НАВЧАЛЬНО-МЕТОДИЧНИЙ ПОСІБНИК ДО ПРАКТИЧНИХ ТА СЕМІНАРСЬКИХ ЗАНЯТЬ

Transkrypt

1 МІНІСТЕРСТВО ОСВІТИ І НАУКИ УКРАЇНИ ЖИТОМИРСЬКИЙ ДЕРЖАВНИЙ ТЕХНОЛОГІЧНИЙ УНІВЕРСИТЕТ ФАКУЛЬТЕТ ОБЛІКУ І ФІНАНСІВ НАВЧАЛЬНО-МЕТОДИЧНИЙ ПОСІБНИК ДО ПРАКТИЧНИХ ТА СЕМІНАРСЬКИХ ЗАНЯТЬ ІНОЗЕМНА МОВА ЗА ПРОФЕСІЙНИМ СПРЯМУВАННЯМ (ПОЛЬСЬКА) ЖИТОМИР 2015

2 ВСТУП Курс Іноземна мова за професійним спрямуванням спрямований на комплексну підготовку фахівців економічної спеціальності. Оволодіння на належному рівні навичками ділового спілкування іноземною мовою невід ємний елемент підготовки висококваліфікованих економістів, а саме, бухгалтерів та фінансистів. Під час радикальної перебудови економіки нашої країни виникла потреба в нових способах господарювання, управлінні та регулюванні бізнесом, контактах з іноземними партнерами, здатності самостійно читати і розуміти іноземну наукову, практичну літературу та періодику. В наш час володіння інформацією, яку надають дані джерела є необхідним для залучення іноземного досвіду, кращого розуміння практики бізнесу та розвитку наукових тенденцій за кордоном. Вивчення даної дисципліни важливе з точки зору інтеграції економіки країни в економічно розвинуту спільноту країн світу та переходу до здійснення економічної діяльності згідно міжнародних стандартів. Все це зумовлює підвищені вимоги до рівня володіння іноземною мовою. Курс Іноземна мова за професійним спрямуванням передбачає вивчення комплексу тем економічного спрямування, удосконалення навиків читання та перекладу спеціалізованої економічної літератури, сприйняття інформації на слух, ведення ділової кореспонденції та удосконалення навиків спілкування шляхом проведення обговорень, дискусій, презентацій. Метою викладання навчальної дисципліни «Іноземна мова за професійним спрямуванням» є формування необхідної комунікативної спроможності у сферах професійного та ситуативного спілкування в усній і письмові формах. Предметом вивчення начальної дисципліни є вивчення лексико-граматичних конструкцій економічної польської мови. Завданнями вивчення дисципліни «Іноземна мова за професійним спрямуванням» є оволодіння знаннями та вміннями, що у подальшому навчанні дозволять на високому рівні здійснювати переклад неадаптованої фахової літератури, а саме закріплення отриманих українською мовою знань з економічних дисциплін із одночасним формуванням відповідного словникового запасу польською мовою та досягти розуміння та вміння вільно вести дискусії на економічну тематику та користуватися спеціальною літературою; вивчення нового лексико-граматичного матеріалу, необхідного для ділового спілкування; розвиток соціокультурної компетенції; набуття навичок практичного володіння іноземною мовою в різних видах мовленнєвої діяльності в обсязі тематики, зумовленої професійними потребами; одержання новітньої фахової інформації через іноземні джерела; користування усним монологічним та діалогічним мовленням у межах побутової, суспільно-політичної та загальноекономічної літератури рідною та іноземною мовами; розширення активного та пасивного словників у сфері економіки та бізнесу. Міждисциплінарні зв язки: викладається після вивчення дисциплін: Іноземна мова (додатково), що вивчаються за спеціальністю Облік і Аудит.

3 Програма дисципліни Модуль 1. Pojęcie ekonomii. Ludzkie potrzeby. Bankowość. Студент повинен знати, що розуміється під поняттям економіка, має володіти лексикою і фразами, що дають можливість спілкуватися польською протягом занять. Студент має знати класифікацію людських потреб відповідно до А. Маслоу, а також володіти інформацією основні функції банків та про види послуг, які надають банки. Модуль 2. Pieniędzy. Przedsiębiorstwo rodzinne. Przedsiębiorstwo państwowe. Студент повинен знати що таке гроші, знати основіні властивості грошей, функції та види грошей. Вміти розрахуватися грошима, як в готівковій формі так і в безготівковій. Студент повинен знати основні переваги та недоліки родинного підприємства. Вміти пояснити відмінності в організаційній структурі родинного та державного підприємства. Модуль 3. Podmioty gospodarcze. Cechy osobowości człowieka przedsiębiorczego. Rejestracja przedsiębiorstwa. Студент має володіти інформацією про види суб єктів господарювання, знати основні види підприємств та товариств. Формулювати характерні риси людини людини та знати їх роль у веденні бізнесі. Студент повинен знати основні етапи, що передують реєстрації підприємства та фактично володіти інформацією про основні етапи та документи, що необхідні під час реєстрації підприємства. Модуль 4. Mikroekonomia. Makroekonomia. Opodatkowanie. Finanse. Студет має знати характеристику основних суб єктів мікро і макросистем. Знати що таке попит і пропозиція, та яким чином виникає між ним рівновага, які цінові та нецінові фактори впливають на неї. Вміти визначити основні макроекономічні проблеми, що існують в країні. Знати сутність податків, основи функціонування податкової системи в країні та еволюцію принципів оподаткування. Студент має володіти інформацією про сутність фінансів, предмет науки про фінанси та місце грошей у фінансовій науці. Модуль 5. Kultura zawodu. Zawód księgowego. Студент має знати, що таке культура професійї, її роль та місце в практичній діяльності бухгалтера. Вміти правильно вітатися, представляти себе, як під час працевлаштування, так і під час ділової зустрічі. Знати місце та роль бухгалтера на підприємстві, розвиток умови та основні вимоги до бухгалтерів. Студет має вміти дискутувати на тему чи варто здобувати професію бухгалтера чи ні. Модуль 6. Wprowadzenie do rachunkowości. Zakres rachunkowości. Студент має знати що таке бухгалтерський облік, його основні види та вміти формувати інформацію яка необхідна користувачам бухгалтерського обліку. Знати основні етапи розвитку бухгалтерського обліку, функції, методи та основні організаційні засади ведення бухгалтерського обліку. Модуль 7. Bilans. Konta rachunkowości. Студент має володіти інформацією сутність бухгалтерського балансу, його структуру та інформацію, яка відображається в кожній із його статей. Знати сутність бухгалтерських рахунків, відмінності у структурі плану рахунків України та Польщі. Вміти відкривати та закривати рахунок, відображати операції на рахунках та знати які зміни відбуваються в стані активів та пасивів підприємства. Модуль 8. Sprawozdawczość finansowa. Студент має володіти інформацією про сутність та призначення фінансової звітності, про основні складові фінансової звітності як в Україні так і в Польщі. Знати яка інформація відображається в кожному із звітів.

4 Методичні матеріали до практичних занять Базовий навчальний посібник: 1. Основи бізнесу для бухгалтерів. Частина 1. Podstawy biznesu dla księgowych. Część 1.: навчальний посібник для студентів економічних спеціальностей вищих навчальних закладів / [Боримська К.П., Глущук О.М., Собчак Б. та ін.]; за редакцією проф. Ф.Ф. Бутинця. Житомир: ЖДТУ, с. 2. Боримська К.П., Глущук О.М., Собчак Б., Литвиненко М.М., Сологуб Т.І. Польська мова для бухгалтерів. Частина 2. Język polski dla księgowych. Część 2. Навчальний посібник для студентів економічних спеціальностей вищих навчальних закладів / За редакцією проф. Ф.Ф. Бутинця. Житомир: ЖДТУ, с. 3 курс Модуль 1. Pojęcie ekonomii. Ludzkie potrzeby. Bankowość. Теми практичних занять в межах модуля (5 семестр, 1 чверть, 1-8 практичне заняття) Тема 1. Pojęcie ekonomii (1 чверть, 5 семестр, 1-2 практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Abecadło, reguły czytania i pisania) 1.2. Podstawy ekonomii 1.3. Najważniejszy pojęcia ekonomii Навчальні завдання Завдання 1. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty, wstawiając puste miejsca ó lub u. Póżne popołudnie Po poł_dniu cała rodzina jest w dom_. Mama gotuje obiad. J_zio _czy się o naszych g_rach. Monika wyszywa r_że na płociennej serwetce. Nawet mały Maci_ś nie pr_żnuje. B_d_je most z klock_w. Завдання 2. Proszę wpisać odpowiednio ó lub u. 1. Za g_rami, za lasami żyła sobie kr_lewna, kt_ra nigdy się nie śmiała. 2. Za przywr_cenie c_rce h_mor_ kr_l obiecał d_żą nagrodę. 3. Z g_r i r_wnin, z las_w i wsi szli wesołkowie. 4. Udało się rozśmieszyć kr_lewnę kr_lewskiem_ sł_dze. 5. Z jego figlarstw kr_lewna omal nie pękła ze śmiech_. Завдання 3. Proszę uzupełnić wyrazy brakującymi literkami rz albo ż. _adko się zda_a, _eby ma_enia u_eczywistniły się. Tote_ nie wie_yłem w mo_liwość odbycia takiej podró_y. Chociaż trwały ji_ p_ygotowania, po_ądna odzie_ i skó_ane buty zostały zakupione, chwilami wydawało mi się to nie_eczywiste. Завдання 4. Podane wyrazy wpisz do tabeli, odszukaj ich ukraińskie odpowiedniki. Wzór: Wyraz z h Wyraz ukr. Wyraz z ch Wyraz ukr. bohater богатир chata хата Haczyk, hotel, hymn, choroba, chodzić, huśtawka, chrupać, chrząszcz, dach, śmiech, hałas, mucha, orzech, hipopotam, historia, hektar, kochać, hetman, chan, humor. Завдання 5. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty. PODSTAWY EKONOMII Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb ludzkich. Stara się odkrywać pewne prawidłowości rządzące tymi procesami, czyli prawa ekonomiczne. Przedmiotem ekonomii jest gospodarowanie, to znaczy wykorzystywanie ograniczonych zasobów. Zasoby te to bogactwa naturalne (nie wytworzone przez człowieka), takie jak ziemia, woda, i powietrze, surowce mineralne, oraz wytwarzane przez człowieka produkty, np. żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe, narzędzia, maszyny, hale fabryczne itd.

