Trzeba być sobą. Wywiad z Michałem Sadowskim. numer 7/14 Wszystko o e-biznesie. Uber w Polsce hit czy kit? strona 40

Transkrypt

1 numer 7/14 Wszystko o e-biznesie Pani Prezes prześle zdjęcie strona 6 Pieniądze z drukarki strona 34 Uber w Polsce hit czy kit? strona 40 Trzeba być sobą Wywiad z Michałem Sadowskim

2 r e d a kc j a W S T ĘP N I A K Powrót do szkoły Wakacje za nami. Przyszedł wrzesień. Czas na powrót za biurka i do nauki. W końcu rozwój, wiedza, nowe kompetencje to nie tylko ładne hasła, lecz także obowiązek każdego z pracowników XXI w. Bez stałego podnoszenia swoich umiejętności, szanse na awans bezpowrotnie przepadają. Kolejnym numerem e-profitu postaramy się w tym pomóc. Agnieszka Meller E PROFIT 7/2014 Redakcja Agnieszka Meller Redaktor naczelna eprofit@inkubatorstarter.pl Wydawca Inkubator STARTER Gdańska Fundacja Przedsiębiorczości ul. Lęborska 3b Gdańsk NIP: eprofit@inkubatorstarter.pl tel Facebook.com/inkubatorstarter Twitter.com/inkubatorstart Blog.inkubatorstarter.pl Jak dojechać? Google Maps Projekt makiety, okładki oraz skład magazynu Engram We wrześniowym numerze m.in. o wadze delegowania, do którego przekonać musi się nawet CEO startupu. Kiedyś bowiem nadchodzi taki moment, w którym trzeba zostać po prostu szefem. Piszemy także o finansach na różnych etapach inwestowania w startupy. W końcu, mimo że temat mało fajerwerkowy, to dość istotny. Stale poszukujemy dla Was również innowacyjności. Udaje nam się ją znaleźć także w tym, co dotychczas było postrzegane jako ultrakonserwatywne. Usługi prawnika jako abonament miesięczny? Przez telefon? Na a? To przyszłość, od której nie da się uciec. Mierzymy się również z tematem przetrwalności startupów. Fakt, że 9 na 10 projektów nie przeżywa pierwszego roku, nie napawa optymizmem w kontekście gigantycznego wsparcia, które dla startupów było, jest i z naszych informacji wynika, że nadal będzie dostępne. Na końcu języka pojawia się pytanie, czy miliony rocznie mają sens? To, co na pewno ma, to skupienie i jak najszybsze weryfikowanie projektu z rynkiem. Warto również zrobić pełny rekonesans dostępnych źródeł finansowania, bo środki unijne to niejedyne miejsce, gdzie można szukać. W ramach ciekawostek z sieci śledzimy graczy rynku zamawiania jedzenia przez telefon, bowiem transakcje, które tam zachodzą, jednoznacznie wskazują na jego ogromny potencjał. Przyglądamy się również sąsiadom zza miedzy, czyli przez jednych uwielbianemu, a przez innych z gruntu krytykowanemu wehikułowi braci Samwer. Zdania, czy kopiowanie jest dobre czy złe, pewnie będą podzielone, niemniej liczy się jak zawsze efekt końcowy. Patrzymy też na wchodzący na polski rynek projekt Uber, który wzbudza ogromne kontrowersje na całym świecie i warto śledzić, co zadzieje się z nim u nas. Jak każde novum niesie ze sobą ryzyka, ale też tworzy określone szanse. W numerze można również przeczytać o potencjale internetowych połączeń głosowych, szczególnie że statystyki jasno pokazują wzrost ich wykorzystania w biznesie. Pytanie, czy faktycznie nieuniknione będzie coraz częstsze załatwianie interesów wyłącznie przez internet, a telefon odejdzie do lamusa? Dodatkowo w ramach dostrzegania trendów rozszyfrowujemy ZMOT, który pozwala zrozumieć, czym obecnie kieruje się klient, podejmując decyzje zakupowe. Ta świadomość pozwala adekwatnie zaplanować działania marketingowe i nie wydawać środków na zbędne aktywności. Wywiad numeru to rozmowa z człowiekiem, którego przedstawiać nie trzeba. Zna go cały internet i niezależnie jak żartobliwe wykonuje ruchy, kibicuje mu z całych sił. Mowa oczywiście o Michale Sadowskim, CEO Brand24, firmy (bo chyba jednak już nie startupu), który podbija powoli świat. Na finał szukamy odpowiedzi na pytanie, jak przy różnych charakterach w zespole nie tylko uniknąć konfliktu, lecz także osiągnąć sukces. Miłej lektury! 2 e-profit e-profit 3

3 S P I S T R E Ś C I s p i s t r e ś c i Spis treści RYNKOWE TRENDY Cmentarzysko startupów 9 na 10 startupów nie dożywszy roku, umiera. Dlaczego? To może uratować Twój startup Pieniądze z drukarki 36 Bój o rynek zamawiania jedzenia przez internet WARTO WIEDZIEĆ FELIETON 6 8 Pani Prezes prześle zdjęcie 9 10 Cienka czerwona linia między wsparciem a wyręczaniem CIEKAWOSTKI Z SIECI Kolejne 80 milionów złotych rocznie na startupy Co naprawdę robimy w internetach? Prawo i finanse Faza inwestycji a finanse projektu Prawnik na telefon czy w Polsce zapanuje prawnikomania? Rocket Internet szturmem zdobywa świat Uber w Polsce hit czy kit? VoIP dochodzi do głosu Internet od kuchni Trzeba być sobą ZMOTywowany konsument kupuje chętniej Biznesowy pomysł a człowiek konflikt czy nieograniczony potencjał? 4 e-profit e-profit 5

4 dział art ykuł dział art ykuł Pani Prezes prześle zdjęcie Gdy zaczynasz prowadzić własny startup, mimo że oficjalnie na wizytówce masz napisane Prezes, to w praktyce jesteś człowiekiem od wszystkiego. Z czasem jednak, wraz z rozwojem firmy, warto zrezygnować z pewnych przyzwyczajeń. Marek Dornowski 6 e-profit e-profit 7

5 felie ton PANI PREZES PR ZEŚLE ZDJĘCIE felie ton cienk a czerwona linia międz y wsparciem a w yręcz aniem Jednym z kluczowych zadań menadżera jest delegowanie zadań. W naszej kulturze może to budzić negatywne skojarzenia. Po części usprawiedliwione, bo chyba każdy z nas zna osobę (a może sami mamy tu coś na sumieniu?), która jest mistrzem świata w spychologii. Pokutuje więc myślenie jeśli ja czegoś nie przypilnuje, to nikt tego nie zrobi. Owszem, w początkowej fazie budowy firmy tak zapewne jest, ale jak niemowlę wyrasta z pieluch, tak i menadżer w pewnym momencie musi wyrosnąć z funkcjonowania na zasadzie Zosi samosi. Jeśli tego nie zrobi, zacznie dochodzić do paradoksalnych sytuacji, których niestety miałem okazję ostatnio osobiście doświadczyć. Rzecz była banalna. Przygotowywaliśmy raport poświęcony nowym inwestycjom mieszkaniowym w Warszawie. Ponieważ zamieściliśmy opis inwestycji X, a na jej stronie grafik znalazł bardzo ładne zdjęcia/ wizualizacje, postanowiliśmy dowiedzieć się o możliwość ich wykorzystania w naszym raporcie. Spore było moje zdziwienie, gdy osoba z działu marketingu, a więc de facto tego działu, któremu najbardziej powinno zależeć na promocji inwestycji i dobrej prasie, poinformowała mnie, że w sprawie możliwości opublikowania zdjęć tejże inwestycji w naszym raporcie decyzję musi podjąć Pani Prezes. Pomijam to, że (przynajmniej w moim odczuciu) opisanie tejże inwestycji w raporcie branżowym dla danej firmy jest pewnego rodzaju nobilitacją. I to osoba odpowiedzialna za komunikację i promocję sama, po otrzymaniu informacji o naszym zainteresowaniu, powinna przypilnować, by redakcja miała wszelkie przydatne materiały. Być może podobnych raportów, które publikowane są na stronach o milionowym zasięgu UU jest sporo, a ja o tym nie wiem? Nieważne, ale nawet jeśli by tak było, to zlitujcie się, ale prezes nie jest osobą od podsyłania zdjęć do redakcji. A już na pewno nie prezes firmy, która posiada własny dział marketingu! Skąd się zatem biorą takie sytuacje, że w naszych firmach o wszystkim decyduje prezes? W moim odczuciu sporą rolę odgrywa tu strach. Szef boi się dać ludziom kompetencje decyzyjne, a podwładni, którzy nawet takowe posiadają, boją się z nich korzystać bez każdorazowego klepnięcia ze strony prezesa. I tak kółeczko się zamyka. Osoba, która powinna zajmować się analizą rynku i tworzeniem strategii rozwoju, zastanawia się, czy zdjęcie udostępnione na stronie internetowej opublikować również gdzie indziej, czy może raczej nie Nie tędy droga Dobierając powoli współpracowników do swoich rosnących startupów, patrzcie nie tylko na ich kompetencje merytoryczne. Zwróćcie uwagę, czy potencjalny pracownik na tyle porusza się w danym temacie, że potrafi w nim samodzielnie myśleć i podejmować decyzje, których następnie będzie w stanie bronić i uzasadnić. W przeciwnym razie, zamiast skupić się na strategicznych dla Waszego biznesu decyzjach, będziecie ogarniać się w niekończącej się bieżączce tematów, których kluczowym pytaniem będzie to: czy i jakie zdjęcia komuś wysłać. Cienka czerwona linia między wsparciem a wyręczaniem No właśnie, gdzie jest granica? Materiał promocyjny parku, inkubatora czy akceleratora mówi: wspieramy, pomagamy, asystujemy startupom. Nade wszystko chodzi przecież o zbudowanie pozytywnego wizerunku, dzięki któremu klient (czyli człowiek/zespół z pomysłem na innowacyjny produkt, ale bez pomysłu, jak go sprzedać i komu) wybierze z całej dostępnej oferty właśnie nas. Agnieszka Meller W dobie gigantycznych środków unijnych, kiedy każdy może mieć swój własny wehikuł dla startupów, walka o klienta staje się jeszcze twardsza. W końcu liczba startupów nie jest nieograniczona, a każdy ma wskaźnik do realizacji. Dodatkowo do walki o tego samego klienta włączają się, pozycjonujące się jako innowatorzy, średnie i wielkie korporacje. Co istotne niezależnie od wielkości zawsze z gigantycznymi pieniędzmi. W efekcie tej rywalizacji i szukania przewag, powoli buduje się nowy (śmiem twierdzić, że szkodliwy) standard usług. Nie zawsze, czasem, ale jednak. I o tym czasem warto pamiętać, głównie żeby nie stało się zawsze. Dlaczego? Bo faktyczna rola wspieraczy, pomagaczy, asystentów staje się zgoła inna w idealnej rzeczywistości. Właściwe dla jej opisu byłyby hasła z cyklu: wyręczymy Cię, czy zrobimy za Ciebie. A także, no matter what, ale pozwolimy ci być startupem, jak długo tylko chcesz. A przecież już dzieci uczy się tego, że mają same wszystkiego próbować, bo tylko doświadczenie pozwoli im się czegoś nauczyć, a co najważniejsze wyciągnąć i zapamiętać na resztę życia wnioski z tych lekcji. Nieuchronne jest też przejście z etapu dzieciństwa do dorosłości. Nie można być też wiecznym studentem. To jest właśnie rozwój. A o rozwój przecież w tym wszystkim głównie chodzi. Niemniej zmiana zachodzi. Tylko nikt o niej głośno nie mówi. Dlaczego? Przecież to właśnie wyręczania od parków, Do walki o tego samego klienta włączają się, pozycjonujące się jako innowatorzy, średnie i wielkie korporacje 8 e-profit 9

