Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Jak poruszać się po

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Agnieszka Żychalak Jak poruszać się po RYNKU PRACY Przewodnik dla osób z niepełnosprawnością Publikacja opracowana w ramach projektu realizowanego przez Biuro Karier UMK Kompetencje Dla Przyszłości rozwój potencjału zawodowego studentów i absolwentów UMK projekt realizowany w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

2 Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Autor: Agnieszka Żychalak Redakcja: Anna Bielawiec-Osińska Projekt okładki: Beata Podwojska & Anna Bielawiec-Osińska Fotografia na okładce: Tomasz Kamiński Na zdjęciu: Beata Wachowiak-Zwara Korekta i skład: White Plum Druk: Drukarnia Cyfrowa UMK Wydanie pierwsze Toruń 2012 Publikacja dystrybuowana bezpłatnie Przy publikowaniu prosimy o podanie źródła

3 SPIS TREŚCI Wstęp dlaczego warto pracować?... 5 Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery Jak szukać pracy? Otwarty i chroniony rynek pracy Osoba z niepełnosprawnością w powiatowym urzędzie pracy (PUP) Oferty pracy w Internecie i prasie Niepubliczne instytucje rynku pracy Targi i giełdy pracy Ukryty rynek pracy Przydatne ustawy Jak rozmawiać z pracodawcą o swojej niepełnosprawności? Dokumenty aplikacyjne Rozmowa kwalifikacyjna Jakie korzyści ma pracodawca zatrudniając osobę z niepełnosprawnością? System Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR) Zwrot kosztów na przystosowanie miejsca pracy osoby niepełnosprawnej Zwrot kosztów za szkolenie niepełnosprawnego pracownika Koszty asystenta osoby niepełnosprawnej Uprawnienia niepełnosprawnych pracowników, czyli co pracownik i pracodawca muszą wiedzieć Czas pracy osób z niepełnosprawnością Dodatkowa przerwa w pracy Urlop pracownika z niepełnosprawnością Jeśli nie umowa o pracę to co? Umowy cywilnoprawne (zawierane na podstawie kodeksu cywilnego) Staż Wolontariat Przedsiębiorczość Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne Organizacje i instytucje pomagające osobom niepełnosprawnym w poruszaniu się na rynku pracy Fundacja Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych (FAZON) Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON) Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK w Toruniu Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo... 59

4 Organizacje i instytucje pomagające osobom niepełnosprawnym w poruszaniu się na rynku pracy z terenu woj. kujawsko-pomorskiego Centrum Integracji Społecznej im. Jacka Kuronia w Bydgoszczy Klub Integracji Społecznej Wiatrak Organizacje i instytucje pomagające osobom niepełnosprawnym w poruszaniu się na rynku pracy spoza terenu woj. kujawsko-pomorskiego Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych Centrum Integracji Społecznej we Wrocławiu Fundacja Fuga Mundi Fundacja Pomoc Maltańska Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne Rynek pracy dla osób niepełnosprawnych w woj. kujawsko-pomorskim tendencje Dobre praktyki katalog firm przyjaznych osobom niepełnosprawnym Pracodawcy z woj. kujawsko-pomorskiego Pracodawcy spoza woj. kujawsko-pomorskiego Sylwetki osób z niepełnosprawnością, które odniosły sukces zawodowy Marek Plura Piotr Kopyciński Beata Wachowiak-Zwara Marcin Czerny Agata Pruszyńska Małgorzata Jarocińska Jadwiga Gajewska Magdalena Okulewicz Seweryn Smorga Zakończenie Bibliografia Instrukcja dla pracodawcy jak zatrudnić osobę z niepełnosprawnością krok po kroku

5 WSTĘP DLACZEGO WARTO PRACOWAĆ? Praca jest jedną z podstawowych form aktywności i kluczowym elementem życia każdego człowieka, również dotkniętego niepełnosprawnością. Dzięki pracy zaspokajane są bowiem różnego rodzaju podstawowe potrzeby, nie tylko ekonomiczne, ale też biologiczne, kulturowe i przede wszystkim społeczne. Dlatego też w przypadku osób z niepełnosprawnością, które są szczególnie narażone na wykluczenie społeczne, posiadanie pracy jest warunkiem pełnej integracji. Praca jest więc podstawą skutecznej rehabilitacji społeczno-zawodowej osób z niepełnosprawnością. Budując niezależność ekonomiczną wpływa na poczucie stabilizacji życiowej, poczucie bezpieczeństwa, podnosi poziom samooceny, ale też sprawia, że pracująca osoba z niepełnosprawnością jest postrzegana przez otoczenie jako pełnoprawny obywatel. Pracująca osoba z niepełnosprawnością może się rozwijać, naby- Pracująca osoba z niepełnosprawnością wać kompetencje społeczne, wchodzić w interakcje z otoczeniem na zasadach partnerskich. Płynąca jest postrzegana przez z pracy konieczność wypełniania obowiązków narzuca rytm dnia i tygodnia, przez co organizuje życie otoczenie jako i mobilizuje do regularnej aktywności, również pozazawodowej. Mobilizuje do podejmowania nowych pełnoprawny obywatel. wyzwań, podnosi poziom zadowolenia z życia i nadaje mu sens. Współczesny rynek pracy w Polsce nie jest jeszcze niestety w pełni gotowy na przyjęcie osób z niepełnosprawnością. Wysokie bezrobocie dotyka również osoby w pełni sprawne. Niepełnosprawni muszą więc pokonywać wiele barier, nie tylko architektonicznych, ale i mentalnych, aby wejść na ścieżkę zawodową. Z przedstawionej w niniejszej publikacji diagnozy wynika, że osoby z niepełnosprawnością, które posiadają wyższe wykształcenie mają dużo większe szanse na uzyskanie zatrudnienia niż gorzej wykształceni. W wyścigu o pracę muszą bowiem konkurować z kandydatami pełnosprawnymi, a posiadany dyplom stanowi dla pracodawców dodatkowy atut. Nie daje on jednak gwarancji zatrudnienia. Osoba z niepełnosprawnością musi być nie tylko wykształcona, ale też zdeterminowana i wytrwała, ponieważ musi pokonać na drodze kariery wiele barier. W niniejszej publikacji zawarte zostały informacje, które mogą pomóc aktywnym osobom z niepełnosprawnością w poszukiwaniu pracy. Wstęp dlaczego warto pracować? 5

6 Zawartość rozdziału Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery stanowi podpowiedź jak szukać pracy i jak rozmawiać z pracodawcą o posiadanej niepełnosprawności, aby nie stanowiła ona bariery lecz atut. Zatrudnienie pracownika z niepełnosprawnością jest bowiem bardzo korzystne finansowo dla pracodawcy, a przywileje pracowników posiadających orzeczenia nie są tak obciążające pracodawców, jak się im powszechnie wydaje. Każda forma aktywności zawodowej działa na korzyść osoby z niepełnosprawnością, Należy jednak pamiętać, że praca to nie tylko zatrudnienie etatowe. Zwłaszcza na początku kariery lub po dłuższej przerwie w zatrudnieniu warto rozważyć wejście na rynek pracy poprzez wolontariat lub staż oraz nie bać się umów cywilnoprawnych. Każda forma aktywności zawodowej działa na korzyść osoby z niepełnosprawnością, gdyż przeciwdziała jej bierności i wykluczeniu społecznemu. gdyż przeciwdziała jej Miejsce pracy można też stworzyć sobie samemu, czy to w ramach spółdzielni socjalnej, czy działalności bierności i wykluczeniu gospodarczej. Obie te formy przedsiębiorczości mogą społecznemu. być dla osób z niepełnosprawnością doskonałym sposobem na zatrudnienie. Trzeba mieć jednak świadomość, iż pozyskanie środków finansowych na rozpoczęcie własnego biznesu lub wkładu do spółdzielni socjalnej nie zagwarantuje sukcesu przedsięwzięcia. Kluczowe jest bowiem rzetelne przygotowanie: zbadanie rynku oraz oszacowanie niezbędnych nakładów i spodziewanych zysków. Osoby z niepełnosprawnością poszukujące pracy mogą liczyć na wsparcie organizacji pozarządowych i instytucji publicznych, a coraz więcej pracodawców docenia korzyści z zatrudniania niepełnosprawnych pracowników. Niniejsza publikacja zawiera dane kontaktowe zarówno placówek wspierających zatrudnienie osób z niepełnosprawnością, ale też pracodawców, z chronionego i otwartego rynku pracy, którzy zatrudniają niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem. W publikacji zostały też przedstawione wywiady z osobami z niepełnosprawnością, które są lub były aktywne zawodowo we wszystkich sektorach w administracji państwowej, w organizacjach pozarządowych i biznesie. Ich życiowe historie stanowią one najlepszy dowód na to, że niepełnosprawność nie powinna być przeszkodą w realizacji życiowych pasji i kariery zawodowej. Należy mieć na uwadze, że korzyści jednostki wynikających z podejmowania aktywności zawodowej nie można rozpatrywać jedynie w skali ekonomicznej. 6 Wstęp dlaczego warto pracować?

7 Praca daje rzecz jasna finansowe środki do życia, ale przede wszystkim pozwala niwelować deficyty psychospołeczne. Poza czynnikami ekonomicznymi, praca należy bowiem do sfery życiowej odpowiedzialnej za budowanie poczucia przynależności i samooceny, daje możliwość nawiązywania i podtrzymania relacji z innymi ludźmi. Jest dla osób z niepełnosprawnością jedną z najważniejszych, jeśli nie główną, formą integracji społecznej. Zdaniem Romana Ossowskiego praca to twórcze przekształcanie świata zgodnie z własną wizją porządku 1, a aktywność zawodowa kompensuje w jakimś sensie osobie z niepełnosprawnością ograniczenia wynikające z problemów zdrowotnych. Badania CBOS 2 pokazały, że w hierarchii wartości Polaków praca zajmuje drugie miejsce (50%) po szczęściu rodzinnym (72%). Na trzecim miejscu znalazło się zachowanie dobrego zdrowia (49%). Zdecydowana większość badanych (92 %) zadeklarowała, że praca nadaje ich życiu sens. Podobne wyniki wyłaniają się z badań dotyczących osób z niepełnosprawnością 3. Najwyższe zadowolenie z życia deklarują osoby pracujące średnio 4,9 punktu na 7 możliwych, a najniższe osoby bierne zawodowo, które nigdy nie pracowały jedynie 4,14 punktu. Najwyższe zadowolenie z życia deklarują osoby pracujące, a najniższe osoby bierne zawodowo, które nigdy nie pracowały. 1 Roman Ossowski, Jakość życia efektywne pełnienie ról rodzinnych i zawodowych, 2004, s. 31 [W:] M. Kościelska, B. Aouil (red.), Człowiek niepełnosprawny. Rodzina i praca (s ). Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego. 2 Znaczenie pracy w życiu Polaków, Warszawa, CBOS, grudzień Brzezińska A. I, Kaczan R. Piotrowski K., Rycielski P. Aktywność osób z ograniczeniem sprawności na rynku pracy czynniki wspomagające i czynniki ryzyka. Akademica Wydawnictwo SWPS, Warszawa Wstęp dlaczego warto pracować? 7

8 Aktywność zawodowa jest istotnym warunkiem wysokiej samooceny. Przeprowadzone przez Ewę Giermanowską badania pokazują, że pracujące osoby z niepełnosprawnością oceniają się dużo wyżej niż osoby niepracujące. Szczególnie charakterystyczna jest równica we wskazaniach respondentów w pytaniu o samoocenę na tle innych ludzi. Znakomita większość (95,1%) osób pracujących stwierdziła, że większość rzeczy jest w stanie robić równie dobrze jak inni, tzn. również osoby sprawne. Na to samo pytanie twierdząco odpowiedziała jedynie 72,3% osób niepracujących. Ponadto, w znacznie większym stopniu niż osoby pracujące czują się oni bezużyteczni, gdyż uważają, że nie nadają się do niczego. Tabela 1 Praca zarobkowa a poczucie własnej wartości. Odsetek zgadzających się z danym stwierdzeniem. Pracujący Niepracujący Myślę, że jestem wartościową jednostką, nie gorszą od innych Większość rzeczy jestem w stanie robić równie dobrze jak inni ludzie Robiąc plany mam na ogół pewność, że będę w stanie je zrealizować Czasem czuję, że mało jest takich rzeczy, z których mogę być dumny Czasem myślę, że w ogóle nie daję się do niczego 95,8% 82,4% 95,1% 72,3% 80,1% 55,1% 26,2% 37,8% 17,7% 30,3% Czasem czuję się bezużyteczny 15,5% 29,9% Źródło: Ewa Giermanowska, Młodzi Niepełnosprawni o Sobie Rodzina, Edukacja, Praca. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Bezrobotni czują się mało wartościowi, ponieważ tak są często postrzegani przez otoczenie. Praca jest więc dla osób z niepełnosprawnością ratunkiem przed dodatkowym społecznym naznaczeniem. 8 Wstęp dlaczego warto pracować?

9 Mimo bezsprzecznych korzyści wynikających z faktu posiadania pracy większość osób z niepełnosprawnością w Polsce jest biernych zawodowo. Oznacza to, że prawie 83 % z nich nie wyraża gotowości do podjęcia zatrudnienia. Dla porównania osób aktywnych zawodowo, jest jedynie 17,24 %, w tym 14,61 % pracujących i 2,63 % bezrobotnych. Wykres 1 Status osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy w IV kwartale 2011 roku 14,61 2,63 pracujący bezrobotni bierni zawodowo 82,73 Źródło własne: na podstawie GUS BAEL, IV kwartał 2011 Ogromne znaczenie aktywności zawodowej Polaków jako czynnika warunkującego dobrobyt jednostek i ogółu społeczeństwa jest na tyle duże, że konieczność podjęcia starań na rzecz wzrostu zatrudnienia zapisana została w krajowych dokumentach strategicznych w Narodowej Strategii Spójności oraz w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. W PO KL, na potrzeby aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością, zostały nawet wydzielone odrębne fundusze. W ramach Priorytetu VII Promocja integracji społecznej, utworzone zostało ostatnio nowe działanie (7.4) pn. Niepełnosprawni na rynku pracy. Aktywność zawodowa jest bowiem jedną z podstawowych form działania człowieka, również osób z niepełnosprawnością. Odgrywa zasadniczą rolę w życiu indywidualnym oraz społecznym. Możliwość pracy wszystkim Polakom gwarantuje Konstytucja. Wstęp dlaczego warto pracować? 9

10 10 Wstęp dlaczego warto pracować?

11 SYTUACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Z WYŻSZYM WYKSZTAŁCENIEM NA RYNKU PRACY DIAGNOZA Poziom aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością w Polsce jest bardzo niski. Odsetek osób wyrażających gotowość do podjęcia pracy stanowi jedynie 17, 24 % populacji osób posiadających orzeczenie. Oznacza to, że chętny do poszukiwania i podjęcia pracy nie jest nawet co piąty niepełnosprawny Polak. Badania wykazują, że współczynnik aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością rośnie wraz z poziomem ich wykształcenia. Wśród absolwentów wyższych uczelni jest niemal pięciokrotnie więcej aktywnych zawodowo niż wśród osób z najniższym wykształceniem: gimnazjalnym, podstawowym, czy wręcz niepełnym podstawowym. Wykres 2 Aktywność zawodowa osób z niepełnosprawnością ze względu na poziom wykształcenia (w %) Współczynnik aktywności zawodowej 35 33, ,6 20, ,1 7,3 0 wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe Źródło własne: na podstawie GUS BAEL, IV kwartał 2011 Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza 11

12 Osoby z niepełnosprawnością posiadające wyższe wykształcenie są nie tylko bardziej aktywne na rynku pracy, ale też ich szanse na zatrudnienie są większe niż w przypadku osób, które zakończyły edukację na niższym szczeblu. Jednym z kluczowych czynników, którym kierują się pracodawcy przy wyborze pracownika jest jego wykształcenie. Mając świadomość stereotypowego podejścia pracodawców do osób z niepełnosprawnością, wykształcenie i kwalifikacje niepełnosprawnego kandydata muszą stanowić jego główny atut. Rzeczywistość pokazuje, że mając do wyboru dwie osoby o zbliżonych kwalifikacjach: pełnosprawną i z niepełnosprawnością większość pracodawców wybiera zdrowego pracownika. Szanse kandydatów z niepełnosprawnością rosną więc wprost proporcjonalnie do poziomu ich edukacji i przygotowania zawodowego. Dowodzą temu wyniki badań aktywności ekonomicznej (BAEL). Analizując wskaźnik zatrudnięnia osób z niepełnosprawnością w IV kwartale 2011 roku można dostrzec, że pomiędzy osobami, które zakończyły edukację na poziomie gimnazjalnym, podstawowym lub niepełnym podstawowym a osobami mogącymi wykazać się wykształceniem wyższym różnica wynosi ponad 25 punktów procentowych. Absolwenci uczelni wyższych byli aż trzykrotnie częściej zatrudniani (31,5%) niż absolwenci liceów ogólnokształcących (10,2%). Wykres 3 Zatrudnienie osób z niepełnosprawnością ze względu na poziom wykształcenia (w %) Wskaźnik zatrudnienia , , ,2 6,3 0 wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe Źródło własne: na podstawie GUS BAEL, IV kwartał Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza

13 Wyniki zrealizowanych badań przez Pentor Research International z środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 4 pokazały, że osoby z niepełnosprawnością posiadające wyższe wykształcenie, nie tylko mają większe szanse na znalezienie pracy, ale też mogą liczyć na lepsze warunki zatrudnienia. Badania Główne czynniki zwiększające szanse na rynku pracy: pracodawców wykazały, że ich zdaniem głównym czynnikiem przemawiającym przeciwko zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością jest właśnie brak wykształcenia i odpowiednich kwalifikacji. W deficytach tych upatrują pracodawcy jedną z ważniejszych przyczyn niskiej aktywności zawodowej Wykształcenie osób z niepełnosprawnością. Jednocześnie spontanicznie wymieniają na pierwszym miejscu wy- Wyuczony zawód Znajomość języków obcych Umiejętność obsługi komputera kształcenie i wyuczony zawód jako główny czynnik zwiększający szanse osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy, zwłaszcza jeśli posiada ona takie twarde kompetencje jak znajomość języków obcych czy obsługi komputera. Niestety oczekiwania pracodawców nie idą w parze z możliwościami edukacyjnymi osób z niepełnosprawnością. Co prawda, od 1988 roku poziom wykształcenia osób z niepełnosprawnością systematycznie wzrasta, jednakże głównie na skutek spadku odsetka osób najgorzej wykształconych. W 1988 ponad dwie trzecie osób z niepełnosprawnością posiadało jedynie wykształcenie podstawowe, gdy dziś wskaźnik ten wynosi tylko nieco ponad 40 %. Niestety odsetek osób z wyższym wykształceniem rośnie dużo wolniej niż w przypadku osób zdrowych, co oznacza, że mimo tego wzrostu, dystans pomiędzy poziomem wykształcenia niepełnosprawnych i reszty społeczeństwa nie zmniejsza się lecz rośnie. Poziom wykształcenia osób z niepełnosprawnością jest więc nadal znacznie niższy niż osób zdrowych. Według danych Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych (wyk. 4), w 2011 roku jedynie 9,4 % osób z niepełnosprawnością mogło się poszczycić wyższym wykształceniem, gdy w przypadku osób pełnosprawnych wskaźnik ten wyniósł 23,4 %. Mówiąc obrazowo, niemal co czwarta osoba pełnosprawna ukończyła uczelnię wyższą, a niepełnosprawna jedynie co dziesiąta. Porównywalny jest natomiast procent osób z wykształceniem średnim. Posiada je 34,1% osób z niepełnosprawnością i 38,3% osób zdrowych. W przypadku osób z niepełnosprawnością dominujące jest jednak wykształcenie zasadnicze zawodowe. Zawodówki ukończyło ponad 40% niepełnosprawnych, a dla osób zdrowych wskaźnik ten wynosi jedynie nieco ponad 27 %. 4 Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych. Raport końcowy, Pentor Research International. Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza 13