5 Z ograniczoności zasobów wynika konieczność racjonalnego gospodarowania nimi. Dokonując wyboru pomiędzy odmiennymi, konkurencyjnymi rozwiązaniami, podejmuje się najbardziej korzystne decyzje. Zasada racjonalnego gospodarowania, zwana też zasadą gospodarności, polega na dążeniu do uzyskania jak najlepszych wyników przy jak najmniejszych nakładach dla osiągnięcia maksymalnej efektywności. Gospodarowanie zawsze odbywa się w pewnych warunkach materialnych, prawnych, społecznych, politycznych, itp. Warunki te, wraz z regułami gospodarowania, tworzą system gospodarczy. System gospodarczy, w którym produkcja z góry przeznaczona jest na sprzedaż, to gospodarka towarowo-pieniężna. Wytwarzane w niej dobra to towary. Do średniowiecza dominowała gospodarka naturalna. Większość wytwarzanych w niej dóbr zużywana była dla zaspokajania potrzeb ich bezpośrednich wytwórców. NAJWAŻNIEJSZY POJĘCIA EKONOMII Najważniejszymi pojęciami używanymi w badaniach gospodarki są produkcja i proces produkcji. Do produkcji niezbędne są następujące czynniki: praca działalność ludzka, fizyczna i psychiczna, niezbędna do osiągnięcia określonych efektów materialnych lub duchownych; kapitał stały, zużywany stopniowo w procesie produkcji (np. maszyny, budynki); oraz kapitał zmienny, zużywany jednorazowo w procesie produkcji (np. nasiona, surowce, paliwa); ziemia, pojęcie obejmujące osiągalne dla człowieka zasoby naturalne. Składają się na nie grunty i naturalna żyzność gleb, minerały pod powierzchnią ziemi, lasy, rzeki, zasoby mórz, itp.; organizacja (przedsiębiorczość) zdolność do zorganizowania i zarządzania tymi czynnikami. W zależności od skali gospodarowania, możemy wyodrębnić gospodarkę światową, narodową, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Ponadto wyróżnić możemy gospodarkę rynkową i centralnie planowaną. W gospodarce rynkowej głównym regulatorem procesów gospodarczych jest wolny rynek i konkurencja, państwo spełnia natomiast tylko funkcję regulatora prawidłowego działania rynku. W gospodarce centralnie planowanej procesy gospodarcze sterowane są przede wszystkim przez polecenia, zakazy i nakazy, wydawane przez aparat administracyjny państwa. Ekonomia, opisując prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi, posługuje się pojęciami wyrażającymi najważniejsze cechy różnych elementów tych procesów. Te abstrakcyjne pojęcia to kategorie ekonomiczne, np. podaż, popyt, cena, płaca, zysk, pieniądze, rynek, towar. Główne działy teorii ekonomii to mikroekonomia i makroekonomia. Mikroekonomia bada przede wszystkim elementy tworzące gospodarkę gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie gospodarki, rynki określonych produktów i usług. Makroekonomia zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada ona między innymi czynniki wpływające na takie wielkości ekonomiczne, jak: całkowita produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, łączna (globalna) podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, poziom cen, globalne zatrudnienie, wpływy i wydatki budżetu państwa. Oprócz ekonomii, do nauk ekonomicznych zalicza się też historię gospodarczą badającą rozwój procesów gospodarczych w czasie, geografię ekonomiczną zajmującą się procesami gospodarczymi ze względu na ich rozmieszczenie w świecie, oraz tak zwane ekonomiki szczegółowe, badające pewne dziedziny procesu gospodarczego: ekonomika przemysłu, ekonomika rolnictwa, transportu, turystyki, ekonomika pracy, finanse, bankowość. Словник całkowicie usatysfakcjonowanie повне задоволення gospodarka naturalna натуральна економіка gospodarka towarowo-pieniężna товарно-грошова економіка konieczność необхідність nasiona насіння paliwo паливо skala рівень sprzedaż продаж stopień zamożności рівень добробуту surowce сировина zagadnienia badań проблеми досліджень żyzność gleb родючість ґрунтів Завдання 6. Prawda czy fałsz? Proszę zakreślić prawidłową odpowiedź. Zdania Prawda Fałsz 1. Procesy gospodarcze są przedmiotem badań ekonomii. 2. Zasoby naturalne nie są wykorzystywane.

6 3. Racjonalne gospodarowanie jest to mądre gospodarowanie. 4. Towary to użyteczne produkty pracy ludzkiej. 5. Produkcja to celowa i świadoma działalność ludzka. 6. Gospodarka rynkowa jest centralnie planowana. 7. Mikroekonomia jest działem teoriі ekonomiі. 8. Mikroekonomia jest działem makroekonomii. 9. Ekonomika szczegółowa odnosi się do określonego działu gospodarki. Завдання 7. Proszę uzupełnić zdania wyrazami z ramki w odpowiedniej formie gramatycznej. ekonomia, naturalne, ograniczone, oszczędność, produkcyjne, rozsądne, synonim, ziemskie, zasada a) Zasoby, potrzebne człowiekowi do życia są. b) Ludzkie możliwości także nie są nieskończone. Potrzeby zaś stale rosną. gospodarowanie bogactwami jest więc niezbędne dla przetrwania cywilizacji. c) to nauka o racjonalnym wydatkowaniu zasobów naturalnych. Przymiotnik ekonomiczny jest umiejętnego, oszczędnego gospodarowania. W filozofii znana jest ekonomicznego myślenia, która mówi o i prostocie myślenia. Завдання 8. Proszę wskazać wyraz, który nie pasuje do szeregu. 1. praca, księgowy, przedsiębiorczość, ziemia, kapitał stały, kapitał zmienny ; 2. podaż, popyt, cena, rynek, badawca, towar; 3. ziemia, gleb, chleb, las, rzeka, morze; 4. matematyka, ekonomia, historia gospodarcza, makroekonomia, geografia ekonomiczna; 5. konkurencja, poziom cen, globalne zatrudnienie, zysk przedsiębiorstwa. 6. podział, wymiana, konsumpcja, kadzież; 7. sektor, branża, dział, agregat; 8. odzież, mieszkania, surowce, maszyny. Завдання 9. Proszę przetłumaczyć zdania na język polski. 1. Економіка це наука про господарські процеси. 2. До господарських процесів належать: процес виробництва, обміну, розподілу і споживання ресурсів для задоволення людських потреб. 3. До обмежених ресурсів відносять: природні та створені людиною. 4. Основними факторами виробництва є праця, капітал, земля, підприємницькі здібності. 5. До економічних наук належать: мікроекономіка, макроекономіка та економічна історія. 6. Мікроекономіка вивчає діяльність окремого підприємства. 7. Макроекономіка аналізує такі економічні показники, як валова продукція, сукупний попит і сукупна пропозиція, рівець цін. 8. Основою ринкової економіки є вільний ринок і конкуренція. 9. Машини, обладнання, інструменти це основний капітал, який поступово використовується в процесі виробництва. 10. Підприємництво один із факторів виробництва. Завдання 10. Proszę przetłumaczyć wyrazy w tabeli na język polski, wpisać brakujące litery do wyrazów w kolumnie B i połączyć wyrazy z kolumny A z ich odpowiednikami w języku polskim z kolumny B. A B 1 ) галузі економіки a) wym_a_a 2 ) надходження до державного бюджету b) pop_t 3 ) конкуренція c) _aso_y og_anic_one 4 ) вільний ринок d) s_rowi_c 5 ) фактори виробництва e) wp_y_y bud_etu pa_st_a 6 ) змінний капітал f) ga_ęzie go_po_ar_i 7 ) обмін g) kon_u_enc_a 8 ) сировина h) _ap_t_ł zmi_n_y 9 ) попит i) cz_nnik_ pr_d_k_ji 10 ) обмежені ресурси j) ry_e_ w_l_y

