Autoreferat. Załącznik 1. Dr Piotr Zientara. Szanowni Państwo,

Transkrypt

1 Dr Piotr Zientara Załącznik 1 Autoreferat Szanowni Państwo, Niniejszy autoreferat przedstawia całokształt mojego dorobku naukowego w związku z ubieganiem się przeze mnie o stopień naukowy doktora habilitowanego nauk ekonomicznych. Rozprawę doktorską zatytułowaną Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego a reforma gospodarcza na przykładzie Wielkiej Brytanii i Polski obroniłem na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego w kwietniu 2005 r. Przed uzyskaniem tytułu doktora nauk ekonomicznych (specjalizacja: polityka gospodarcza), studiowałem w Kolegium Europejskim w Brugii (ang. Master of Arts in European Studies: Human Resources Development) oraz na Uniwersytecie Jean Moulin III w Lyonie (fr. Diplôme d Etudes Universitaires Françaises). Posiadam także dyplom Paryskiej Izby Handlowej (fr. Diplôme Supérieur de Français des Affaires) i tytuł magistra filologii angielskiej Uniwersytetu Gdańskiego (ang. Master of Arts in English Philology). W czasie studiów otrzymałem Nagrodę Rektora Uniwersytetu Gdańskiego za bardzo dobre wyniki w nauce (1993 r.) oraz Nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni za bardzo dobre wyniki w nauce (1996 r.). Ponadto, uzyskałem stypendium regionu Rodanu i Alp (Francja) oraz stypendium rządu RP w Belgii. Obecnie pracuję jako adiunkt w Instytucie Handlu Zagranicznego na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego oraz jako adiunkt w Europejskiej Szkole Wyższej w Sopocie (w latach byłem zatrudniony na Wydziale Społeczno-Ekonomicznym w Gdańskiej Wyższej Szkole Administracji). Na Uniwersytecie Gdańskim prowadzę zajęcia z następujących przedmiotów: (a) międzynarodowe stosunki gospodarcze (w języku polskim i angielskim); (b) teoria przedsiębiorczości (w języku angielskim); (c) gospodarowanie kapitałem ludzkim i międzynarodowe zarządzanie zasobami ludzkimi (w języku polskim). Natomiast w Europejskiej Szkole Wyższej prowadzę zajęcia z zarządzania w turystyce (po polsku). Moje zainteresowania naukowe koncentrują się na trzech obszarach badawczych: 1

2 (1) ekonomika pracy, stosunki przemysłowe i zarządzanie zasobami ludzkimi: rynki pracy i związki zawodowe w UE, rozwój kapitału ludzkiego i polityka personalna w sektorze publicznym i prywatnym, międzynarodowy przepływ siły roboczej; (2) rozwój regionalny: przyczyny i sposoby walki z bezrobociem w regionach, polityka przemysłowa i rewitalizacja tradycyjnych okręgów przemysłowych w UE, regionalny wymiar przedsiębiorczości i działalności innowacyjnej, ochrona środowiska naturalnego a rozwój gospodarczy regionów, rozwój turystyki a strategie transformacyjne obszarów wiejskich i tradycyjnych okręgów przemysłowych. (3) zarządzanie w turystyce i hotelarstwie: zarządzanie zasobami ludzkimi i zarządzanie pro-środowiskowe (ang. environmental management) w hotelach, społeczna odpowiedzialność biznesu w turystyce i hotelarstwie, uwarunkowania rozwoju ekoturystyki i turystyki zrównoważonej. Równocześnie należy podkreślić, iż pomiędzy wspominanymi powyżej obszarami badawczymi istnieją silne powiązania konceptualne i logiczne współzależności. Na przykład, zważywszy na to, iż jednym z najpoważniejszych problemów trapiących większość regionów w Polsce (i całej UE) jest wysokie bezrobocie, nie sposób oddzielić kwestii rozwoju regionalnego od sposobów walki z brakiem miejsc pracy. Ponadto, jako iż związki zawodowe wciąż dominują w tradycyjnych gałęziach przemysłu (górnictwo, hutnictwo, energetyka), nie można analizować kwestii rewitalizacji starych okręgów przemysłowych bez uwzględnienia problematyki stosunków przemysłowych (ang. industrial relations). Co więcej, pamiętając o tym, że związki zawodowe są aktywne zarówno na scenie politycznej, jak i w konkretnych branżach/przedsiębiorstwach, to samo tyczy się zagadnienia wpływu organizacji pracowniczych z jednej strony na kształt polityki gospodarczej (a zwłaszcza na próby uelastycznienia rynków pracy), a z drugiej na kształt relacji pomiędzy managerami i pracownikami niższego szczebla w różnych organizacjach. W ten sam schemat wpisuje się także rola, jaką turystyka a zwłaszcza ekoturystyka i turystyka zrównoważona mogą odegrać w rozwoju regionalnym, a zwłaszcza w transformacji tradycyjnych okręgów przemysłowych i obszarów wiejskich. Również w tym aspekcie na pierwszy plan wysuwa się kwestia tworzenia nowych (alternatywnych) miejsc pracy i efektywności działań mających na celu obniżenie stopy bezrobocia. Innymi słowy, wspólnym mianownikiem moich badań jest rynek pracy, procesy na nim zachodzące (także w ujęciu regionalnym), relacje pracownicze oraz zarządzanie personelem w sektorze prywatnym i publicznym. 2

