METODY POZYSKIWANIA UZDOLNIONYCH GRACZY (scouting assessement, edukacja zawodowa)

Transkrypt

1 METODY POZYSKIWANIA UZDOLNIONYCH GRACZY (scouting assessement, edukacja zawodowa) Graczy profesjonalnych należy traktować jako pracowników klubów sportowych. Wśród wymienianych przez Listwana (2002) zadań funkcji personalnej dobór jest oprócz planowania kadr jej pierwszym składnikiem. Autor ten definiuje dobór jako układ działań mający na celu pozyskiwanie odpowiednich graczy zespołu i doprowadzenie do właściwego ustawienia ich w grze, aby zapewnić ciągłe i sprawne funkcjonowanie zespołu. Sprawna i trafna realizacja tego składnika zapewnia dobre poznanie możliwości graczy i co się z tym wiąże takie planowanie ich rozwoju, aby ich upodmiotowić, uświadomić ważność ich działań dla klubu czy też reprezentacji. Dodatkowo właściwy proces doboru kadr zmniejsza fluktuację graczy i wewnętrzny poziom niepewności w klubie, co również przynosi pewne korzyści. Proces doboru kadr jest z całą pewnością we wszystkich typach organizacji procesem warunkującym sprawne realizowanie ich celów. Proces doboru kadr jest szczególnie ważny w klubach sportowych. Jeśli w przypadku organizacji niezwiązanych ze sportem zasoby ludzkie są- oprócz zasobów finansowych, infrastruktury i zasobów informacyjnych- jednym z wyznaczników siły i kondycji organizacji, to w przypadku klubów sportowych wyznacznik ten wysuwa się na pierwszy plan. Pogląd ten znajduje także potwierdzenie u Panfila (2004). Jest to spowodowane faktem, iż tworzenie widowiska sportowego na wysokim poziomie pozostaje, pomimo dużego znaczenia innych celów organizacji sportowej, najważniejszym z jej celów, który w dużym stopniu wpływa na możliwości realizacji pozostałych. Widowisko sportowe na wysokim poziomie wymaga od uczestniczących w nim zespołów ludzkich, bardzo wysokich kwalifikacji. Kwalifikacje te odnoszą się przede wszystkim do zawodników oraz pozostałych członków zespołu sportowego, czyli coacha, lekarzy, masażystów i kierowników ekip. Bez wątpienia jednak, kwalifikacje zawodników są składnikiem najważniejszym. Dlatego sukces klubów sportowych jest tak mocno związany ze sprawnym realizowaniem procesu planowania i doboru kadr w oparciu o strategię personalną klubu. Proces doboru kadr w lepiej zorganizowanych i większych klubach jest zadaniem wyspecjalizowanych komórek (działów) umieszczonych w strukturach klubu, współpracujących i wspomagających podejmowanie decyzji o przyjęciu do klubu nowego gracza. W naszej rzeczywistości, szczególnie ze względu na znacznie mniejszy budżet niż w największych klubach 65

2 zachodnich, za dobór kadr zespołu jest najczęściej odpowiedzialny pierwszy trener i on wykonuje wiele zadań związanych z rekrutacją, selekcją czy też zatrudnieniem zawodnika. W procesie doboru kadr do klubów sportowych, jak się wydaje, najistotniejsze będą, takie składniki jak: rekrutacja i selekcja. Jeżeli chodzi o podział ze względu na jawność kryteriów, to występuje tu często wiele cech metod zamkniętych, gdzie kandydaci nie wiedzą jakie kryteria są brane pod uwagę przy wyborze kandydatów. Niemniej kryteria przydatności do zespołów są ogólnie znane zawodnikom i menedżerom i są to umiejętności działania i współdziałania w grze, dyspozycje psychofizyczne i zgodność cech charakterologicznych kandydata z kulturą organizacyjną klubu. Kompetencje te mają różny układ hierarchiczny w zależności od klubu i głównego decydenta (najczęściej coacha). Różnicując metody pod względem rynku, z jakiego korzystają kluby, zaznacza się spore ich zróżnicowanie. Kluby korzystają praktycznie ze wszystkich możliwości zatrudniając swoich wychowanków, zawodników z innych klubów seniorskich krajowych i zagranicznych, absolwentów Szkół Mistrzostwa Sportowego, zawodników z klubów młodzieżowych czy zawodników z zagranicy. Oczywiście rodzaj źródeł będzie zależny od przyjętej strategii personalnej. Zależnie od tego przesuwać się będzie nacisk na poszczególne źródła. Następnym krokiem w doborze jest selekcja kandydatów w celu wyboru tych, których profil kwalifikacyjny jest najbardziej zbliżony do oczekiwań klubu. Aby działać tu w sposób przemyślany, i przez to bardziej efektywny, konieczny jest wybór pewnych ogólnych zasad postępowania określany jako strategia selekcyjna. Listwan (2002) podaje trzy podstawowe typy strategii: play-off (bieg przez płotki), gdzie po każdym etapie selekcyjnym (teście, rozmowie kwalifikacyjnej) jest eliminowana pewna grupa kandydatów, których kwalifikacje zostały ocenione niżej od pozostałych; kompensacyjna, gdzie decyzje podejmowane są w stosunku do wszystkich kandydatów, którzy przystąpili do doboru po przejściu wszystkich etapów selekcji. 66

