Do zakresu dyrektywy włączono 10 grup urządzeń elektrycznych i elektronicznych:

Transkrypt

1 Recykling elektroodpadów Niebawem wejdzie w życie przyjęta w styczniu przez Parlament Europejski znowelizowana Dyrektywa WEEE (ang. Waste Electric and Electronic Equipment). Wprowadzi ona wiele istotnych zmian na polskim rynku elektroodpadów, które odczują wszyscy uczestnicy tego rynku: producenci, zbierający, zakłady przetwarzania, ale także konsumenci. Dla polskiego rządu oznacza to przede wszystkim obowiązek wywiązania się z nowego unijnego celu, czyli zwiększenia poziomu zbierania z obecnych 4 kg na mieszkańca do 10 kg w 2021 roku. Obecne przepisy 10 lat temu weszła w życie tzw. Dyrektywa WEEE[1]. Była ona odpowiedzią Unii Europejskiej na problem wyrzucanej przez konsumentów dużej liczby przestarzałych, niemodnych oraz zużytych urządzeń elektronicznych. Większość z nich zawierała bowiem niebezpieczne substancje chemiczne takie jak freon, rtęć, czy ołów, które, przy niezachowaniu należytej ostrożności, mogą stać się zagrożeniem dla zdrowia ludzi oraz dla środowiska naturalnego. Przyjęte w 2002 r. przepisy stawiały sobie za cel ograniczenie liczby zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych (WEEE), a ponadto ich ponowne użycie, recykling oraz inne formy odzysku. Innym celem dyrektywy była poprawa funkcjonowania w środowisku naturalnym wszystkich podmiotów zaangażowanych w cykl życia urządzeń elektrycznych i elektronicznych, tzn. producentów, dystrybutorów i konsumentów, w szczególności podmiotów bezpośrednio zaangażowanych w przetwarzanie zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Do zakresu dyrektywy włączono 10 grup urządzeń elektrycznych i elektronicznych: 1. wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (np. lodówki, pralki, mikrofalówki), 2. małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (małe AGD), 3. urządzenia IT i telekomunikacyjne, 4. urządzenia konsumenckie (np. TV, radio, kamery), 5. urządzenia oświetleniowe, 6. przyrządy elektryczne i elektroniczne (z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych przyrządów przemysłowych), 7. zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, 8. wyroby medyczne (z wyjątkiem wszelkich wyrobów wszczepianych i skażonych), 9. przyrządy do nadzoru i kontroli,

2 10. automaty. Jednym z ważniejszych obowiązków zawartych w dyrektywie było zobowiązanie państw członkowskich do selektywnej zbiórki zużytego sprzętu w masie co najmniej 4 kg na mieszkańca. Wymóg ten obowiązuje w całej Unii od 2006 roku. Część nowych państw, w tym Polska, zobowiązały się do wypełnienia celu od roku Wygląda jednak na to, że wyznaczony cel zrealizujemy najprawdopodobniej dopiero w roku 2011 (oficjalne dane będą dostępne pod koniec czerwca 2012 r.) Dyrektywa WEEE wprowadziła także m.in. nowe terminy, zasady selektywnej zbiórki, obowiązek finansowania oraz raportowania, czy cele recyklingu. Przepisy te zostały następnie transponowane do prawa polskiego. Polskie prawo Ustawa z 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (tzw. Ustawa ZSEE)[2], znowelizowana w roku 2009, implementuje do prawa polskiego większość przepisów dyrektywy WEEE. Określa ona wymagania, którym powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny wprowadzany na rynek oraz zasady postępowania ze zużytym sprzętem w sposób zapewniający bezpieczeństwo zdrowia i życia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Ma na celu ograniczenie ilości odpadów powstałych ze sprzętu oraz zapewnienia odpowiedniego poziomu zbierania, odzysku i recyklingu zużytego sprzętu. Ustawa definiuje kilka istotnych terminów dla całego rynku ZSEE w Polsce. Przede wszystkim przetwarzanie, czyli wszystkie czynności podejmowane po przekazaniu zużytego sprzętu do przedsiębiorcy prowadzącego zakład przetwarzania w celu demontażu, obejmującego usunięcie z tego sprzętu składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych, pocięcie oraz przygotowanie ich do odzysku lub unieszkodliwiania. Ustawa definiuje też wprowadzających sprzęt, którzy finansują cały system zbiórki. Są to przedsiębiorcy, którzy: a) produkują i wprowadzają sprzęt do obrotu pod własnym oznaczeniem, b) wprowadzają sprzęt do obrotu pod własnym oznaczeniem wyprodukowany przez innego przedsiębiorcę, c) importują sprzęt. Obok wprowadzających sprzęt, rynek elektroodpadów tworzą także firmy zbierające zużyty sprzęt (czyli punkty zbierania, gminy, serwisy i sklepy), zakłady przetwarzania, prowadzący działalność w zakresie recyklingu, prowadzący działalność w zakresie innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wszyscy wyżej wymienieni skupieni są w specjalnym rejestrze ZSEE, prowadzonym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ), do którego regularnie raportują o masie wprowadzonego sprzętu, zebranego, czy przetworzonego. W oparciu o te dane GIOŚ sporządza doroczne raporty o stanie rynku. Prowadzi także bieżący nadzór i monitoring sprawności całego systemu.