6 felie ton cienk a czerwona linia międz y wsparciem a w yręcz aniem inkubatorów i akceleratorów coraz częściej oczekuje klient. A skoro stara zasada mówi, że klient nasz Pan Pytanie zatem, czemu udawać, że jest inaczej? Po pierwsze dlatego, że to brzmi jakoś mniej pozytywnie. Jakoś tak mało profesjonalnie. W końcu instytucje otoczenia biznesu to biznes, a nie przedszkole czy służba domowa zawsze do dyspozycji. Po drugie, bo znaczyłoby to, że to popyt, a nie podaż ma decydujący głos, a z tym tak po ludzku, mentalnie, trudno się zgodzić, kiedy jest się po drugiej stronie sklepowej lady. Po trzecie i najważniejsze, bo psychologia mówi, że jak się nazwie problem, to trzeba coś z nim zrobić. A czasem prościej jest udawać, że nie istnieje, bo wtedy można utrzymać status quo, czyli być jak inni, nie W końcu instytucje otoczenia biznesu to biznes, a nie przedszkole czy służba domowa zawsze do dyspozycji wychylać się, stać w jednym szeregu, zaklinając nową rzeczywistość jako standard, z którym trzeba się pogodzić, od którego nie da się uciec. I po czwarte, zbytnie zaangażowanie rozmywa obraz, w efekcie trudno powiedzieć, kiedy jest już czas na wyjście z inwestycji, wyjście z cieplarnianej przestrzeni biurowej, po prostu czas na samodzielność. Serce się może krajać, ale trzeba stawiać jasne zasady od startu. Tymczasem na zapleczu wyręczyciele zaczynają nazywać problem. Wiedzą, że sami na siebie sprowadzają kłopoty. Wiedzą, że ogólnie świat jest dobry, ale zdarza się, że nasze kochane startupy (głównie te, którym wróży się choćby niewielki sukces) są jak rozpuszczone dzieci, którym wydaje się, że ich nazwisko (nazwa projektu) pozwala nie tylko na fanaberie, ale przede wszystkim na wymaganie od wszystkich dookoła, tylko nie od siebie. Kończy się to niestety często prostymi błędami, które odsuwają sukces w odległą przyszłość. Gorzkie to słowa, ale jeśli teraz zabraknie chęci do zmiany, potem nie będziemy mogli mieć pretensji do nikogo oprócz siebie, Drodzy Wspieracze, Pomagacze i Asystenci! Zadbajmy o jakość wsparcia, pomocy, asysty. Nie przechodźmy na stronę wyręczania i robienia za. To ślepa uliczka, która w pewnym momencie będzie bez odwrotu.??? 10

7 dział art ykuł dział art ykuł Ciekawostki z sieci Kolejne 80 milionów złotych rocznie na startupy Agencja Rozwoju Przemysłu ma przeznaczać w latach do 80 milionów złotych rocznie na inwestycje w startupy. To część nowej strategii, która docelowo będzie gotowa w październiku. Redakcja e-profit 12 e-profit e-profit 13

8 CIEK AWOSTKI Z SIECI CIEK AWOSTKI Z SIECI Wygląda na to, że hasło inwestuj w startupy, staje się w Polsce równie popularne co Ice bucket challenge. Każdy chce wspierać polską myśl technologiczną. W ramach tworzonej nowej strategii ARP również stanie się swego rodzaju inwestorem, przeznaczając na to całkiem niemałe pieniądze. Wszystko wygląda bardzo obiecująco, pozostają jedynie dwie kwestie, które mogą budzić pewne obawy. Po pierwsze, jak wynika z opublikowanego niedawno raportu Instytutu Badań i Analiz OSB oraz serwisu Firmy.net, zaledwie 12,6% przedstawicieli polskich mikro i małych firm zamierza w obecnym okresie kontraktacyjnym aplikować o unijne wsparcie na rozwój własnych firm. To bardzo niski wskaźnik świadczący o tym, że unijna kasa przestała być postrzegana przez przedsiębiorców jako manna z nieba. Co prawda w przypadku ARP mówimy o innowacyjnych pomysłach, ale spadek popularności aplikowania po środki unijne może spowodować, że pomysły najciekawsze biznesowo i tak będą wyłapywane przez prywatnych inwestorów, którzy z kolei będą preferowani przez samych pomysłodawców. Kolejna kwestia to pytanie, na bazie czego ARP szacowała zapotrzebowanie rynku na finansowanie na poziomie 80 mln zł rocznie? Biorąc pod uwagę, że zapewne procedury ograniczą wysokość jednorazowej inwestycji, możemy przypuszczać, że pieniądze rozejdą się wśród wielu mniejszych projektów. Pytanie tylko, czy naprawdę interesujących pomysłów jest w Polsce aż tak dużo? Dla startupowców informacje dotyczące nowej strategii ARP są dobrą wiadomością. Czy jednak uda się ją odpowiednio wdrożyć? Mamy swoje obawy, ale życzymy powodzenia. Co naprawdę robimy w internetach? Redakcja e-profit Układając biznesplan własnego startupu, warto zastanowić się, czy potrzeba, którą nasza firma ma zaspokajać, faktycznie jest zaspokajana online. Innowacyjność dla wielu pomysłodawców projektów internetowych jest kluczowym elementem strategii. Tego jeszcze nie było, do tej pory tego nikt jeszcze nie próbował to hasła bardzo często pojawiające się na rozmowach z inwestorami. Z jednej strony trudno się dziwić, startupy ze swej natury nastawione są na to, co nowe i nieodkryte. Problem jednak w tym, że zanim użytkownicy przyzwyczają się do tego, że zaspokojenie kolejnej potrzeby mogą przenieść ze świata offline do online, niejeden startup zdąży już upaść. Właśnie dlatego tak często zdarza się, że nie wygrywa ten, który na dany rynek wszedł pierwszy, ale ten, który wszedł na niego w odpowiednim czasie. Tymczasem, bazując na raporcie IAB TV+WWW = razem lepiej, można dojść do wniosku, że nasze zwyczaje i zachowania w sieci nie są specjalnie wyszukane. Wynika z niego, że najpopularniejszą aktywnością w sieci jest wyszukiwanie. Aż 73% badanych wymieniło tę aktywność wśród najczęstszych czynności, jakimi zajmują się w sieci. Ponad 71% badanych wśród najpopularniejszych aktywności w sieci wymieniło odbieranie/pisanie i, niewiele poniżej 60% oglądanie treści wideo online, a 56% czytanie artykułów na portalach. Zdecydowanie ponad połowa biorących udział w badaniu wskazała również na korzystanie z serwisów społecznościowych. Warto pamiętać o tych danych, uzupełniając w swoim biznesplanie punkt: innowacyjność. 14 e-profit e-profit 15

9 Prawo i finanse Faza inwestycji a finanse projektu Wielokrotnie, gdy spotykam się z projektodawcami, pytają, kiedy sięgnąć po pieniądze na dalsze finansowanie. Bym mógł jednak określić ich potrzeby finansowe, muszę wiedzieć, jaki jest stan projektu. Grzegorz Sperczyński, 16 e-profit e-profit 17

