstem burza mózgów projekt zespo³owy praca w parach lub w grupach