KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU CZY PORADZIMY SOBIE SAMI?

Transkrypt

1 KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU CZY PORADZIMY SOBIE SAMI? PROWINCJE NAFTOWE POLSKI: DOTYCHCZASOWE OSIĄGNIĘCIA I DALSZE PERSPEKTYWY POSZUKIWAWCZE dr hab. PAWEŁ KARNKOWSKI Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., ul. Krucza 6/14, Warszawa pawel.karnkowski@pgnig.pl Warszawa, Pałac Kultury i Nauki, 7 czerwca 2006 r. 1

2 Poszukiwanie i przemysłowe wykorzystanie złóż węglowodorów na ziemiach polskich ma już 150 historię. Rozwój nauk geologicznych, geofizycznych i geochemicznych w tym okresie poczynił ogromne postępy i obecnie prognozowanie występowania perspektywicznych stref naftowych jest opracowywane dzięki metodologii zwanej analizą basenów sedymentacyjnych. Podstawą tej procedury jest integracja wielu dziedzin nauk o Ziemi w celu określenia warunków systemu naftowego (petroleum play), czyli korzystnych warunków generacji, migracji, akumulacji i zachowania złóż węglowodorów. Wyniki prac poszukiwawczych i procedur wyznaczania systemu naftowego w obrębie basenów sedymentacyjnych pozwalają określić granice prowincji naftowych. Ponieważ na danym obszarze mogło kolejno istnieć kilka basenów sedymentacyjnych, stąd możliwość występowania złożonych układów geologicznych w wyróżnionych prowincjach naftowych. Dotychczasowe, dobre rozpoznanie geologiczne Polski, bazujące na metodologii analizy basenów sedymentacyjnych, umożliwia wyróżnienie pięciu prowincji naftowych: małopolskiej, wielkopolskiej, pomorskiej, gdańskiej i lubelskiej. Małopolska prowincja naftowa to obszar złożony z osadów pozostałych po kilku basenach sedymentacyjnych: paleozoicznym, mezozoicznym, karpackim (Karpaty) i przedkarpackim (mioceńskim rowie przedgórskim - zapadlisku). Poszukiwania złóż w polskiej części Karpat doprowadziły do odkrycia kilkudziesięciu złóż ropy naftowej i kilkunastu złóż gazu ziemnego. Kilkudziesięcioletnia eksploatacja tych złóż znacznie zmniejszyła ich zasoby. Poszukiwania nadal są tutaj kontynuowane przy znacznym zainteresowaniu i udziale firm zagranicznych. W utworach paleozoicznych i mezozoicznych pod Karpatami i zapadliskiem przedkarpackim znaleziono również kilkanaście złóż węglowodorów. Oceny geologiczno-geochemiczne potwierdzają perspektywiczność tych utworów, co jest podstawą do projektowania nowych prac sejsmicznych. Najbardziej zasobną i perspektywiczną częścią małopolskiej prowincji naftowej są utwory mioceńskiego zapadliska przedkarpackiego. Odkryte tutaj wyłącznie złoża gazu ziemnego charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami energetycznymi, a wielohoryzontowe złoża posiadają znaczne zasoby nawet przy niewielkiej powierzchni. Odkrycia z ostatnich lat potwierdzają dobrą perspektywiczność tej strefy, choć nowe złoża znajdowane są w coraz bardziej złożonych warunkach geologicznych. 2

3 Lubelska prowincja naftowa to pozostałość po dewońsko-karbońsko basenie sedymentacyjnym na Lubelszczyźnie. Dotychczasowe odkrycia w węglanowych utworach dewonu i klastycznych osadach karbońskich dostarczają dowodów na perspektywiczność tego obszaru. Niewielkie rozmiary późnopaleozoicznego basenu lubelskiego sprzyjały znacznej zmienności litofacjalnej skał macierzystych i zbiornikowych. Dodatkowo nałożyły się na to wieloetapowe procesy diagenezy, które niejednokrotnie pogorszyły właściwości skał zbiornikowych. Pomimo tych złożonych uwarunkowań systemu naftowego Lubelszczyzny prace poszukiwawcze prowadzone są nadal przy wzrastającym zainteresowaniu firm zagranicznych. Gdańska prowincja naftowa to pozostałość po centralnej części wczesnopaleozoicznego basenu bałtyckiego. Największe dotychczasowe sukcesy poszukiwawcze odnotowane są na szelfie bałtyckim w polskiej strefie ekonomicznej (Petrobaltic). W części lądowej tej prowincji w kilkunastu otworach wystąpiły przypływy ropy naftowej, ale nie ma złoża o wartości ekonomicznej. Nowe prace geolgiczno-geofizyczno-geochemiczne dają podstawy do dalszych poszukiwań i w najbliższym czasie będą wykonywane nowe wiercenia poszukiwawcze. Pomorska prowincja naftowa jest częścią dewońsko-karbońskiego basenu sedymentacyjnego i basenu permskiego (czerwonego spągowca i cechsztynu). Jest to układ geologicznie złożony z licznymi uwarunkowaniami. W części karbońskiej profilu zazwyczaj występuje gaz ziemny, a w wyżejległych utworach cechsztyńskich ropa naftowa. Jednym otworem wiertniczym można więc odkryć węglowodory w dwóch różnych kompleksach strukturalnych. Dotychczas odkryte złoża dają podstawę do dalszych poszukiwań na tym obszarze i umożliwiają ciągłe prowadzenie prac eksploracyjnych. Wielkopolska prowincja naftowa to głównie południowa część permskiego basenu polskiego. Występują tutaj dwa poziomy poszukiwawcze: utwory czerwonego spągowca i cechsztyńskie węglany dolomitu głównego. W klastycznych, przystropowych skałach czerwonego spągowca, nierzadko stowarzyszonych z wapieniem cechsztyńskim w jeden poziom zbiornikowy uszczelniony ewaporatami cechsztyńskimi,występują złoża gazu wygenerowanego karbońskiego podłoża. Odkryte dotychczas kilkadziesiąt złóż gazu ma głównie charakter strukturalny, ale są również złoża o genezie litofacjalnej. Przyszłe prace poszukiwawcze będą się koncentrować na głębokościach poniżej 3000 m, ale zapewniających znalezienie 3