7 Тести для самоперевірки знань Proszę wybierać właściwe zakończenie zdania. 1. Ekonomia jest nauką: a) o zasobach naturalnych; b) o konsumpcji dóbr naturalnych; c) o racjonalnym wykorzystaniu dóbr naturalnych. 2. Racjonalne gospodarowanie: a) polega na tworzeniu odpowiedniego systemu; b) to dążenie do maksymalnych efektów przy minimum nakładów; c) to podejmowanie działań efektywnych. 3. Produkcja jest działalnością, która: a) obejmuje następujące czynniki: kapitał, ziemia, praca, przedsiębiorczość; b) zużywa bardzo dużo kapitału; c) opiera się na organizacji parku maszynowego. 4. Makroekonomia bada: a) związki zachodzące między zjawiskami ekonomicznymi w skali gospodarki narodowej; b) wielkości ekonomiczne tworzące budżet państwa; c) zjawiska ekonomiczne zachodzące w największych resortach. 5. Ekonomika to dyscyplina ekonomiczna: a) odnosząca się wyłącznie do przemysłu i bankowości; b) badająca procesy gospodarcze w skali gospodarki narodowej; c) odnosząca się do określonego działu gospodarki narodowej. Програмні питання для самостійного вивчення теми Historia ekonomii jako dziedziny wiedzy Тема 2. Ludzkie potrzeby (1 чверть, 5 семестр, 3-4 практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Rzeczownik) 2.2. Potrzeby ludzkie i źródła ich zaspokajania 2.3. Rodzaje ludzkich potrzeb 2.4. Klasyfikacja potrzeb według Abrahama Masłowa Навчальні завдання Завдання 1. Proszę wypisać w jednej kolumnie rzeczowniki żywotne, w drugiej nieżywotne. Dziewczynka, niezapominajka, pies, woda, chłopczyk, ziemia, koń, książka, ojciec, chleb, matka, dom, krowa, osoba, zwierzę, roślina, żyto, jaskółka, rzecz, zeszyt, tęcza, górnik, las, krzesło, dąb, dynia, uczenica, kot, miód, pszczoła, cukier, grusza, wróbel. Завдання 2. Proszę odmienić podane rzeczowniki deklinacji męskiej. Naród, przyjaciel, lód, lekarz, deszcz, dworzec, komitet, kąt, śnieg, paw, tramwaj, robotnik, gołąb, dziad. Завдання 3. Proszę odmienić podane rzeczowniki deklinacji żeńskiej. Ulica, wieś, mowa, noga, szkoła, kość. Завдання 4. Słowa podane w nawiasach proszę zastosować w odpowiednim przypadku. 1. Słuchamy ludowej (pieśń). 2. W tej (powieść) czytamy o (młodość) bohatera. 3. Babcia w (kuchnia) gotuje (kolacja). 4. Delegacja z (Francja) odbywa (podróż) po (Ukraina). 5. Na (lekcja) języka polskiego słuchamy ciekawą (baśń). 6. Składamy (gratulacja) kuzynce (Łucja). 7. Z naszą (pani Felicja) byliśmy na wystawie kwiatów. 8. Już od dawna nie widzimy (pani Maria). Завдання 5. Rzeczowniki podane w nawiasach proszę zastosować w odpowiednim przypadku. 1. Książka leży na (biurko). 2. Na (morze) była burza. 3. Byłem w (kino). 4. Poprawiam (zdanie) w (ćwiczenie). 5. Powtarzamy każde nowe (słowo) w (zadanie). 6. Doniczka stoi na (okno). 7. Czy byłeś w (miasto)? 8. Kto jest w tym (mieszkanie)? 9. Uczniowie piszą (dyktando). 10. Na dzisiaj nie mamy żadnego (ćwiczenie). Завдання 6. Proszę utworzyć od podanych rzeczowników formę mianownika liczby mnogiej. WZÓR: Polak Polacy.

8 Robotnik, chłopak, pies, kwiat, mróz, wieczór, ptak, worek, produkt, student, gość, róg, dzień, rok, człowiek, początek, nóż, kalejdoskop, ojciec, profesor, brat, syn, obraz, orzech, budynek, sklep, las, kraj, statek, śpiwór, budynek, deszcz, ogórek, garnitur, tramwaj, przystanek, portfel, brzeg, dworzec, autobus, góra, róża, droga, łąka, wieś, rzecz, ćwiczenie, slowo, pióro, plemię, ptaszę, muzeum, centrum, gimnazjum, akwarium. Завдання 7. Proszę uzupełnić tekst poprawną formą wyrazów w nawiasach zgodnie z podanym przykładem (odmiana rzeczowników). Ostatnio dużo zmienia się w naszym życiu (życie). Mój mąż długo szukał (praca) i w końcu ją znalazł. Teraz będzie pracował w (fabryka) porcelany. Codziennie będzie tam jeździł (rower). Mam nadzieję, że w końcu przestaniemy narzekać na brak (pieniądze). Nasi dwaj (syn) ożenili się i wyprowadzają się do własnych (mieszkanie). Nasza córka w przyszłym (tydzień) po raz pierwszy pуjdzie do (gimnazjum). Niedawno zmarła moja bratowa, dlatego teraz muszę trochę więcej pomagać (brat). Myślimy nawet o tym, żeby zamieszkać w jego dużym (dom). Завдання 8. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty POTRZEBY LUDZKIE I ŹRÓDŁA ICH ZASPOKAJANIA Potrzeba jest to stan uświadomienia sobie braku czegoś. Podstawowymi źródłami potrzeb są: 1) Organizm człowieka. 2) Środowisko przyrodnicze, warunki klimatyczne. 3) Życie społeczno-gospodarcze. Wyznacznikiem skali potrzeb jest poziom cywilizacyjny społeczeństwa. Im jest on wyższy, tym zakres potrzeb będzie większy. Klasyfikacja potrzeb wg Abrahama H. Masłowa: 1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie zaspokojenia głodu, snu). 2. Potrzeby bezpieczeństwa (pragnienie życia, stałej pracy). 3. Potrzeby przynależności (do grupy, klasy, rodziny) i miłości (przyjaźni). 4. Potrzeby uznania i szacunku (pragnienie akceptacji, niezależności). 5. Potrzeby poznawcze (potrzeby wiedzy i rozumienia, kształcenia). 6. Potrzeby estetyczne (pragnienie poczucia piękna). 7. Potrzeby samorealizacji (pragnienie wykorzystania własnego potencjału umysłowego). Cechy charakteryzujące potrzeby człowieka: 1. Zmienność wynika z czasu, miejsca i warunków występowania potrzeb, są one zależne od wieku, płci, warunków życia a więc elementów podlegających przeobrażeniom. 2. Rozwojowość jest konsekwencją postępu cywilizacyjnego społeczeństwa. 3. Nieograniczoność ilościowa i niemierzalność. 4. Różnorodność. Środkami zaspokajania potrzeb człowieka są: 1. Środki materialne. 2. Środki niematerialne. 3. Dobra. 4. Usługi. RODZAJE LUDZKICH POTRZEB Istnieje wiele różnych klasyfikacji ludzkich potrzeb. Jedna z najbardziej znanych wymienia jako najważniejsze: potrzeby fizjologiczne głód, pragnienie; potrzeby bezpieczeństwa zapewnienie sobie bezpieczeństwa w życiu osobistym i w pracy; potrzeby przynależności akceptacja przez grupę, do której się należy (np. rodzinę), potrzeba przyjaźni i miłości; potrzeby uznania i szacunku pragnienie pozytywnej oceny, niezależności, prestiżu, prawa do podejmowania samodzielnych decyzji; potrzeby samorealizacji bycia tym, kim chce się być, dążenie do wykorzystania własnego potencjału umysłowego.