10 pr awo i finanse fa z a inwest ycji a finanse projek tu pr awo i finanse fa z a inwest ycji a finanse projek tu Określenie potrzeb finansowych, typ projektu oraz rynek, na którym operuje lub ma operować startup, to istotne elementy negocjacji wejściowej analizy projektu. Choć klasyfikacja jest rzeczą dość subiektywną i zależy od ustaleń pomiędzy Tobą a funduszem, stany projektu w zależności od wagi na polu negocjacji określiłbym następująco: Faza pomysłu Faza projektowa Faza prototypowa Faza handlowa Faza handlowo-przedwdrożeniowa Faza operacyjna Faza operacyjna dużego klienta Faza ekspansji nowego rynku Faza wysokiego skalowania Faza przygotowawcza do upublicznienia spółki. Faza pomysłu To najsłabszy moment do negocjacji. Sam pomysł może nieść wartość, jeśli dotyczy obszarów, które da się na przykład opatentować. Zdarza się, że odzwierciedla określony i spisany know-how, który faktycznie jest przewagą konkurencyjną tytułem przez lata wypracowanych własnych badań empirycznych, wiedzy i umiejętności analitycznych. Niestety, dla funduszu jest to wiedza miękka (może poza patentami, które są minimum w rozmowach z projektami technologicznymi). Faza pomysłu cechuje się, wbrew pozorom, dość dużą kapitałochłonnością w stosunku do efektu, jaki może być wygenerowany. Dla wielu inwestorów ten etap jest przez to zbyt ryzykowny. Faza projektowa Ten moment oznacza ściśle zaplanowane i już uruchomione działania. W ich ramach określiłeś kamienie milowe. Na przykład: Weryfikacja koncepcji rynkowej Złożony wniosek o dofinansowanie Zebrany zespół projektowy, który rozpoczyna prace Określone ścieżki komercjalizacji projektu B+R wraz z podziałem na etapy finansowania. Faza projektowa ma niewielką przewagę w stosunku do fazy samego pomysłu ułożenie strukturalne projektu. Pod względem aktywów zazwyczaj wygląda to niewiele lepiej i kończy się na rozmowach, w których wartość Twojego projektu jest analogiczna jak w przypadku fazy pomysłu. Faza prototypowa Etap charakterystyczny dla projektów typu seed, czyli wczesnej fazy rozwoju. Firma może już funkcjonować i skupiać się na realizacji określonych działań: weryfikować model sprzedażowy lub prowadzić prace przygotowawcze dot. osób fizycznych, które później włożą aktywa do powstałej firmy. W tej fazie powstaje prototyp technologii, która ma być tak zwanym driverem firmy. Prototyp może być oceniony zarówno wysoko, jak i nisko w zależności od rodzaju projektu (projekty uczelniane, dotyczące technologii, na tym etapie potrafią pochłonąć już nawet kilka milionów kapitału). Jeśli prototyp jest funkcjonalny, może być przedmiotem sprzedaży na rynku (bądź odkupienia) i być postrzegany jako aktywo. To dodatkowo zwiększa pozycję negocjacyjną i wartość samego projektu. Faza handlowa Nie zawsze jest ona skorelowana z fazą operacyjną projektu. Oznacza to, że działania handlowe mogą zostać podjęte przed fizyczną gotowością do sprzedaży, na przykład w fazie prototypowej. Im dalej posunięte rozmowy z rynkiem lub zabezpieczenia umowne, tym wyższa jest wartość negocjacyjna z potencjalnym inwestorem. Faza handlowo-przedwdrożeniowa Zazwyczaj jest to moment, gdy szukasz inwestora pod konkretne wdrożenie handlowe u klienta. Źródeł finansowania na ten etap jest wiele. Często jest to finansowanie łączone. Część kapitału daje i rozlicza sam klient za wykonane na jego rzecz działania, część jest pozyskana ze źródeł bankowych, a na pozostałą część poszukujesz inwestora. Dla inwestora to bardzo dogodny moment. Ryzyko niepowodzenia leży tutaj tylko po stronie wykonawczej projektu, a nie sprzedaży technologii. Ewentualnym problemem może też być późniejsza skalowalność projektu i jednostkowy charakter inwestycji. W negocjacjach na tym etapie istotne jest wskazanie projektowej efektywności takiego wdrożenia oraz możliwości multiplikacji rozwiązania, co w ocenie inwestora znacznie zwiększy wartość samej inwestycji, a więc i Twoją wycenę. Ten etap cechuje się kalkulacjami finansowymi, które służą głównie zabezpieczeniu kontraktu, a jego wynik (co do zasady) jest przewidywalny. Zatem przewidywalna jest już rentowność projektu w zależności od wysokości włożonych środków. Faza operacyjna To faza, w której Twoja firma zajmuje się sprzedażą. Inwestora poszukujesz zazwyczaj po to, by się przeskalować lub wyjść z biznesu. Kluczowe czynniki negocjacyjne to m.in. wyniki firmy od startu jej działania, pozostała wielkość rynku, konkurencja, przygotowanie biznesowe i trwałość firmy. Twoja pozycja jest w takich negocjacjach mniej więcej na poziomie od 1,5 do 4-krotnej wartości ceny do zysku firmy. Oznacza to, że jesteś w stanie sprzedać firmę mniej więcej za 1,5 do 4-krotnej jej wartości wyrażonej zyskiem. Faza operacyjna dużego klienta W tym momencie przechodzisz z rynku MŚP na rynek korporacyjny. Wynika to z chęci uzy- Określenie potrzeb finansowych, typ projektu oraz rynek, na którym operuje lub ma operować startup, to istotne elementy negocjacji wejściowej analizy projektu skania jednego lub kilku dużych klientów, którzy przynajmniej w założeniu zapewnią źródło życia dla Twojej firmy. Taka strategia jest kosztowna, wymaga wielu relacji, wysokiego uwiarygodnienia i solidnego przygotowania. Dlatego często po inwestorów w tej fazie sięgają osoby, które mogą wprowadzić wartość dodaną, chociażby o wspomniane relacje. To również faza charakterystyczna dla konsolidacji działań firm mniejszych. Inwestorami mogą być po prostu inne firmy, które konsolidują się pod wspólną marką (inwestycja poza oszczędnościami i wartością dodaną niewiele zmienia). Faza ekspansji nowego rynku Ta faza może dotyczyć projektów na różnych etapach rozwojowych. Zazwyczaj jednak są to podmioty, które objęły maksymalną możliwą do zdobycia wartość rynku macierzystego i szukają partnerów do eksploracji rynków zagranicznych. Inwestycja jest jednocześnie inwestycją finansową i działaniami finansującymi konkretny projekt. Faza wysokiego skalowania To moment, w którym Twój produkt uzyskał zainteresowanie nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do możliwości przerobowych. Często dzieje się tak, gdy sprzedaż Twojego produktu wstrzeli się w określony kanał sprzedaży lub po prostu będzie bardzo popularna. Przeważnie poszukiwanie inwestora, partnera, który zabezpieczy infrastrukturalnie realizację zwiększonej liczby kontraktów lub zabezpieczy finansowanie pod rozwój własnej infrastruktury. W tej fazie w finansowanie bardzo często włączają się banki. Faza przygotowania do upublicznienia spółki Ten etap wiąże się ze zbiegiem kilku rzeczy: Wyniki finansowe są atrakcyjne dla inwestorów Szukasz kapitału na rozwój infrastruktury, rozwój sprzedaży lub pod nowe projekty 18 e-profit

11 pr awo i finanse fa z a inwest ycji a finanse projek tu innowacyjne (pomoże w tym późniejsza emisja akcji) Poszukujesz drogi do upłynnienia posiadanych przez siebie aktywów Poszukujesz uwiarygodnienia wobec inwestorów, którzy chętniej zainwestują w kapitał notowany publicznie Poszukujesz drogi wyjścia z inwestycji, w której zakładasz na przykład dwuletni exit Twojego bieżącego inwestora poprzez planową sprzedaż akcji. Ostatnie fazy, począwszy od operacyjnej, są najatrakcyjniejsze. Dlatego Twoja wartość negocjacyjna powinna być przez Ciebie odpowiednio sprawdzona. Właściwe określenie potrzeb w tym zakresie może dotyczyć nie tylko samej kalkulacji projektowej, lecz także właściwego zaprogramowania procesów (na przykład dystrybucyjnych, finansowych usprawniających przepływ kapitału), które przyniosą oszczędności w projekcie i jego ogólnej ewaluacji. Podsumowując każdy etap planowania pozyskania finansów dla projektu powinien znacząco różnić się między sobą i być dostosowany do odpowiedniej fazy projektu. 20 e-profit