3 Ze względu na złożony i wieloaspektowy charakter problematyki, w pracy naukowej posługuję się szerokim instrumentarium badawczym. Wykorzystuję zatem zarówno jakościowe, jak i ilościowe metody i techniki badawcze (analiza statystyczna, ekonometria, studium przypadku, wywiad, ankieta ze skalą Likerta). Koncentruję się zwłaszcza na następujących problemach badawczych: (1) wpływ związków zawodowych na procesy zachodzące na rynku pracy oraz na próby wprowadzania reform wolnorynkowych w Europie; (2) charakter działalności współczesnego ruchu związkowego w UE i raison d être funkcjonowania związków zawodowych w kontekście nowoczesnego zarządzania zasobami ludzkimi; (3) przyczyny i potencjalne sposoby obniżania (wysokiego) bezrobocia w regionach UE (zwłaszcza w Europie Środkowowschodniej) oraz skuteczność transformacji tradycyjnych regionów przemysłowych i obszarów wiejskich (ze specjalnym uwzględnieniem znaczenia rozwoju kapitału ludzkiego); charakter napięć pomiędzy wyzwaniami ekologicznymi a regionalnym rozwojem gospodarczym; (4) wpływ wybranych aspektów zarządzania zasobami ludzkimi na zachowanie pracowników oraz ich poglądy wobec przynależności związkowej w różnych sektorach gospodarki (administracja publiczna, górnictwo, hotelarstwo) w Polsce i innych krajach UE, a także oddziaływanie organizacji związkowych na kształt relacji pracowniczych; (5) stosunek pracodawców do zatrudniania obcokrajowców i osób starszych (czyli typowych outsiderów na rynku pracy typu swoi-obcy) oraz nastawienie obywateli UE do swobodnego przepływu siły roboczej; psychologiczno-ekonomiczne mechanizmy i społeczno-gospodarcze implikacje migracji zarobkowych w Europie; (6) celowość i praktyczny wymiar społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. corporate social responsibility) (w hotelarstwie) oraz współzależności pomiędzy CSR a zarządzaniem zasobami ludzkimi i równowagą między pracą a życiem osobistym (ang. work life balance). Tak zdefiniowany zakres zainteresowań badawczych znajduje odzwierciedlenie w moim dorobku naukowym. Jestem autorem lub współautorem ponad 40 artykułów naukowych (recenzowanych przez dwóch lub trzech niezależnych recenzentów), które zostały opublikowane w czasopismach angielsko- i polskojęzycznych. Większość tych czasopism znajduje się na tzw. liście filadelfijskiej i/lub ma wysoki impact factor. Do nich należą m.in.: Eastern European Economics, Industrial Relations: A Journal of Economy & Society, Human Resource Development International, International Journal of 3