9 Przyjmuje się, że potrzeby niższego rzędu biologiczne i fizjologiczne zaspokajane są przed potrzebami wyższego rzędu: społecznymi i psychicznymi. KLASYFIKACJA POTRZEB WEDŁUG ABRAHAMA MASŁOWA Najbardziej znaną klasyfikację potrzeb przedstawił amerykański psycholog i psychopatolog Abraham Harold Masłow ( ). Według niego potrzeby człowieka tworzą logiczną hierarchię od potrzeb niższego rzędu do potrzeb wyższego rzędu. Rys Hierarchia potrzeb A. Masłowa Teoria hierarchii potrzeb Masłowa zakłada, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu (potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa) uniemożliwia zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu. Człowiek głodny, jeśli w dodatku zagrożone jest jego zdrowie i życie, traci zainteresowanie osiągnięciem prestiżu społecznego. Словник zaspokajanie potrzeb задоволення потреб potrzeby fizjologiczne фізіологічні потреби potrzeby bezpieczeństwa потреби безпеки potrzeby przynależności потреби належності potrzeby samorealizacji потреби реалізації potrzeby uznania i szacunku потреби визнання та поваги luksus розкіш wartość użytkowa споживча вартість przekazywanie переказ, передача Завдання 9. Proszę uporządkować w logiczną całość. 1. Potrzeba jest jedną z centralnych rozbieżność pomiędzy status quo a stanem kategorii ekonomicznych. Występowanie potrzeb zostało po raz pierwszy dostrzeżone przez austriacką szkołę psychologiczną. rozumianych jako subiektywnie odczuwana przekształcaniu zasobów w dobra potrzeb jednostki jako punktu wyjścia analizy ekonomicznej podejmowania procesu gospodarowania, polegającego na ekonomiczne, które służą zaspokajaniu potrzeb. Znaczenie subiektywnych pożądanym jest najważniejszym motywem Завдання 10. Proszę wskazać wyraz, który nie pasuje do szeregu. 1. organizm, środowisko, życie, problem; 2. indywidualny, naturalny, publiczny, zbiorowy; 3. prawny, krawiecki, szewski, fryzjerski;

10 4. zakup żywności, zakup samochodu, zakup obuwia, zakup odzieży. Завдання 11. Proszę uzupełnić wyrazy brakującymi literami. Prod_kc_a, l_dzi_, podj_cie, powi_zane, fiz_ologiczny, gł_d, przyja_ń, rz_d, mot_wac_a, ilo_ć, medyс_na, jednocze_nie, p_edsi_biorstwo. Завдання 12. Proszę poprawić błędy w przytoczonych wyrazach. Klasyfikacia, ljuksus, motywacia, pradnene, urzytećność, spowieczeństwo, hierarhia, glod, zdolnoszcz, zospokojenie, rzywność, odziez, rególator, przyjazn. Завдання 13. Proszę przetłumaczyć zdania na język polski. 1. Потреби людини пов язані з виробництвом, обміном, розподілом, споживанням. 2. Потреби і прагнення до їх задоволення зумовлюють формування економічних відносин між людьми. 3. Серед потреб людей виділяють фізіологічні, соціальні, визнання і поваги. 4. Потреби регулюють людську поведінку, визначають спрямованість мислення, почуттів. 5. Потреби формуються під впливом умов життя та обумовлюються процесом виховання. 6. Процес задоволення потреб цілеспрямована діяльність. Тести для самоперевірки знань Proszę wskazać właściwe zakończenie zdania. 1. Potrzeby ludzkie: a) dotyczą osób kulturalnych; b) są niezależne od miejsca i czasu; c) są ściśle związane z miejscem człowieka w społeczeństwie. 2. Potrzeby człowieka charakteryzuje: a) różnorodność; b) ograniczoność; c) niezmienność. 3. Na wyższym poziomie rozwoju cywilizacyjnego: a) ludzie mają większe oczekiwania; b) ludzie redukują potrzeby fizjologiczne; c) ludzie mają więcej potrzeb wyższego rzędu. 4. Do zaspokojenia potrzeb ludzkich konieczne są: a) środki, czyli dobra; b) celowe działania; c) dobra wolne. 5. Dobra ekonomiczne to są: a) przedmioty i usługi; b) inwestycje; c) kapitał. Програмні питання для самостійного вивчення теми Moje potrzeby od najistotniejszych do najmniej ważnych Тема 3. Bankowość (1 чверть, 5 семестр, 5-7 практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Сzasownik) 3.2. Pojęcie banku 3.3. Usługi bankowe i zasady działalności banków 3.4. Funkcje banków Навчальні завдання Завдання 1. Proszę odmienić czasowniki w czasie teraźniejszym. Pracować, móc, brać, rysować, myć, wstawać, pisać, kibicować. Chodzić, prosić, uczyć, wnosić, myśleć. Słuchać, oglądać, powtarzać, korzystać, rozmawiać. Завдання 2. Proszę podzielić czasowniki w cztery grupy według koniugacji: Uczyć, zbliżać, całować, marzyć, brać, ważyć, tworzyć, móc, wymślić, czytać, kochać, patrzeć, usłyszeć, śmieć, śpiewać, dać, gadać, zachwycać się, znać, wskazać, leżeć, płynąć, budować, pisać, wierzyć, chodzić, szukać, pozdrawiać, mierzyć, być. Завдання 3. Proszę połączyć podane rzeczowniki z odpowiednimi formami umieszczonych w nawiasach czasowników. Uczniowie (śpiewali, śpiewały), dzieci się (bawili, bawiły), dziewczynki (siedzieli, siedziały), chłopcy (pisali, pisały), żołnierze (maszerowali, maszerowały), wojska (walczyli, walczyły), drużyny (grali, grały), sportowcy (biegali, biegały), robotnicy (pracowali, pracowały), kobiety (pracowali, pracowały), zespoły (współzawodniczyli, współzawodniczyły), studenci się (uczyli, uczyły), ptaki (latali, latały).

11 Завдання 4. Wyrazy w nawiasach proszę podać w odpowiednich formach czasu przeszłego. WZÓR: (być) - byłem 1. Ja nigdy nie (chcieć) zostać lekarzem. Ale moi rodzice bardzo (chcieć). 2. Ty zawsze (mieć) szczęście do kobiet. My go raczej nie (mieć). 3. Adam już raz (lecieć) balonem. Czy wy też (lecieć)? 4. Kiedyś Anna często (zapominać) wyłączyć żelazko. Jej siostry też. 5. Ten obraz (wisieć) w naszej galerii. Dużo dobrych obrazów tam (wisieć). 6. Dziadek dwa tygodnie (leżeć) w szpitalu. Nasi sąsiedzi też tam (leżeć). 7. Ja zawsze (patrzeć) tylko na Annę. Moi koledzy też chętnie (patrzeć). 8. Ty nie (musieć) studiować wieczorami. Janek i Michał (musieć) to robić. 9. Wczoraj wieczorem (woleć) zostać w domu. Ale cieszę się, że wy (woleć) wybrać się do kina. Завдання 5. Proszę utworzyć za pomocą przedrostków postać dokonaną czasowników. Malować, pracować, leczyć, uczyć, kosić, grać, spać, nieść, dać, czyścić, sprzątać, bić. Завдання 6. Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas teraźniejszy. 1. Ja (iść) na wycieczkę do Wawelu. 2. Ty nie (móc) iść do biblioteki Narodowej. 3. W tej książce (być) dużo ciekawych opowiadań. Завдання 7. Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas przeszły. 1. Na szkolnym przedstawieniu (być) dużo widzów. 2. Na szerokich oknach (wiesieć) firanka. 3. O Jeziorach Mazurskich (śpiewać) piosenki. Завдання 8. Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas przyszły. 1. Jutro (zwiedzać) stare miasto. 2. Później (powędrować) wąskimi uliczkami. 3. Przy wejściach (być) malusieńkie okienko. Завдання 9. Proszę ułożyć zdania według wzoru. WZÓR: Pojadę z tobą na wieś. Czy mógłbym pojechać z tobą na wieś? 1. Napiję się gorącej herbaty. 2. Pójdziemy razem do teatru. 3. Napiszesz list do babci. 4. Odwiedzicie chorego kolegę wieczorem. Завдання 10. Podane zdania proszę przekształcić, używając form trybu rozkazującego. WZÓR: Możesz mi zrobić herbatę? Zrób mi herbatę. 1) Możesz przyjść punktualnie? 2) Możesz skończyć projekt? 3) Możecie śpiewać w chórze? 4) Możesz kupić gazetę? 5) Możecie uczyć się dobrze? Завдання 11. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty. POJĘCIE BANKU Bank przedsiębiorstwo zajmujące się gromadzeniem pieniędzy, inwestowaniem ich, udzielaniem kredytów oraz prowadzeniem operacji finansowych. Dochodami własnymi banku są odsetki od udzielanych kredytów oraz opłaty i prowizje za wykonywane usługi. Banki kumulują kapitały i drobne oszczędności, pełniąc funkcje rozliczenia pomiędzy różnymi podmiotami. Udzielając kredytu, banki kontrolują działalność gospodarczą kredytobiorcy, oceniając jego zdolność do spłaty zadłużenia. Bankowy Fundusz Gwarancyjny zabezpiecza interesy klientów banku. USŁUGI BANKOWE I ZASADY DZIAŁALNOŚCI BANKÓW Do usług bankowych zalicza się takie czynności, jak: przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych; udzielanie kredytów i pożyczek; usługi leasingowe; usługi doręczania pieniędzy; emisja i zarządzanie środkami płatniczymi (karty kredytowe, czeki); gwarancje i zobowiązania pozabilansowe; prowadzenie rachunków własnych i klientów; udział w emisji papierów wartościowych i usługi w tym zakresie; doradztwo finansowo-organizacyjne (strategie, fuzje, sprzedaż firm); usługi maklerów walutowych; zarządzanie i doradztwo portfelowe; przechowywanie i administrowanie papierami wartościowymi; usługi kredytowe; usługi sejfowe.