12 pr awo i finanse PR AWNIK NA TELEFON CZ Y W POL SCE Z APANUJE PR AWNIKOMANIA? pr awo i finanse PR AWNIK NA TELEFON CZ Y W POL SCE Z APANUJE PR AWNIKOMANIA? Prawnik na telefon czy w Polsce zapanuje prawnikomania? Stajemy się wygodni. Dążymy do maksymalnego upraszczania i ułatwiania sobie życia, które w nagromadzeniu codziennych spraw, zaczyna nas przytłaczać. Sięgamy więc coraz częściej po różnego rodzaju abonamenty i pakiety. Usługi telekomunikacyjne, bankowe, medyczne czy ubezpieczeniowe gdzie się nie obrócić, wszyscy zachęcają nas zestawami dopasowanymi do naszych potrzeb. Karolina Knap doradca prawny spółek prawa handlowego, współpracuje z serwisem Hipotekaplus.pl Na polski rynek dotarła niedawno nowa usługa. Pod hasłami opieki i pomocy prawnej zachęca szeroką rzeszę klientów, którzy do tej pory o prawniku słyszeli tylko w telewizji, do wykupienia abonamentu lub zakupu karty. Czy ten system ma szansę sprawdzić się w naszym kraju? Wzrost potrzeb Jak podaje Rzeczpospolita, w 2013 r. do polskich sądów wpłynęło ponad 16 mln spraw to o 2 mln więcej niż rok wcześniej, a czterokrotnie niż w latach poprzednich. Wciąż rośnie liczba firm windykacyjnych, skupujących należności zarówno te dotyczące osób prywatnych, jak i przedsiębiorstw. Tymczasem w tym roku TNS OBOP przeprowadził na zlecenie Krajowej Rady Radców Prawnych badanie na reprezentatywnej grupie respondentów liczącej ponad 1000 osób. Na pytanie: Czy w ostatnich 5 latach korzystał(a) Pan(i) z usług prawnika? 86% ankietowanych odpowiedziało przecząco! Co ciekawe, tylko 1% respondentów wskazał jako przyczynę aspekt finansowy. Pozostała część nie miała takiej potrzeby. Wyniki pokazują ogromny dysonans pomiędzy lawinowo rosnącą liczbą spraw zawisłych w sądach, a marginalnym wręcz rynku korzystania z usług kancelarii prawnych, co może w istocie świadczyć o wysokim poziomie wykluczenia prawnego większości społeczeństwa. Grupą osób, które co do zasady częściej mają do czynienia z sądami (chociażby gospodarczymi) czy urzędami, są przedsiębiorcy. Rozsądek podpowiadałby, że będą bardziej chętni do skorzystania z pomocy wykwalifikowanej obsługi prawnej. Według tego samego badania TNS OBOP nie pokrywa się to jednak z rzeczywistością. Mikroprzedsiębiorca, stając naprzeciw problemowi natury prawnej, najczęściej korzysta z internetu aż 36% z nich sięga do tego źródła. Dalsze 18% radzi się rodziny, a 21% samodzielnie studiuje przepisy i kodeksy. Ma to swoje konsekwencje tak bezpośrednio, gdy nieumiejętne stosowanie przepisów prowadzi do niekorzystnych rozstrzygnięć, jak i pośrednio, rzutując na pogorszenie relacji biznesowych i międzyludzkich. Można się zastanawiać, co jest powodem takiej sytuacji. Wielu ekspertów upatruje go w kryzysie. Nie on jest jednak jedynym winnym takiej sytuacji. Statystyczny Polak nie uświadamia sobie wagi problemu, dopóki nie jest za późno. Wszechobecne przekonanie, że rozwiązanie każdego problemu można znaleźć w internecie, skutkuje często doprowadzeniem do punktu, w którym na prewencję jest za późno, a prawnik może być ostatnią deską ratunku. Pozorne oszczędności na poradach prawnych kończą się wtedy większymi nakładami czasu i kosztów sądowych. Co więcej, jak wykazują badania, aż 80% spraw nie musiało trafić na wokandę. Mając świadomość, że profesjonalista jest w stanie uchronić nas przed długotrwałym i kosztochłonnym procesem, sądy mogłyby odetchnąć z ulgą. Przeciągające się spory i problemy nie tamowałyby płynności finansowej i nie ograniczały w działaniach stron. Grupą osób, które co do zasady częściej mają do czynienia z sądami (chociażby gospodarczymi) czy urzędami, są przedsiębiorcy Korzystając z usług doświadczonych prawników, większość spraw kończyłoby się na etapie negocjacji i ugody. Można się więc pokusić o stwierdzenie, że perspektywy przed startującym dopiero u nas rynkiem usług prawnych direct, są ogromne. Szerokie perspektywy W krajach zachodniej Europy czy w USA od wielu lat dynamicznie rozwijają się firmy specjalizujące się w doradztwie prawnym online i przez telefon. Są nastawione na dotarcie do każdego klienta w sposób bezpośredni, szybki, bez zbędnych formalności, zrozumiały dla przeciętnego człowieka. Ocieplają wizerunek surowego i drogiego prawnika. Za stałą, okresową lub jednorazową opłatą, która nie przekracza możliwości domowego portfela, zapewniają dostęp do prawnika o każdej porze i w każdym miejscu. Firma Legal Shield działająca na terenie USA zdobyła już 4 mln użytkowników, co świadczy o dużym zapotrzebowaniu na tego typu usługi. W Polsce istnieje obecnie kilka firm, które specjalizują się w takim systemie pomocy prawnej, jednak bez wątpienia jest to wciąż usługa innowacyjna. System jej działania jest niezwykle prosty oparty na jasnych i przejrzystych zasadach, a przede wszystkim na bardzo indywidualnym, profesjonalnym podejściu do każdego klienta. W maju 2010 r. jednym z prekursorów na naszym rynku była firma LexCare. Postanowiliśmy skopiować wzory ze świata i założyć taką firmę w Polsce, gdzie obywatele naprawdę potrzebują pomocy prawnej mówił Tomasz Skowroński z tejże firmy (źródło: Rzeczpospolita ). Coraz częściej kancelarie prawne do zakresu świadczonych przez siebie usług dokładają abonamenty prawnicze. Jedna z większych polskich kancelarii grupa Koksztys, oferuje pakiety abonamentowe zarówno dla klientów indywidualnych, jak i dla instytucji czy przedsiębiorców. Przyciągają zainteresowanych stałą, z góry określoną miesięczną opłatą, która jest niższa niż standardowa wizyta u adwokata. Sami natomiast zyskują dzięki efektowi skali i wzroście zainteresowania ich usługami. 22 e-profit 23

13 pr awo i finanse PR AWNIK NA TELEFON CZ Y W POL SCE Z APANUJE PR AWNIKOMANIA? Usługi wchodzące w skład opieki prawnej są różne, w zależności od oferującej je firmy. Te łączy łatwość skontaktowania się z klientem i niższa, w porównaniu do korzystania z usług kancelarii prawnych, cena. Wykupując pakiet bądź w postaci abonamentu, bądź bardzo wygodnej karty prepaid klient uzyskuje natychmiastową pomoc prawną w potrzebnym zakresie. Korzystający z takiej formy usług prawnych nie są ograniczeni czasem oczekiwania na spotkanie z doradcą ani koniecznością dojazdu do jego kancelarii. Niewątpliwym plusem jest z góry określony cennik i brak ukrytych kosztów. Dodatkowo, szeroki zakres specjalistów z każdej dziedziny prawa pozwala na lepsze dopasowanie adwokata lub radcy prawnego do konkretnego przypadku. Dla klienta oznacza to komfort, szybki czas rozwiązania problemu i bezpieczeństwo, ale też przede wszystkim oszczędność. Doradztwo w pakiecie Prawnicy na abonament czy telefon szukają klientów dalej niż tylko wśród osób fizycznych. Tak na przykład działająca na polskim rynku Availo Prawo Direct ma propozycję dla mikro, małych i średnich przedsiębiorców, którzy po zarejestrowaniu się i wykupieniu usług, otrzymują narzędzie do rozwiązywania problemów natury prawnej poprzez kontakt telefoniczny. Cena pakietu różni się od zawartych w nim usług i statusu przedsiębiorcy, dla którego jest to opłacalne. Większy biznes ma inne potrzeby, które wymagają specyficznej specjalizacji i stałego nadzoru, ale mniejszemu w zupełności taka opcja powinna wystarczyć. Choć wydawałoby się, że usługi prawnicze dla szerszej grupy społeczeństwa w bardziej przystępnej wersji to doskonały pomysł na biznes, w Polsce zaczyna on dopiero raczkować. Klientów zdobywa się powoli, przełamując opornie nieufność i brak świadomości prawnej Polaków. Mentalność może zacząć zmieniać się właśnie od małych przedsiębiorców bez większego zaplecza finansowo- -prawnego, a jednak wciąż zmagających się z problemami natury prawnej częściej niż osoba nieprowadząca działalności gospodarczej. Swoją działalnością chcemy wpłynąć na oswajanie Polaków z rynkiem usług prawnych. Dzięki pomocy specjalisty naprawdę wiele spraw, takich jak spory cywilne, dziedziczenie, podatki, prawo administracyjne czy prawo pracy często można rozwiązać szybko i z korzyścią dla klienta. Oferując proste i skuteczne rozwiązania, tworzymy też tak naprawdę nową, przyjazną dla każdego jakość mówi Miłosz Dybalski z LegalOperator. com, firmy oferującej kolejną nowinkę na naszym rynku. Oprócz zapewnienia ochrony prawnej dzięki usługom prawnika na telefon, szeregu dokumentów do pobrania i poradników w formie e-booków, oferują swoim klientom unikatową kartę z indywidualnym oznaczeniem i numerem telefonu na infolinię. Czy to gotowa recepta na sukces? Naszą przewagą nad tradycyjnym prawnikiem, jest dostępność zawsze i wszędzie po cenie, która z góry została przez naszego klienta zaakceptowana i zapłacona. Stawiamy na jakość świadczonych przez siebie usług połączoną z udzielaniem pomocy w formie, która będzie zrozumiała i dobrze odebrana przez naszego klienta przy jednoczesnym zachowaniu poczucia prestiżu, z którym kojarzy się posiadanie własnego prawnika podsumowuje Dybalski. Rynek stoi otworem. Pytanie, czy Polacy już dojrzeli, aby z niego korzystać, zweryfikuje najbliższy czas. 24 e-profit