4 Urban and Regional Research oraz Journal of Sustainable Tourism (vide lista publikacji). Warto również nadmienić, iż w 2009 r. ukazała się moja monografia zatytułowana New Europe s Old Regions nakładem londyńskiego Institute of Economic Affairs (w serii Hobart Papers). Ponadto, jestem autorem lub współautorem rozdziałów, które zamieszczono (lub zaakceptowano do publikacji) w książkach wydanych przez takie oficyny wydawnicze jak Emerald Group czy CABI. Na uwagę zasługuje także fakt, iż w niedalekiej przyszłości ukaże się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego moja monografia Międzynarodowe migracje o charakterze ekonomicznym: przyczyny, mechanizmy, konsekwencje (książka otrzymała pozytywną recenzję wydawniczą). Za moje największe osiągnięcie w myśl art. 16, ust. 2 ustawy uważam publikację w 2009 r. rozprawy Związki zawodowe w największych gospodarkach Europy a przemiany strukturalne i ewolucja modelu społeczno-ekonomicznego. Tematyka ruchu związkowego który oddziałuje zarówno na kierunek polityki gospodarczej, jak i na procesy zarządczo-organizacyjne w przedsiębiorstwie odzwierciedla moje zainteresowanie problematyką stosunków przemysłowych, ekonomiki pracy, polityki gospodarczej i zarządzania zasobami ludzkimi. Praca stanowi zatem próbę całościowego ujęcia zagadnienia funkcjonowania związków zawodowych, uwydatniając jednocześnie znaczenie interdyscyplinarnego podejścia do kwestii poznania naukowego. W rozprawie dowodzi się, iż działalność związków zawodowych w Europie Zachodniej wywarła istotny wpływ na ewolucję modelu społeczno-ekonomicznego, a ich zachowawcza (i roszczeniowa) postawa utrudnia przeprowadzenie reform wolnorynkowych i przepływ siły roboczej z przemysłu do sektora usług. Ponadto, argumentuje się, iż broniony przez ruch związkowy model państwa opiekuńczego nie współgra z charakterem gospodarki opartej na wiedzy, w której kluczową rolę odgrywa indywidualna przedsiębiorczość oraz efektywna działalność innowacyjna, a zbiorowe formy relacji pracowniczych, które miały rację bytu w warunkach ery przemysłowej, wydają się być coraz mniej adekwatne w zinformatyzowanej i zglobalizowanej rzeczywistości społeczno-gospodarczej XXI w. W tym sensie monografia przyczynia się do istotnego przedefiniowania koncepcji pracy i tradycyjnych form zatrudnienia. Jednocześnie, w książce postuluje się wskazując na kompromisowe i mniej konfliktowe (antagonistyczne) nastawienie związków zawodowych w Danii i Irlandii że 4

5 właściwym sposobem stawienia czoła wyzwaniom współczesności jest akceptacja konieczności dostosowania się do nowych (i niewątpliwie niełatwych) warunków oraz, w konsekwencji, współpraca pomiędzy partnerami społecznymi w celu przeprowadzania niezbędnych reform i złagodzenia ich negatywnych następstw. W ujęciu syntetycznym wkład rozprawy w rozwój nauk ekonomicznych można przedstawić w następujący sposób: (1) Redefinicja miejsca i roli związków zawodowych we współczesnych wysoko rozwiniętych systemach ekonomicznych w oparciu o oryginalne źródła obcojęzyczne (angielskie, francuskie i niemieckie); (2) Całościowe ujęcie problemu działalności związków zawodowych w największych gospodarkach Unii Europejskiej i ich wpływu zarówno na kształt współczesnego państwa dobrobytu (i par extensio na charakter polityki gospodarczej), jak i kierunek integracji europejskiej, zwłaszcza w kontekście przyjęcia nowych państw członkowskich i co się z tym wiąże tendencji do przenoszenia produkcji na wschód i zwiększenie konkurencji na rynku pracy ze względu na napływ tańszych pracowników i usługodawców z Europy Środkowowschodniej; (3) Analiza wpływu związków zawodowych przy wykorzystaniu wskaźników union protection index i employment protection legislation na strukturę i elastyczność rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem konsekwencji tworzenia się rynku pracy typu swoiobcy (ang. insider-outsider labour market); (4) Weryfikacja hipotezy, że w długim okresie stopień uzwiązkowienia w danej gospodarce wywiera statystycznie istotny wpływ na kształtowanie się stopy bezrobocia i wysokości płac za pomocą analizy ekonometrycznej według procedury Johansena; (5) Wyjaśnienie zależności pomiędzy aktywizmem związków zawodowych a zmianami o charakterze strukturalnym (deindustrializacja) zachodzącymi we współczesnych gospodarkach europejskich; (6) Ukazanie ewolucji przez pryzmat ideologii zachodnioeuropejskich związków zawodowych pojęcia pracy (etatu, zatrudnienia) oraz procesu indywidualizacji relacji pracownik pracodawca; (7) Przeanalizowanie zależności między intencją wstąpienia do (lub/i wystąpienia z) organizacji związkowej a wybranymi aspektami zarządzania zasobami ludzkimi z wykorzystaniem modeli probitowych i na podstawie danych uzyskanych z badań własnych przeprowadzonych we Francji; 5