12 FUNKCJE BANKÓW Stabilność gospodarki i zaufanie do banków poprawiły się z chwilą powstania instytucji banku centralnego. We wszystkich krajach bank centralny pełni cztery zasadnicze funkcje: 1) jest bankiem banków; 2) prowadzi rozliczenia z rządem; 3) kontroluje krajową podaż pieniądza; 4) stabilizuje funkcjonowanie rynków finansowych. Z punktu widzenia makroekonomii szczególne znaczenie ma kontrola podaży pieniądza. Словник bank depozytowy депозитний банк bank handlowy торговельний банк doradztwo finansowo-organizacyjne фінансовоорганізаційне дорадництво drobne oszczędności дрібні заощадження kredytobiorca позичальник Завдання 12. Proszę połączyć w pary synonimy. A 1. operacja 2. certyfikat 3. bank 4. zobowiązanie 5. kryzys 6. rynek kruszec злиток kryzys pieniężny грошова криза kontrola контроль runy na banki руни на банки zdolność do spłaty здатність сплачувати zadłużenie заборгованість B a. centralny b. bankowa c. pieniężny d. depozytowy e. płatne f. finansowy Завдання 13. Proszę wskazać wyraz, który nie pasuje do szeregu. 1. Czek, certyfikat, weksel, podanie. 2. Bankier, finansista, pożyczkodawca, bankrut. 3. Woda, srebro, złoto, pieniądz. 4. Skarbiec, wystawa, sezam, sejf. 5. Bankructwo, bankiet, upadłość, niewypłacalność. 6. Ospały, żywiołowy, burzliwy, gwałtowny. Завдання 14. Proszę uzupełnić wyrazy brakującymi literami. Bankowoś_, ca_kowity, produkc_a, gał_zie, ekonom_a, kapita_, _wiatowy. Завдання 15. Proszę przetłumaczyć poniższy tekst na język ukraiński. Stabilność gospodarki i zaufanie do banków poprawiły się z chwilą powstania instytucji banku centralnego. Bank centralny realizuje w gospodarce narodowej szereg istotnych zadań związanych z obiegiem pieniężnym i zaopatrzeniem gospodarki w kredyt. Jest przede wszystkim odpowiedzialny za dopływ do gospodarki pieniądza gotówkowego i kreację przez banki komercyjne pieniądza kredytowego. Oprócz tego stwarza warunki do sprawnego przebiegu rozliczeń pieniężnych dokonywanych za pośrednictwem banków. Wykonując swoje podstawowe zadania w zakresie polityki pieniężnej bank centralny kieruje się postawionymi przed nim celami. We współczesnych rozwiniętych gospodarkach rynkowych takim niekwestionowanym celem długoterminowej polityki banku centralnego jest stabilność pieniądza. Завдання 16. Proszę uzupełnić zdania wyrazami z ramki w odpowiedniej formie gramatycznej. bank, kredyt, pieniądz papierowy, przedsiębiorstwo, wartościowy a) kumuluje oszczędności od wielu podmiotów i może udzielać stosunkowo dużych niewielkiej grupie kredytobiorców. b) Pieniądz gotówkowy dominował do XVIII w. Wówczas zaczęto wprowadzać, który z czasem wyparł pieniądz monetarny. Ten z kolei jest wypierany przez pieniądz bankowy. Prawdopodobnie w ciągu kilku najbliższych dziesięcioleci zniknie pieniądz gotówkowy. c) W gospodarce o rozwiniętym podziale pracy banki przejmują wiele czynności w zakresie gospodarki finansowej od i gospodarstw domowych. Zastępują podmioty w handlu papierami, dokonują emisji tych papierów, udzielają porad klientom. Тести для самоперевірки знань Proszę wskazać właściwe zakończenie zdania. 1. Do usług banku zalicza się : a) usługi kredytowe;

13 b) ochrona depozytów; c) prawo klientów do wyboru banku. 2. Centralny bank państwa: a) systematycznie monitoruje sytuacje na rynku finansowym i podaż pieniądza; b) świadczy usługi bankowe instytucjom rządowym; c) zajmuje się emisją pieniądza. 3. Zasady, na których opiera się działalność banków to: a) niepublikowanie informacji o banku; b) takie same zasady postępowania uzdrawiającego, upadłościowego i likwidacyjnego; c) rozwój dzięki zyskowi osiąganemu z działalności banku. 4. Instrumentami na rynku finansowym są: a) poziom stóp procentowych; b) poziom cen; c) operacje otwartego rynku. Програмні питання для самостійного вивчення теми 1. Znaczenie banków w życiu społecznym 2. Centralne banki Ukrainy oraz Polski План практичного заняття 8 1. Модульна контрольна робота Модуль 2. Pieniędzy. Przedsiębiorstwo rodzinne. Przedsiębiorstwo państwowe. Теми практичних занять в межах модуля (5 семестр, 2 чверть, 9-16 практичне заняття) Тема 4. Pieniędzy (2 чверть, 5 семестр, 9-10 практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Przymiotnik) 4.2. Pieniądz 4.3. Funkcje pieniądza 4.4. Współczesne rodzaje pieniądza Навчальні завдання Завдання 1. Proszę utworzyć stopień wyższy i najwyższy od podanych przymiotników według wzoru. WZÓR: ładny ładniejszy najładniejszy Ciepły, śmieszny, ciekawy, łatwy, głupi, zdolny, świeży, trudny, delikatny, ciemny, stary, smaczny, bogaty, jasny. Завдання 2. W miejsce kropek proszę wstawić odpowiednie do kontekstu formy przymiotników podanych w nawiasach. Małgosia jest bardzo (ładna) dziewczyną. Od (wczesne) dzieciństwa podobała się wszystkim, ponieważ oprócz (bujny) blond włosów ma (niebieskie) oczy z (długie) rzęsami i (ciemne) brwiami. Jest dziewczyną bardzo (zgrabna), (średni) wzrostu, o (smukłe) nogach i (zaokrąglone) kształtach. Poza (niewtpliwe) jest w dodatku bardzo (miła) i (towarzyska) dziewczyną. Z (uroczy) uśmiechem na twarzy potrafi sobie zjadnać nawet (najwięksi) ponuraków. Uroku dodają jej także (wykwintne) stroje, a ma ich bardzo dużo. Lubuje się w kolorach (błękitne) i (zielone). Zawsze dba o to, żeby wszystkie części garderoby były właściwie dobrane. Nigdy naprzykład nie wkłada do (niebieska) spódniczka (pomarańczowa) bluzki, czy (brązowe) butów. Trzeba przyznać, że każdy mężczyzna chciałby mieć taką (miła) i (elegancka) żonę jak Małgosia! Завдання 3. Proszę wstawić formę stopnia wyższego przymiotników. Ten aktor jest przystojnym, ale mój chłopak jest. Zofia jest pracowita, ale Irena jest. Pierwsze ćwiczenie jest trudne, ale drugie jest. Jacek jest grzeczny, ale Adaś jest. Płaszcz jest ciepły, al kożuch jest. Mój pies jest silny, ale pies sąsiadów jest. Ta torebka jest tania, ale ta beżowa jest. Ta pani jest młoda, ale moja ciocia jest.