4 złóż gazu ziemnego o dobrych i bardzo dobrych właściwościach energetycznych. Niewykluczone są nowe odkrycia gazu w biohermalnych utworach wapienia cechsztyńskiego. Utwory cechsztyńskiego dolomitu głównego w ostatnich kilkunastu latach dostarczyły wiele satysfakcji polskim naftowcom. Odkrycia złóż ropy naftowej w utworach rafowych cyklotemu Stassfurt są znaczącym wzmocnieniem bilansu zasobów złóż węglowodorów w Polsce. Nie trzeba dodawać, że dolomit główny w wielkopolskiej prowincji naftowej pozostaje podstawowym obiektem poszukiwawczym na Niżu Polskim. Prace poszukiwawcze w Polsce prowadzone są na obszarach koncesji poszukiwawczych. Zarówno PGNiG jak i pozostali kontrahenci, aby prowadzić działalność w zakresie poszukiwania złóż węglowodorów muszą uzyskiwać stosowne pozwolenia, które w coraz większym stopniu zależą od przetargów publicznych. Ilość koncesji poszukiwawczych PGNiG w poszczególnych prowincjach przedstawia się następująco: p. małopolska 30, p. lubelska -4, p. gdańska 5, p. pomorska 5 i p. wielkopolska 21: w sumie 68 koncesji. Na obszarze lądowym Polski pozostali kontrahenci uzyskali: CalEnergyGas Polska Sp. z o. o. 5, Energia Zachód Sp. z o. o 2, Eurogas Polska Sp. z o. o 8, FX Energy Polska Sp. z o. o 6, Madusa Polska Sp. z o. o 4, RWE-DEA Polska Sp. z o. o 11: w sumie 36 koncesji. W strategii PGNiG założono w najbliższych latach wzrost wydobycia gazu ziemnego do poziomu 5,5 mld m3 rocznie i wzrost wydobycia ropy naftowej do wielkości ok. 1,4 ml t rocznie oraz utrzymanie wskaźnika odbudowy zasobów gazu ziemnego i ropy naftowej na poziomie nie niższym niż 1,1 w stosunku do wydobycia. Zakładany poziom wydobycia jest możliwy do osiągnięcia na bazie już odkrytych i udokumentowanych złóż jednak utrzymanie tego wydobycia na założonym poziomie wraz z odbudową zasobów na poziomie wskaźnika 1,1 jest możliwe tylko dzięki nowym odkryciom, czyli prowadzeniu dalszych prac poszukiwawczych. Obecne zasoby gazu ziemnego w wysokości 106 mld m3 i 22,5 ml t ropy naftowej stanowią (szczególnie w gazie) znaczące uzupełnienie w bilansie energetycznym kraju i pozwalają w pewnym zakresie zaspokoić bezpieczeństwo energetyczne Polski. Nakłady poniesione na poszukiwania w ostatnich latach zwróciły się w wartości odkrytych złóż dziesięciokrotnie (wg dzisiejszych cen surowców). Obecna znajomość problematyki poszukiwań naftowych nie daje nadziei na całkowite zaspokojenie 4

5 naszych potrzeb w zużyciu ropy naftowej i gazu ziemnego, ale dochodowość poszukiwań oraz możliwość znaczącego udziału krajowego gazu ziemnego w konstrukcji energetycznego bezpieczeństwa narodowego są realną podstawą do prowadzenia nowych przedsięwzięć poszukiwawczych. 5