14 Wykres 4 Struktura populacji osób z niepełnosprawnością i osób zdrowych ze względu na poziom wykształcenia w 2011 roku (w %) ,4 Poziom wykształcenia 40,3 38,3 34,1 27,2 23,4 wyższe średnie zasadnicze zawodowe osoby z niepełnosprawnością osoby pełnosprawne Źródło własne: na podstawie danych Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Poziom wykształcenia nie jest jednak jedynym i decydującym czynnikiem decydującym o wejściu osoby z niepełnosprawnością na rynek pracy. W 2011 roku, mimo posiadania dyplomu wyższej uczelni, zatrudnienia nie znalazło prawie 70% osób z niepełnosprawnością, podczas gdy w populacji osób zdrowych odsetek wyniósł jedynie 23,9 % (wyk. 5). Wykres 5 Wskaźnik zatrudnienia osób z wyższym wykształceniem w odniesieniu do osób z niepełnosprawnością oraz ogółu populacji (w %) osoby z niepełnosprawnością 31,5 ogół społeczeństwa 76, ogół społeczeństwa osoby z niepełnosprawnością Źródło własne: na podstawie GUS BAEL, IV kwartał Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza

15 Wyniki wspomnianych badań Pentoru wskazują, że osoby z niepełnosprawnością popełniają błędy na etapie podejmowania decyzji o wyborze ścieżki edukacyjnej. Nie kierują się bowiem swoimi zainteresowaniami i możliwościami oraz atrakcyjnością wybranego kierunku kształcenia na współczesnym rynku pracy, lecz takimi kryteriami jak: lokalizacja placówki czy oferowane przez nią udogodnienia dla osób z niepełnosprawnością. Niestety w ten sposób wybierają często kierunki wykształcenia z góry skazane na niepowodzenie na współczesnym rynku pracy. Wykształcenie musi być dopasowane do trendów rynkowych, ale przede wszystkim predyspozycji i możliwości osoby z niepełnosprawnością. Wybór kierunku edukacji powinien być wyłoniony w drodze konsultacji z profesjonalistami doradcami zawodowymi lub brokerami edukacyjnymi. Pozwoliłoby to wyeliminować przypadkowe lub nieracjonalne decyzje o wyborze uczelni, jakich dokonują osoby z niepełnosprawnością, często pod wpływem swoich opiekunów. Wparcie specjalistów gwarantuje możliwość podejmowania decyzji samodzielnie i świadomie, ale co najważniejsze perspektywicznie. Ich rolą jest bowiem monitorowanie rynku pracy pod kątem zawodów deficytowych oraz wskazywanie nisz, w których osoby z niepełnosprawnością miałyby większe szanse. Trzeba mieć również na uwadze, że pozycja osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy jest efektem działania szeregu czynników i ich wzajemnego oddziaływania. Maja one charakter zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny i nie wszystkie są bezpośrednio związane z wykształceniem. Zgodnie ze schematem opracowanym przez Zbigniewa Woźniaka 5 występują trzy główne obszary warunkujące aktywność zawodową osób z niepełnosprawnością (tab. 2). Na rynku pracy liczą się kompetencje i umiejętności społeczne oraz predyspozycje psychologiczne. merytorycznemu wykształceniu. Analizując czynniki wewnętrzne można zauważyć, że na rynku pracy oprócz poziomu i kierunku wykształcenia oraz posiadanych kwalifikacji i umiejętności zawodowych liczą się kompetencje i umiejętności społeczne oraz predyspozycje psychologiczne. Tak zwane miękkie kompetencje i kwalifikacje, jak również zaradność życiowa, czyli między innymi otwartość na zmiany, umiejętność uczenia się, odporność na stres, śmiałość w relacjach międzyludzkich są równie ważne, jeśli nie ważniejsze od kwalifikacji twardych uzyskanych dzięki 5 Anna Brzezińska, Zbigniew Woźniak, Konrad Maj (red.), Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy, Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza 15

16 Do czynników zewnętrznych warunkujących aktywność zawodową osób z niepełnosprawnością zaliczyć należy dostępność oferty edukacyjnej i poradniczej z zakresu doradztwa zawodowego. Pozycja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy jest też uzależniona od bieżącej polityki państwa w zakresie promowania zatrudnienia i wspierania pracodawców osób z niepełnosprawnością. Skuteczna polityka przekłada się bowiem na wzrost liczby i jakość ofert pracy. Istotne jest też nastawienie do osób z niepełnosprawnością ich otoczenia, a z zwłaszcza potencjalnych pracodawców. Tabela 2 Trzy główne obszary warunkujące aktywność zawodową osób z niepełnosprawnością Obszar 1 Obszar 2 Obszar 3 Umieć Chcieć Móc Wymiar wewnętrzny (jednostkowy) Obszar odnosi się do czynników związanych z umiejętnościami, kwalifikacjami i wykształceniem osób niepełnosprawnych predysponującymi je do podejmowania aktywności zawodowej. Do obszaru zaliczyć możemy czynniki psychologiczne i bytowe kształtujące indywidualną motywację i preferencje wobec aktywności zawodowej. Obszar odnosi się do indywidualnych możliwości oraz ograniczeń aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością (przede wszystkim stanu zdrowia). Wymiar zewnętrzny Obszar odnosi się do dostępnej na rynku oferty podnoszenia kwalifikacji przez osoby z niepełnosprawnością, a także oferty szeroko rozumianego wsparcia w zakresie aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością. Obszar tworzą postawy i nastawienie pracodawców do zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Obszar odnosi się do sytuacji na rynku pracy, w tym oferty miejsc pracy dla niepełnosprawnych, oraz stanu prawodawstwa w zakresie promocji zatrudnienia osób z niepełnosprawnością. Źródło własne: na podstawie schematu opracowanego przez Zbigniewa Woźniaka w: Osoby z ograniczoną sprawnością na rynku pracy, red: Anna Brzezińska, Zbigniew Woźniak, Konrad Maj, Academica Wydawnictwo SWPS, Warszawa Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza

17 Szanse osób z niepełnosprawnością, które posiadają wyższe wykształcenie oraz kwalifikacje ograniczane są przez liczne bariery systemowe (zewnętrzne), ale też i jednostkowe (wewnętrzne): Bariery związane z bezpośrednim otoczeniem osób z niepełnosprawnością, rodziną, sytuacją ekonomiczno-społeczną gospodarstwa domowego; Bariery wynikające z funkcjonującego prawodawstwa; Bariery związane z rynkiem pracy; Bariery architektoniczno-techniczne; Bariery związane ze społecznym wizerunkiem osób z niepełnosprawnością; Stosunek do niepełnosprawności i obiektywny stan zdrowia; Uwarunkowania i predyspozycje psychologiczne jednostki; Postawy osób z niepełnosprawnością wobec pracy. Ze wspomnianych już badań Pentoru wynika, że działania w zakresie edukacji i kształcenia nie dadzą pełnego efektu, a co gorsza, mogą pośrednio prowadzić do frustracji, wtórnej demotywacji i utrwalenia postawy biernej i roszczeniowej osoby z niepełnosprawnością, jeśli bariery te nie będą przełamywane. Nie można jednak pominąć faktu, że poziom wykształcenia osób z niepełnosprawnością ma istotny wpływ na przebieg ich kariery zawodowej, a wykształcenie wyższe daje relatywnie największe możliwości realizacji ich aspiracji zawodowych. Osoby z dyplomem wyższej uczelni w zdecydowanej większości pracują w wyuczonym zawodzie, a w połowie zajmują stanowiska wymagające samodzielności. Nie są to jednak zazwyczaj stanowiska kierownicze ani specjalistyczne, lecz najczęściej techniczne i biurowe. Z badań wynika, że wyższe wykształcenie daje osobom z niepełnosprawnością duże szanse na wykonywanie pracy na stanowisku adekwatnym do posiadanych kwalifikacji. Dobrze wykształcone osoby z niepełnosprawnością, zwłaszcza te, których stan zdrowia szczególnie utrudnia codzienne funkcjonowanie, aby odnaleźć się na rynku pracy muszą się jednak wykazać ogromną determinacją, wolą walki, przebojowością i zaradnością. Jest im dużo trudniej zrealizować aspiracje zawodowe adekwatne do ich poziomu wykształcenia niż osobom w pełni sprawnym, ponieważ funkcjonujący w Polsce system wsparcia zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w praktyce jedynie pogłębia ich izolację. Z raportu z Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność zawodową osób niepełnosprawnych Pentoru wynika, że niepowodzenia na rynku pracy utwierdzają osoby z niepełnosprawnością w przekonaniu o tym, iż są predysponowane jedynie do gorszych zawodów, przez co bezpośrednio podważają sens nauki i wykształcenia i wywołują ogromną frustrację. Braku spójności w zakresie polskiej polityki mającej na celu aktywizację osób z niepełnosprawnością dowodzi bardzo niski wskaźnik zatrudnienia wśród osób z wyższym Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza 17

18 wykształceniem oraz częste przypadki degradacji zawodowej, zwłaszcza osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym. Państwo niewiele robi w zakresie tworzenia warunków zatrudnienia dla osób z niepełnosprawnością, które mimo licznych barier podjęły trud uzyskania wyższego wykształcenia i próbują odnaleźć się na otwartym rynku pracy. Sytuacja w Polsce nie zmieni się jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania w zakresie podniesienie standardów i jakości obsługi niepełnosprawnych przez publiczne służby zatrudnienia. Powiatowe urzędy pracy są całkowicie bezradne wobec potrzeb osób z niepełnosprawnością o wysokich kwalifikacjach, poszukujących zatrudnienia na stanowiskach umysłowych, gdyż pracodawcy zgłaszają oferty na najprostsze i niewymagające kwalifikacji stanowiska. Mimo licznych kampanii społecznych promujących zatrudnienie osób z niepełnosprawnością poziom świadomości na ten temat pracodawców z otwartego rynku pracy nadal nie jest zadowalający. Ze wspomnianych już wielokrotnie badań Pentoru wynika, że nadal postrzegają pracowników z niepełnosprawnością stereotypowo. Uważają, że niepełnosprawni powinni wykonywać pracę łatwą, prostą i lekką, ewentualnie biurową lub sprzątanie, czy też związaną z ochroną mienia. Godny podkreślenia jest fakt, że pracodawcy III sektora, czyli organizacji pozarządowych, którzy również zaliczają się do pracodawców z otwartego rynku pracy, wykazali się największą wiedzą na temat pracowników z niepełnosprawnością i otwartością na ich zatrudnienie. Przedstawiciele NGO w przeciwieństwie do innych grup pracodawców potrafią zrelatywizować zatrudnienie niepełnosprawnego w stosunku do jego stanu zdrowia i wykształcenia. Najwięcej osób z niepełnosprawnością zatrudniają organizacje pozarządowe działające na rzecz tych osób. Mają one bowiem największą wiedzę, a co za tym idzie gotowość zatrudnienia pracownika z niepełnosprawnością. Podsumowując należy podkreślić, że osoby w pełni sprawne posiadające wyższe wykształcenie mają nieporównywalnie większe szanse na rynku pracy, niż analogicznie wykształcone osoby z niepełnosprawnością. W związku z tym korzyści płynące z posiadanego poziomu wykształcenia są dla osób z niepełnosprawnością dużo mniejsze, niż dla ogółu społeczeństwa. Oznacza to, że stopień aktywności zawodowej nie wynika jedynie z poziomu wykształcenia, ale wielu innych czynników. Studia nie są dla osoby z niepełnosprawnością przepustką do zatrudnienia i spełnienia aspiracji zawodowych, gdyż musi się ona wykazać innymi, miękkimi kompetencjami. Z drugiej jednak strony, znaczenie wykształcenia jest dla osoby z niepełnosprawnością bardzo istotnym czynnikiem podnoszącym jej szanse na rynku pracy. W trakcie swojej kariery edukacyjnej nabywa ona bowiem nie tylko kwalifikacje zawodowe, ale uczy się odpowiedzialności, systematyczności, odporności w sytuacjach stresogennych, zasad kontaktów interpersonalnych itd., a więc rozwija te kompetencje, umiejętności i predyspozycje, które są niezbędne na współczesnym rynku pracy. 18 Sytuacja osób niepełnosprawnych z wyższym wykształceniem na rynku pracy diagnoza

19 OSOBA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ NA ŚCIEŻCE KARIERY JAK SZUKAĆ PRACY? OTWARTY I CHRONIONY RYNEK PRACY Wiele osób z niepełnosprawnością wychodzi z błędnego założenia, że powinny szukać zatrudnienia wyłącznie na tzw. chronionym rynku pracy. Wynika to często z ich niewiedzy uważają bowiem, że rynek otwarty jest dostępny wyłącznie dla osób w pełni sprawnych. Nic bardziej błędnego. Wszyscy, bez względu na stan zdrowia, czy rodzaj i stopień niepełnosprawności, mogą aplikować na oferty z otwartego rynku pracy. Zatrudnienie na rynku chronionym polega jedynie na zapewnieniu pracownikom z niepełnosprawnością specjalnych warunków dostosowanych do ich psychofizycznych możliwości. Nie wszystkie osoby z niepełnosprawnością wymagają takich specjalnych przystosowań, a dostosowanie miejsca pracy do potrzeb pracownika z niepełnosprawnością i przestrzeganie stosownych przepisów obowiązuje również pracodawców z otwartego rynku. WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ (WTZ) Są to placówki, do których przyjmowane są osoby z niepełnosprawnością niezdolne do podjęcia jakiejkolwiek pracy. Celem WTZ jest rozwinięcie podstawowych cech i zdolności uczestników, które pozwolą im znaleźć zatrudnienie w zakładach pracy chronionej. Warsztaty terapii zajęciowej są instytucjami niedochodowymi, a ich uczestnicy nie pobierają wynagrodzenia, gdyż nie są pracownikami. Wśród uczestników warsztatów terapii zajęciowej nie spotyka się osób posiadających wyższe wykształcenie, jednakże mogą w nich pracować jako terapeuci. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 19

20 ZAKŁADY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (ZAZ) ZAZ-y prowadzą działalność gospodarczą, jednak wypracowany zysk muszą przeznaczać na rehabilitację swoich niepełnosprawnych pracowników. Przepisy precyzyjnie regulują jakie muszą być proporcje zatrudnionych osób pełnosprawnych i tych z niepełnosprawnością. Zatrudnienie w zakładach aktywności zawodowej mogą znaleźć osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Zapewniają one swoim pracownikom rehabilitację społeczno zawodową: przygotowują ich do samodzielnego życia oraz podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku pracy. ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ (ZPCHR) Zakłady pracy chronionej od ZAZ-ów różnią się tym, że tylko część zysków muszą przeznaczyć na rehabilitację swoich pracowników. Pozostały zysk mogą wykorzystywać jak przedsiębiorstwa z otwartego rynku pracy. W ZAZ-ach i ZPChr-ach powinny znajdować zatrudnienie te osoby z niepełnosprawnością, którym ze względu na stan zdrowia trudno jest wejść na otwarty rynek pracy. Otwartym rynkiem pracy rządzą prawa konkurencji. Pracownicy zatrudniani są na podstawie kwalifikacji i kompetencji zawodowych. Pracownik z niepełnosprawnością jest przyjmowany i pracuje na takich samych zasadach i w tych samych warunkach, co osoba sprawna. Dotyczy go taki sam zakres obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień. Ma jedynie prawo do dłuższej przerwy i urlopu wypoczynkowego oraz jeśli tego wymaga jego stan zdrowia do dostosowanego miejsca pracy. Rynek chroniony nie zawsze Dlatego też wiele osób z niepełnosprawnością nie decyduje się na pracę na otwartym rynku. Obawiają się rywalizacji z pełnosprawnymi pracownikami zarówno na etapie aplikowania o pracę, jak i pełnienia obowiązków zawodowych. Wybierają więc rynek chroniony, mimo że nie zawsze daje on możliwość wykonywania pracy adekwatnej do posiadanych kwalifikacji, a co za tym idzie spełnienia zawodowego. daje możliwość wykonywania pracy adekwatnej do posiadanych kwalifikacji, a co za tym idzie spełnienia zawodowego. 20 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

21 OSOBA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ W POWIATOWYM URZĘDZIE PRACY (PUP) Osoby z niepełnosprawnością powinny rozpocząć poszukiwanie pracy od rejestracji w swoim powiatowym urzędzie pracy. PUP-y oprócz przyznawania zasiłków dla bezrobotnych oferują różnorakie wsparcie z zakresu aktywizacji zawodowej: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenia, staże, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub na wkład do spółdzielni socjalnej. REJESTRACJA W PUP Niestety, często zdarza się, że na etapie rejestracji pojawiają się trudności. Niepracujące osoby z niepełnosprawnością, które posiadają uprawnienia do renty (z tytułu niezdolności do pracy, szkoleniowej lub socjalnej) czy też zasiłku stałego, nie mogą uzyskać statusu bezrobotnego. Przysługuje im natomiast status poszukującego pracy pozostającego bez zatrudnienia. Status ten uprawnia do wielu form wsparcia, jednakże nie do zasiłku dla bezrobotnych. Niestety zdarza się, że urzędnicy PUP odmawiają osobom z niepełnosprawnością rejestracji i uzyskania statusu bezrobot- Zapis o całkowitej niezdolności do pracy nego również z innego powodu. Zgodnie z ustawą, bezrobotny musi być zdolny i gotowy do podjęcia nie może być przeszkodą pracy (w przypadku osób z niepełnosprawnością co w uzyskaniu statusu najmniej w zakresie połowy etatu). Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności posiadają w orzeczeniu zapis o całkowitej niezdolności do pracy. bezrobotnego. Zapis ten nie wyklucza podjęcia pracy, gdyż stanowi jedynie podstawę do ustalenia świadczeń rentowych. Niektórzy urzędnicy traktują go jednak jako powód odmowy rejestracji. Najlepiej więc okazywać w PUP orzeczenia wystawione do celów pozarentowych przez Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Nie posiadają one bowiem tak kontrowersyjnych zapisów. Jeśli jednak nie ma takiej możliwości, a urzędnik nie daje się przekonać, można mu przedstawić interpretację Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, z której jednoznacznie wynika, że zapis o niezdolności do pracy nie może być przeszkodą w uzyskaniu statusu bezrobotnego (jest dostępny na stronie Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 21

22 OFERTY PRACY W INTERNECIE I PRASIE Jednym z ważniejszych narzędzi poszukiwania pracy jest obecnie Internet. Można w nim odnaleźć nie tylko ogłoszenia z ofertami pracy, ale też wiele portali oferujących porady, jak szukać pracy, jak opracować poprawnie dokument aplikacyjne, jak zachować się na rozmowie kwalifikacyjnej. W profesjonalnych serwisach pośrednictwa pracy istnieje możliwość wyszukiwania ofert pracy według ściśle określonych przez użytkowników kryteriów (branża, stanowisko, forma zatrudnienia, miejsce zatrudnienia itp.), ale też umieszczenia swojego CV, z którym mogą zapoznać się pracodawcy. Umieszczone CV może być w każdej chwili edytowane w celu uaktualnienia. NAJPOPULARNIEJSZE SERWISY Z OFERTAMI PRACY Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