14 dział art ykuł dział art ykuł Rynkowe trendy Cmentarzysko startupów 9 na 10 startupów nie dożywszy roku, umiera. Dlaczego? Najtrudniejszy pierwszy (k)rok. U właścicieli startupów bywa on chwiejny i niepewny, bo grunt, po którym stąpają, jest niezwykle grząski. Rynek jest już przesycony i nie ma litości dla słabeuszy. Tych wypluwa jednego po drugim. Według statystyk przeżywa tylko 1 na 10 startupów. Pozostała dziewiątka nie dożywszy nawet roku, umiera i trafia na rozrastające się cmenatarzysko startupów. Dlaczego odsetek śmiertelności jest w tej branży tak wysoki? I gdzie raczkujące firmy mogą szukać wsparcia? Tomasz Lachowski 26 e-profit e-profit 27

15 rynkowe trendy Cmentar z ysko startupów 9 na 10 startupów nie doż y wsz y roku, umier a. Dl aczego? rynkowe trendy Cmentar z ysko startupów 9 na 10 startupów nie doż y wsz y roku, umier a. Dl aczego? Specjaliści od psychologii biznesu zrzucają te liczby na karb motywacji i wysiłku, jakie właściciele początkujących startupów gotowi są włożyć w rozwój swoich projektów, a także na rynkowe rozeznanie Spaleni już na starcie Uniwersalna recepta na sukces nie istnieje, choć podobno każdy człowiek miewa w swoim życiu kilka pomysłów wartych miliony dolarów. Zdaniem psychologów biznesu najczęściej takie brilliant ideas nachodzą nas między 3 a 4 nad ranem. Dlatego każdy, kto pragnie osiągnąć sukces w biznesie, powinien trzymać na lampce nocnej notes i długopis. Tak na wszelki wypadek, gdyby wpadł nam do głowy pomysł wart fortunę i nie wyparował ze świadomości po przebudzeniu. Zasadnicza różnica między ludźmi polega jednak na tym, że część z nas ma odwagę spróbować spełnić swoje marzenia, a część po prostu pozostaje w sferze marzeń. Ci, którzy zdecydują się na własny biznes, na pewno nie będą mieli przed sobą łatwej drogi. Statystyki nie napawają optymizmem w Polsce 9 na 10 startupów ponosi fiasko przed upływem roku. Biznes upada, zanim w ogóle zacznie przynosić jakiekolwiek profity swojemu pomysłodawcy. Specjaliści od psychologii biznesu zrzucają te liczby na karb motywacji i wysiłku, jakie właściciele początkujących startupów gotowi są włożyć w rozwój swoich projektów, a także na rynkowe rozeznanie, czyli know-how, jakim dysponują startupowcy. Pierwsze niepowodzenia szybko odsłaniają nieporadność i słomiany zapał domorosłych przedsiębiorców marzycieli. Brak im wytrwałości oraz realistycznego nastawienia, że pieniądze przyjdą, ale po dłuższym czasie. Zwykło się uważać, że jeśli po pierwszych kilku miesiącach wychodzi się na zero, to już sukces zyski bowiem przychodzą średnio po upływie pół roku (bardzo optymistyczna wersja) lub nawet roku (optymistyczna wersja). Częsta przyczyna niepowodzeń startupów tkwi w nieprecyzyjności rozwijanych przez nich koncepcji i usług: czasami zbyt hermetycznych, skierowanych do ciasnego grona klientów, a czasami zdefiniowanych zbyt szeroko, przez co grupa odbiorców ulega rozmyciu i nie za bardzo wiadomo, do kogo kierowana jest oferta. Specjaliści określają to zjawisko mianem błędu sfocusowania. Być jak Zuckerberg Na pewno wpływ na wiele porażek startupów miały też chorobliwe przekonania ich twórców w stylu: sukces można osiągnąć w pojedynkę oraz przecież jestem genialny, mnie na pewno się uda. Nie były one poparte wcześniejszymi rzetelnymi badaniami rynku ani pozycjonowaniem własnej firmy na tle konkurencji. Ani Zuckerbergowi, ani Thielowi, ani Parkerowi, ani Pincusowi, czterem ojcom spektakularnych startupowych sukcesów, nie przyszło nawet do głowy, że są w stanie zawojować cały rynek w pojedynkę. Nie starali się też tworzyć już na początku produktów idealnych, co niestety doskwiera polskim startupowcom, którzy w pościgu za kompletnym produktem opóźniają nieustannie jego sprzedaż. Tracą przez to swój moment na rynkowy sukces. Ultraperfekcjonizm jest więc równie zabójczy dla biznesu, co wypuszczenie bubla w postaci niedopracowanego produktu. Ci, którzy odnieśli sukces, zalecają drogę środka: wystarczy wypuścić produkt o tzw. minimalnej, koniecznej funkcjonalności (mvp minimum viable product). Resztę, czyli m.in. ewentualną konieczność jego ulepszeń czy gruntownej przebudowy, zweryfikują już sami użytkownicy. Nadmierna koncentracja na samym produkcie skutkuje często ignorancją wobec realnego zapotrzebowania klienteli. To kolejna pomyłka, na której grzęźnie wiele startupów: nieznajomość profilu swojego klienta docelowego lub hurraoptymistyczne szacowanie, że produkt jest dla wszystkich. Może nam się wydawać, że nasz pomysł zrewolucjonizuje cały rynek, podczas gdy w rzeczywistości przeszedłby on zupełnie bez echa. Sam pomysł to 10% sukcesu reszta to jego wykonanie i odwaga, by zdecydować o wypuszczeniu produktu w takiej, a nie innej formie. Trzeba więc czasem zaryzykować. Ale startupowcy, stawiając wszystko na jedną kartę, zapominają o konieczności poszukiwania alternatywnych filarów, na których można by wesprzeć (zamortyzować) swój pomysł lub go na bieżąco korygować. Nie potrafią rozeznać się w rynkowych trendach, nie wiedzą też, gdzie szukać pomocy. Problem dotyczy także tych startupów, które otrzymały wprawdzie dofinansowanie, ale spoczęły na laurach. Dlatego tak kluczowe są: motywacja, zaangażowanie oraz wytrwałe poszukiwanie najkorzystniejszych ofert na rynku, które mogłyby pomóc rozwinąć skrzydła naszemu startupowi. Robert Kiyosaki, znany inwestor i autor książek motywacyjnych, powiada żartobliwie: 9 na 10 biznesów upada. Wpadłem więc na niezawodny pomysł: stworzyć 10 biznesów! Upór, wiara we własne możliwości, stawianie na swoim oraz cierpliwość w końcu się opłacają. Przekonał się o tym choćby Kurt Theobald. Kurt przez ostatnie 5 lat założył 10 startupów. Wszystkie upadły. Nie zniechęcał się niepowodzeniami i w końcu wpadł na pomysł 11 startupu, agencji e-commerce, którą ochrzcił mianem: Classy Llama. I w końcu się udało. Startup w ciągu kilku miesięcy trafił na listę 500 najszybciej rozwijających się firm w Stanach Zjednoczonych, sporządzoną przez magazyn Inc. Jego przychody sięgają dziś ponad 3 mln dol. Startupowcy nie mogą czekać na mannę z nieba. Muszą szukać własnych dróg rozwoju. Ci, którzy odnieśli sukces, zwykli mawiać: marzenia się nie spełniają marzenia się spełnia. 28 e-profit 29