3 Zaletą tej metody jest fakt, że podejmowane decyzje nie są pochopne, podejmuje się je po ocenie wszystkich kwalifikacji i umiejętności kandydata, wadą jest przedłużanie procedury selekcyjnej i podnoszenie przez to jej kosztów; mieszana, będąca do pewnego momentu strategią play-off, a później kompensacyjną. W ramach wybranej strategii stosowane są rozmaite techniki selekcyjne. Różni autorzy mówią tu o: wywiadzie, wywiadzie pogłębionym, rozmowie kwalifikacyjnej, analizie referencji, analizie biodanych, testach psychologicznych, symulacyjnych i innych, obserwacji kandydata w czasie realizacji specyficznych zadań kontrolnych. Wybierane techniki różnią się od siebie w zależności od źródeł, z jakich pochodzą kandydaci. I tak, inne techniki stosuje się dla zawodników z zagranicy, inne dla zawodników z innych klubów krajowych, a inne dla wychowanków. Oczywiście wybór technik będzie zróżnicowany i zależny od profilu zawodnika, jaki jest poszukiwany. W przypadku zawodników spoza klubu, często spotyka się następujące etapy selekcji: ekspercka ocena gry zawodnika przez trenera pierwszego zespołu na podstawie zapisu wideo lub meczu na żywo, rozmowa kwalifikacyjna, analiza referencji, badania lekarskie, próbki gry (symulacyjne, kontrolne), obserwacja na treningach pod kątem umiejętność działania i współdziałania i umiejętności interpersonalnych. Proces pozyskiwania graczy jest podstawowym procesem determinującym procesy formowania efektywnego zespołu sportowego i tworzenia widowiska sportowego. Proces ten jest realizowany w ramach następujących systemów: systemu pozornego, koordynowanego centralnie systemu edukacji sportowej i systemu sieciowego określanego także jako joint venture system. System sieciowy jest modyfikacją systemu scentralizowanego edukacji sportowej z silnym zaznaczeniem roli players huntingu wywodzącego się z huntingu. Hunting to działanie, celem którego jest pozyskanie określonych dóbr poprzez ich poszukiwanie, ubieganie i staranie się o nie i w konsekwencji ich zdobycie, czyli pokonanie przeszkód i wyprzedzenie konkurencji. Wśród dóbr, które pierwotnie były zdobywane i często jeszcze są, jest pożywienie. Z czasem pojęciem tym objęto także zdobywanie innych dóbr takich jak posag, majątek. Hunting w zarządzaniu dotyczy pozyskiwania do firmy osób o wysokich, często unikalnych kompetencjach. W tym rozumieniu hunting wywodzi się ze zdobywania określonych osób np. członków rodziny tj. męża, zięcia czy synowej. Z 67