23 ADRESY STRON INTERNETOWYCH Z OFERTAMI PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH pracy AUKCJE PRACY I SERWISY SPOŁECZNOŚCIOWE OFERTY W PRASIE CODZIENNEJ Ogłoszenia zawierające oferty pracy można rzecz jasna znaleźć również w prasie codziennej. W związku z tym, że ich cena uzależniona jest od liczby znaków, czy też wielkości modułu można z nich wiele wyczytać na temat pracodawcy oferującego zatrudnienie. Forma ogłoszenia wielkość, treść, stanowi cenną wskazówkę na temat kondycji firmy oraz standardów jakimi się kieruje w swojej polityce personalnej. Profesjonalna oferta pracy powinna precyzyjnie określać wymagania wobec kandydata, zawierać dokładny opis obowiązków oraz formę zatrudnienia, korzyści, jakie wynikają z podjęcia pracy oraz dane kontaktowe do osoby odpowiedzialnej za rekrutację. Nieufność powinny budzić oferty pracy niewiadomego pochodzenia, sformułowane lakonicznie, np zł w tydzień, zawierające błędy ortograficzne i stylistyczne, w których podany jest jedynie nr telefonu komórkowego lub adres owy z bezpłatnego serwera. Jeśli jakieś ogłoszenie ukazuje się cyklicznie, przez dłuższy czas, może świadczyć o tym, że pracodawca oferuje pracę nieatrakcyjną, co powoduje dużą rotację pracowników lub brak chętnych. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 23

24 NIEPUBLICZNE INSTYTUCJE RYNKU PRACY Aby zwielokrotnić szanse na znalezienie pracy należy działać wielotorowo. Urząd pracy, Internet, gazety to najpopularniejsze źródła poszukiwania zatrudnienia, ale nie można się do nich ograniczać. Gdzie jeszcze można szukać ofert? BIURA KARIER PRZY WYŻSZYCH UCZELNIACH Studenci i absolwenci mogą szukać pomocy w znalezieniu pracy na swoich uczelniach. Działające w większości z nich biura karier działają na zasadach podobnych do agencji pośrednictwa pracy opisanych poniżej. Prowadzą doradztwo zawodowe, pozyskują oferty pracy i praktyk oraz organizują spotkania z pracodawcami. AGENCJE POŚREDNICTWA PRACY W ostatnich latach coraz więcej pracodawców decyduje się na usługi agencji pośrednictwa pracy, które przeprowadzają za nich żmudny proces rekrutacji (wstępną lub kompleksową selekcję). Aby znaleźć się w bazie takiej agencji trzeba wysłać do niej CV lub wypełnić gotowy formularz na jej stronie internetowej. Niektóre agencje specjalizują się poszukiwaniu określonych pracowników, np. menedżerów z branży bankowej lub opiekunek osób starszych. Warto najpierw sprawdzić, czy zakres usług agencji i jej profil odpowiada naszym oczekiwaniom. Funkcjonują również agencje pośredniczące w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością. Najczęściej prowadzą je organizacje pozarządowe. Szczególnym rodzajem są agencje pracy tymczasowej, oferujące pracę na krótki czas, np. na zastępstwo za chorego lub przebywającego na urlopie pracownika. Należy podkreślić, że zgodnie z Ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, żadna agencja pośrednictwa pracy nie ma prawa żądać od poszukującego zatrudnienia wynagrodzenia. Jeśli działają na zasadach komercyjnych, to pracodawca ponosi koszty ich usług, a nie kandydat na pracownika. Żadna agencja pośrednictwa pracy nie ma prawa żądać od poszukującego zatrudnienia wynagrodzenia. 24 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

25 TARGI I GIEŁDY PRACY Imprezy tego typu są organizowane lokalnie lub w skali ogólnopolskiej, a nawet międzynarodowej. Stanowią wyjątkową okazję bezpośredniego kontaktu oraz zapoznania się z ofertą wielu pracodawców w jednym miejscu. Warto uczestniczyć w tego typu imprezach, aby obserwować tendencje na rynku pracy, analizować je i odpowiednio uzupełniać swoje kwalifikacje zawodowe dostosowując je do zapotrzebowania pracodawców. UKRYTY RYNEK PRACY W odróżnieniu od jawnego rynku pracy, na którym kandydaci poszukiwani są poprzez ogłoszenia podawane do publicznej wiadomości, oferty pracy rynku ukrytego nie są upowszechniane. Pracowników poszukuje się poprzez sieci kontaktów. Szacuje się, że na jawny rynek trafia jedynie ok. 20 % ofert. Reszta stanowisk jest obsadzana, jak to się powszechnie określa po znajomości. Nie jest to jednak określenie trafne. Na ukryty rynek pracy składają się bowiem nie tylko oferty pracy przekazywane kanałami prywatnymi, ale również bezpośrednie kontakty z pracodawcami nieprowadzącymi w danej chwili rekrutacji, inicjowane przez osoby poszukujące pracy oraz oferty pracy będące następstwem odbytego stażu, praktyki lub pracy wolontarystycznej. Świadomość tego, jak wiele ofert pracy nie pojawia się publicznie powinna zmobilizować poszukujących pracy do skupienia się na nieformalnych kanałach poszukiwań. Najpopularniejszym jest uruchomienie sieci kontaktów prywatnych. Dzięki nim można uzyskać informacje nie tylko o wakatach, ale również dowiedzieć się czegoś więcej na temat potencjalnego pracodawcy. Wiedza ta pomoże w opracowaniu listu motywacyjnego oraz przygotowaniu do rozmowy kwalifikacyjnej. Inną metodą jest składanie dokumentów aplikacyjnych w wybranych firmach i instytucjach wyprzedzając przyszłe oferty pracy. Jest to bardzo skuteczna metoda, ale wymaga wytrwałości i bezpośredniego dotarcia do osoby odpowiedzialnej za politykę kadrową. Nie gwarantuje pracy natychmiast, lecz procentuje w przyszłości. Inną drogą znalezienia pracy są praktyki, staże oraz wolontariat. Pozwalają nie tylko zdobyć doświadczenie zawodowe, ale również zachęcić pracodawcę do zatrudnienia. Pracodawcy często decydują się na taki krok, gdyż zyskują w ten sposób pracownika wdrożonego w zespół i obowiązki. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 25

26 PRZYDATNE USTAWY Osoba z niepełnosprawnością poszukująca pracy powinna zapoznać się z ustawami określającymi formy wsparcia, jakie oferuje państwo w jej powrocie lub wejściu na rynek pracy. Są to: Ustawa z dn. 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; Ustawa z dn. 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym; Ustawa z dn. 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. 26 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

27 JAK ROZMAWIAĆ Z PRACODAWCĄ O SWOJEJ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI? DOKUMENTY APLIKACYJNE Pierwszy kontakt z potencjalnym pracodawcą nawiązywany jest za pomocą dokumentów aplikacyjnych: życiorysu zawodowego (Curriculum Vitae) oraz listu motywacyjnego. Na temat zasad konstruowania obydwu dokumentów można znaleźć wiele informacji w przeróżnych poradnikach i portalach internetowych. Warto więc skupić się na zagadnieniu, które budzi najwięcej wątpliwości. Czy umieszczać w CV informację, o tym że osoba aplikująca o pracę posiada niepełnosprawność? Głównym celem życiorysu zawodowego jest zachęcenie pracodawcy do spotkania z kandydatem. Mając na uwadze powszechność stereotypów na temat niskiej wydajności niepełnosprawnych pracowników, czy też obawy pracodawców wynikające z niewiedzy jak zachować się wobec osoby z niepełnosprawnością, nie wydaje się zasadne zamieszczanie w CV informacji na temat posiadanego orzeczenia. Nie wydaje się zasadne zamieszczanie w CV informacji na temat posiadanego orzeczenia. Pracodawca powinien podjąć decyzję o zaproszeniu kandydata na rozmowę kwalifikacyjną na podstawie jego kwalifikacji wynikających z wykształcenia i doświadczenia zawodowego. Dlatego też na zachodzie Europy i Stanach Zjednoczonych rozpowszechnia się koncepcja opracowywania dokumentów aplikacyjnych w taki sposób, aby pracodawca nie mógł z nich wywnioskować jakiej płci jest kandydat, skąd pochodzi i ile ma lat. Kandydat nie ma obowiązku informowania o swojej dysfunkcji w dokumentach aplikacyjnych. Osoba, która nie napisała w swoim CV o niepełnosprawności nie może spotkać się z zarzutem zatajenia informacji. Zgodnie z prawem, w procesie rekrutacji nie można dyskryminować kandydatów między innymi ze względu na ich niepełnosprawność. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 27

28 Trzeba jednak mieć na uwadze, że nieświadomy niepełnosprawności kandydata pracodawca czy też rekruter nie będzie się mógł odpowiednio przygotować do rozmowy kwalifikacyjnej. Jeśli dysfunkcja ma charakter sensoryczny lub wymaga zniwelowania barier architektonicznych, w interesie kandydata leży zadbanie o to, aby w czasie rozmowy zostały mu zapewnione optymalne warunki. W przypadku dysfunkcji ruchu może poprosić o spotkanie na parterze, wyraźne oznaczenie miejsca spotkania jeśli jest osobą niedowidzącą, czy też na przykład odpowiednie ustawienie krzeseł, gdy posiada jednostronny niedosłuch. Warto też uprzedzić prowadzącego rozmowę kwalifikacyjną, że towarzyszyć będzie pies przewodnik lub asystent osobisty. Informacje można przekazać w momencie zaproszenia na rozmowę kwalifikacyjną. Są to jednak informacje, które można przekazać w momencie, gdy dochodzi do zaproszenia na spotkanie z pracodawcą lub przed samą rozmową kwalifikacyjną. Nie ma potrzeby zawierania ich w CV czy też liście motywacyjnym. Informacja o posiadanym orzeczeniu musi się natomiast znaleźć w dokumentach aplikacyjnych, jeśli pracodawca wyraźnie zaznaczył, że poszukuje pracownika z niepełnosprawnością. Osób z grupą nie poszukują wyłącznie pracodawcy z rynku chronionego. Dzięki kampaniom społecznym oraz instrumentom finansowym motywującym do zatrudniania niepełnosprawnych są oni coraz bardziej pożądani również na otwartym rynku pracy. Niepełnosprawność jest wówczas atutem kandydata, a zdarza się, że nawet warunkiem przyjęcia do pracy. W takiej sytuacji należy zawrzeć informację na temat posiadanego stopnia i rodzaju niepełnosprawności w CV. Natomiast w liście motywacyjnym trzeba przekonać pracodawcę, że posiadana dysfunkcja nie będzie stanowić przeszkody w wykonywaniu pracy, a może nawet podniesie jej jakość. Przykładowo, osoby niesłyszące mogą się w pełni skoncentrować, ponieważ nie przeszkadzają im hałasy płynące z otoczenia. 28 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

29 ROZMOWA KWALIFIKACYJNA W czasie rozmowy kwalifikacyjnej następuje pierwszy bezpośredni kontakt kandydata z przyszłym pracodawcą lub jego przedstawicielem prowadzącym proces selekcji. W przypadku dokumentów aplikacyjnych kluczowym elementem jest doświadczenie zawodowe, a w trakcie rozmowy subiektywne odczucia i wrażenia. Osoby, których niepełnosprawność nie jest widoczna znów stają przed dylematem. Ujawnić swoje problemy zdrowotne czy też nie? Trudno stwierdzić jednoznacznie jak należy postąpić. Zgodnie z prawem nadal nie ma obowiązku informowania o posiadanym orzeczeniu, ponieważ to nie pracodawca, lecz lekarz medycyny pracy decyduje czy stan zdrowia pracownika pozwala mu wykonywać pracę na danym stanowisku. Na badania lekarskie kierowane są osoby, wobec których pracodawca podjął już decyzję o zatrudnieniu, tak więc po zakończeniu procesu rekrutacji. Ujawnienie posiadanej niepełnosprawności w czasie rozmowy rekrutacyjnej trzeba uzależnić od kilku czynników. Przede wszystkim, należy ocenić, czy dysfunkcja rzeczywiście nie będzie wpływać na efektywność wydajność pracy. Jeśli pracownik będzie potrzebował specjalnych udogodnień, aby móc wykonywać swoje obowiązki powinien uprzedzić o tym pracodawcę już na etapie rozmowy kwalifikacyjnej. Jeśli tego nie zrobi i zatai swoje schorzenie przed lekarzem medycyny pracy będzie mu groziło ryzyko wykonywania pracy na nieodpowiednim stanowisku lub w nieodpowiednich warunkach. Może stanowić zagrożenie dla siebie i otoczenia, a jeśli zdarzy się wypadek przy pracy spowodowany wynikający z faktu zatajenia niepełnosprawności, nie będzie możliwe uzyskanie od odszkodowania z ZUS. Ponadto, pracownikom z niepełnosprawnością przysługują uprawnienia, np. dodatkowa 15- minutowa przerwa wliczana w czas pracy, czy dodatkowy urlop w wymiarze 10 dni. W interesie osób, które chcą korzystać z takich uprawnień leży poinformowanie pracodawcy o posiadaniu orzeczenia. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 29

30 Jednakże, jeśli niepełnosprawność nie jest widoczna i nie ma wpływu na funkcjonowanie danej osoby w pracy, nie należy informować o niej w pierwszych słowach rozmowy kwalifikacyjnej. Pierwsze wrażenie jest najważniejsze i trzeba zadbać, aby było jak najlepsze. Nie można pozwolić, aby temat niepełnosprawności zdominował całe spotkanie. Jeśli jednak temat niepełnosprawności jest nieunikniony nie można pozwolić, aby zdominował całe spotkanie. Nie warto opowiadać przyszłemu pracodawcy historii swojego życia i przebiegu rehabilitacji. Trzeba jednak mieć na uwadze, że pracodawca, czy też rekruter ocenia niepełnosprawnego kandydata przez pryzmat doświadczeń osoby pełnosprawnej. Może sobie jedynie wyobrazić, czasami błędnie, z jakimi trudnościami boryka się osoba, która ma jakieś problemy zdrowotne. Należy więc przede wszystkim zaprezentować mocne strony, opowiedzieć o umiejętnościach i doświadczeniach zdobytych pomimo niepełnosprawności. W ten sposób można najlepiej podkreślić swoje walory związane z przyszłym stanowiskiem pracy. Warto również przedstawić pracodawcy przepisy dotyczące zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Wykazanie korzyści finansowych, jakie odniesie z zatrudnienia osoby posiadającej orzeczenie może sprawić, że niepełnosprawność stanie się atutem, a nie przeszkodą w uzyskaniu zatrudnienia. 30 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

31 JAKIE KORZYŚCI MA PRACODAWCA ZATRUDNIAJĄC OSOBĘ Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ? Aby zachęcić pracodawców do zatrudniania osób z niepełnosprawnością państwo gwarantuje wiele instrumentów prawno-finansowych. Środki, które mogą uzyskać pracodawcy zatrudniający osoby z dysfunkcjami pochodzą z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Cały system opiera się na zasadzie, że pracodawcy, tzw. duzi, czyli zatrudniający powyżej 25 pracowników są zobowiązani do zatrudnienia minimum 6% pracowników z niepełnosprawnością. Jeśli nie osiągają wymaganego Możliwość obniżenia kosztów pracy jest wskaźnika, płacą określone ustawowo kwoty, które zasilają budżet PFRON. Każda osoba z niepełnosprawnością poszukująca pracy powinna znać korzyści finansowe, jakie uzyska pracodawca, który zdecyduję się ją zatrudnić. Możliwość obniżenia kosztów pracy jest doskonałym argumentem, który należy przytoczyć w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. doskonałym argumentem, który można przytoczyć w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. SYSTEM OBSŁUGI DOFINANSOWAŃ I REFUNDACJI (SODIR) Najistotniejszym z instrumentów i najczęściej wykorzystywanym jest tzw. System Obsługi Dofinansowań i Refundacji (SODiR). Każdy pracodawca będący przedsiębiorcą lub organizacją pozarządową może uzyskać zwrot kosztów części wynagrodzenia zatrudnianych osób z niepełnosprawnością. Jedynie pracodawcy, tzw. duzi, czyli zatrudniający powyżej 25 osób w przeliczeniu na pełne etaty, aby skorzystać z SODiR muszą spełnić jeden warunek osiągnąć 6%-owy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wobec małych pracodawców nie ma takiego wymogu. Dofinansowania nie można jednak uzyskać, jeśli mają miejsce zaległości w zobowiązaniach wobec Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), np. zobowiązania z tytułu obowiązkowych wpłat, niespłaconych pożyczek lub nienależnie pobranych dofinansowań czy nierozliczonych projektów. Refundacja przysługuje do wynagrodzenia każdego pracownika z niepełnosprawnością, który posiada ważne orzeczenie. Wyjątkiem są osoby z umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności, które mają ustalone prawo do emerytury. Wysokość środków jest uzależniona od wymiaru zatrudnienia, stopnia i rodzaju niepełnosprawności pracownika oraz typu pracodawcy. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 31

32 Pracodawcom posiadającym status zakładu pracy chronionej (ZPCHr) przy zatrudnieniu w wymiarze pełnego etatu przysługuje miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia w kwocie: 170 % najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności; 125 % najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności; 50 % najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Od 1 lipca 2012 r. kwoty te ulegną zmianie, gdyż podwyższone zostanie o 10 % dofinansowanie do wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, a zmniejszone osób z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym (o 10%) i lekkim (o 5%). W roku 2013 ulegnie kolejnemu zmniejszeniu do 40% dofinasowanie do wynagrodzeń pracowników posiadających lekki stopień niepełnosprawności, a tych z umiarkowanym wzrośnie do wysokości 100% naniższego wynagrodzenia. Intencją ustawodawcy jest bowiem wspieranie zatrudnienia tych osób, którym jest najtrudniej dostać się na rynek pracy. W przypadku pracowników posiadających tzw. schorzenia specjalne kwoty dofinansowania wzrastają o 40 % najniższego wynagrodzenia. Podwyższone dofinasowanie dotyczy osób ze schorzeniami psychicznymi, z upośledzeniem umysłowym, z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi, epilepsją oraz niewidomych. Pracodawcom z otwartego rynku pracy przysługuje dofinansowanie w wysokości 70 % kwot możliwych do uzyskania przez pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej. Istotną kwestią jest to, że miesięczne dofinasowanie nie może przekroczyć kwoty 90% faktycznie poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą 75% tych kosztów. Na koszty płacy składa się wynagrodzenie brutto oraz finansowane przez pracodawcę obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe naliczone od tego wynagrodzenia i obowiązkowe składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. ZWROT KOSZTÓW NA PRZYSTOSOWANIE MIEJSCA PRACY OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ Polskie prawo przewiduje również możliwość zwrotu kosztów przystosowania stanowiska pracy do potrzeb wynikających z niepełnosprawności pracownika. Może to być osoba skierowana do pracy przez Powiatowy Urząd Pracy posiadająca status bezrobotnego lub poszukującego pracy niepozostającego w zatrudnieniu lub osoba zatrudniona u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, jeżeli jej niepełnosprawność powstała w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy. W takim przypadku, przyczyna powstania niepełnosprawności nie może być spowodowana naruszeniem przepisów przez pracodawcę lub przez pracownika. 32 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

33 Zwrot dotyczy wyłącznie różnicy pomiędzy kosztem utworzenia zwykłego stanowiska pracy (np. zakupu komputera) a kosztem dostosowania stanowiska dla danego pracownika niepełnosprawnego (np. zakupu specjalistycznego oprogramowania komputerowego). REFUNDACJA OBEJMUJE ZWROT KOSZTÓW 1. Adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności: adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy; zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności; 2. Rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb wymienionych powyżej, jednakże kwota zwrotu nie może przekraczać 15% kosztów związanych z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 33