16 rynkowe trendy to może ur atować t wój startup rynkowe trendy to może ur atować t wój startup To może uratować Twój startup We wcześniejszym tekście pokazaliśmy częste przyczyny umierania startupów. Teraz, żeby nie pozostawać w sferze ogólnikowych haseł, chcemy zwrócić się ku praktyce. Okazuje się bowiem, że startupy mają pod ręką szereg narzędzi biznesowych, które ułatwiają rozwój i pozwalają pewnie stanąć na nogach. Co więc może uratować Twój startup i sprawić, że to właśnie on będzie tym jednym z dziesięciu? Tomasz Lachowski Unia otwiera portfel Unia Europejska pompuje pieniądze w startupy głównie poprzez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Dlatego nic dziwnego, że startupowcy szybko zwietrzyli w nim interes. W ciągu ostatnich 6 pełnych lat ( ) łączna kwota, o jaką aplikowali do EFRR, wyniosła ponad 12,24 mld zł. Gdyby w startupy miał zainwestować każdy obywatel Polski, musiałby wyłożyć około 317 zł. Każdy ze startupów wnioskował średnio o ponad pół mln zł (544 tys.). A otrzymał niewiele mniej. Z unijnej kasy na konto statystycznego polskiego startupu wpłynęło 495 tys. zł. Zastrzyk unijnej gotówki zaaplikowało sobie łącznie projektów polskich startupowców. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że to całkiem niezły wynik. Sęk jednak w tym, że ponad ¾ projektów zostało odrzuconych z powodów niespełniania warunków formalnych, niewystarczającej dokumentacji czy po prostu błędnego oszacowania rynku. Startupowcy polegli, zanim wystartowali. Z kolei z ponad 60 startupami, którym udało się otrzymać dofinansowanie, rozwiązano umowy inwestorskie. Powodem były naruszenia przepisów, jakich dopuścili się startupowcy (często wynikały one nie tyle ze złych chęci, ile z niewiedzy). Np. dokonanie zmian prawno-organizacyjnych bez poinformowania inwestora, przekroczenie terminu realizacji inwestycji, zaniechanie realizacji projektu dłużej niż 2 miesiące po podpisaniu umowy inwestorskiej itd. Bywa. Jak mawiają prawnicy: ignorantia iuris nocet. Najsmutniejsze jest w tym wszystkim to, że większości z tych niepowodzeń przecież można było się ustrzec. Wystarczyło choćby uruchomić burzę mózgów w internecie. Crowdsourcing i crowdfunding, czyli pomysły na pieniądze i pieniądze na pomysły Co dwie głowy to nie jedna. Zamiast głowić się w pojedynkę nad chwytliwym sloganem reklamowym dla naszych usług, warto czasem po prostu zapytać o zdanie internautów. Zwłaszcza tych zrzeszonych na biznesowych portalach społecznościowych, które wyznają zasadę ekonomii dzielenia się. Internauci przeprowadzą dla nas burzę mózgów i podadzą kilka pomysłów na tacy. Takiej społecznościowej wymianie pomysłów na biznes służą portale crowdsourcingowe (z ang. crowd tłum, sourcing czerpanie źródeł), jak choćby polski Crowsing.com. Crowdsourcing to fenomen, który funkcjonuje w naszym świecie Zamiast głowić się w pojedynkę nad chwytliwym sloganem reklamowym dla naszych usług, warto czasem po prostu zapytać o zdanie internautów już od dawna, jednak w sieci zaistniał na poważnie dopiero 8 lat temu. Niektórzy korzeni tego zjawiska doszukują się w Wielkiej Brytanii z początku XVIII w., kiedy to brytyjski rząd obiecał od 10 do 20 tys. funtów szterlingów dla obywatela, który opracuje dokładną metodę wyznaczania długości geograficznej statku. Od tego czasu crowdsourcing zanotował potężny skok jakościowy i ilościowy. Z crowdsourcingu korzystają dziś nawet tak renomowane instytucje jak NASA, która zapytała ostatnio internautów, jakie mają pomysły na codzienne spożytkowanie technologii przez nią opracowanych. Platformy crowdsourcingowe można potraktować jako obszary służące wysondowaniu rynkowych trendów pozwalające ocenić szansę powodzenia naszego biznesu. Zrzeszają one tysiące użytkowników, którzy na bieżąco dyskutują nad wiszącymi propozycjami, podsuwają gotowe projekty oraz sugestie biznesowe (np. hasła reklamowe, logotyp firmy, pomysły na kampanię marketingową), doradzają, jak zaprojektować naszą stronę WWW i jak ją pozycjonować w wyszukiwarkach internetowych, podpowiadają, na jaki przekaz medialny powinniśmy postawić, gdzie poszukać finansowania, w co warto zainwestować itd. W tym morzu mniej lub bardziej skutecznych porad trafiają się nieraz nieoszlifowane diamenty, które można przeobrazić w pomysły za milion dolarów. Startupowcy czerpiący wiedzę z mądrości i doświadczenia tłumu mają większą szansę, by przeżyć na rynku. To trochę jak głos starszyzny w greckiej polis, dzięki któremu mogą ocalić swój biznes przed samobójczym posunięciem: dokonać korekty trajektorii rozwoju firmy, skorzystać z doświadczeń współpracy użytkowników platform z określonymi podmiotami, wystawić swój startup na obiektywną ocenę, by poznać jego mocne/słabe strony, porównać się z konkurencją. Użytkownicy platform crowdsourcingowych mogą także ostrzec startupowców przed ewentualnymi ukrytymi kosztami ich biznesu, których nie wzięli pod uwagę. W ten sposób udało się ocalić wiele młodych firm. Najlepiej przecież uczyć się na błędach innych. Zatem gdy utkwimy w martwym punkcie albo potrzebujemy świeżego spojrzenia z boku, warto zarejestrować się w portalach crowdsourcingowych. Nie tylko budujemy w sieci świadomość marki i stajemy się widoczni na rynku co jest chyba najtrudniejszym zadaniem dla początkujących startupów lecz także wysyłamy jasny sygnał, że jesteśmy dynamiczną, nowoczesną firmą, która poważnie myśli o swym rozwoju i podejmuje się planowania strategicznego już na wstępie swej działalności. Po tej internetowej burzy mózgów, bogatsi o doświadczenia innych, możemy odwiedzić portale crowdfundingowe (ang. crowd tłum, funding finansowanie). To coś w rodzaju internetowego Mam talent dla biznesu: sprzedajemy tu swój pomysł, który miałby szansę podbić rynek, a jury w postaci inwestorów ocenia, czy jest on wart otwarcia portfela. Inwestorzy, decydując się na wsparcie finansowe najbardziej obiecujących biznesów, mogą jednak zastrzec sobie określony procent udziału w potencjalnych zyskach przyszłego startupu. Dzięki crowdfundingowi powstało wiele startupów, a równie wiele firm funkcjonujących już na rynku poszerzyło oferowane usługi. Spektakularnego przykładu dostarcza Facebook, który od maleńkiego startupu dla uczelnianej społeczności Harvardu rozrósł się do rozmiarów największego portalu społecznościowego na świecie, m.in. właśnie dzięki 1 mld dol. zaoferowanemu przez prywatnych inwestorów poprzez crowdfunding. Newsem ostatnich tygodni jest pozyskanie przez IntelClinic funduszy od inwestorów z tłumu. IntelClinic to polski startup technologiczny, który opracował opaskę elektroniczną NeurOn, monitorującą fale mózgowe. Ma ona pozwolić użytkownikowi mniej czasu poświęcać na sen, a jednocześnie bardziej się przy tym wysypiać. Startupowcy chcieli zebrać na Kickstarterze 100 tys. zł ale dostali 4 razy tyle. Teraz swój pomysł mogą wdrażać w życie. Oprócz crowdfundingu i crowdsourcingu polskie startupy powinny także przyjrzeć się rynkowi pożyczek społecznościowych, które są jednym z najdynamiczniej obecnie rozwijających się obszarów pożyczkowo- -inwestycyjnych nie tylko 30 e-profit 31

17 rynkowe trendy to może ur atować t wój startup rynkowe trendy to może ur atować t wój startup w naszym państwie, lecz także w całej Europie. Społecznościowa pożyczka od internautów Pożyczki społecznościowe to dziwne środowisko. W przypadku niedoboru kapitału można pożyczyć pieniądze od internautów nawet na 1% w skali roku. A w przypadku nadmiaru kapitału można zainwestować środki, licząc na zysk nawet rzędu 16%. Wszystko zależy tu od ustaleń między internautami. O celu i wysokości pożyczki, jej oprocentowaniu, terminie kredytowania i spłaty decydują bowiem oni sami, bez żadnych pośredników. Dzięki temu rozwiązaniu można zarówno wspomóc swój startup w trudnych chwilach, jak i przyspieszyć jego rozwój, inwestując w rentowne aukcje. Social lending został pomyślany jako uzupełnienie dla oferty bankowej i alternatywa m.in. dla tzw. chwilówek. Obecnie już co czwarta pożyczka w Europie jest pożyczką społecznościową. Sama idea social lendingu narodziła się w Wielkiej Brytanii, gdzie do tej pory funkcjonuje najwięcej portali tego typu, m.in. Funding Circle, Folk2Folk, Ratesetter, Assetz Capital czy Wellesley. To tutaj działa też najstarszy na świecie i największy w Europie portal ZOPA (Zone Of Possible Agreements). W Polsce głównym graczem na tym rynku a jednocześnie najstarszym i największym serwisem jest Kokos.pl. Użytkownik, który zarejestruje się na platformie i pozytywnie przejdzie etap weryfikacji, może pożyczyć 1 tys. zł. Za to Sama idea social lendingu narodziła się w Wielkiej Brytanii, gdzie do tej pory funkcjonuje najwięcej portali tego typu, m.in. Funding Circle, Folk2Folk, Ratesetter, Assetz Capital czy Wellesley zaufany internauta, z wysokim ratingiem i długim stażem na portalu, może liczyć na pożyczkę sięgającą nawet 250 tys. zł. Inwestor z kolei może zainwestować w aukcję nawet 5 tys. zł, co przy oprocentowaniu sięgającym 16% daje mu już pokaźny zysk, niemal sześciokrotnie większy niż w przypadku lokaty. W dodatku można go jeszcze pomnożyć, bowiem nie ma limitu aukcji. Spłacalność użytkowników social lendingu przekracza 90% i dorównuje tej w bankach. Dotychczas z rozwiązania Kokos.pl w Polsce skorzystało już ćwierć miliona internautów, którzy wymienili między sobą 110 mln zł. Średnio internauci na udzielenie pożyczki przez swoich kolegów z sieci, czyli na zebranie środków i zamknięcie aukcji, czekają raptem 7 minut. Dla porównania w firmach oferujących szybkie pożyczki czas jest dwukrotnie dłuższy. Najatrakcyjniejsze aukcje rozchodzą się tu jak ciepłe bułeczki i trwają nawet po kilkanaście sekund. W takich przypadkach przydaje się automat inwestycyjny, który sam będzie inteligentnie lokował nasz kapitał, opierając się na wcześniej udzielonych wskazówkach, ile i w jakie aukcje chcielibyśmy zainwestować. Dodatkowo w ramach automatu platforma wprowadziła również usługę inwestowania ze 100% gwarancją zwrotu wniesionego kapitału w przypadku zalegania ze spłatą pożyczki przez pożyczkobiorcę. W takiej sytuacji pożyczka automatycznie trafia do windykacji, a dług pożyczkobiorcy przejmuje gwarant (np. operator serwisu). Inwestor zaś otrzymuje zwrot kapitału w pełnej wysokości. Dzięki temu rozwiązaniu udało się po raz pierwszy w tym sektorze rynku całkowicie wyeliminować ryzyko inwestycyjne. Gdy zatem potrzebujemy funduszy na start naszego startupu, to pożyczki społecznościowe są opłacalnym miejscem na takie operacje. Ułatwiony start Raczkujące startupy, które funkcjonują na rynku krócej niż rok, mogą liczyć na spore benefity ze strony platform wspierających młode biznesy. W Polsce dopiero je poznajemy, ale na Zachodzie czy w Stanach znają je od dawna: przykładem są choćby akceleratory biznesu. Na naszym rodzimym poletku startupowcy wsparcie znajdą na (znanych) Aniołach Biznesu czy na (mniej znanym) Startup.bm.pl. Ta druga platforma pozwala sporo zaoszczędzić, zwłaszcza tym firmom, które funkcjonują w branży e-commerce, czyli np. sklepom internetowym. Z usług serwisu korzysta w tej chwili ponad 16 tys. zarejestrowanych użytkowników. Po zarejestrowaniu w serwisie i przejściu procedury weryfikacyjnej (trzeba okazać dokumentację potwierdzającą, że staż naszego startupu na rynku nie przekracza roku) można liczyć na ułatwiony start. Co ciekawe i budujące operatorem Startup.bm.pl serwisu Faktura.pl, który automatyzuje proces wystawiania jest Blue Media, największa na Pomorzu i jedna z największych faktur i umożliwia ich archiwizację z podziałem na miesięczne w Polsce spółek IT, która sama zaczynała kiedyś właśnie jako okresy rozliczeniowe. startup. Darwin a startupy W Startup.bm.pl młode firmy Gdyby Karol Darwin żył w dzisiejszych czasach, z pewnością otrzymują darmową bramkę płatniczą do 100 tys. zł obrotu skierowałby swą uwagę na przez rok. Po przekroczeniu rynek startupów. Dlaczego? Bo limitu kwotowego właściciele to na nim toczy się dziś jedna firm otrzymają od operatora z najbardziej pasjonujących walk spersonalizowaną ofertę z płaską o przeżycie. Darwin znalazłby stawką prowizyjną. Portal nie tu szereg dowodów potwierdzających jego teorię selekcji pobiera prowizji za przyjmowanie szybkich płatności za naturalnej. Przeżyją tylko ci, faktury do 4 tys. zł. Dodatkowo którzy wypracują mechanizmy właściciele startupów zyskują adaptacyjne, pozostaną uwrażliwieni na zmiany otoczenia, bezpłatny roczny dostęp do będą $ $ wiedzieli, kiedy zaatakować, ale też kiedy sprzymierzyć się z większymi drapieżnikami. To prawda pierwszy rok jest decydujący. Ale ci, którzy go przeżyli, nie powinni zasypiać gruszek w popiele. Pierwszy rok nie jest jeszcze metą, której przebiegnięcie dawałoby gwarancję przeżycia kolejnych lat na rynku. Darwinowska ewolucja pokazuje, że ten, kto nie kroczy do przodu, nie tyle stoi w miejscu, ile się cofa. A raczej zapada się. Bo rynek, czyli ziemia pod jego stopami, nieustannie się usuwa. 32 e-profit e-profit 33