4 huntingiem wiążę się wysoki poziom entropii i ryzyka. Dobra zdobyte w wyniku huntingu często są niewspółmierne do poniesionych nakładów tzn. zapewniają znaczący sukces lub przeciwnie, są chybioną inwestycją. Players hunting zbliżają się bardzo do działań prowadzonych na rynku pracowników przez firmy headhunterskie i tak wypożyczenia zawodników możemy traktować jako leasing pracowniczy, trwający zazwyczaj przez dłuższy okres czasu. Gracze są wypożyczani innej firmie (klubowi) na ten okres czasu bez rozwiązywania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. W rzeczywistych rozwiązaniach stosowanych przez kluby, przy wyborze metod doboru brane są pod uwagę przede wszystkim koszty procesu doboru w aspekcie ich ekonomiczności. Players hunting w pozyskiwaniu graczy obejmuje: identyfikację graczy (osoby lub grupy osób), które klub sportowy zamierza pozyskać (zdobyć), poszukiwanie graczy intuicyjne lub usystematyzowane (scouting) - czyli wyszukiwanie przez tzw. scoutów, graczy utalentowanych lub ukształtowanych sportowo, ubieganie i staranie się o wyszukanych graczy wykorzystując kamuflaż, fortele, potencjalizację, czy też koncentrację sił i środków - negocjacje menadżera, zdobycie gracza, często wyprzedzenie innych - transfer definitywny lub czasowy. Players hunting jest szeroko stosowany w procesie doboru graczy w sporcie profesjonalnym. Proces pozyskiwania graczy poprzez players hunting obejmuje: pozyskiwanie graczy uzdolnionych (tj. nieukształtowanych sportowo, nie wypromowanych) z klubów niższych klas rozgrywkowych, ośrodków edukacji sportowej oraz tych znajdujących się poza zinstytucjonalizowanym szkoleniem klubowym i związkowym, pozyskiwanie potencjalnych graczy profi (tj. ukształtowanych sportowo lecz nie wypromowanych rynkowo) z klubów niższych klas, ośrodków edukacji sportowej i klubów rywalizujących na rynku sportowym, pozyskiwanie graczy profi tj. ukształtowanych i wypromowanych z klubów rywalizujących. W przypadku tego rozwiązania pojawiła się dodatkowa możliwość rozwijania umiejętności uzdolnionego gracza w zespołach klubów współpracujących (joint venture). 68

5 Wynikiem pracy w tym systemie jest gracz profi ukształtowany sportowo, lecz nie wypromowany rynkowo. System sieciowy to wspólne przedsięwzięcia podejmowane przez kluby sportowe reprezentujące zróżnicowany poziom sportowy. W ostatnich latach w przedsięwzięciach tych uczestniczą także powstające coraz częściej ośrodki edukacji sportowej. Tzw. casus Bosmana spowodował, że kluby profesjonalne w coraz większym stopniu poszukują możliwości współpracy z klubami niższych klas i ośrodkami edukacji sportowej w celu możliwie wczesnego wiązania z klubem umowami kontraktowymi utalentowanych graczy. Casus Bosmana oraz coraz wyższe kwoty obowiązujące na rynku transferowym powodują, że czołowe kluby europejskie coraz częściej uwzględniają w pozyskiwaniu graczy młodych, obok huntingu, także własnych wychowanków lub zawodników z klubów współpracujących z niższych klas rozgrywkowych. Umowy o współpracy w systemie sieciowym w szkoleniu i promowaniu graczy są dobrowolnymi porozumieniami cywilno-prawnymi stron. Klub wiodący (profesjonalny) pozyskuje graczy uzdolnionych i wiąże ich umowami kontraktowymi. Przy czym nie może zapewnić im gry na poziomie dostosowanym do aktualnych możliwości. Kluby współpracujące uzyskują więc tani dostęp do zawodników, którzy prezentują wystarczająco wysoki poziom, aby czasowo reprezentować ten klub. Klub współpracujący uzyskuje też prawo do części kwoty transferowej za zawodnika w przypadku transferu z klubu wiodącego. Ekwiwalent pieniężny za szkolenie zawodników wypłacony jest klubom współpracującym proporcjonalnie do czasu gry zawodnika w klubie. Istotą umowy jest doprowadzenie do sytuacji, w której kwoty transferowe wypłacane będą jedynie za zawodników, którzy potwierdzili grą na wysokim poziomie swoje umiejętności. Intencją sportową umowy jest stworzenie formalnych podstaw do ustalania wieloletniej polityki kadrowej w ramach systemu sieciowego, uwzględniającej zasady wymiany zawodników pomiędzy klubami, wynikające z racjonalnego awansu graczy do wyższych klas rozgrywkowych. Warunkiem skutecznej współpracy jest realizacja w ramach joint venture tej samej koncepcji gry (ustawienie i zadania w grze) oraz indywidualizacja edukacji sportowej. System sieciowy oparty jest na pozyskiwaniu graczy poprzez players hunting, dodatkowo jednak pozwala na kształtowanie pozyskanych graczy w wieloletnim 69

6 systemie współpracy. System ten pozwala także na wspólną, wzajemną promocję uczestników przedsięwzięcia, czyli poszczególnych klubów współpracujących, w mediach. 70