34 WARUNKI OTRZYMANIA ZWROTU KOSZTÓW Zwrot kosztów można uzyskać pod warunkiem wydanej na wniosek starosty, pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na wyposażanym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku. Wysokość zwracanych kosztów nie może przekroczyć dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej i musi ono być utrzymane przez okres co najmniej 36 miesięcy. Jeśli pracodawca zwolni pracownika będzie musiał zwrócić otrzymane środki w wysokości 1/36 ogólnej kwoty za każdy miesiąc brakujący do 36 miesięcy. Może jednak uniknąć zwrotu środków jeśli na miejsce zwolnionego pracownika zatrudni w ciągu 3 miesięcy inną osobę z niepełnosprawnością skierowaną przez PUP. ZWROT KOSZTÓW ZA SZKOLENIE NIEPEŁNOSPRAWNEGO PRACOWNIKA Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przewiduje, że koszty podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników z niepełnosprawnością podlegają refundacji. Pracodawca może się ubiegać o zwrot kosztów organizowanych przez siebie szkoleń. Maksymalna wysokość refundacji wynosi 80% tych kosztów, nie może jednak przekroczyć dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę. KOSZTY ASYSTENTA OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNEJ Jeśli pracownik z niepełnosprawnością wymaga wsparcia w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania na stanowisku pracy, może mu w tym pomóc inny pracownik. W takiej sytuacji pracodawcy przysługuje zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy. Wysokość refundacji można obliczyć dzieląc miesięczną liczbę godzin przeznaczoną przez asystenta wyłącznie na pomoc niepełnosprawnemu pracownikowi przez miesięczną liczbę godzin pracy niepełnosprawnego pracownika. Otrzymany wynik trzeba pomnożyć przez kwotę najniższego wynagrodzenia. Należy jednak pamiętać, że liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi z niepełnosprawnością nie może stanowić więcej niż 20% miesięcznej liczby godzin jego pracy. Pracodawcy przysługuje zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy. 34 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

35 UPRAWNIENIA NIEPEŁNOSPRAWNYCH PRACOWNIKÓW, CZYLI CO PRACOWNIK I PRACODAWCA MUSZĄ WIEDZIEĆ Obowiązki i uprawnienia wszystkich pracowników określa Kodeks Pracy, jednakże dodatkowe przepisy szczegółowe dotyczące pracowników z niepełnosprawnością, zawiera Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zapisy ustawy mają pierwszeństwo stosowania wobec pracownika posiadającego orzeczenie. Dotyczą one: skróconego czasu pracy, dodatkowej przerwy w pracy, dodatkowego urlopu. CZAS PRACY OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Bez względu na posiadany stopień niepełnosprawności, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Do grudnia 2011 roku, osoby ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności miały prawo do 7-godzinnego dnia pracy. Od stycznia 2012r. zgodnie z zapisami nowelizowanej ustawy, czas pracy został zrównany dla wszystkich osób zatrudnionych, bez względu na to czy posiadają orzeczenie, czy nie. Osoby posiadające orzeczony znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności mogą jednak świadczyć pracę na poprzednich zasadach, jeśli przedstawią pracodawcy zaświadczenie o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy wystawione przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku przez lekarza prowadzącego. Jest to niejako odwrócenie przepisów sprzed nowelizacji. Do końca 2011 roku pracownicy z niepełnosprawnością w stopniu znacznym i umiarkowanym, których obowiązywał 7-godzinny dzień pracy, mieli możliwość uzyskania analogicznego zaświadczenia, o możliwości pracy w pełnym wymiarze. Koszty badań, na podstawie których lekarz wydaje oświatczanie, ponosi pracodawca. Osoby z niepełnosprawnością nie mogą być jednak zatrudnione w porze nocnej, która obejmuje 8 godzin pomiędzy godziną 21:00 a 7:00 dnia następnego oraz w godzinach nadliczbowych. Zakaz ten nie dotyczy pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością przy pilnowaniu (w ochronie) lub gdy niepełnosprawny pracownik uzyska na swój wniosek, lecz koszt pracodawcy zgodę lekarza. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 35

36 Obniżone normy pracy tych osób z niepełnosprawnością, które przedstawiły stosowne zaświadczenie lekarza, nie mają wpływu na wysokość ich wynagrodzenia. Pracodawca ma obowiązek wypłacić im wynagrodzenie zasadnicze w takiej samej wysokości, jak pracownikom pełniącym swe obowiązki w pełnym wymiarze godzin lub porze nocnej. Te tak zwane wyższe koszty związane z zatrudnieniem osoby z niepełnosprawnością są rekompensowane pracodawcy w ramach pomocy publicznej poprzez dofinansowania do wynagrodzeń (SODiR). DODATKOWA PRZERWA W PRACY Pracownik z niepełnosprawnością ma również prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas tej przerwy jest wliczany do czasu pracy. W związku z tym, że zgodnie z Kodeksem Pracy każdemu pracownikowi przysługuje 15 minut przerwy jeżeli pracuje co najmniej 6 godzin na dobę, osoba z niepełnosprawnością przebywająca w pracy więcej niż 6 godzin na dobę, ma prawo łącznie 30 minut przerwy i są one wliczane do czasu pracy. Jeśli jednak pracuje 6 godzin i krócej, ma prawo tylko do 15 minut odpoczynku. URLOP PRACOWNIKA Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ Pracownik z niepełnosprawnością posiada dodatkowe uprawnienia wynikające z ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Jednym z nich jest możliwość skorzystania z 10 dodatkowych dni urlopu wypoczynkowego. Jest to jednak przywilej osób, które posiadają orzeczony znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności i przepracowały co najmniej rok od dnia, w którym to orzeczenie uzyskały. Urlop ten nie przysługuje więc osobom posiadającym lekki stopień niepełnosprawności, ale też pracownikom uprawnionym do urlopu wypoczynkowego (określonego w Kodeksie Pracy), którego wymiar przekracza 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego wynikającego z odrębnych przepisów. Osobom posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności w umiarkowanym lub znacznym stopniu przysługuje również prawo do zwolnienia od pracy i zachowaniu wynagrodzenia, którego wysokość oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Zwolnienie to może nastąpić w dwóch przypadkach: w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności tych nie można wykonać poza godzinami pracy; w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, na który skierował lekarz prowadzący daną osobę, w wymiarze do 21 dni roboczych lecz nie częściej niż raz w roku. Należy jednak pamiętać, że łączny wymiar urlopu dodatkowego w wysokości 10 dni oraz zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, nie stanowić więcej niż 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. 36 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

37 JEŚLI NIE UMOWA O PRACĘ TO CO? Najbardziej pożądaną przez wszystkich formą zatrudnienia jest, zawierana na podstawie Kodeksu Pracy, umowa o pracę. Trzeba jednak mieć na uwadze, że taka umowa gwarantuje jedynie pozorną stabilizację, gdyż jej wypowiedzenie przez pracodawcę jest niemal równie łatwe, jak w przypadku innych form zatrudnienia. Współczesny rynek pracy charakteryzuje się jednak dynamiką, co wymuszą na osobach poszukujących pracy dużą elastyczność. Dostępnych jest wiele form świadczenia pracy, które stosują pracodawcy i warto je znać, aby świadomie dokonywać wyboru. Dewiza etat albo bezrobocie nie zawsze się opłaca. UMOWY CYWILNOPRAWNE (ZAWIERANE NA PODSTAWIE KODEKSU CYWILNEGO) UMOWA ZLECENIA Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności dla zleceniodawcy, za których ostateczny efekt nie jest odpowiedzialny. Inaczej jest w przypadku umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu. Zleceniobiorcy przysługuje więc roszczenie o wynagrodzenie, jeśli tylko nie można mu zarzucić niestaranności w sposobie prowadzenia spraw zleceniodawcy. Dlatego umowa zlecenia jest tzw. umową starannego działania. Praca nie musi być bezwarunkowo wykonywana osobiście przez zleceniobiorcę, ponieważ na warunkach określonych w art. 738 par. 1 Kodeksu Cywilnego może ją przejąć osoba trzecia. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zlecenie jest określone w czasie i dotyczy konkretnego produktu lub usługi, której zleceniobiorca podejmuje się wykonać. W odróżnieniu od zatrudnienia na etat, zleceniobiorca sam organizuje sobie sposób i czas pracy, a więc zleceniodawca nie może narzucić miejsca i czasu wykonywania prac zleconych. Jeśli zlecenie jest odpłatne, w umowie zawarta jest również wysokość wynagrodzenia, jakie zleceniodawca zobowiązuje się zapłacić. Każda ze stron umowy zlecenia może ją w dowolnej chwili wypowiedzieć. Jeżeli wypowiada zleceniodawca, powinien zwrócić zleceniobiorcy poniesione przez niego wydatki, a jeśli umowa była odpłatna, również wypłacić odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę wypowiada bez istotnego powodu przyjmujący odpłatne zlecenie, odpowiada wobec zleceniobiorcy za ewentualne szkody powstałe z tego tytułu. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 37

38 Zleceniodawca ma obowiązek opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenie społeczne zleceniobiorcy. Płatnik (zleceniodawca) musi więc najpierw ustalić, jakim ubezpieczeniom podlega zleceniobiorca, a następnie zgłosić do tych ubezpieczeń, rozliczać i opłacać należne składki do ZUS. Jeśli zleceniobiorca posiada uprawnienia emerytalne lub rentowe, to obowiązkowe będzie ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, a dobrowolnie chorobowe. Jeżeli zleceniobiorca wykonuje równocześnie dwie lub więcej umowy zlecenia, ubezpieczenie emerytalne i rentowe płacone będzie z tytułu tylko jednej wybranej umowy. W przypadku pozostałych umów ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne, a obowiązkowa jest jedynie odprowadzenie składki na ubezpieczenie zdrowotne. UMOWA O DZIEŁO Drugim rodzajem umowy cywilnoprawnej jest umowa o dzieło, czyli tzw. umowa rezultatu. Jest to umowa odpłatna, a jej wykonawca zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. Podobnie jak w przypadku umowy zlecenia, nad wykonawcą dzieła nie może być bezpośredniego kierownictwa, wyznaczonego miejsca wykonania dzieła oraz wyznaczonego czasu jego wykonania. Obowiązuje jedynie zakres dzieła oraz termin w jakim ma być wykonane. W odróżnieniu do umowy zlecenia, która polega na wykonaniu określonych w kontrakcie czynności, rezultatem umowy o dzieło powinna być jakaś rzecz, np. obraz lub program szkolenia lub twór niematerialny, np. wygłoszenie prelekcji. Wykonanie bilansu powinno być więc powierzone w formie umowy o dzieło, a prowadzenie księgowości umowy zlecenia. Jeśli wykonawca umowy jest jednocześnie pracownikiem etatowym pracodawcy, na rzecz którego wykonuje dzieło lub jeśli nie ma odprowadzanych składek z tytuły innej umowy, istnieje obowiązek opłacenia wszystkich składek na ubezpieczenie. Jeśli jednak składki te są płacone z tytuły umowy zawartej z innym pracodawcą, nie ma takiego obowiązku. 38 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

39 UMOWA CYWILNOPRAWNA A ETATOWA O rodzaju umowy nie świadczy jej nazwa lecz sposób świadczenia pracy. Jeśli w ramach umowy zlecenia lub dzieło praca wykonywana jest osobiście i w sposób ciągły czyli powtarzający oraz ma charakter podporządkowany, tzn. zleceniodawca wymaga świadczenia usług w określonym czasie i miejscu i sprawuje nadzór, taka umowa może zostać zakwalifikowana jako umowa o pracę. Pracodawca ponosi wówczas wszelkie tego konsekwencje. Aby stwierdzić istnienie stosunku pracy należy wystąpić do sądu. Można też starać się o uregulowanie przez pracodawcę wszelkich zaległości, np. wypłaty nadgodzin, ekwiwalentu za zaległy urlop, czy też zapłatę brakującej części wynagrodzenia. W umowie cywilnoprawnej: nie ma limitów czasu pracy dobowych i tygodniowych Prawo cywilne nie określa żadnych limitów dotyczących wymiaru czasu pracy. Umowy cywilnoprawne nie powinny zawierać określeń czasowych, ponieważ mogą sugerować istnienie stosunku pracy. Powinny natomiast określać zadania, jakie w ramach danej umowy mają być wykonywane. nie obowiązuje minimalne wynagrodzenia za pracę W związku z tym dlatego wynagrodzenie pieniężne za świadczoną w ramach umowy cywilnoprawnej pracę może być niższe od minimalnego. Przysługuje ono bowiem z tytułu uzyskania zamierzonego rezultatu (efektu pracy), a nie z tytułu samego świadczenia pracy. nie przysługują płatne zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy Obie strony umowy cywilnoprawnej mogą zdecydować o wprowadzeniu do niej zapisów na temat płatnych zwolnień, jednak zawarcie zbyt wielu uprawnień pracowniczych może spowodować przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 39

40 STAŻ Staż jest formą praktycznej nauki polegającej na zdobywaniu wiedzy w miejscu pracy. Może mieć charakter płatny lub nieodpłatny. Osoby, które nigdy nie pracowały i nie mają doświadczenia zawodowego lub ich przerwa w pracy była na tyle długa, że ich doświadczenia się zdezaktualizowały mogą rozpocząć swoje starania o wejście na rynek pracy właśnie poprzez staż. Panuje powszechne przekonanie, że staże przewidziane są dla młodzieży. Nic bardziej mylnego. Choroba, okoliczności życiowe lub po prostu trudności związane ze znalezieniem pracy mogą wymagać ponownego nabycia kwalifikacji i doświadczenia związanego z ich wykorzystywaniem. Również w sytuacji, gdy nastąpiło przekwalifikowanie zawodowe poprzez szkolenia, warto pomyśleć uzupełnieniu wiedzy teoretycznej o umiejętności, które można nabyć w czasie stażu. Stażysta ma możliwość nabywania praktycznej wiedzy niezbędnej do wykonywania zawodu pod okiem opiekuna będącego doświadczonym pracownikiem danego pracodawcy. Opiekun wdraża stażystę w obowiązki i sprawuje kontrolę nad poprawnością ich wypełniania. Staż jest jednym z instrumentów rynku pracy, co oznacza, że wszystkie przepisy z nim związane reguluje ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Oddelegowanie na staż osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy nie pozostającej w zatrudnieniu, która jest zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy odbywa się na wniosek pracodawcy. Pracodawca może poprosić pośredników pracy z PUP o wyszukanie odpowiednich osób lub wskazać konkretną osobę spełniającą wymogi ustawy. Następnie musi zawrzeć umowę ze starostą i opracować program stażu. Stażyście przysługuje stypendium stażowe w wysokości 120 % kwoty zasiłku dla bezrobotnych i jest wypłacane przez starosta. W chwili obecnej (maj 2012r.) kwota ta wynosi 913,70 (761,40 x 120%) brutto. W trakcie odbywania stażu za każde przepracowane 30 dni kalendarzowe przysługują dwa dni wolne, jednakże są one udzielane na wniosek stażysty. Staż jest pozwala nie tylko zdobyć doświadczenie zawodowe, ale jest też doskonałym sposobem zaprezentowania się pracodawcy. Może się więc staż jako formę próbnego zdarzyć, że po jego zakończeniu pracodawca zdecyduje się na zatrudnienie byłego stażysty. zatrudnienia pracownika. Niektórzy pracodawcy traktują bowiem staż jako formę próbnego, nie generującego kosztów zatrudnienia pracownika, który docelowo ma objąć dane stanowisko. Pracodawca nie ponosi kosztów, ponieważ nawet w przypadku stażu płatnego, środki wypłacane stażyście, czyli stypendium stażowe, jak również koszty niezbędnych badań lekarskich pochodzą z Funduszu Pracy. Nie można jednak zakładać, że odbycie stażu u danego pracodawcy gwarantuje późniejsze zatrudnienie. Niektórzy pracodawcy traktują 40 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

41 WOLONTARIAT Doskonałym sposobem na zdobycie doświadczenia zawodowego i nawiązania kontaktów z potencjalnymi pracodawcami jest wolontariat. Kwestie wolontariatu w Polsce reguluje ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z je zapisami wolontariuszem jest osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Wolontariuszem może być każda osoba bez względu na wiek, wykształcenie czy też stan zdrowia, jednakże rodzaj wykonywanych prac i miejsce ich świadczenia może wymagać od ochotnika posiadania konkretnych kwalifikacji lub pozytywnej opinii lekarza. Miejsc, w których można świadczyć prace wolontarystycznie jest bardzo wiele. Jedynie sektor biznesu (tzw. II sektor) nie może korzystać ze wsparcia ochotników. Ustawa o wolontariacie dopuszcza świadczenie nieodpłatnych prac na rzecz: stowarzyszeń i fundacji, instytucji, które są organami administracji publicznej oraz ich jednostek organizacyjnych, organizacji kościelnych, stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego, partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, klubów sportowych, policji. Żadna z wymienionych powyżej instytucji i organizacji nie może zatrudniać wolontariuszy przy pracach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a wyłącznie w zakresie swojej działalności statutowej. Wolontariat jest dobrowolną, bezpłatną i świadomą działalnością na rzecz innych, wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie (źródło: Centrum Wolontariatu w Warszawie). Wolontariusz nie jest więc pracownikiem i nie podlega kodeksowi pracy, gdyż nie pobiera wynagrodzenia, a świadczenie przez niego wykonywane reguluje porozumienie o współpracy (tzw. porozumienie wolontariackie), a nie umowa o pracę. W związku z tym, osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy nie tracą uprawnień do zasiłku w momencie podjęcia pracy na zasadach wolontarystycznych. Wolontariat daje możliwość Okres pracy wolontarystycznej nie zalicza się nabycia doświadczenia niestety do stażu pracy, lecz daje wiele innych korzyści, takich jak możliwość nabycia doświadczenia zawodowego czy też nawiązania konta- nawiązania kontaktów. zawodowego oraz któw. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 41

42 W porozumieniu wolontariackim powinien być precyzyjnie określony czas i miejsce świadczenia pracy, zakres oraz sposób wykonywania obowiązków oraz zasady rozwiązania porozumienia. Forma pisemna porozumienia jest konieczna jeśli praca będzie świadczona dłużej niż 30 dni. Mimo że wolontariusz nie otrzymuje za swoją pracę wynagrodzenia, przysługuje mu ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków (tzw. NNW) oraz możliwość zwrotu kosztów podróży i diet otrzymywania wymaganych środków ochrony osobistej. Musi też zostać poinformowany o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywaniem świadczeń, a także o zasadach ochrony przed zagrożeniem. Powinien mieć zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki pracy, na takich samych zasadach jak płatni pracownicy. Po zakończeniu współpracy wolontarystycznej wolontariuszowi wystawiane jest zaświadczenie o wykonaniu świadczeń. Jeśli wolontariusz sprawdzi się jako potencjalny pracownik: wykaże gotowość podejmowania nowych wyzwań, zdolność szybkiego przyswajania wiedzy, obowiązkowość, kreatywność i inicjatywę, podobnie jak w przypadku stażu, może się okazać, że wolontariat zaowocuje zatrudnieniem płatnym. Odbyty staż lub wolontariat powinien zostać odnotowany w CV. Zwłaszcza jeśli jest to jedyne doświadczenie zawodowe poszukującego pracy. Uczestnictwo w stażach i pracach woluntarnystycznych jest pozytywnie oceniane przez pracodawców, gdyż świadczy o aktywności kandydata i jego gotowości do podnoszenia kompetencji i doświadczenia zawodowego, ale też zaradności i uświadomionej potrzebie rozwoju. Cechy te są pożądane przez większość pracodawców, zatem dają przewagę nad innymi kandydatami. 42 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