14 Завдання 4. Proszę utworzyć formy liczby mnogiej. Miły staruszek, miły pies, dziesiejszy pogląd, dziesiejszy młodzieniec, uroczy wiersz, uroczy kolega, wierny przyjaciel, wirny pies, cichy klasztor, cichy człowiek, gruby mężczyzna, gruby sweter, dobry kot, dobry ojciec, twardy facet, twardy kamień. Завдання 5. Proszę przepisać tekst, podkreślić przymiotniki wraz z wyrazami, które ich określają oraz ustalić ich przypadek, liczbę i rodzaj. Późny, pogodny sierpniowy wieczór ma swój nieprzeparty urok. Jakże lubię o takiej porze położyć się pod chłodnym, roziskrzonym niebem i patrzeć w gwiazdy! W dzień, gdy nawet mam czas, by spojrzeć w górę, wzrok zatrzymuje się na matowym, ciepłym błękicie, który wydaje się jedwabiem namiotu rozpiętego szczelnie nad nami. Trudniej wtedy wierzyć astronomom, dowodzącym, że żyjemy wraz z całą Ziemią w wielkiej pustce, w której żeglujemy z niepoprawną prędkością. Dopiero nocne wygwieżdżone niebo otwiera przed naszymi oczyma swą głębię. Leżąc tak pod gwiazdami, obserwuję, jak jedne gwiazdy znikają na horyzoncie, a inne się pokazują. Завдання 6. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty. PIENIĄDZ Pieniądz to powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik ich wartości, także środek tezauryzacji oraz środek zwalniania z zobowiązań, może nim być cokolwiek, co będzie akceptowane przy płatnościach za dobra i usługi. Ze względów praktycznych, pieniądze powinny posiadać następujące właściwości: poręczność współczesne pieniądze muszą być na tyle nieduże i lekkie, żeby ludzie mogli je z łatwością nosić przy sobie; stabilność wartość pieniądza powinna być mniej więcej taka sama dzisiaj, jak i jutro, nie powinna podlegać większym wahaniom w czasie. W krajach, gdzie wartość pieniądza zmienia się (rośnie lub spada), ludzie będą gromadzili pieniądze, gdy będą oczekiwać wzrostu ich wartości, a wydawali je możliwie najszybciej, gdy będą uważali, że wartość ich będzie maleć z dnia na dzień. Zarówno jedno, jak i drugie działanie może być bardzo szkodliwe dla gospodarki; trwałość materiał wybrany na pieniądz musi być odpowiednio trwały. Z tego powodu większość krajów do produkcji pieniędzy stosuje papier wysokiej jakości; jednolitość pieniądze (monety czy banknoty) o takich samych nominałach powinny mieć identyczną wartość; podzielność jedną z podstawowych zalet pieniądza jest możliwość jego podziału; rozpoznawalność pieniądze powinny być łatwo rozpoznawalne i trudne do podrobienia. Jakość papieru oraz specjalne znaki graficzne sprawiają, że współczesne pieniądze są trudne do sfałszowania. FUNKCJE PIENIĄDZA Pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Środek wymiany pośrednictwo w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany. Miernik wartości towarów. Pieniądz jest również miernikiem wartości w jednostkach pieniężnych podawane są ceny, dzięki którym można porównywać różne towary. Środek płatniczy to znaczy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłatą. Środek gromadzenia oszczędności. Pieniądz spełnia jeszcze jedną bardzo ważną rolę jest środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia oszczędności. Środek wymiany międzynarodowej. Tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. WSPÓŁCZESNE RODZAJE PIENIĄDZA W nowoczesnej gospodarce występują różne formy pieniądza: zdawkowy (zwany bilonem) są to monety wybite z niepełnowartościowego materiału, czyli metali nieszlachetnych; papierowy jest obecnie podobnie jak bilon niewymienialny na złoto, ma wartość niezależną od materiału, z którego jest wyprodukowany; bankowy jest nazywany inaczej bezgotówkowym lub żyrowym. Ma on postać zapisu na rachunku depozytowym w banku;

15 elektroniczny jest pieniądz zakodowany na karcie magnetycznej w postaci elektronicznych impulsów. Словник kwit depozytowy депозитна квитанція lokata bankowa банківський внесок niepełnowartościowy неповновартісний odroczony відстрочений oferta пропозиція płatność transferowa трансфертний платіж polecenie przelewu платіжне доручення przekształcać перетворювати Завдання 7. Proszę połączyć w pary synonimy. A 1. precyzyjny 2. wymienny 3. kształtowany 4. depozytowy 5. skala przelew перелив rozliczenie inwestycji розрахунок інвестування spłaсony погашений transakcja wymienna обмінна операція umowa договір upaństwowiony одержавлений żyrować переводити вексель B g. dokładny h. zamienny i. formowany j. lokatowy k. rozpiętość Завдання 8. Proszę wskazać wyraz, który nie pasuje do szeregu. 1. globalny, ogólny, pojedynczy, całościowy; 2. obiektywny, bezstronny, sprawiedliwy, stronniczy; 3. kradzież, kredyt, pożyczka, wynajem; 4. pieniądze, długi, dewizy, weksel; 5. obrachunkowy, płatniczy, karny; 6. złoto, srebro, papier, weksel. Завдання 9. Proszę uzupełnić brakujące litery w wyrazach. Podzielno, _rodek, ce a charakterysty na, wła iwość, pieniądz kru cowy, rozpoznawalno, sk_ra bydl_cy, za_iłek. Завдання 10. Proszę przetłumaczyć zdania na język polski. 1. Гроші це специфічний товар, який виконує роль загального еквівалента і володіє властивістю обмінюватися на будь-який товар. 2. Роль грошей як міри вартості полягає у їх здатності вимірювати вартість товарів та їх цін. 3. За умов металевого грошового обігу функцію нагромадження виконували повноцінні та реальні гроші золото і срібло. 4. Металеві гроші спочатку з явилися як різної форми та ваги шматки металу. 5. Епоха паперових грошей виникла на основі кредитних грошей. 6. Електронні гроші використовуються їх власниками за допомогою електронної системи банківських послуг. 7. Суть грошей глибше пізнається в процесі їх функцій. 8. Портативність здатність грошей легко переношуватися, бути невеликими, щоб люди могли їх носити і використовувати. 9. З появою грошей завершився процес розвитку форм вартості. 10. Гроші як особливий вид товару є вічним супутником товарів у сфері обігу. Тести для самоперевірки знань Proszę wskazać właściwe zakończenie zdania. 1. Cechą charakterystyczną gospodarki towarowo-pieniężnej jest obsługa obrotu towarów i usług za pośrednictwem: a) towarów; b) pieniądza; c) kredytów. 2. Najstarszą funkcją pieniądza jest: a) miernik wartości towarów; b) środek wymiany; c) środek wymiany międzynarodowej. 3. Pierwszymi formami pieniądza były: a) monety; b) towary; c) kawałki metalów szlachetnych. 4. W nowoczesnej gospodarce: a) pieniądz nie jest wymieniany na złoto; b) występuje tylko pieniądz oparty na zaufaniu; c) powszechnie wykorzystuje się pieniądz elektroniczny.

16 5. Bank Narodowy ma prawo: a) emisji pieniędzy; c) sprzedaży papierów wartościowych. b) zniszczenia nadwyżek pieniędzy; Програмні питання для самостійного вивчення теми 1. Historia rozwoju systemów pieniężnych 2. Pieniędzy różnych krajów Тема 5. Przedsiębiorstwo rodzinne (2 чверть, 5 семестр, практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Imiesłów) 5.2. Od przedsiębiorstwa rodzinnego do rodziny przedsiębiorczej 5.3. Zalety oraz wady przedsiębiorstwa rodzinnego Навчальні завдання Завдання 1. Proszę przeczytać zdania oraz wypisać imiesłowy według wzoru. WZÓR: Imiesłowy przymiotnikowe czynne Imiesłowy przymiotnikowe bierne chłopa orzącego ziemię umowę, zawartą między chłopami 1. Umowę, zawartą między chłopami, spełniono jak najściślej (Prus). 2. Kiedy się na ten obraz patrzy, spostrzega się chłopa orzącego ziemię na wysokim brzegu morza, pastucha pasącego obojętnie swoje stado, wędkarza, który wyciąga z morza swoje wędki, miasto spokojne w oddali (Iwaszkiewicz). 3 W północnym krańcu doliny widać gromadkę pagórków stojących pojedynczo jak kopce (Prus). 4. Gwałtowny ruch wszystkich, dążących do domów, śpieszących przed policyjną godziną, aby dostać się do tramwaju, przykrywał tłumem cywilnych ubrań rzadkie już o tej chwili mundury (Iwaszkiewicz). Завдання 2. Proszę przekształcić zdania według wzoru. WZÓR: (kochać) kochany. Agato! Nie jestem z ciebie (zadowolić). Pomyśl tylko. Wracam z pracy (zmęczyć). A w domu co na mnie czeka? (Przypalić) obiad. Ty nawet nie wiesz, jak wygląda dobrze (zrobić) bigos. Mój pokój jest od trzy dni (nie sprzątać). Okna (nie myć). Koszule (nie prasować). Rozumiesz więc, że mogę być (zdenerwować). Ja nie wiem, co ty robisz cały dzień. Kiedy dzwonie do ciebie, telefon jest (zająć). Czy tak zachowuje się (zakochać) kobieta? Przecież masz wszystko. Jesteś dobrze i modnie (ubrać). Nawet mieszkanie zostało (umeblować) tak, jak ty chciałaś. Drugi telewizor był (kupić) specjalnie dla ciebie. To smutne, ale czuję się (oszukać). A nasze dziecko? Stefan ma dopiero trzy lata i już wiadomo, że jest źle (wychować). Widzę, że jesteś (zapłakać), ale problem musi być (omówić) do końca. Tak dalej być nie może. Ja nie muszę być (nosić) na rękach ani stale (chwalić). Chcę być (kochać), (szanować) i dobrze (karmić). To wszystko. Smacznego, Agato. Завдання 3. Proszę przekształcić wyrazy według wzoru. WZÓR: (zapominać) zapominając lub (zagrać) zagrawszy. (czekać) na transmisję meczu piłkarskiego jestem zawsze trochę zdenerwowany. (spacerować) po pokoju i (spoglądać) na zegarek, emocjonuję się jeszcze bardziej. Myszlę wtedy, (pić) piwo i (palić) papierosy, że życie kibica sportowego nie jest łatwe. (włączyć) jednak telewizor i (uspokoić się) trochę myślę już tylko o piłce nożnej. (siadać) przed ekranem, zapominam o wszystkim. A (zapominać) jestem po prostu szczęśliwy. (śmiać się) i (krzyczeć), reaguję spontanicznie na to, co dzieje się na boisku. (zobaczyć) ulubionych graczy klubu Legia Warszawa, staję się jednym z nich. (mieć) takich kolegów czuję się doskonale. (wiedzieć) jednak, jak dzisiaj grają, stresuję się. (zarabiać) tak duże pieniądze, powinni być najlepsi. Zaczynam rozumieć, że kibicować im robię błąd. (zrozumieć) to, tracę nadzieję. A (stracić) ją, zaczynam być impulsywny. (wstać) zaciskam pięści. (kopać) mocno telewizor, manifestuję swoje niezadowolenie. Nie (czekać) na wynik meczu wychodzę z domu. Ale (znaleźć się) na ulicy przypominam sobie, że jest zima i pada śnieg. (wracać) więc szybko myślę o piłkarzach, którzy zmarnowali mój czas i telewizor. Завдання 4. Czasowniki w nawiasach proszę podać w formie imiesłowu na wszy, -łszy. (Położyć się) spać, Piotr nie mógł usnąć. (Zjeść) obiad, poszliśmy na spacer.