18 rynkowe trendy pieniądze z druk arki rynkowe trendy pieniądze z druk arki Pieniądze z drukarki Gdy mówimy o nowych technologiach i firmach, które powstają na ich bazie, automatycznie myślimy o twórcach różnego rodzaju serwisów lub aplikacji. Okazuje się jednak, że sukces można osiągnąć na różny sposób, i niekoniecznie tworząc kolejny serwis społecznościowy. Dobrym przykładem jest Rafał Tomasiak założyciel i CEO firmy Zortrax, producenta drukarek 3D, pierwszej polskiej firmy, która w 2013 r. osiągnęła sukces na Kickstarterze. Dziś sprzedaje swoje produkty dla użytkowników na całym świecie. Mamy przyjemność gościć go na łamach e-profit. Marcin Osiak, Marcin Osiak: Jak to się zaczęło? Jeszcze 5, 10 lat temu nikt nawet nie myślał o tym, że druk 3D w ogóle jest możliwy, a dziś Zortrax to robi. Rafał Tomasiak: 10 lat temu na pewno nie, 5 już tak. Pierwsze drukarki 3D widzieliśmy z Marcinem, który obecnie odpowiada za nasze biuro w Chinach, na targach technologicznych w Hongkongu 6 lat temu. Są to bardzo drogie urządzenia, których koszt do dziś sięga kilkuset tysięcy dolarów. Były to ogromne, ponad dwumetrowe urządzenia, pozwalające na wykonywanie naprawdę dużych wydruków. Zrobiło to na nas wielkie wrażenie i wtedy też pierwszy raz pojawiła się myśl, czy da się coś takiego zrobić samemu. Marcin Osiak: I rozumiem po powrocie z targów rozpoczęły się prace nad projektem? Rafał Tomasiak: Po powrocie zaczęliśmy pracę nad konstrukcjami open source, ale po kilku miesiącach stwierdziliśmy, że jakość dokumentacji czy wydruków opartych na urządzeniach bazujących na otwartej licencji jest zła. Wtedy też zapadła decyzja, że będziemy robić wszystko samodzielnie: elektronika, drukarka, oprogramowanie, nawet materiał do druku. Prace nad drukarką zajęły nam ponad 3 lata, a jej efektem jest Zortrax M200, który pojawił się na rynku w ubiegłym roku. Marcin Osiak: W mediach Zortrax przedstawiany jest jako projekt Twój, Karoliny, Tomasza i Marcina. Skład zespołu jest taki sam od początku działalności? Rafał Tomasiak: Początkowo nad projektem pracowaliśmy we dwóch z Marcinem. Karolina Bołądź i Tomasz Drosio dołączyli do nas później i zarażeni ideą zostali partnerami firmy. Tomasz w Zortraxie odpowiada za business development, a Karolina przede wszystkim za PR. Marcin Osiak: Nim powstał Zortrax, był jeszcze Gadgets 3D. Czym zajmowała się firma? Rafał Tomasiak: Gadgets 3D to firma, którą założyliśmy, pracując z drukiem 3D na licencji open source. W Gadgets 3D sprzedawaliśmy części do drukarek, poprawione komponenty, czy własne konstrukcje. Czuliśmy jednak, że to jeszcze nie jest poziom, który chcieliśmy osiągnąć, dlatego dziś Gadgets 3D jest praktycznie wygaszany. Marcin Osiak: Czyli na miejscu będzie stwierdzenie, że Zortrax to naturalny następca Gadgets 3D i firma powstała na drodze rozwoju waszego projektu? Rafał Tomasiak: Dokładnie. Marcin Osiak: Rok 2013 to sukces na Kickstarterterze połączony z premierą drukarki Zortrax M200. Crowdfounding to był Wasz plan, do którego dążyliście od początku, czy rozważaliście też inne opcje pozyskiwania funduszy? Rafał Tomasiak: Kickstarter na początku budowy naszej drukarki w ogóle nie był brany pod uwagę. W czasie realizacji pojawił się jednak pomysł, aby pokazać nasz produkt światu w kampanii crowdfoundingowej, i w taki sposób drukarka M200 pojawiła się na Kickstarterze. Założyliśmy, że chcemy otrzymać 100 tys. dol., zebraliśmy 180 tys. Marcin Osiak: Kickstarter dał firmie prawie dwa razy tyle, ile było zakładane. Jak to wpłynęło na rozwój firmy? Rafał Tomasiak: Udana kampania na Kickstarterze dała nam dużego kopa. Zebrane pieniądze pozwoliły dalej się rozwijać. Warto jednak w tym miejscu podkreślić, że na samego Kickstartera nie można liczyć. Biznes musi być wcześniej odpowiednio przygotowany, a kapitał powinien w firmie już być. Kickstarter wielu przedsiębiorcom czy startupom pozwala osiągnąć wyższy poziom rozwoju, ale raczej nie ma co liczyć, że zapewni 100% środków na uruchomienie firmy czy produkcji. Niestety, niewielu to rozumie, dlatego około 95% firm, którym udaje się pozyskać środki z Kickstartera, bankrutuje. Marcin Osiak: Rozumiem, że w przypadku Zortraxa taki kapitał był? Rafał Tomasiak: Tak, przed Kickstarterem mieliśmy zebrany własny kapitał. Po udanej kampanii crowdfoundingowej dwa razy wypuszczaliśmy jeszcze obligacje. Wszystkie te operacje zakończyły się sukcesem i dziś jesteśmy firmą, która zarabia pieniądze i prężnie się rozwija. Marcin Osiak: Najgłośniejszym jak dotąd kontraktem Zortraxa jest sprzedaż drukarek dla Della. Jak do tego doszło? Rafał Tomasiak: Dell odezwał się do nas jako pierwszy. Ale, aby sfinalizować kontrakt, musieliśmy włożyć w to zadanie bardzo dużo pracy. Wymagania Della były duże, konkurencja w walce o kontrakt też, jednak w końcu firma zdecydowała się na nasze rozwiązanie. Zanim do tego doszło, drukarki musiały przejść bardzo ekstremalne czasem testy oraz zostać wyposażone w szereg indywidualnych poprawek i rozwiązań. Marcin Osiak: Bardzo pozytywna i budująca historia. Jaki jest przepis na sukces Zortraxa? Rafał Tomasiak: Uważam, że nic nie jest dane raz na zawsze i każde zarobione pieniądze trzeba inwestować w dalszy rozwój firmy. Tak działa Zortrax, dzięki tej strategii dziś jesteśmy w miejscu, w którym jesteśmy. Marcin Osiak: I na koniec. Uchylisz rąbka tajemnicy na plany firmy? Rafał Tomasiak: Jeszcze w tym roku chcemy wypuścić nowe urządzenia, które będą przynajmniej o klasę lepsze od wszystkich obecnie dostępnych na rynku. 34 e-profit e-profit 35