43 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Inną drogą znalezienia zatrudnienia od wymienionych powyżej jest utworzenie sobie stanowiska pracy poprzez samozatrudnienie w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej lub spółdzielni socjalnej. Prowadzenie firmy czy też spółdzielni wymaga od przedsiębiorcy odpowiednich predyspozycji, starannego przygotowania oraz posiadania kapitału. Wiąże się też z koniecznością podejmowania ryzyka. Z drugiej jednak strony, daje większą niezależność i satysfakcję. SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA Mimo że idea spółdzielczości jest bardzo stara, gdyż pierwsza spółdzielnia powstała 170 lat temu w Anglii, dopiero w 2004 roku pojawiła się w polskim prawie nowa jej forma spółdzielnia socjalna. Zasady zakładania i funkcjonowania przedsiębiorstw społecznych tego typu reguluje Ustawa o spółdzielniach socjalnych. Spółdzielnie socjalne, w odróżnieniu od zwykłych, muszą realizmwać dwa cele: wspierać swoich członków, czyli wyłącznie osoby pochodzące z grup wykluczonych społecznie w powrocie do uregulowanego życia społecznego i zawodowego oraz prowadzić przedsiębiorstwo w oparciu o wspólną pracę. Do osób wykluczonych społecznie, czyli tych, które ze względu na swoją sytuację życiową nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym, zalicza się do nich między innymi osoby niepełnosprawne. Spółdzielczość socjalna została pomyślana, jako wsparcie dla osób, które mają szczególne problemy z wejściem na współczesny rynek pracy, ponieważ znajdują się w trudniejszej sytuacji od reszty społeczeństwa. Spółdzielnia socjalna jest bowiem specyficzną firmą, dzięki której jej członkowie mogą zyskać pracę, poprawić sytuację materialną swojej rodziny, ale również nabyć kompetencje społeczne. Spółdzielnia socjalna może zostać założona w trybie indywidualnym przez osoby fizyczne lub zinstytucjonalizowanym przez osoby prawne. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 43

44 INDYWIDUALNE ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ W przypadku trybu indywidualnego, założycielami spółdzielni socjalnej musi być minimum 5 osób zaliczanych do grup wykluczonych społecznie. Mogą to być: 1. osoby bezrobotne, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tj., zarejestrowane we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujące zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej; 2. osoby, o których mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym z dnia 13 czerwca 2003 r. w art. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6 i 7, tj.: bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, chorzy psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, zwolnieni z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej; 3. osoby niepełnosprawne, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. INSTYTUCJONALNE ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ W trybie instytucjonalnym, spółdzielnia socjalna powoływana jest przez minimum dwie soby prawne: gminne osoby prawne, których statutowym zadaniem jest działanie na rzecz reintegracji społecznej i zawodowej mieszkańców gminy np. centra integracji społecznej (CIS), kluby integracji społecznej (KIS); organizacje pozarządowe oraz kościelne osoby prawne. ZATRUDNIENIE W SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ Aby znaleźć zatrudnienie w spółdzielni socjalnej, nie trzeba jej konieczne zakładać. Można bowiem przystąpić do spółdzielni istniejącej. Osoby z niepełnosprawnością mają pierwszeństwo, ponieważ zgodnie z ustawą, minimum 80 % członków spółdzielni powinny stanowić osoby zaliczane do wykluczonych społecznie. 44 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

45 Każdy z członków spółdzielni jest jednocześnie jej pracownikiem, a stosunek pracy nawiązuje się na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Z pracownikami, którzy nie są członkami spółdzielni, zawierane są zwykłe umowy o pracę, a ustawa przewiduje, że co najmniej 50% pracowników muszą stanowić osoby zakwalifikowane do grup wykluczonych społecznie. Po 12 miesiącach pracy w spółdzielni socjalnej osoby wykluczone społecznie, a więc też pracownicy z niepełnosprawnością, nabywają automatycznie prawo członkostwa w danej spółdzielni. W ten sposób można przez rok przygotowywać się do bycia spółdzielcą, poznawać zasady funkcjonowania spółdzielni, jej członków, warunki pracy. Spółdzielnia socjalna funkcjonuje na nieco innych zasadach niż firma. W związku z tym, że do jej zadań należy społeczna i zawodowa reintegracja jej członków, na ten cel musi być przeznaczone min. 40% zysku finansowego spółdzielni. Z tego zysku, czyli tzw. nadwyżki bilansowej finansowane są np.: szkolenia, kursy podnoszące kwalifikacje zawodowe oraz kompetencje społeczne spółdzielców, ale też porady rodzinne, koszty mediacji, porady psychologa. Reasumując, w spółdzielni socjalnej działalność gospodarcza nie jest celem, lecz środkiem do realizowania celów pozaekonomicznych, a osób, które podejmują się założenia spółdzielni, nie łączy chęć zysku, lecz wspólne doświadczenia wypływające z wykluczenia społecznego. Przedmiotem działalności gospodarczej spółdzielni socjalnej może być każda działalność, która nie jest sprzeczna z prawem. Szczególnym przywilejem spółdzielni jest możliwość startowania w konkursach ogłaszanych przez samorządy na realizację ich zadań. Oprócz spółdzielni z tego prawa mogą korzystać wyłącznie organizacje pozarządowe. Pierwsze, niezbędne do rozpoczęcia działalności środki wnoszą członkowie spółdzielni. Jest to wpisowe, czyli ustalona w statucie przedsiębiorstwa kwota pieniężna oraz udziały, które mogą być wniesione w formie pieniężnej lub rzeczowej. Jeśli członkami spółdzielni są osoby niepełnosprawne lub bezrobotne środki na udziały mogą pozyskać z urzędu pracy. Jednorazowa dotacja może wynosić w przypadku osoby z niepełnosprawnością maksymalnie 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia. Środki te pochodzą z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Niepełnosprawny spółdzielca starający się o dotację musi posiadać w PUP status bezrobotnego lub poszukującego pracy niepozostającego w zatrudnieniu. Osoby, które nie są niepełnosprawne mogą liczyć jedynie na 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a dotację tę finansuje Fundusz Pracy. Spółdzielnie socjalne mogą również liczyć na możliwość odzyskiwania składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, którzy bezpośrednio przed uzyskaniem zatrudnienia w spółdzielni byli zarejestrowani jako bezrobotni. Z refundacji można korzystać przez 3 lata, przez pierwsze 24 miesiące w pełnej wysokości, a przez kolejne 12 miesięcy w wysokości 50%. Środki te pochodzą z Funduszu Pracy, zatem wnioski o refundację składa się w PUP. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 45

46 Istotną ulgą przysługującą wyłącznie spółdzielniom socjalnym jest zwolnienie z podatku dochodowego od osób prawnych od dochodów przeznaczonych na społeczną i zawodową reintegrację jej członków. W związku z tym, że ustawa obowiązuje przeznaczyć na ten cel minimum 40% nadwyżki bilansowej, podatek należy uiścić jedynie od pozostałej kwoty. Spółdzielnie podobnie jak organizacje pozarządowe mogą starać się o uzyskanie statusu organizacji pożytku publicznego, tzw. OPP. Jednym ze szczególnych uprawnień wynikających z posiadania tego statusu jest możliwość uzyskania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. Ponadto, spółdzielnie mogą również korzystać ze wsparcia unijnego (np. Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności), pozyskując środki na realizowane przez siebie projekty bądź uczestnicząc w projektach realizowanych przez inne podmioty. WIĘCEJ INFORMACJI Zasady rejestracji spółdzielni socjalnej można bardzo łatwo znaleźć w Internecie, np.: lub Warto zapoznać się też ze stronami internetowymi funkcjonujących już spółdzielni, gdyż zawierają one nie tylko informacje handlowe, ale też statuty, a nieraz nawet historię powstania i rozwoju przedsiębiorstwa. Zgodnie z informacją zawartą na stronie internetowej Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych, na terenie województwa kujawsko pomorskiego funkcjonuje 27 tego typu przedsiębiorstw społecznych. Z pełną listą można się zapoznać pod linkiem 46 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

47 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Własna działalność gospodarcza cieszy się nadal dużo większą popularnością od spółdzielni socjalnych. Przedsiębiorca, jeśli tylko porusza się w ramach prawa, ma bowiem pełną swobodę działania. Zysk wypracowany przez przedsiębiorcę jest jego własnością, może więc w pełni decydować na co go przeznaczy. Zwykła firma nie jest jednak przedsiębiorstwem społecznym. Nie przewidziano więc dla niej w polskim prawie tak preferencyjnego traktowania jak w przypadku spółdzielni socjalnej. ULGI DLA NOWYCH PRZEDSIĘBIORCÓW Osoba zakładająca działalność gospodarczą może jednak liczyć, przez 2 lata od dnia rozpoczęcia biznesu, na ulgi dla nowych przedsiębiorców w ZUS. Polegają one na preferencyjnej stawce na ubezpieczenia społeczne w wysokości 30% minimalnego wynagrodzenia. Po tym okresie kwota wzrośnie do wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Przedsiębiorca będący osobą z niepełnosprawnością może jednak ubiegać się o refundację składek na ubezpieczenia społeczne do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota stanowiąca 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Warunkiem uzyskania refundacji jest terminowe opłacanie składek w pełnej wysokości. Środki pochodzą z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a więc elektroniczny wniosek o refundację należy składać właśnie w PFRON. Jeśli wniosek był kompletny i prawidłowo wypełniony, środki powinny wpłynąć na konto niepełnosprawnego przedsiębiorcy w ciągu 14 dni od dnia jego złożenia. ŚRODKI NA ROZPOCZĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ Główną bolączką początkujących przedsiębiorców jest brak środków na uruchomienie biznesu. Na rozpoczęcie działalności gospodarczej można jednak pozyskać środki z PFRON. Procedura ubiegania się i zasady są analogiczne jak w przypadku dotacji na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. Osoby z niepełnosprawnością mogą uzyskać maksymalnie 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a wniosek należy złożyć w powiatowym urzędzie pracy. Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery 47

48 PROJEKTY UNIJNE Osoby planujące uruchomienie działalności gospodarczej mogą również wziąć udział w projekcie współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej. Projekty te są realizowane przez różne podmioty: organizacje pozarządowe, firmy, samorządy w ramach Działania 6.2. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Projekty te zakładają zazwyczaj szkolenia pomocne w uruchomieniu działalności gospodarczej, dotacje nawet do 40 tys. zł oraz tzw. wsparcie pomostowe w wysokości nieprzekraczającej kwoty płacy minimalnej. Jest ono wypłacane comiesięcznie przez pół roku od rozpoczęcia działalności gospodarczej. Adresatami projektów są osoby posiadające szczególne trudności na rynku pracy, tak więc wiele z nich jest skierowanych do osób z niepełnosprawnością. Możliwość uczestnictwa w takim projekcie jest ogłaszana w ogólnodostępnych mediach, ale warto też śledzić strony internetowe wojewódzkich urzędów pracy, ponieważ to one pośredniczą w administrowaniu Działaniem 6.2. PO KL. Trzeba jednak pamiętać, że wsparcia ze środków PFRON, o które ubiega się przez PUP nie można łączyć ze wsparciem z projektów współfinansowanych przez UE. INKUBATORY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W województwie kujawsko pomorskim funkcjonuje kilka Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości (AIP). Wszystkie osoby, nie tylko studenci, zainteresowane rozpoczęciem własnej działalności gospodarczej mogą w nich znaleźć wsparcie merytoryczne i infrastrukturalne. Lista adresowa AIP znajduje się w rozdziale 4. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne. 48 Osoba z niepełnosprawnością na ścieżce kariery

49 OGÓLNOPOLSKI RYNEK PRACY A OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE ORGANIZACJE I INSTYTUCJE POMAGAJĄCE OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM W PORUSZANIU SIĘ NA RYNKU PRACY FUNDACJA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (FAZON) Fundacja Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych FAZON powstała w 2004 roku i została utworzona przez Polską Organizację Pracodawców Osób Niepełnosprawnych. Głównym celem FAZON jest wspieranie i promocja różnych form zatrudnienia osób niepełnosprawnych. FAZON, wspierając wszelkie przejawy aktywności osób niepełnosprawnych, wydając publikacje tematyczne, prowadząc szkolenia i szeroko rozwinięte poradnictwo z zakresu prawa, psychologii i zarządzania karierą stara się urzeczywistnić ideę czynnego udziału osób niepełnosprawnych w życiu publicznym i społecznym. PUNKT WSPARCIA ZAWODOWEGO OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ramach utworzonej przez POPON Fundacji Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych działają Punkty Wsparcia Zawodowego Osób Niepełnosprawnych. Osoba z niepełnosprawnością ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności może się zgłosić do takiego punktu, gdzie otrzyma: pomoc w wejściu na rynek pracy, dostęp do ofert pracy. Dodatkowo w Punkcie Wsparcia Zawodowego Osób Niepełnosprawnych osoby poszukujące pracy znajdą trenera pracy i doradcę zawodowego. Mogą też wziąć udział w warsztatach aktywizujących zawodowo i społecznie i uzyskać pomoc w napisaniu CV i listu motywacyjnego. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 49

50 KONTAKT WOJ. KUJAWSKO - POMORSKIE ul. Hetmańska 38, Bydgoszcz tel , tel./fax: pwz.bydogszcz@fazon.pl WOJ. POMORSKIE ul. Grunwaldzka 100, Gdańsk tel./fax: pwz.gdansk@fazon.pl WOJ. ŚLĄSKIE Pl. Grunwaldzki 8/10, Katowice tel , fax: pwz.katowice@fazon.pl WOJ. WIELKOPOLSKIE ul. Wiankowa 3, Poznań tel , fax: w. 44 STRONA INTERNETOWA 50 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

51 POLSKA ORGANIZACJA PRACODAWCÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (POPON) POPON to największy związek zrzeszający przedsiębiorców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością. Prowadzi swoją działalność od 30 listopada 1995 roku. Skupia blisko 600 firm i instytucji, które zatrudniają łącznie około 65 tys. pracowników, w tym ponad 35 tys. osób niepełnosprawnych. Organizacja prowadzi swoje biura w dziewięciu największych miastach Polski. DZIAŁANIA POPON POPON podejmuje następujące działania: legislacyjno-lobbingowe, forsując korzystne dla pracodawców zmiany w prawie; informacyjne, kierowane do pracodawców, ułatwiające interpretacje przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych; społeczne, których celem jest próba zmiany postaw pracodawców, jak i samych osób Niepełnosprawnych POPON prowadzi również szeroką działalność informacyjno szkoleniową, między innymi: organizuje seminaria, szkolenia, poradnictwo prawne, poradnictwo dotyczące pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania firm; wydaje książki i czasopisma m.in. miesięczniki Firma bez Barier oraz Sprawny Pracownik ; prowadzi profesjonalne pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych oraz rekrutację dla firm chcących zatrudniać tę grupę osób. KONKURS DLA PRACODAWCÓW WRAŻLIWYCH SPOŁECZNIE LODOŁAMACZE Ideę zatrudniania osób niepełnosprawnych oraz odpowiedzialnego podejścia do biznesu POPON propaguje poprzez Konkurs dla Pracodawców Wrażliwych Społecznie Lodołamacze. Statuetka LODOŁAMACZA jest wyróżnieniem dla tych, którzy decydując się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych, jednocześnie prowadzą wobec nich przyjazną politykę personalną, przełamują bariery, walczą z niechęcią i obojętnością społeczną. Pierwsza edycja konkursu odbyła się w 2006 roku i zgłosiło się do niej 221 firm i instytucji z całego kraju. W 2007 r. było ich już blisko 273, natomiast w 2008 r Idea Konkursu przyciąga również uwagę polityków, ludzi kultury i mediów. Konkurs odbywał się pod Honorowym Patronem Małżonki Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Pani Marii Kaczyńskiej. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 51

52 KONTAKT BIURO ZARZĄDU KRAJOWEGO ul. Próżna 12 A, Warszawa tel./fax: (22) ; (22) BIURA REGIONALNE DOLNOŚLĄSKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY WE WROCŁAWIU ul. Szewska 6/7, Wrocław, tel. (71) KUJAWSKO-POMORSKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W BYDGOSZCZY ul. Hetmańska 38, Bydgoszcz, tel. (52) biuro@bydgoszcz.popon.pl ŁÓDZKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W ŁODZI ul. Suwalska 16, Łódź, tel. (42) biuro@lodz.popon.pl MAŁOPOLSKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W KRAKOWIE ul. Rakowicka 65, Kraków, tel. (12) /96 biuro@krakow.popon.pl MAZOWIECKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W WARSZAWIE ul. Żelazna 64, Warszawa, tel. (22) lub biuro@warszawa.popon.pl PODKARPACKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W RZESZOWIE ul. Rejtana 10, Rzeszów, tel. (17) biuro@rzeszow.popon.pl ŚLĄSKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W KATOWICACH pl. Grunwaldzki 8/10 pok.100, Katowice, tel. (32) biuro@katowice.popon.pl WIELKOPOLSKIE BIURO POŚREDNICTWA PRACY W POZNANIU ul. Wiankowa 3, Poznań, tel. (61) biuro@poznan.popon.pl 52 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

53 PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (PFRON) PFRON świadczy pomoc bezpośrednio lub za pośrednictwem jednostek samorządu terytorialnego osobom niepełnosprawnym, które prowadzą działalność gospodarczą lub rolniczą. FORMY WSPARCIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Do podstawowych form tej pomocy należy: refundacja składek na ubezpieczenie społeczne osobom niepełnosprawnym prowadzącym działalność gospodarczą i niepełnosprawnym rolnikom. dotacja na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. dofinansowanie do wysokości 50% oprocentowania kredytu bankowego. FORMY WSPARCIA PRACODAWCÓW Przez PFRON wspierani są również pracodawcy zatrudniający osoby z niepełnosprawnością. Podstawowymi formami pomocy dla pracodawców są: przystosowanie i adaptacja stanowisk pracy osób niepełnosprawnych, wyposażenie stanowisk pracy, dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych, dofinansowanie asystentów w miejscu pracy, dofinansowanie kosztów szkoleń niepełnosprawnych pracowników. KONTAKT BIURO PFRON Al. Jana Pawła II 13, Warszawa tel. centr. (22) ODDZIAŁ KUJAWSKO-POMORSKI PFRON ul. Szosa Chełmińska 30, Toruń tel. (56) , fax: (56) w. 31 torun@pfron.org.pl Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 53

54 BIURO ZAWODOWEJ PROMOCJI STUDENTÓW I ABSOLWENTÓW UMK W TORUNIU ul. Gagarina 33, Toruń, (Dom Studencki Nr 11, parter, wejście z boku) tel. (56) , fax: (56) biurokarier@umk.pl biurokarier.edu.pl Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK w Toruniu jest pierwszym biurem karier w Polsce. Oficjalnie zostało otwarte w październiku 1993 roku. W realizację tego projektu zaangażowani byli m.in.: dyrektor Biura Karier na Uniwersytecie w Hull w Wielkiej Brytanii John C. Franks ( ) honorowy patron, główny konsultant oraz organizator szkoleń, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, Krajowy Urząd Pracy, Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu oraz Fundacja Know-How. Projektowi udzieliła wsparcia Ambasada Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz British Council w Warszawie. Personel szkolony był w Polsce i Wielkiej Brytanii. W latach roku Biuro Karier w Toruniu było finansowane i zarządzane na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy Uniwersytetem Mikołaja Kopernika a Wojewódzkim Urzędem Pracy w Toruniu, obecnie jego działalność jest finansowana przez UMK. W 1997 roku Biuro Karier uczestniczyło w projekcie zakładania sieci 8 Biur Karier na polskich uczelniach, współfinansowanego przez fundusz europejski Tempus Phare (pozostałymi partnerami byli: Uniwersytet w Hull, Uniwersytet w Amsterdamie, Krajowy Urząd Pracy). W następnych latach powstały kolejne Biura Karier na większości uczelni w naszym kraju, które zrzeszone są Ogólnopolskiej Sieci Biur Karier. Biuro Karier UMK udziela konsultacji i szkoli pracowników nowych Biur Karier. Biuro Karier UMK zostało powołane, aby służyć studentom i absolwentom UMK w wyborze drogi rozwoju zawodowego oraz aby ułatwić znalezienie zatrudnienia odpowiadającego ich kwalifikacjom i aspiracjom. Do jego zadań należy: Pośrednictwo w znalezieniu pracy, stażu i praktyk poprzez prowadzenie bazy danych ofert pracy stałej i dorywczej, staży i praktyk oraz przesyłanie spersonalizowanych propozycji zatrudnienia do zarejestrowanych w Biurze Karier studentów i absolwentów. Poradnictwo zawodowe indywidualne spotkania z doradcami zawodowymi w celu szeroko rozumianego planowania ścieżki rozwoju zawodowego. Organizacja szkoleń i warsztatów podnoszących umiejętności radzenia sobie na rynku pracy m.in. z zakresu tworzenia dokumentów aplikacyjnych, radzenia sobie podczas procesu rekrutacji, określania potencjału zawodowego, doskonalenia umiejętności przydatnych na rynku pracy. Współpraca z pracodawcami m.in. podczas corocznie organizowanych prezentacji firm na UMK: Wczesna Rekrutacja Milkround oraz Targów Pracy, Praktyk i Staży "Dni Kariery". 54 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