17 (Napisać) list, wysłałem go natychmiats. (Przyjść) za wcześnie, musiałem czekać na Ewę do czwartej. (Obejrzeć) wystawę, wróciłem do domu. (Zamknąć) drzwi, Ewa szybko pobiegła na przystanek. (Usiąść) do stołu, gości zaczęli jeść. (Znaleźć) klucze, otworzyłem drzwi. Завдання 5. Proszę przekształcić zdania według wzoru. WZÓR: Kiedy kupowałam tego kota, nie wiedziałam, że będę miała z nim tyle kłopotów. Kupując tego kota, nie wiedziałam, że będę miała z nim tyle kłopotów. 1. Kiedy spacerowałam po parku, spotkałam Piotra. 2. Usłyszałem tę wiadomość, gdy jadłem obiad. 3. Kiedy czekaliśmy na profesora, rozmawialiśmy o egzaminie. 4. Myszlałem o Ewie, gdy kupowałem ten present. 5. Kiedy oglądaliśmy wystawę, rozmawialiśmy o impresjonizmie. 6. Kupiłam ten zegarek, kiedy byłam w Szwajcarii. Завдання 6. Od podanych niżej czasowników proszę utworzyć, według wzoru, imiesłowy przysłówkowe współczesne. WZÓR: czytać czytają czytając. Nieść, jeść, kłaść, kupować, siedzieć, rozumieć, wiedzieć, bawić się. Завдання 7. Proszę przeczytać i przetłumaczyć teksty. OD PRZEDSIĘBIORSTWA RODZINNEGO DO RODZINY PRZEDSIĘBIORCZEJ Przedsiębiorstwo rodzinne zawsze było, jest i będzie jedną z głównych sił napędowych tworzenia dobrobytu oraz zatrudnienia w europejskim czy ogólnoświatowym środowisku gospodarczym. Przedsiębiorstwо rodzinne to jest przedsiębiorstwo, w którym rodzina posiada taki udział w strukturze własności firmy, który pozwala jej w wystarczającym stopniu na kontrolę działań firmy, lub posiada reprezentację w organach zarządzających, pozwalającą jej na ingerencję w bieżące zarządzanie firmą. Ponadto, przedsiębiorstwo rodzinne powinno podejmować działania mające na celu przekazanie własności i związanych z nią wartości następnemu pokoleniu. Tradycyjnie przedsiębiorstwo rodzinne jest utożsamiane z małym i średnim biznesem (MSP). ZALETY ORAZ WADY PRZEDSIĘBIORSTWA RODZINNEGO Wady przedsiębiorstwa rodzinnego Bez wątpienia możemy jednak wyróżnić też zagrożenia, które w szczególny sposób i z dużą częstotliwością wpływają na firmy rodzinne. Należą do nich: nieporozumienia wynikające z tytułu różnic pomiędzy własnością a zarządzaniem przedsiębiorstwem; opóźnienia w przekazywaniu uprawnień i władzy; konflikt na tle więzów charakterystycznych dla rodziny a więzów kontraktowych właściwych dla firmy, które powinny być wartościowane na podstawie tego, co jest, a nie tego, co powinno być; nieadekwatność postępowania w zakresie wynagrodzeń i dochodów od zainwestowanego kapitału w stosunku do ogólnie panujących reguł rynku i prądów ekonomicznych; wiara w niezatapialność, czyli szczególną odporność na błędy. Zalety przedsiębiorstwa rodzinnego Upadek może grozić firmie rodzinnej z wyżej opisanych powodów, ale z drugiej strony przedsiębiorstwo rodzinne może posiadać zalety i mocne strony, które wynikają z jego istoty. Możemy wyróżnić tu dwie grupy: jedność i zwartość oraz zgodność i skłonność do kompromisu oparte na związkach rodzinnych. Jedność pomiędzy ludźmi, harmonia, jeżeli chodzi o preferencje i sposób pracy, przekłada się na wspólnotę interesów członków rodziny, którzy są zatrudnieni w firmie, i tych, którzy są jej właścicielami. Z drugiej strony, jeżeli mamy zaufanie i jedność, ułatwiony jest przepływ informacji i zwartość kanałów komunikacyjnych, nadających temu procesowi intensywność i płynność, co eliminuje niepotrzebne bariery. Zgodność i skłonność do kompromisu, czyli wola do poświęcenia się, długookresowego zaangażowania wiedzie firmy rodzinne do jak najszczęśliwszego końca. Prowadzi to do samodoskonalenia się członków rodziny i adekwatnego działania.

18 dążyć прямувати dysponować розпоряджатися podejmować здійснювати podmiot суб єкт posiadać володіти postęp прогрес powodzenie успіх powód привід raport документ Словник wspierać підтримувати współszesny сучасний zaburzenie порушення zaleta перевага zanik зникнення zarządzanie управління zaufanie довіра zbytni, nadmierny надмірний zdolność здатність, здібність Завдання 8. Prawda czy fałsz? Proszę zakreślić prawidłową odpowiedź. Zdania Prawda Fałsz 1. Biznes rodzinny jest bardziej ryzykowny od pozostałych rodzajów biznesu. 2. Motorem rodzinnego biznesu nie jest zysk. 3. Przedsiębiorstwo rodzinne jest siłą napędową tworzenia dobrobytu oraz zatrudnienia w środowisku gospodarczym. 4. W przedsiębiorstwie rodzinnym rodzina nie odgrywa głównej roli. 5. Przedsiębiorstwo rodzinne powinno podejmować działania mające na celu tylko zwiększenie dochodów. 6. Przedsiębiorstwo rodzinne jest utożsamiane z małym oraz średnim biznesem. 7. W Unii Europejskiej na 100 przedsiębiorstw 25 to przedsiębiorstwa rodzinne. 8. Przedsiębiorstwa rodzinne upadają z powodów, które nie dotyczą innych firm. 9. Opóźnienie w przekazywaniu uprawnień i władzy jest jednym z powodów upadku firm rodzinnych. Завдання 9. Proszę połączyć w pary synonimy. A 1. nadmierny 2. powodzenie 3. układ 4. teraz 5. mieć 6. zalety B a. sukces b. obecnie c. zbytni d. posiadać e. mocne strony f. struktura, budowa Завдання 10. Proszę wskazać wyraz, który nie pasuje do szeregu. 1. nieporozumienie, nieadekwatność, konflikt, trudności; 2. zalety, mocne strony, wady; 3. słabości, wady, słabe strony, zalety; 4. jedność, zwartość, zgodność, słabość, skłonność do kompromisu, zaufanie; 5. zaburzenie, sukces, naruszenie, zakłócenie, poruszenie; 6. wykonywać, prowadzić, robić, zajmować się, posiadać; 7. utworzenie, założenie, powstanie, dysponowanie; 8. wynagrodzenie, dochód, zysk, koszty, płaca. Завдання 11. Proszę uzupełnić wyrazy brakującymi literami. Po_o_ze_ie, s ces, ko ty, s_a_o_ć, zb ni, kom_r_mi_, pos p, o rona, je_n ć, wi_zy, na dowy, wyna od_en_e. Завдання 12. Proszę przetłumaczyć zdania na język polski. Сімейне підприємство є економічним агентом в сфері господарювання. Сімейне підприємство має переваги та сильні сторони, які виникають з його сутності. В сімейному підприємстві сім я посідає значну частку в структурі майна підприємства. Тести для самоперевірки знань Proszę wskazać właściwe zakończenie zdania. 1. Biznes jest działalnością nastawioną na: a) koszty; b) zysk; c) wydatki. 2. Każdy, kto dysponuje odpowiednim kapitałem, ma: a) dochody; b) koszty; c) władzę ekonomiczną. 3. Przedsiębiorstwo rodzinne to przedsiębiorstwo: a) które podejmuje działalność gospodarczą;