6 (9) Szczegółowa analiza w formie case study przyczyn, przebiegu i konsekwencji rewolucji thatcherowskiej w Wielkiej Brytanii oraz uwydatnienie implikacji dla polityki gospodarczej innych państw członkowskich UE. W tym miejscu warto także omówić wyniki badań opublikowanych (także wraz z dr Grzegorzem Kuczyńskim i dr Pauliną Bohdanowicz) we wspomnianych powyżej czasopismach naukowych (vide lista publikacji). Na przykład, godnym podkreślenia jest rezultat badania ekonometrycznego, z którego wynika, iż histereza może być jedną z zasadniczych przyczyn utrzymywania się wysokiego bezrobocia w polskich regionach. Ponadto, wyniki badań przeprowadzonych wśród pracowników zatrudnionych w polskiej administracji samorządowej wskazują na to, iż jakość zarządzania zasobami ludzkimi w jednostkach samorządu lokalnego jest coraz wyższa. Z innego badania przeprowadzonego w polskich przedsiębiorstwach zlokalizowanych w województwach Śląskim i Pomorskim, wynika, iż w Polsce zamiar wstąpienia do (lub wystąpienia ze) związku zawodowego jest skorelowany z niewielką liczbą zmiennych dotyczących: sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, wybranych aspektów zarządzania zasobami ludzkimi czy indywidualnych cech i preferencji zatrudnionych. Co nie mniej istotne, z badań przeprowadzonych wśród polskich przedsiębiorców wynika, że nie są oni uprzedzeni w stosunku do osób powyżej 50 roku życia i generalnie są chętni, by ich zatrudniać (mimo, iż postrzegają starszych pracowników jako relatywnie nieelastycznych i mających trudności z nowymi technologiami). Studia przypadku wybranych międzynarodowych sieci hoteli wskazują, iż wprowadzanie programów CSR winno być ściśle powiązane z odpowiednią polityką zarządzania zasobami ludzkimi, co implikuje konieczność nadania tym działaniom charakteru kompleksowego i przyjęcia perspektywy długookresowej. Wnioski wypływające z tych badań mają często charakter best practice i sformułowane w formie praktycznych wskazówek mogą być stosowane przez osoby odpowiedzialne za zarządzanie hotelami. Jeśli chodzi o kwestię rozwoju regionalnego, w artykułach i monografii opublikowanej przez Institute of Economic Affairs dowodzę, iż aby zmniejszyć dysproporcje regionalne w Europie Wschodniej, przyspieszyć tzw. konwergencję regionalną i tym samym obniżyć wysokie bezrobocie należy stosować holistyczne i eklektyczne strategie rozwojowe, tj. równocześnie wykorzystywać fundusze strukturalne, wprowadzać reformy wolnorynkowe i dążyć do dalszej decentralizacji (ang. power devolution). To samo tyczy się transformacji tradycyjnych okręgów przemysłowych i rewitalizacji obszarów wiejskich: aby skutecznie 6

7 przeprowadzić działania transformacyjne konieczne jest połączenie różnych form wsparcia publicznego z reformą rynku pracy i kompleksową polityką rozwoju kapitału ludzkiego. Z drugiej strony w moich opracowaniach zwracam uwagę na istnienie potencjalnego konfliktu (de facto o charakterze skalarnym) pomiędzy lokalnymi priorytetami związanymi z konkurencyjnością i wzrostem gospodarczym (i co za tym idzie tworzeniem nowych miejsc pracy) a imperatywem ochrony środowiska naturalnego. Reasumując, wierzę, że wyniki badań i analiz zamieszczonych w moich publikacjach przyczyniają się do pogłębienia dotychczasowej wiedzy z zakresu rzeczonej problematyki i tym samym stanowią istotny wkład w rozwój nauk ekonomicznych. Fakt, iż wiele moich artykułów ukazuje się w języku angielskim sprawia, że z wynikami badań może zapoznać się szeroki krąg pracowników naukowych na całym świecie. Z poważaniem, Dr Piotr Zientara 7