55 INNE BIURA KARIER PRZY WYŻSZYCH UCZELNIACH W WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIM TORUŃ BIURO KARIER TORUŃSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJ ul. Młodzieżowa 29, Toruń tel. (56) BIURO PROMOCJI ZAWODOWEJ STUDENTÓW I ABSOLWENTÓW WSB W TORUNIU ul. Młodzieżowa 31a, Toruń tel. (56) , tel./fax: (56) biuro_karier@wsb.torun.pl BYDGOSZCZ BIURO PROMOCJI ZAWODOWEJ STUDENTÓW I ABSOLWENTÓW WSB W BYDGOSZCZY ul. Fordońska 74, Bydgoszcz tel. (52) , fax: (52) AKADEMICKIE BIURO KARIER BYDGOSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJ ul. Unii Lubelskiej 4C, Bydgoszcz tel. (52) AKADEMICKIE BIURO KARIER WYDZIAŁU ZAMIEJSCOWEGO W BYDGOSZCZY WYŻSZEJ SZKOŁY INFORMATYKI W ŁODZI ul. Fordońska 246, Bydgoszcz tel./fax: (52) BIURO KARIER "KONTRAKT" WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNA W ŁODZI, ZAMIEJSCOWY OŚRODEK DYDAKTYCZNY W BYDGOSZCZY ul. Wojska Polskiego 46 a, Bydgoszcz tel. (52) , fax: (52) hkorczynska@wshe.lodz.pl BIURO KARIER COLLEGIUM MEDICUM UMK W BYDGOSZCZY ul. M. Curie Skłodowskiej 9, budynek Biblioteki Medycznej, p. 17 (I piętro), Bydgoszcz tel./fax: (52) biurokarier@cm.umk.pl Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 55

56 BIURO KARIER KUJAWSKO-POMORSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJ W BYDGOSZCZY ul. J. Pestalozziego 12-14, pokój 103 B, Bydgoszcz tel. (52) w. 46 BIURO KARIER UNIWERSYTETU KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY ul. Chodkiewicza 30, Bydgoszcz tel. (52) BIURO KARIER UNIWERSYTETU TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZEGO W BYDGOSZCZY Al. Prof. S. Kaliskiego 7, Bydgoszcz tel. (52) ; tel./fax: (52) kariera@utp.edu.pl BIURO KARIER WSG W BYDGOSZCZY ul. Garbary 3 G, Bydgoszcz tel. (52) , (52) , fax: (52) WŁOCŁAWEK BIURO KARIER PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ WE WŁOCŁAWKU ul. Mechaników 3, Włocławek tel AKADEMICKIE BIURO KARIER WSINF WE WŁOCŁAWKU ul. Chmielna 24, pokój 11, Włocławek tel. (54) promo@wloclawek.wsinf.edu.pl TUCHOLA AKADEMICKIE BIURO KARIER WYŻSZEJ SZKOŁY ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM W TUCHOLI ul. Pocztowa 13, Tuchola tel. (52) abk-wszs@tuchola.pl 56 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

57 AKADEMICKIE INKUBATORY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Celem działania AIP jest realizacja strategii Droga do Polski Przedsiębiorczej poprzez: Kreowanie przedsiębiorczości jako narodowej cechy Polaków Umożliwianie realizacji marzeń o własnej firmie Pomoc w zakładaniu i prowadzeniu własnej firmy Rozwijanie myślenia biznesowego Wdrażanie nowych technologii opartych na innowacji Edukacja przedsiębiorczości wśród młodych ludzi Promowanie postaw proinnowacyjnych i kreatywności Podnoszenie świadomości na temat mechanizmów rynkowych Odkrywanie i inwestowanie w firmy na miarę Skype a Wszystkie osoby zainteresowane założeniem firmy w AIP, również osoby z niepełnosprawnością, powinny się skontaktować dyrektorem wybranego Inkubatora. Udzieli on kompletnych informacji dotyczących procesu zakładania i prowadzenia firmy w AIP. KONTAKT ul. Piękna 68, II piętro, Warszawa tel. (22) ; fax: (22) INFOLINIIA AIP (22) biuro@przedsiebiorca.pl Pełna lista Inkubatorów wraz z bezpośrednimi danymi kontaktowymi do dyrektorów znajduje się pod linkiem Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 57

58 INKUBATORY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM TORUŃ UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA ul. Gagarina 9, Toruń tel. (56) aip@umk.pl WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA ul. Dekerta 26, Toruń Paweł Żywiecki, tel ; pawel.zywiecki@inkubatory.pl BYDGOSZCZ UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO ul. Ogińskiego 16; Bydgoszcz, VI Piętro, pokój Paweł Żywiecki, tel ; pawel.zywiecki@inkubatory.pl UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY ul. Kaliskiego 7, bud. 2.1, biuro 22 i 23, Bydgoszcz Radosław Ratajczak, tel. (52) , ; radoslaw.ratajczak@inkubatory.pl Justyna Ratajczak, tel ; justyna.ratajczak@inkubatory.pl WYŻSZA SZKOŁA BANKOWA Ulicy Fordońskiej 74, Bydgoszcz Paweł Żywiecki, tel ; pawel.zywiecki@inkubatory.pl WYŻSZA SZKOŁA GOSPODARKI ul. Garbary 2, Bydgoszcz tel./fax: w. 17 Radosław Ratajczak, tel ; radoslaw.ratajczak@inkubatory.pl Justyna Ratajczak, tel ; justyna.ratajczak@inkubatory.pl WŁOCŁAWEK WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNA ul. Toruńska 148, Włocławek Michał Szczepański, michal.szczepanski@inkubatory.pl 58 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

59 FUNDACJA POMOCY MATEMATYKOM I INFORMATYKOM NIESPRAWNYM RUCHOWO Fundacja pomaga w zdobyciu lub podniesieniu kwalifikacji zawodowych i znalezieniu pracy osobom ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności, bez względu na wykształcenie oraz miejsce zamieszkania. Organizuje bezpłatne szkolenia, w szczególności informatyczne, zawodowe i graficzne; prowadzi doradztwo zawodowe, prawne i psychologiczne; współpracuje z pracodawcami i pomaga w znalezieniu odpowiedniej oferty pracy. Fundacja działa od 1990 roku. Należy do Federacji Organizacji Służebnych MAZOWIA, Koalicji na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością, Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych i Telecentre-Europe AISBL. Ma status Organizacji Pożytku Publicznego. Więcej informacji na temat aktualnej oferty można znaleźć na stronie oraz w Centrach Edukacji i Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych. KONTAKT W BYDGOSZCZY tel , ul. Gajowa 99, Bydgoszcz czynne od poniedziałku do piątku w godz W WARSZAWIE tel. (22) , ul. Narbutta 49/51 lok. 2, Warszawa czynne od poniedziałku do piątku w godz W OPOLU tel. (77) , wew. 392, ul. Koraszewskiego 8-16, Opole czynne od poniedziałku do piątku w godz W BIAŁYMSTOKU tel. (85) , ul. Branickiego 17A lok. 200, Białystok czynne od poniedziałku do piątku w godz Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 59

60 60 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

61 ORGANIZACJE I INSTYTUCJE POMAGAJĄCE OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM W PORUSZANIU SIĘ NA RYNKU PRACY Z TERENU WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIEGO CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ IM. JACKA KURONIA W BYDGOSZCZY CIS jest od dnia 1 stycznia 2011 roku Samorządowym Zakładem Budżetowym, a tym samym jest jednostką bezpośrednio nadzorowaną przez Prezydenta Miasta Bydgoszczy. CIS działa na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. Nr 122, poz ze zmianami), w ramach której prowadzi Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego. Uczestnicy Programu biorą udział w zajęciach reintegracji społecznej i zawodowej. REINTEGRACJA SPOŁECZNA Są to działania o charakterze samopomocowym, mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy i zamieszkania. Zajęcia prowadzone w ramach reintegracji społecznej to np.: warsztaty motywacyjne, warsztaty aktywizujące, warsztaty komunikacji interpersonalnej, zajęcia komputerowe, edukacja prozdrowotna, edukacja kulturalna, etyka, wiedza o społeczeństwie, podstawy prawa, psychoedukacja, kreatywność; w ramach zajęć uczestnictwo w życiu kulturalnym (kino, teatr, muzea, wycieczki). REINTEGRACJA ZAWODOWA Są to działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy (przyuczenie do zawodu, przekwalifikowanie w warsztacie adaptacyjno-szkoleniowym z możliwością podjęcia zatrudnienia). Zajęcia z zakresu: rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz spółdzielni socjalnych, podstaw ekonomii społecznej. INDYWIDUALNY PROGRAM ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO Nadrzędnym celem realizowanego przez CIS Indywidualnego Programu Zatrudnienia Socjalnego jest pełna reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (długotrwale bezrobotne, bezdomne, niepełnosprawne, po wyjściu z zakładu karnego, po leczeniu odwykowym). Centrum przyjmując osoby do Programu stwarza możliwość praktyki zawodowej (w danym warsztacie adaptacyjno-szkoleniowym), zdobycie umiejętności i kwalifikacji zawodowych, a poprzez sumienność, rzetelność, zaangażowanie danego Uczestnika Programu na praktyce stwarza szansę na zatrudnienie. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 61

62 WARSZTATY ADAPTACYJNO-SZKOLENIOWE Centrum po okresie próbnym (1 miesiąc) proponuje Uczestnikom Programu następujące warsztaty adaptacyjno-szkoleniowe: Handlowy, Gastronomiczny, Konserwacyjno-Porządkowy, Opieki nad osobami zależnymi, Konserwacyjno-Produkcyjny, Administracyjny. W przypadku bydgoskiego Centrum praktyka odbywa się przez 6 miesięcy. Jeżeli reintegracja zawodowa uczestnika przebiegała w sposób prawidłowy, bez zastrzeżeń ze strony Zakładu Adaptacyjno-Szkoleniowego oraz CIS, istnieje możliwość podjęcia zatrudnienia już po 7 miesiącach udziału w Programie. Program Centrum od 1 czerwca 2006 do 31 grudnia 2011 ukończyło już 349 uczestników z czego 231 absolwentów podjęło zatrudnienie tj. ok. 66 % uczestników. DZIAŁALNOŚĆ CIS Rodzaje działalności prowadzonej w ramach sekcji gospodarczych: Usługi transportowe Przewóz Osób Niepełnosprawnych; Program Bezpieczna droga, w ramach którego zatrudniamy opiekunów dzieci i młodzieży na przejściach dla pieszych; Parking Pod Blankami, gdzie zatrudnieni są absolwenci Programu; CIS - BUD prace remontowo-budowlane, gdzie zatrudnieni są absolwenci Programu. KONTAKT ul. Smoleńska 43, Bydgoszcz tel. (52) ; cis@cis.bydgoszcz.pl 62 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

63 KLUB INTEGRACJI SPOŁECZNEJ WIATRAK Głównym zadaniem Klubu jest pomoc osobom pozbawionym zatrudnienia w powrocie na rynek pracy. W Klubie Integracji Społecznej osoby bezrobotne oraz poszukujące pracy mają możliwość skorzystania z aktualnych ofert pracy, telefonicznego kontaktu z pracodawcą, zapoznania się z wiadomościami na temat prowadzonych kursów podnoszących kwalifikacje. Klub Integracji Społecznej WIATRAK" to również działalność samopomocowa, dlatego w marcu i kwietniu pomagamy wypełniać PIT-y. KONTAKT ul. Kleeberga 2 (budynek Fordońskiej Spółdzielni Mieszkaniowej) Bydgoszcz tel. (52) Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 63

64 64 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

65 ORGANIZACJE I INSTYTUCJE POMAGAJĄCE OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM W PORUSZANIU SIĘ NA RYNKU PRACY SPOZA TERENU WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIEGO STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ INTEGRACJI Integracja to ogólnopolska organizacja pozarządowa, działająca na rzecz osób z niepełnosprawnością, a także ich rodzin i opiekunów. Powstała w 1995 roku z inicjatywy Piotra Pawłowskiego, twórcy i redaktora magazynu Integracja. Znaczną część kierownictwa i pracowników Integracji stanowią osoby z niepełnosprawnością. Główne działania Integracji skupiają się na informowaniu, edukacji oraz aktywizacji zawodowej osób ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności i są realizowane poprzez Sieć Centrów Integracja w Warszawie, Gdyni, Krakowie, Katowicach i Zielonej Górze, które w ramach realizowanych przez siebie projektów, prowadzą m. in. pośrednictwo pracy i doradztwo zawodowe. W ciągu roku Centra Integracja udzielają ponad porad psychologicznych i społecznych oraz prawie porad zawodowych. Z usług agencji pracy korzysta około osób. Ponadto Centra Integracja rocznie nawiązują kontakt z około pięciuset pracodawcami, gromadząc oferty pracy zarówno z rynku otwartego, jak i chronionego. Firmom zainteresowanym zatrudnianiem pracowników z niepełnosprawnością oferują przeprowadzanie rekrutacji, doradztwo personalne oraz usługi doradcze dotyczące prawnego aspektu zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 65

66 INTEGRACJA PROWADZI: Ogólnopolską infolinię informacyjną , w ciągu roku konsultanci udzielają kompleksowych informacji prawie osób; Magazyn Integracja, największy polski magazyn o niepełnosprawności wydawany w nakładzie egzemplarzy; Portal informacyjny najbardziej popularny serwis informacyjny w Polsce poruszający tematykę niepełnosprawności; odwiedza go miesięcznie średnio użytkowników; Portal społecznościowy posiadający zarejestrowanych użytkowników; Kampanie społeczne (Kampania Parkingowa, Płytka wyobraźnia to Kalectwo, Polska bez Barier) i konkursy (Człowiek bez barier, Oczy otwarte), których celem jest zmiana postaw społecznych wobec niepełnosprawności. KONTAKT CENTRUM INTEGRACJA W WARSZAWIE ul. Dzielna 1, Warszawa tel. (22) warszawa@integracja.org CENTRUM INTEGRACJA W GDYNI ul. Traugutta 2, Gdynia tel. (58) gdynia@integracja.org CENTRUM INTEGRACJA W KATOWICACH ul. Lompy 14 lok. 415, Katowice tel. (32) katowice@integracja.org CENTRUM INTEGRACJA W KRAKOWIE ul. Kapelanka 17, Kraków tel krakow@integracja.org CENTRUM INTEGRACJA W ZIELONEJ GÓRZE ul. Sowińskiego 2/1, Zielona Góra tel. (68) zielonagora@integracja.org 66 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

67 LUBELSKIE FORUM ORGANIZACJI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ramach działań Lubelskiego Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych Sejmik Wojewódzki prowadzona jest aktywizacja społeczno-zawodowa osób niepełnosprawnych poprzez: Centrum Informacyjno Szkoleniowe Osób Niepełnosprawnych (CISON) w Lublinie Informatorium - Instytucja Szkoleniowa Klub Integracji Społecznej miejsce pomocy osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom w odbudowaniu, kształtowaniu oraz podtrzymywaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej. W KIS osoby niepełnosprawne spędzają czas, podejmują wspólne inicjatywy, biorą udział w warsztatach tematycznych, spotkają się z ciekawymi ludźmi, uczestniczą w wyjazdach integracyjnych, integrują się z innymi osobami niepełnosprawnymi i wolontariuszami, Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 67

68 Klub Wolontariatu rozwijający 2 główne formy: Wolontariat dla pracy zdobywanie przez osoby niepełnosprawne w ramach wolontariatu doświadczenia zawodowego, nabywanie i podnoszenie kompetencji społecznych niezbędnych w środowisku pracy lub w ramach działań społecznych w ramach organizacji pozarządowych. Wolontariat na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych grupujący osoby niepełnosprawne, studentów lubelskich uczelni i osoby spoza środowiska realizujące działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Biuro Karier dla Osób Niepełnosprawnych forma instytucji integracji społeczno-zawodowej umożliwiająca swymi działaniami: analizę istniejących rozwiązań na rynku pracy osób niepełnosprawnych rozpoznanie możliwości, umiejętności osoby niepełnosprawnej ocenę stanu jej gotowości do wejścia na rynek pracy utworzenie i wdrożenie Indywidualnych Planów Działań dla osób niepełnosprawnych. Agencja Pracy i Doradztwa Personalnego w ramach, której realizowane jest pośrednictwo pracy, wolontariat, staże, współpraca międzynarodowa, promocja i reklama. KONTAKT Lublin, ul. Leszczyńskiego 23 czynne w godzinach tel lfoon.lublin@gmail.com 68 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

69 CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ WE WROCŁAWIU Centrum Integracji Społecznej we Wrocławiu, realizując zadania wynikające ustawy o zatrudnieniu socjalnym, od ponad sześciu lat z sukcesem realizuje misję pomocy nieaktywnym zawodowo mieszkańcom Wrocławia w ich powrocie na rynek pracy. Profil działalności Centrum wpisuje się w ideę ekonomii społecznej i jest ukierunkowany na pomoc i wsparcie grup defaworyzowanych, które borykają się z różnego rodzaju trudnościami w wejściu lub powrocie na rynek pracy. CIS wspiera osoby: długotrwale bezrobotne, niepełnosprawne, młode bez doświadczenia zawodowego, po 50 roku życia, bezdomne, opuszczające zakłady karne oraz kobiety powracające na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dzieci. Od 2006 roku Centrum zajmuje ważne miejsce na mapie wrocławskich instytucji rynku pracy. Poprzez system kompleksowych szkoleń oraz wsparcie specjalistów m.in. psychologów i doradców zawodowych Centrum nieustannie świadczy pomoc nieaktywnym zawodowo Wrocławianom, w ich powrocie na rynek pracy. Szkolenia proponowane przez Centrum są szyte na miarę potrzeb ich odbiorców. Dla przykładu: osobom długotrwale bezrobotnym oferowane są szkolenia trwające dłużej, zwykle 3-4 miesiące. W tego rodzaju szkoleniach wymagana jest bardziej intensywna praca z psychologiem i doradcą zawodowym. Potrzeba czasu, aby osoba która kilka, a nawet kilkanaście lat temu wypadła z rynku pracy znalazła w sobie chęć, motywację i nauczyła się jak na niego powrócić. Szkolenia tzw. miękkie są obok kursów zawodowych i warsztatów z obsługi komputera i Internetu, stałym i niezbędnym elementem programu aktywizacji społeczno-zawodowej Centrum. Okazuje się, że kompetencje społeczne np. wysokie umiejętności interpersonalne czy łatwość pracy w zespole są równie pożądane przez pracodawców jak predyspozycje zawodowe i doświadczenie. KONTAKT ul. Strzegomska 49, Wrocław tel. (71) , tel./fax: (71) Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 69