19 b) w którym rodzina posiada odpowiednią reprezentację w organach zarządzających; c) którego właścicielem może być ktokolwiek. 4. Wynagrodzenie członków rodziny, którzy pracują w firmie, powinno być: a) takie jak jej właściciela; b) zgodne z zasadami i strukturą płac w firmie; c) zgodne z ustawodawstwem państwa. 5. Upadek może grozić przedsiębiorstwu rodzinnemu, jeżeli: a) przedsiębiorstwo nie jest dochodowe; b) nie ma wspólnoty interesów członków rodziny, zatrudnionych w firmie; c) członkowie rodziny ufają sobie nawzajem. Програмні питання для самостійного вивчення теми 1. Znane przedsiębiorstwo rodzinne w świecie 2. Czy chciałbyś (chciałabyś) mieć swoje rodzinne przedsiębiorstwo? Тема 6. Przedsiębiorstwo państwowe (2 чверть, 5 семестр, практичне заняття): План практичного заняття Powtarzanie gramatyki (Liczebnik) 6.2. Przedsiębiorstwo państwowe Навчальні завдання Завдання 1. Wyrażenia w nawiasach proszę podać w odpowiedniej formie. Cyfry proszę napisać słowami. Przed (3 dni) przyjechał na urlop do Krynicy Morskiej profesor Elokwencjusz Intelekt. Zamieszkał wraz z żoną, (2 córki), (2 synów) i (4 kot) w willi U Neptuna. Profesor Intelekt jest wybitnym uczonym. Mówi biegle (8 języków). Współpracuje z (5 uniwersytetów zagranicznych) i (7 towarzystw naukowych). Co roku kieruje (2 lub 3 prace doktorskie). Sam również dużo pisze i publikuje. Jest bardzo pracowity. Poza (4 tygodnie) spędzonymi latem w Krynicy Morskiej w ciągu roku więcej nie wypoczywa. Завдання 2. Proszę uzupełnić tekst poprawnymi, słownymi formami cyfr podanych w nawiasach zgodnie z przykładem. WZÓR: Ta znana piosenkarka powróciła na scenę po trzech latach (3 + rok) nieobecności. Wcześniej było kilkanaście miesięcy koncertów i promocje wszystkich (4 + płyta). Trzeba było zwolnić tempo. Charakterystyczny głos brzmi świeżo jak zawsze, ale ona wydaje się dojrzalsza i szczęśliwsza. Słynna Brytyjka mówi: Mieszkam z mężem i (2 + dziecko) w Irlandii, (9 + mila) od Dublina, więc równocześnie i nad morzem, i w górach. W piwnicy jest studio, mam więc pod (1 + dach) swoją muzykę i swoje życie prywatne. W tym roku skończę (30 + rok) i jestem szczęśliwa jak nigdy. Завдання 3. W miejsce kropek proszę wstawić odpowiednie do kontekstu formy liczebników podanych w nawiasach. Urodziłem się na wsi w (1962) roku. Od (3) do (5) roku życia chodziłem do przedszkoła. Kiedy miałem (5) lat, rodzice przeprowadzili się do miasta, gdzie w (6) roku życia zacząłem chodzić do zerówki, a po jej ukończeniu, mając (7) lat wstąpiłem do szkoły podstawowej. Przez pierwsze (4) lata nauki nie miałem żadnych kłopotów, ale później było trochę gorzej, bo w (12) roku życia zachorowałem na gruźlicę. Przez (3) miesiące byłem w szpitalu, a przez (10) miesięcy w sanatorium. Straciłem więc (1) rok nauki. Szkołę podstawową ukończyłem jednak w terminie. Mając (14) lat wstąpiłem do liceum. Maturę zdałem po (4) latach. Nie dostałem się w (1) roku po maturze na studia, tak że musiałem przcować przez (9) miesięcy. Studia rozpocząłem w (1981) roku, a ukończyłem (5) lat później. Od (1986) roku pracuję na Politechnice do dziś. Завдання 4. W miejsce kropek proszę wstawić odpowiednią formę wyrazową liczebników podanych w nawiasach. Mam (2) braci i (1) siostrę. Uważam jednak, że (3) rodzeństwa to za mało. Moja koleżanka ma (5) braci i (2) siostry. Różnica wieku między nimi jest niewielka. bo od (1) do (3) lat. Cała (8) stanowi bardzo zgraną paczkę. Między (7) a (8) wieczorem cała rodzina stara się być w domu, żeby wspólnie spędzić przynajmniej (1) godzinę dziennie. Telewizję oglądają rzedko, najwyżej (2) godziny, bo zawsze mają tyle swoich spraw, że i bez tego nie kładą się spać przed (11).

20 Завдання 5. Proszę odczytać następujące daty Завдання 6. Proszę przeczytać i przetłumaczyć tekst. PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE Przedsiębiorstwo państwowe (PP) jest to przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem jest państwo. Jest ono osobą prawną, do której stosuje się przepisy ustawy o przedsiębiorstwach państwowych. W Polsce oznaczenie Przedsiębiorstwo Państwowe dotyczy wielu podmiotów o różnej skali działania, np. Poczta Polska, Telegraf i Telefon PP, PP Motozbyt, Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielną jednostką samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Osobowość prawna zapewnia przedsiębiorstwu możność samodzielnego działania. Jako osoba prawna przedsiębiorstwo państwowe może dokonywać czynności w zakresie prawa cywilnego, a więc samodzielnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, kierując się własnym interesem i podejmując własne decyzje. Jednocześnie przedsiębiorstwo samo ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania. Zasadniczym aktem prawnym regulującym tryb tworzenia, likwidacji oraz organizację i działalność przedsiębiorstw państwowych jest ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 1981 r. (wielokrotnie nowelizowana). Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone przez naczelne, centralne lub terenowe organy administracji państwowej oraz przez Narodowy Bank Polski (NBP) i banki państwowe. Organy, które tworzą przedsiębiorstwo, nazywane są organami założycielskimi. Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego następuje w wyniku wydania aktu administracyjnego aktu o utworzeniu przedsiębiorstwa. Organami rejestrującymi są sądy. Organami przedsiębiorstwa państwowego są: ogólne zebranie pracowników (delegatów); rada pracownicza; dyrektor przedsiębiorstwa. Organy przedsiębiorstwa państwowego samodzielnie podejmują decyzje dotyczące prowadzonej przez to przedsiębiorstwo działalności gospodarczej. Stosunki nawiązywane przez przedsiębiorstwo państwowe z innymi podmiotami w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej regulowane są przeważnie przepisami prawa cywilnego i handlowego. Словник analiza sprawozdania rocznego i bilansu аналіз річного звіту та балансу analiza wykonania umów аналіз виконання договорів dokonywanie rocznej oceny działalności проведення річної оцінки діяльності dotyczyć стосуватися forma uczestnictwa w zarządzaniu форма участі в управлінні kierując się własnym interesem керуючись власним інтересом łączenie, podział i likwidacja злиття, поділ і ліквідація nabywać prawa набувати права ogólne zebranie pracowników загальні збори працівників organy samorządu органи самоврядування organy założycielskie засновницькі органи osobowość prawna правоздатність podejmowanie uchwał прийняття ухвал Завдання 7. Proszę połączyć w pary synonimy. A 1. jednostka gospodarcza 2. państwo 3. samodzielność 4. dyrektor podejmоwać własne decyzje приймати самостійні рішення podział zysku поділ прибутку ponosić odpowiedzialność za нести відповідальність за prowadzić działalność operatywną здійснювати оперативну діяльність przepisy положення skalа działania масштаб діяльності statut przedsiębiorstwa статут підприємства tworzenie, likwidacja oraz organizacja i działalność przedsiębiorstw створення, ліквідація і діяльність підприємств ustawа закон wyrażanie opinii we wszystkich sprawach вираження думки у всіх справах zasadniczy akt prawny основний (принциповий) законодавчий акт B a. niezależność b. robotnik c. przedsiębiorstwo d. stosunki