19 rynkowe trendy Bój o rynek z amawiania jedzenia pr zez interne t rynkowe trendy Rocke t Interne t sz turmem zdoby wa Świat Bój o rynek zamawiania jedzenia przez internet Rocket Internet szturmem zdobywa świat Lubicie zamawiać jedzenie przez internet? Jeśli tak, to prawdopodobnie współtworzycie rynek wyceniany w Polsce na 400 mln zł. Jest się więc o co bić. Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się w tym obszarze rynków europejskich, co dostrzegł niemiecki potentat Delivery Hero, kupując grupę OnlinePizza za 120 mln zł. Jednym z największych atutów grupy była polska spółka PizzaPortal.pl. Najbardziej gorące nazwisko ostatnich miesięcy, jak nie lat w europejskiej branży startupowej? Bezapelacyjnie wygrywają bracia Samwer, którzy może nie swoją innowacyjnością, ale przedsiębiorczością właśnie osiągnęli status miliarderów i to nie jako rodzina, ale każdy z trzech braci osobno! Alex, Olivier i Marc są znani w świecie startupów głównie za sprawą kopiowania już sprawdzonych rozwiązań i tworzenia z nich własnych projektów. Mateusz Cybula Mateusz Cybula Pizzy nikt nie odmówi PizzaPortal.pl współpracuje już z ponad 2600 dostawcami jedzenia, a jak sama nazwa wskazuje, zaczynała od współpracy tylko z pizzeriami. Dodatkowo jako jedna z pierwszych firm dostrzegła szansę na szybki rozwój dzięki przejęciom konkurentów, do czego pierwszym krokiem był w 2011 r. serwis NetKelner.pl. Następnym celem został serwis Szama.pl, który został przejęty w tym samym roku. W efekcie PizzaPortal.pl została liderem w Polsce. Tak pozostało do dzisiaj, wciąż ma 70% rynku, a pozostałe udziały dzielą między siebie Foodpanda, Bistro24 oraz Pyszne.pl. Na rynku międzynarodowym również dużo się dzieje, głównie dzięki serwisowi Delivery Hero, który nie ustaje w przyciąganiu kolejnych transz finansowania i też poszukuje interesujących firm do przejęcia. Do dzisiaj spółka zdobyła już ponad 200 mln dol. na inwestycje, a przychody całej grupy sięgnęły ponad 400 mln dol. Firma działa już w 23 krajach na 5 kontynentach, gdzie współpracuje z 75 tys. restauracji i na pewno na tym nie poprzestanie. Kolejnym wartym obserwowania graczem na rynku międzynarodowym jest grupa Takeaway.com, która w Polsce przejęła serwis Pyszne.pl. Mimo że PizzaPortal.pl jest niekwestionowanym liderem rynku, to Pyszne.pl nie ma zamiaru się poddawać i dzięki potężnemu właścicielowi zaciekle walczy o każdy kawałek tortu. Firma już współpracuje z ok. 1,5 tys. restauracji, a w planach ma zwiększenie tej liczby do ponad 2 tys. do końca tego roku. Grupa Takeaway.com jest w Europie w podobnej sytuacji jak Pyszne. pl w Polsce, czyli zajmuje drugie miejsce, zaraz za Delivery Hero. Niemniej stara się walczyć z liderem przez zdobywanie kolejnych rund finansowania oraz przejęcia konkurentów i podbój nowych rynków. Dotychczas firma ta, oryginalnie wywodząca się z Holandii, gdzie została założona w 2000 r., pozyskała od inwestorów ponad 100 mln dol. i posiada oddziały w 11 krajach, współpracując z 20 tys. restauracji. Zapłać wirtualnie Rynek zamawiania jedzenia online wydaje się jednak wciąż nienasycony, skoro wszystkie serwisy komunikują, że chcą zdobywać kolejnych partnerów. Co więcej, walka o klienta sprawia, że portale starają się wprowadzać następne ułatwienia, a także pozycjonować się na rynku inaczej niż konkurencja. Przykładem jest Pizza- Portal.pl która jako pierwsza wprowadziła możliwość płacenia wirtualną walutą bitcoin, czy zorganizowała w Warszawie hackathon Pizzahack, którego uczestnicy przy finansowym wsparciu portalu mogli wprowadzić swoje rozwiązania w życie. Pozostała konkurencja również nie śpi i tak Foodpanda na rynku europejskim współpracuje już z ponad 30 tys. restauracji. Co więcej, jako pierwszej udało się jej namówić do współpracy McDonalda. Jak widać, walka o nasze zamówienia online się jeszcze nie skończyła i na pewno mnóstwo milionów dolarów upłynie, zanim to nastąpi. Pierwsze miejsce na rynku Finansowanie mają całkiem niezłe, ponieważ w samym tylko sierpniu udało im się pozyskać około 1 mld dol. od inwestorów, takich jak Philippines Long Distance Telephone oraz United Internet. To właśnie dzięki tym transakcjom Rocket Internet, wehikuł inwestycyjny Samwerów, został wyceniony na 5,7 mld dol., a jego właściciele poprzez Global Founders Fund mają w nim ponad 53% udziałów. Jedną z najszybszych i najwartościowszych transakcji, jakie przeprowadzili, było stworzenie w 2009 r. Citydeal.com, wiernego amerykańskiego Groupona. Startup oficjalnie rozpoczął sprzedaż kuponów w styczniu 2010 r. Andrew Mason, założyciel i ówczesny CEO amerykańskiego pierwowzoru, wyczuł najprawdopodobniej zagrożenie, bo szybko dogadał się z braćmi i przejął ich biznes w maju 2010 r. za 45 mln dol. Samwerowie pokazali, że są bardzo dobrzy w tym, co robią, ale Groupon wcale nie był stratny, ponieważ dzięki tej transakcji wszedł do Europy i od razu zajął lukratywne 1 miejsce na ogromnym europejskim rynku. Pozyskiwanie kapitału Sprzedaż CityDeal była kołem zamachowym dla grupy Rocket Internet, bo chociaż 45 mln dol. może nie wydawać się dużą kwotą w świecie inwestycji kapitałowych, to Groupon nie wypłacił tych pieniędzy w gotówce, lecz zapłacił swoimi akcjami. W dłuższej perspektywie taki ruch opłacił się ambitnym braciom, którzy przy debiucie Groupona na giełdzie zgarnęli znaczną premię za swój pakiet akcji. Dzisiaj już sam Groupon jest cieniem dawnej potęgi i mocno zastanawia się nad sensem swojego istnienia, w tym próbuje przedefiniować swój biznes, za to Rocket Internet jest potężny jak nigdy dotąd. Nic też nie wskazuje na to, żeby ta potęga miała osłabnąć w najbliższym czasie, wręcz przeciwnie, prawdopodobnie jeszcze wzrośnie właśnie dzięki ostatniemu pozyskaniu kapitału na inwestycje. Sukcesem w pozyskiwaniu kapitału może się również pochwalić kolejna ze spółek Rocket Internet Foodpanda, która zajmuje się dostarczaniem posiłków z restauracji. Według ostatnich informacji spółka pozyskała 60 mln dol. na rozwój. Jest to jedyna spółka, z którą w dostarczaniu jedzenia współpracuje McDonald. Serwis 36 e-profit e-profit 37

20 rynkowe trendy Rocke t Interne t sz turmem zdoby wa Świat więc ma bardzo duże szanse na rozwój, a z nowym zastrzykiem kapitału jego ekspansja może tylko przyspieszyć. Jeśli więc Samwerom tak dobrze idzie rozwijanie pożyczonych pomysłów na biznes, to czy jest się czego bać? Czy twórca startupu, kiedy zobaczy kopię swojego pomysłu rozwijanego przez trzech groźnych braci, powinien spakować walizki i szykować się do ucieczki (bankructwa)? Na pewno nie, a wręcz przeciwnie! Od dawna przecież panuje opinia, że jak Cię kopiują to najwyraźniej warto i Twój pomysł ma szanse na sukces. Wszyscy mentorzy zawsze przecież wspominają, że sam pomysł jest wart tylko 10 dol., a to i tak czasem jest przewartościowana kwota. Jeśli znajdzie już jednak swoje miejsce na rynku, to nawet tak doświadczeni kopiści jak Samwerowie mogę nie dać rady, nawet dysponując ogromnymi środkami. To przecież Groupon ostatecznie przejął CityDeal, a nie na odwrót, więc są jeszcze szanse, by gigant taki jak Rocket Internet został powstrzymany. znacznie więcej mówi się o umacniającej się pozycji AirBnB, niż o ekspansji niemieckiej kopii. Dzisiaj to właśnie amerykański pierwowzór jest w elitarnym gronie projektów wycenianych na 10 mld dol., a Wimdu jest daleko od takiej pozycji, i możliwe, że nigdy jej nie osiągnie. Mimo wszystko, znając Samwerów, na pewno mają jeszcze jakieś asy w rękawie i gdy tylko nadarzy się okazja z pewnością je wykorzystają. Świat zatem z zapartym tchem będzie wyczekiwał ich kolejnych kroków, a startupowcy będą mieli nadzieję, że tym razem nie padnie na ich pomysł. Łatwo się chwalić sukcesami, ale trzeba pamiętać, że Samwerom nie wszystkie inwestycje wychodziły równie dobrze, i wiele z nich trzeba było zamknąć. W 2011 r. dużo mówiło się o startupie Wimdu, kopii amerykańskiego AirBnB, w które RI zainwestowało 90 mln dol. O samej transakcji było bardzo głośno, ponieważ Wimdu jako kopia zdobyła większe finansowanie niż amerykański pierwowzór. Dzisiaj sytuacja wygląda jednak już trochę inaczej, 1 38 e-profit