70 FUNDACJA FUGA MUNDI Fundacja Fuga Mundi jest organizacją pozarządową pożytku publicznego, która powstała w 1996 r. z inicjatywy osób niepełnosprawnych i od samego początku pomaga osobom niepełnosprawnym w podniesieniu jakości życia oraz włączeniu się tej grupy osób w główny nurt życia społecznego i gospodarczego. Głównym celem statutowym Fundacji jest wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych i osób należących do grup dyskryminowanych i wykluczonych społecznie oraz pomoc ich rodzinom. Aby osiągnąć założone cele, Fundacja prowadzi dwie jednostki organizacyjne: 1. Ośrodek Kształcenia Ustawicznego, w ramach którego prowadzone są szkolenia zawodowe, podnoszące kwalifikacje i kompetencje przygotowujące do wejścia do rynku pracy. 2. Agencję Zatrudnienia, w ramach które świadczone są podstawowe usługi rynku pracy, w tym przede wszystkim poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy. Od 2004 w ramach Agencji Zatrudnienia wspierane w podjęciu pracy są osoby niepełnosprawne. Wykorzystywane są nowoczesne metody aktywizacji zawodowej, w tym poradnictwo zawodowe, pośrednictwo pracy, szkolenia zawodowe, staże pracy, giełdy i targi pracy. Fundacja współpracuje w tym zakresie z administracją publiczną (głównie z powiatowymi urzędami pracy), innymi organizacjami pozarządowymi, mediami oraz przede wszystkim z pracodawcami, którzy decydują się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Fundacja uzyskała tytuły dobrej praktyki w ogólnopolskich konkursach w zakresie aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych: Czerwiec 2008 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Dobre praktyki Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt Fundacji pt. Mapa drogowa do pracy. Maj 2006 r., Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Najlepsze zorganizowane przedsięwzięcie w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Projekt Fundacji pt. Infostradą do e-pracy". KONTAKT SIEDZIBA FUNDACJI FUGA MUNDI ul. Hutnicza 20B, Lublin tel. (81) , fax: (81) ffm@ffm.pl AGENCJA ZATRUDNIENIA FUNDACJI FUGA MUNDI ul. Krochmalna 13/1, Lublin tel. (81) , fax: (81) praca@ffm.pl 70 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

71 FUNDACJA POMOC MALTAŃSKA Fundacja Pomoc Maltańska wspiera osoby z niepełnosprawnością w uzyskaniu zatrudnienia w ramach kolejnych edycji projektu Wsparcie osób niepełnosprawnych na rynku pracy. Projekt adresowany jest do osób niepełnosprawnych ruchowo w stopniu znacznym, które mają problem z wejściem lub powrotem na rynek pracy. UCZESTNIKOM OFEROWANE JEST BEZPŁATNIE NASTĘPUJĄCE WSPARCIE: Warsztaty Aktywizacji Zawodowe stacjonarne i wyjazdowe, szkolenia zawodowe i podnoszące kwalifikacje, realizowane indywidualnie przez firmy zewnętrzne, szkolenia ponoszące kwalifikacje zawodowe z kursem obsługi komputera, staże rehabilitacyjne, zajęcia praktyczne u pracodawcy, pośrednictwo pracy, wsparcie w rozpoczęciu lub kontynuacji nauki: opłatę czesnego, kursów przygotowawczych do egzaminów, opłaty egzaminacyjne oraz zakup książek do nauki, konsultacje ze specjalistami, np.: prawnik, lekarz medycyny pracy, konsultant niezależnego życia, logopeda, rehabilitant, specjalista ds. sprzętu i niwelacji barier architektonicznych, zakup sprzętu likwidującego bariery. NA KAŻDYM ETAPIE PROJEKTU OFEROWANE JEST: wsparcie psychologa i doradcy zawodowego, pomoc w dojeździe na zajęcia (w razie takiej konieczności), opieka asystentów osób niepełnosprawnych podczas warsztatów, szkoleń czy staży, poczęstunek oraz materiały warsztatowe. Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 71

72 Osoby zainteresowane udziałem w III edycji projektu muszą wypełnić formularz zgłoszeniowy on-line lub skontaktować się z Maltańskim Ośrodkiem Pomocy w najbliższym miejscu zamieszkania. Mieszkańcy woj. kujawsko-pomorskiego proszeni są o kontakt z ośrodkiem w Olsztynie. KONTAKT MALTAŃSKIE OŚRODKI POMOCY WARSZAWA ul. Jezierskiego 7, Warszawa tel. (22) ; osrodek.warszawa@pomocmaltanska.pl OLSZTYN ul. Kopernika 47, Olsztyn tel. (89) ; osrodek.olsztyn@pomocmaltanska.pl POZNAŃ ul. Słowackiego 42/1, Poznań tel. (61) ; osrodek.poznan@pomocmaltanska.pl RADOM ul. Miła 17, Radom tel. (48) ; osrodek.radom@pomocmaltanska.pl KATOWICE ul. Powstańców 21, Katowice tel. (32) ; osrodek.katowice@pomocmaltanska.pl 72 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

73 BIURO ZAWODOWEJ PROMOCJI STUDENTÓW I ABSOLWENTÓW UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego działa od 1998 roku. Składa się z sekcji Biura Karier i Klubu Absolwentów. Misją Biura Karier UW jest świadczenie usług wszystkim studentom i absolwentom Uniwersytetu Warszawskiego w zakresie kształtowania umiejętności pozwalających na konkurowanie na wymagającym rynku pracy oraz pomoc w znalezieniu zatrudnienia odpowiadającego ich kwalifikacjom i aspiracjom. Biuro organizuje warsztaty i szkolenia przygotowujące do skutecznego poruszania się po rynku pracy. Wspiera studentów i absolwentów w podejmowaniu działalności gospodarczej, gromadzi oferty pracy, praktyk, staży, wolontariatu w elektronicznej bazie danych. Promuje zdobywanie doświadczenia zawodowego poprzez udział w praktykach i stażach oraz zachęca do angażowania się w działalność społeczną. Pracodawcom umożliwia promocję ich firm na Uczelni oraz organizuje spotkania ze studentami. Wspiera organizację praktyk studenckich i dokumentowania ich odbywania. Stale współpracuje z urzędami, agencjami pośrednictwa pracy, instytucjami badawczymi, organizacjami pozarządowymi oraz przede wszystkim z pracodawcami. Zapewnia studentom i absolwentów stałą możliwość korzystania z indywidualnego doradztwa na różnych etapach życia zawodowego. PODCZAS SPOTKAŃ Z DORADCAMI MOŻNA: uzyskać informacje na temat aktualnych wymagań rynku pracy, nauczyć się opracowywać profesjonalne dokumenty aplikacyjne, omówić przygotowanie się do spotkania z pracodawcą, poznać skuteczne metody poszukiwania pracy, nauczyć się efektywnie zarządzać swoją karierą, uzyskać większą jasność swoich planów i celów zawodowych, podsumować swoje doświadczenia i kompetencje, poznać swoje mocne strony, talenty i jak je przedstawiać pracodawcom. Podczas konsultacji można również omówić aspekty sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy oraz uzyskać porady w zakresie wyboru zawodu z uwzględnieniem specyfiki posiadanej niepełnosprawności. KONTAKT Krakowskie Przedmieście 32, Warszawa (Oficyna Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich, klatka E) tel. (22) Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne 73

74 74 Ogólnopolski rynek pracy a osoby niepełnosprawne

75 RYNEK PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO- POMORSKIM A OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE RYNEK PRACY DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIM TENDENCJE Województwo kujawsko-pomorskie położone w środkowej części Polski zajmuje powierzchnię 18 tys. km², co stanowi 5,7% powierzchni kraju. Region ma dwie stolice Bydgoszcz z siedzibą wojewody i większości urzędów administracji państwowej oraz Toruń, w którym mieści się Sejmik Wojewódzki i urzędy administracji samorządowej. Oprócz Bydgoszczy i Torunia głównymi miastami województwa są Włocławek, Grudziądz i Inowrocław. Wyżej wymienione miasta są również najważniejszymi ośrodkami przemysłowymi w Kujawsko- Pomorskiem. Do wiodących gałęzi należą: przemysł spożywczy, chemiczny, elektromaszynowy, tekstylny, celulozowy i poligraficzny. Przemysł rozwija się dzięki centralnemu położeniu regionu i rozbudowującej się sieci komunikacyjnej. Zasoby naturalne środowiska (wody lecznicze i uzdrowiska) i zabytki architektury sprzyjają rozwojowi branży turystyczno-rekreacyjnej. Wśród najważniejszych przedsiębiorstw reprezentujących kluczowe dla regionu branże należy wymienić następujące przedsiębiorstwa: Polska Sieć Handlowa Lewiatan (Włocławek), Neuca S.A. (Toruń), Grupa POLOmarket (Pakość), Zakłady Azotowe Anwil S.A. (Włocławek), Mondi S.A. GK (Świecie), ZT Kruszwica S.A. GK (Kruszwica), Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych S.A. (Toruń), ThyssenKrupp Energostal S.A. (Toruń), Krajowa Spółka Cukrowa S.A. (Toruń), PESA (Bydgoszcz), Zakłady Chemiczne Zachem S.A. (Bydgoszcz). Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 75

76 Mimo tak sprzyjających dla rozwoju przedsiębiorczości warunków w I kwartale 2011 roku wskaźnik bezrobocia w województwie osiągnął poziom 16,9%. Region plasuje się więc niestety na trzecim miejscu (za województwami warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim) w Polsce pod względem najwyższej stopy bezrobocia. Według danych EURES Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej zgłaszane w ostatnich latach oferty pracy dotyczą w większości aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu (staże, prace społecznie użyteczne, przygotowanie zawodowe, prace interwencyjne, roboty publiczne). Oferty takie stanowiły 63,3% ogółu pozyskanych przez Powiatowe Urzędy Pracy ofert. Pracodawcy poszukiwali głównie pracowników usług i sprzedawców oraz robotników przemysłowych i rzemieślników, a w drugiej kolejności: techników i innego średniego personelu, specjalistów, pracowników przy pracach prostych, operatorów, monterów maszyn i urządzeń oraz pracowników biurowych ( Poszukiwani pracownicy: Analizując sytuację osób z niepełnosprawnością na kujawsko-pomorskim rynku pracy można się opierać jedynie na danych urzędów pracy. Należy jednak pamiętać, że osoby niepełnosprawne, które pobierają świadczenia rentowe mogą uzyskać w PUP jedynie status poszukującego pracy niepozostającego w zatrudnieniu. Status ten nie uprawnia Rzemieślnicy Technicy, specjaliści Operatorzy i monterzy Pracownicy biurowi do świadczeń finansowych dla bezrobotnych. Ponadto, osoby te posiadają ubezpieczenie społeczne z tytułu renty. Ludzie rejestrują się w PUP, aby mieć dostęp do ofert pracy, ale też w celu uzyskania zasiłku dla bezrobotnych i ubezpieczenia. Osoby z niepełnosprawnością takiej motywacji nie mają, przez co znaczna ich część pozostaje poza statystykami urzędów pracy. Na koniec grudnia 2011 roku bezrobotni niepełnosprawni (6396 osób) stanowili w województwie kujawsko-pomorskim 4,6% ogółu bezrobotnych. W Polsce udział ten wyniósł 5,3%, co jednak nie musi oznaczać, że osobom w województwie łatwiej jest znaleźć pracę, niż w pozostałych regionach kraju. Niższy wskaźnik może być wynikiem mniejszego zainteresowania rejestrowaniem się w PUP. Optymistyczną informacją jest to, że w 2011 roku, w odniesieniu do roku poprzedniego, o 54,1% zwiększyła się liczba wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej adresowanych do osób niepełnosprawnych, a o 4,5% wzrosła liczba bezrobotnych niepełnosprawnych osób, które podjęły pracę (3614 osób). Pracownicy usług Sprzedawcy Robotnicy 76 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

77 Najwięcej zatrudnionych odnotowano w powiecie bydgoskim (54,4%), najmniej w powiecie rypińskim (25,5%). O 20% w stosunku do roku poprzedniego zmalały niestety wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu. W 2011 roku pracę podjęły tylko 44 osoby. Mimo dużego zainteresowania osób z niepełnosprawnością samozatrudnieniem, w 2011 roku tylko 46 bezrobotnych osób niepełnosprawnych oraz 8 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu podjęło działalność gospodarczą dzięki dotacjom lub pożyczkom z PUP. Niestety nie ma danych, czy wśród tych osób znajdowali się również przedsiębiorcy społeczni. Dotacje z PUP mogą być bowiem wykorzystywane również na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. Z danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu wynika, że poprzez PUP pracy poszukują głownie osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności. Stanowią aż 69,9% wszystkich zarejestrowanych osób niepełnosprawnych. Są to przede wszystkim osoby w wieku lat, o wykształceniu zasadniczym zawodowym i niższym, pozostające bez pracy ponad 12 miesięcy. Widoczną tendencją jest to, że osoby młode, z wyższym wykształceniem poszukują pracy innymi kanałami. Analizując rynek pracy dla osób niepełnosprawnych w województwie kujawsko-pomorskim można się posiłkować danymi dotyczącymi Zakładów Pracy Chronionej, Zakładów Aktywności Zawodowej oraz spółdzielni socjalnych. Nie istnieją bowiem precyzyjne statystyki dotyczące zatrudnienia osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy. W styczniu 2010 roku Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych przedstawiła raport autorstwa Pawła Czaplińskiego, dotyczący stanu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w okresie lat , ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w 2009 roku. W badaniu wykorzystano dane zawarte w bazach SODiR-EZON prowadzonych przez PFRON oraz GUS-BAEL. Z raportu tego wynika, że w 2009 roku w województwie kujawsko-pomorskim zatrudnionych było łącznie osób z niepełnosprawnością, z czego osób na chronionym, a 3982 na otwartym rynku pracy. Dane te nie obrazują jednak rzeczywistej skali zatrudnienia na otwartym rynku pracy. W raporcie uwzględniono bowiem jedyne dostępne dane pochodzące z Ewidencji Zatrudnionych Osób Niepełnosprawnych (EZON). Baza ta nie ewidencjonuje wszystkich niepełnosprawnych pracowników, lecz wyłącznie tych, których zatrudnienie jest dofinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 77

78 ZAKŁADY PRACY CHRONIONEJ (ZPCH) W województwie kujawsko-pomorskim działa i funkcjonuje 193 zakładów pracy chronionej oraz 15 spółdzielni inwalidów. Najwięcej zakładów pracy chronionej działa w powiecie bydgoskim 102, w powiecie toruńskim 29, we włocławskim 12, w grudziądzkim 7, w inowrocławskim, świeckim i wąbrzeskim po 5, brodnickim, lipnowskim i nakielskim po 4, w aleksandrowskim, chełmińskim, sępoleńskim, i żnińskim po 2, w golubsko-dobrzyńskim i radziejowskim oraz 1w rypińskim (dane z roku 2010). ZAKŁADY AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ (ZAZ) Aktualnie na terenie województwa kujawsko-pomorskiego działa 6 Zakładów Aktywności Zawodowej: w Bydgoszczy, Białych Błotach, Brodnicy, Wąbrzeźnie, Drzonowie i Radziejowie. Najstarszy ZAZ powstał w 2005 roku w Bydgoszczy, a najmłodszy, w Radziejowie, sześć lat później. Z pełną listą ZAZ można się zapoznać na stronie www. kujawskopomorskie.pl/pliki/niepelnosprawni/wykazy/wykaz_zaz_2012_30_06_2012.pdf. SPÓŁDZIELNIE SOCJALNE Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego funkcjonuje 27 spółdzielni socjalnych. W Bydgoszczy aż 7, w Inowrocławiu 4, po dwie w Chełmnie, Golubiu-Dobrzyniu, Toruniu i Włocławku oraz po jednej w Brzozowie, Kijewie Królewskim, Kruszwicy, Mroczy, Radzyniu Chełmińskim, Solcu Kujawskim, Świeciu i Witosławiu. Z ich pełną listą można się zapoznać na stronie Trudno jest ocenić tendencje jakie będą miały miejsce w najbliższym czasie na rynku pracy osób niepełnosprawnych województwie kujawsko-pomorskim. Sytuacja jest niestabilna ze względu na dwa główne czynniki: nieprzewidywalność ogólnopolskiej stopy bezrobocia oraz zbyt częste zmiany w prawie regulującym zatrudnienie osób z niepełnosprawnością. Jeśli chodzi o prawo, od kilku lat mówi się o konieczności opracowania i wdrożenia nowej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Obecnie obowiązujący dokument był już nowelizowany ponad 80 razy. Mimo wielu starań środowiska organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością sprawa stoi w miejscu. Być może ratyfikacja Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych zmobilizuje Polskie Państwo do uporządkowania prawa regulującego funkcjonowanie niepełnosprawnych Polaków. 78 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

79 DOBRE PRAKTYKI KATALOG FIRM PRZYJAZNYCH OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM PRACODAWCY Z WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIEGO GRUPA VECTRA Nowoczesna siedziba centrali Vectry znajduje się w Gdyni. Jest w pełni przystosowana dla potrzeb niepełnosprawnych pracowników. Vectra jest Zakładem Pracy Chronionej, którego ponad 65% zatrudnionych to osoby niepełnosprawne. Znajdują one w Vectrze przyjaznego pracodawcę, co potwierdzają liczne nagrody przyznawane firmie za warunki pracy oraz wspieranie niepełnosprawnych pracowników. Grupa Vectra należy do wąskiej grupy największych krajowych telekomunikacyjnych operatorów kablowych. Obsługuje ponad 812 tys. klientów w 164 miastach na terenie całego kraju. Oferta Vectry to dostęp do programów telewizyjnych w wersji analogowej i cyfrowej, do szerokopasmowego Internetu stacjonarnego i mobilnego oraz usługa telefonii stacjonarnej. Vectra ma jedną z najbardziej atrakcyjnych na rynku ofert telewizji cyfrowej, opracowaną z myślą o indywidualnych potrzebach każdego członka rodziny. Udostępnia 164 programy telewizyjne, w tym 30 w jakości HD. Inne pozycje, które wyróżniają usługi Vectry, to Internet 128 Mb/s, programy niezależnych telewizji lokalnych emitowane w 110 miastach, usługa cyfrowej nagrywarki HD oraz usługa multiroom. Vectra ma 405 tys. abonentów telewizji cyfrowej, 344 tys. odbiorców Internetu stacjonarnego i ponad 26 tys. mobilnego oraz 120 tys. abonentów telefonicznych. Vectra obsługuje klientów indywidualnych oraz firmy z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. KONTAKT W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM SALON FIRMOWY ul. Grunwaldzka 46, Bydgoszcz BIURA OBSŁUGI KLIENTA ul. Chopina 4, Aleksandrów Kujawski ul. Żeromskiego 1, Golub-Dobrzyń ul. Gimnazjalna 10, Nakło ul. Wyszyńskiego 15, Świecie ul. Świecka 77, Tuchola Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 79

80 HOTEL CITY Hotel City zatrudnia 52 osoby niepełnosprawne, w tym 4 z wyższym wykształceniem. Osoby niepełnosprawne zajmują następujące stanowiska: portier, portier parkingu, zaopatrzeniowiec, magazynier, pracownik gospodarczy, pomoc w pralni, pomoc kuchenna, pokojowa, kucharz, młodszy kucharz, kierownik techniczny, ponadto piastują stanowiska w dziale księgowości, kadr oraz w zarządzie hotelu. Hotel czterogwiazdkowy. Działa od 1992 roku. Położony w ścisłym centrum Bydgoszczy, bliskość Starego Miasta i życia kulturalno-rozrywkowego, a także dobra komunikacja z innymi rejonami miasta to jego atuty. Dysponuje nowoczesnym centrum konferencyjnym, spełniającym wymagania organizatorów międzynarodowych kongresów oraz kameralnych uroczystości. Goście mogą zrelaksować się w hotelowej siłowni, skorzystać z sauny, jacuzzi czy też odwiedzić salon fryzjerski. Spragnionych rozrywki zapraszamy do kasyna i salonu gier oraz do klubu nocnego. KONTAKT ul. 3 Maja 6, Bydgoszcz tel. (52) , fax: (52) Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

81 OŚRODEK REHABILITACJI I SZKOLENIA PZN HOMER W BYDGOSZCZY Celem działania Ośrodka jest: kompleksowa rehabilitacja osób niewidomych i słabowidzących przygotowująca do samodzielnego życia i integracji społecznej, edukacja w zakresie wyuczenia określonych umiejętności lub zawodu, szkolenia instruktorów rehabilitacji i wolontariuszy oraz innych osób działających na rzecz środowiska, stosownie do występujących potrzeb. Na dzień 31 maja 2012 roku zatrudnionych w Ośrodku Homer jest 31 osób. 23 pracowników to osoby niepełnosprawne, w tym 7 osób ma ustaloną niepełnosprawność spowodowaną dysfunkcją wzroku (aktualnie 2 osoby są w trakcie weryfikacji grupy inwalidzkiej). 5 osób to osoby niepełnosprawne z wyższym wykształceniem: Dyrektor naczelny Kierownik działu Rehabilitacji i Szkoleń Instruktor techniki komunikacji (2 osoby) Asystent osoby niepełnosprawnej KONTAKT ul. Powstańców Wielkopolskich 33, Bydgoszcz tel. (52) Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 81

82 BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA IM. GEN. BRYG. PROF. ELŻBIETY ZAWACKIEJ W TORUNIU Biblioteka jest placówką oświatową prowadzoną przez samorząd województwa kujawskopomorskiego i jego jednostką budżetową. Biblioteka zatrudnia 52 osoby. W gronie pracowników jest obecnie 15 osób z orzeczeniem o niepełnosprawności (ponad 28% ogółu zatrudnionych). Lekki stopień niepełnosprawności ma orzeczony tylko 1 osoba, która ma średnie wykształcenie i pracuje na stanowisku specjalisty w księgowości. Umiarkowany stopień niepełnosprawności ma aż 12 osób. W tej grupie 4 osoby mają wykształcenie wyższe magisterskie i pracują na stanowisku nauczyciela bibliotekarza (3 osoby), oraz jako szatniarz. 5 osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ma wykształcenie średnie. Pracują oni na stanowiskach: magazynier biblioteczny, dozorca, rzemieślnik i sprzątaczka (2 osoby). Wykształcenie zasadnicze zawodowe ma 1 osoba pracująca na stanowisku dozorcy, a 2 osoby z wykształceniem podstawowym pracują na stanowiskach: dozorca i sprzątaczka. 2 osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają wykształcenie średnie. Obie osoby pracują na stanowisku szatniarza. Wśród osób niepełnosprawnych jest 11 kobiet i 4 mężczyzn. Najstarsza osoba ma 62 lata, a najmłodsza 35 lat. Wśród pracowników niepełnosprawnych są osoby z dysfunkcjami: wzroku, słuchu, osoby niepełnosprawne ruchowo, oraz po przewlekłych i ciężkich chorobach (w tym kardiologicznych i metabolicznych) oraz po leczeniu onkologicznym. 8 osób korzysta (wskazanie lekarskie) z możliwości skrócenia dziennego wymiaru czasu pracy do 7 godzin dziennie, a prawo do dodatkowych 10 dni urlopu ma 11 osób. Najdłuższy staż pracy w Bibliotece wśród osób niepełnosprawnych wynosi 29 lat, a najkrótszy 2 lata. 82 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

83 Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu zatrudnia osoby niepełnosprawne już od początku lat osiemdziesiątych XX wieku. W latach Biblioteka realizowała wraz z PFRON projekt Osoby niepełnosprawne w administracji publicznej. W ramach projektu utworzono 16 stanowisk pracy dla osób z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności. Po zakończeniu projektu 2 stanowiska zostały zlikwidowane, a jedna osoba zatrudniona w ramach tego projektu nie ma obecnie statusu osoby niepełnosprawnej, ale nadal pracuje w Bibliotece. W roku 2008 Biblioteka zajęła drugie miejsce i zdobyła srebrny medal w etapie regionalnym trzeciej edycji konkursu dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne Lodołamacze. W roku 2011 zdobyła w tym samym konkursie wyróżnienie. Biblioteka startowała w kategorii: Pracodawca Nieprzedsiębiorca. Niepełnosprawni nauczyciele bibliotekarze korzystają wyłącznie z przywilejów Karty nauczyciela i tak jak pełnosprawni bibliotekarze pracują w wymiarze 35 godzin tygodniowo i mają 35 dni roboczych urlopu. Budynek biblioteki pozbawiony jest barier architektonicznych, dzięki czemu czytelnicy niepełnosprawni ruchowo mogą w pełni korzystać z wszystkich usług świadczonych przez bibliotekę. KONTAKT ul. Dąbrowskiego 4, Toruń tel./fax: (56) , biblioteka@bptorun.edu.pl godziny otwarcia od poniedziałku do piątku 10:00-19:00, soboty: 10:00-15:00 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 83

84 SANATORIUM UZDROWISKOWE, OŚRODEK REHABILITACJI I ODNOWY BIOLOGICZNEJ OAZA W Sanatorium Oaza w Inowrocławiu są aktualnie zatrudnione osoby z niepełnosprawnością z lekkim i umiarkowanym stopniem na stanowiskach: zabiegowa balneologiczna, pracownik gospodarczy, pokojowa, pomoc kuchenna. KONTAKT ul. Świętokrzyska 76, Inowrocław tel , fax: oaza@oazasanatorium.pl 84 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

85 MIEJSKI OŚRODEK SPORTU I REKREACJI W TORUNIU W MOSIR w Toruniu zatrudnione są ogółem 62 osoby, z czego 3 z niepełnosprawnością. Pracują one na następujących stanowiskach: Menadżer ds. sportu wykształcenie wyższe, Kierownik Motoareny wykształcenie średnie, Pracownik gospodarczy wykształcenie zawodowe. KONTAKT ul. gen. J. Bema 23/29, Toruń tel , fax: sekretariat@mosir.torun.pl Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 85

86 86 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

87 PRACODAWCY SPOZA WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIEGO BIBLIOTEKA CENTRALNA POLSKIEGO ZWIĄZKU NIEWIDOMYCH Biblioteka Centralna PZN jest jedynym miejscem w Polsce, które na tak dużą skalę popularyzuje czytelnictwo wśród osób niewidomych i starszych. Od 60 lat zapewnia stały i nieprzerwany dostęp do literatury popularno-naukowej, rozrywkowej, dziecięcej itp. Wszystkie publikacje dostępne są w formatach dostosowanych do potrzeb osób z problemami wzroku, dzięki czemu biblioteka przeciwdziała analfabetyzmowi osób niewidomych, słabowidzących oraz starszych, a także ich wykluczeniu społecznemu. Do końca grudnia 2011 zarejestrowano w bibliotece ponad 8200 czytelników, z czego aż 25% stanowią osoby powyżej 75 roku życia. Biblioteka posiada stronę internetową (www. bcpzn. pl), która jest obsługiwana i aktualizowana na bieżąco przez pracującego w Bibliotece tyfloinformatyka. Aktualna liczba unikalnych dziennych odwiedzin przekracza obecnie 500 osób. Dużym zainteresowaniem cieszy się mieszcząca się w Bibliotece Tyflogaleria, którą rocznie odwiedza ponad 5600 osób, jak również wycieczki grup zorganizowanych (dzieci, młodzież i studenci) po bibliotece. Od pierwszych lat istnienia biblioteki funkcjonuje dział informacji tyflologicznej, który jest zbiorem najnowszych informacji naukowych o niewidomych i dla niewidomych, gromadzone są tam materiały tyflologiczne wydawane w zwykłym druku. Ze zbiorów biblioteki tyflologicznej korzystają przede wszystkim studenci kierunków pedagogicznych, pracownicy naukowi, nauczyciele uczący dzieci niewidome oraz rodzice (powstało wiele prac magisterskich, a nawet doktorskich na temat biblioteki). Biblioteka Centralna zatrudnia 36 pracowników ogółem, w tym 21 osób niepełnosprawnych. 11 osób niepełnosprawnych posiada wyższe wykształcenie i zatrudnione są na stanowiskach: dyrektora, kustosza (3 osoby), starszego specjalisty ds. digitalizacji, starszego specjalisty ds. e-czytelnictwa, starszego bibliotekarza (4 osoby), bibliotekarza. KONTAKT ul. Konwiktorska 7, Warszawa Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 87

88 URZĄD MIASTA GDYNI W UM Gdyni zatrudnionych jest 30 osób z niepełnosprawnością (w tym tłumacz języka migowego) co stanowi 2,9 % wszystkich zatrudnionych. Osoby te pracują w następujących komórkach organizacyjnych: Straży Miejskiej, Wydziale Kadr i Szkoleń Wydziale Polityki Gospodarczej i Nieruchomości, Biurze Rady Miasta, Samodzielnym Referacie ds. Osób Niepełnosprawnych, Wydziale Administracyjnym, Wydziale Zdrowia, Wydziale Dochodów, Wydziale Budżetu, Wydziale Spraw Społecznych, Wydziale Spraw Obywatelskich, Wydziale Edukacji, Biurze Miejskiego Rzecznika Konsumentów, Wydziale Organizacyjnym. Spośród wszystkich zatrudnionych w UM Gdyni osób z niepełnosprawnością 16 posiada wykształcenie wyższe. Urząd, jako miejsce pracy, przystosowany jest pod względem wyposażenia stanowisk pracy, jak i pod względem komunikacyjnym (windy, podjazdy itp.) dla osób niepełnosprawnych m.in. ruchowo, pracowników i interesantów (swoboda poruszania się na wózku inwalidzkim). W 2012 roku Urząd Miasta Gdyni zorganizował finansowane ze środków PFRON staże dla 4 osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Gdynia konsekwentnie realizuje politykę społeczną mającą na celu likwidację barier architektonicznych, komunikacyjnych i społecznych utrudniających życie osobom niepełnosprawnym. Organizuje konkursy np. Gdynia bez Barier, którego finał odbywa się co roku w maju w Teatrze Muzycznym w Gdyni. Innym działaniem jest konkurs dla nauczycieli II klas gdyńskich szkół podstawowych, których zadaniem jest przygotowanie scenariuszy lekcji, uczących tolerancji i szacunku m.in. dla niepełnosprawności. Organizatorem konkursu jest Prezydent Miasta Gdyni. KONTAKT Al. Marszałka Piłsudskiego 52/54, Gdynia tel. centrala (58) , fax: (58) umgdynia@gdynia.pl 88 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

89 LIMATHERM COMPONENTS SP. Z O.O. Firma jest eksporterem elementów aparatury kontrolno-pomiarowej. Eksport stanowi 90 % jej obrotów. Głównym odbiorcą są firmy niemieckie, liderzy na rynku producentów aparatury kontrolno-pomiarowej. Firma Limatherm Components to zakład produkcyjny, w którym niemalże wszyscy pracownicy są osobami niepełnosprawnymi na 242 pracowników, 230 to pracownicy niepełnosprawni, co stanowi około 95 % wszystkich miejsc pracy. W roku 2010 utworzono aż 118 nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych. Pracują tu osoby niesłyszące, z najrozmaitszymi schorzeniami wewnętrznymi, z chorobami narządu ruchu. Około 88% wśród nich ma orzeczony znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Firma promuje swoją postawą zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Budynek zakładu od podstaw urządzono na potrzeby zakładu pracy chronionej. Wszystkie stanowiska pracy są specjalnie przygotowane i mają odpowiednie parametry i wyposażenie, pomieszczenia i ciągi komunikacyjne są przystosowane do możliwości osób niepełnosprawnych. W gabinecie pielęgniarskim i rehabilitacyjnym przez cały czas, zarówno na I jak i II zmianie czuwa biały personel. Do dyspozycji pracowników raz w tygodniu jest również na miejscu lekarz, co nie tylko oszczędza czas, ale i drogę potrzebującym pracownikom. Obowiązkowe przerwy w pracy pracownicy mogą wykorzystać na zabiegi rehabilitacyjne takie jak gimnastyka korekcyjna, masaże lecznicze, laser, ultradźwięki, jonoforeza, solux oraz szereg innych znajdujących się w budynku firmy. Podpisane umowy długotrwałej współpracy z Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej i Pogotowiem Ratunkowym zapewniają pomoc medyczną wszystkim pracownikom zarówno w przypadkach doraźnych jak i nagłych. Co rocznie roku w ramach Indywidualnego Programu Rehabilitacyjnego wiele osób otrzymuje dofinansowanie do studiów wyższych, nauki języków obcych, różnego rodzaju kursów, czy też ulepszania warunków życia. Pomocą indywidualną miesięcznie objętych jest około 110 zatrudnionych osób, a dofinansowanie obejmuje np. zakup leków, zakup drobnego sprzętu rehabilitacyjnego lub dopłaty do usług rehabilitacyjnych, dojazdów do i z pracy. Osoby zatrudnione mogą nieustannie podnosić kwalifikacje i nabywać zupełnie nowe umiejętności. Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 89

90 Oprócz dofinansowania do nauki wdrożono system szkoleń wewnętrznych i zewnętrznych co w całokształcie daje możliwość awansów dla pracowników począwszy od stanowisk naniższego szczebla aż po stanowiska kierownicze. Pracujące osoby z niepełnosprawnością są świadome wartości swojej osoby, zaangażowane i zmotywowane, a to przekłada się na efekty pracy. W ostatnim czasie Limatherm Components zaangażował się w działania sportowe podpisując umowę o współpracy z Wojewódzkim Stowarzyszeniem Sportu i Rehabilitacji Niepełnosprawnych Start w Katowicach, gdzie w sekcji Goalball (gra halowa dla osób niewidomych) grają niepełnosprawni pracownicy. Limatherm Components sponsoruje całą drużynę niewidomych. W 2011 firma została sponsorem reprezentacji Polski biorącej udział w Mistrzostwach Europy dywizji C. Wzrost zatrudnienia w ostatnim czasie wskazuje na wysoką kulturę społeczną, zaufanie dla osób niepełnosprawnych i potwierdza realizowaną na co dzień główną maksymę firmy: Działamy bez barier i wyznajemy zasadę równych szans KONTAKT ul. Żelazna 5, Chorzów tel. (32) , fax: Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

91 FIRMA IVONA SOFTWARE Firma IVONA Software (wcześniej jako IVO Software) tworzy i rozwija syntezator mowy IVONA będący jednym z głównych elementów nowoczesnych głosowych interfejsów użytkownika. IVONA Software zatrudnia aktualnie 36 osób, w tym 3 osoby niepełnosprawne z wyższym wykształceniem. Są to osoby niewidome dwie z nich pracują jako telemarketerzy, a jedna w dziale wsparcia technicznego jako specjalista ds. jakości i tester. Firma otrzymała liczne wyróżnienia i nagrody, między innymi główne laury w prestiżowym, międzynarodowym naukowym konkursie Blizzard Challenge, gdzie głos generowany przez syntezator mowy IVONA uznano za najlepszy. Firma aktywnie współpracuje z organizacjami działającymi na rzecz osób niewidomych na całym świecie, m.in. Polskim Związkiem Niewidomych, Royal National Institute for Blind People w Wielkiej Brytanii i Konsorcjum DAISY. Firmę założyli dwaj absolwenci Politechniki Gdańskiej, Łukasz Osowski i Michał Kaszczuk. Od 2004 roku, dzięki wygranej w konkursie Gdyński Biznesplan, działają w Pomorskim Parku Naukowo-Technologicznym w Gdyni. KONTAKT Aleja Zwycięstwa 96/98, Gdynia Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 91

92 FIRMA MEDSYNC Według stanu na czerwiec 2012 roku firma MEDsynC zatrudnia 6 pracowników etatowych (w tym 5 to osoby niepełnosprawne). Osoby niepełnosprawne zatrudnione są na następujących stanowiskach: Koordynator ds. Projektów wykształcenie wyższe (2 osoby) Korektor tekstów (zatrudniony w ramach telepracy) wykształcenie wyższe Korektor konsultant telefoniczny (zatrudniony w ramach telepracy) wykształcenie wyższe (2 osoby) Firma powstała w 2009 roku jako spółka mająca zrealizować projekt teleinformatyczny o nazwie Ulotka Audio. Prace nad koncepcją systemu zaczęły się w 2008 r. i zakończyły jego wdrożeniem i uruchomieniem systemu na przełomie 2009/2010 roku. Podstawową funkcją systemu Ulotka Audio jest udostępnianie w prosty w obsłudze i powszechny sposób treści ulotek farmaceutycznych dla osób niewidomych i słabowidzących za pomocą bezpłatnej ogólnopolskiej infolinii System Ulotka Audio w postaci ogólnopolskiej infolinii 800 realizuje wymogi Ustawy Prawo Farmaceutyczne z dnia 30 marca 2007 (Dz. U. Nr 75, poz. 492) Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2009, które nakładają obowiązek udostępnienia treści ulotki w formie właściwej dla osób niewidzących i słabowidzących przez każdy podmiot produkujący/importujący leki zarejestrowane w Polsce. W świetle powyższych uwarunkowań firma MEDsynC opracowała system infolinii 800 oparty na technologii IVR (Interactive Voice Response), którego podstawową funkcją jest udostępnienie osobom niewidomym i słabowidzącym treści ulotki z dowolnego miejsca w prosty, pewny i skuteczny sposób bez konieczności posiadania dodatkowego sprzętu (np. komputer, Internet). System Ulotka Audio realizuje ważną funkcję społeczną umożliwia osobom z dysfunkcją wzroku uzyskiwanie w sposób samodzielny, powszechny i bezpieczny dostępu do treści ulotek farmaceutycznych w formie audio. KONTAKT SIEDZIBA FIRMY MEDsynC Skotnicki, Weksler sp.j. ul. Sokola 20, Oława ADRES KORESPONDENCYJNY Wrocławski Medyczny Park Naukowo-Technologiczny ul. Kutnowska 1-3, Wrocław tel biuro@medsync.pl 92 Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne

93 URZĄD MIEJSKI W KALISZU W Urzędzie Miejskim w Kaliszu w czerwcu 2012 roku zatrudnionych było 43 pracowników niepełnosprawnych, w tym 18 osób z wyższym wykształceniem. Ponadto realizując przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o języku migowym i innych środkach komunikowania się Urząd Miejski w Kaliszu umożliwił osobom doświadczającym trwale lub okresowo trudności w komunikowaniu się, zwanych osobami uprawnionymi oraz działających na ich rzecz członków rodzin lub inne osoby mające stały lub bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi, następujące formy kontaktu z Urzędem: telefon nr: (62) , telefon komórkowy nr: przesyłanie wiadomości tekstowych SMS, fax nr: (62) , poczty elektronicznej: boi@um.kalisz.pl, komunikatora internetowego: SKYPE pod adresem: umkalisz-boi. Ponadto w kontakcie z Urzędem osoba uprawniona (głuchoniema) ma możliwość załatwienia sprawy korzystając z pomocy pracowników zatrudnionych w Urzędzie, posługujących się językiem migowym (SJM), jak również możliwość skorzystania z pośrednictwa tłumacza języka migowego, po wcześniejszym powiadomieniu o tym fakcie Urząd, za pomocą wskazanych wyżej środków komunikowania się lub osobiście w Urzędzie. Urząd Miejski w Kaliszu w dużej mierze jest dostosowany do potrzeb niepełnosprawnych osób. Budynek ratusza posiada jeszcze bariery architektoniczne choć jest podjazd dla wózków i bez problemu można dostać się do budynku na poziom parteru, gdzie w trakcie realizacji jest punkt obsługi osoby z niepełnosprawnością. Drugi budynek urzędu jest całkowicie wolny od barier architektonicznych (winda, toalety). KONTAKT ul. Główny Rynek 20, Kalisz tel. (62) , fax: (62) umkalisz@um.kalisz.pl godziny urzędowania: poniedziałek piątek Rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim a osoby niepełnosprawne 93