3 Obowiązki Każdy z uczestników rynku ZSEE realizuje obowiązki szczegółowo zdefiniowane w Ustawie. Większość z nich przypada w znacznej mierze na wprowadzających, którzy co roku muszą zapewnić zebranie i przetworzenie określonej części sprzedanego przez nich sprzętu w kraju. Od roku 2011 zbiórka musi wynosić co najmniej 35% masy wprowadzonych urządzeń, czyli tyle, żeby osiągnąć unijny cel 4 kg per capita (ok 150 tys. ton dla całej Polski). W przypadku nie zebrania stosownej wielkości zmuszeni są oni do poniesienia tzw. opłaty produktowej, w zależności od grupy produktowej nawet do 40 zł za każdy brakujący kilogram. Ustawa zobowiązuje producentów także do osiągania konkretnych poziomów odzysku (70-80% masy zużytego sprzętu zebranego i przekazanego do zakładów przetwarzania) oraz recyklingu (50-75% masy zużytego sprzętu). Każdy producent musi również zapewnić oznakowanie sprzętu (przekreślony kosz na śmieci) oraz sporządzać informacje dla zakładów przetwarzania o szkodliwych substancjach w sprzęcie. Dodatkowo powinni oni przeprowadzać kampanie edukacyjne dla konsumentów, przeznaczając na ten cel minimum 0,1% swoich przychodów z tytułu wprowadzenia towaru. Producent przekazuje sprzedawcom detalicznym i sprzedawcom hurtowym informację o wysokości kosztów gospodarowania odpadami, obejmujących koszty zbierania i przetwarzania, a sprzedawcy informują o tych kosztach konsumentów. Obowiązki wprowadzającego w zakresie zbierania i przetwarzania oraz kampanii edukacyjnych mogą zostać powierzone organizacji odzysku, czyli profesjonalnym instytucjom wyspecjalizowanym wyłącznie w realizacji zbiórki i przetwarzania zużytego sprzętu. Firmy takie ustawowo muszą być spółkami akcyjnymi z kapitałem zakładowym minimum 5 mln zł. Kryteria te zapisano w celu zapewnienia maksymalnej przejrzystości i wiarygodności takich instytucji. Z usług istniejących obecnie 9-ciu organizacji odzysku korzysta dziś w Polsce ponad 90% wprowadzających. Producenci, którzy nie zawarli umowy z organizacją odzysku, zobowiązani są do wniesienia zabezpieczenia finansowego na dany rok kalendarzowy przeznaczonego na sfinansowanie zbierania, przetwarzania i odzysku wprowadzanego przez nich sprzętu. Każdy zbierający zużyty sprzęt zobowiązany jest do selektywnego zbierania zużytego sprzętu oraz przyjmowania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych bez pobierania opłaty. Przy czym sprzedawca detaliczny, sprzedawca hurtowy oraz prowadzący punkt serwisowy może odmówić przyjęcia zużytego sprzętu w przypadku, gdy stwarza on zagrożenie dla zdrowia lub życia osób przyjmujących zużyty sprzęt. Ponadto sprzedawcy zobligowani są do sprzedaży tylko oznakowanego sprzętu pochodzącego od wprowadzających zarejestrowanych w GIOŚ oraz umieszczania w punkcie sprzedaży informacji o punktach zbierania zużytego sprzętu. Przy sprzedaży sprzętu przeznaczonego do gospodarstw domowych sprzedawcy są zobowiązani także do nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu w ilości nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt, jeżeli zużyty sprzęt jest tego samego rodzaju. Pozostali uczestnicy rynku ZSEE zajmujący się przetwarzaniem i recyklingiem sprzętu muszą zapewniać spełnienie kryteriów pozwalających na prowadzenie takiej działalności oraz posiadać odpowiednie zezwolenia. Nowa dyrektywa Po pięciu latach obowiązywania dyrektywy WEEE, Komisja Europejska zdecydowała się na zmianę

4 przepisów w tym zakresie. Zaprezentowany w 2008 roku projekt nowelizacji prawa unijnego doczekał się finalnej wersji dopiero w styczniu 2012 roku, kiedy to Parlament Europejski przyjął ostateczną wersję zapisów. Sam tekst zaproponowany przez Komisję Europejską jest odpowiedzią na szokujące wyniki badań, zgodnie w którymi aż 2/3 masy elektroodpadów wytwarzanych w całej Unii nie trafia do systemu, który tworzy dyrektywa WEEE, czyli systemu finansowanego przez producentów. Brakująca masa to zużyty sprzęt, który trzymamy na strychu, ale i ten który został rozebrany i sprzedany na złom z pominięciem szczególnych zasad postępowania z niebezpiecznymi substancjami w sprzęcie. Nowe zobowiązania Kluczową zmianą jest podwyższenie minimalnego poziomu zbierania z obecnych 4 kg per capita (ok 35% masy sprzętu prowadzonego w Polsce) do 65% w roku 2019 jako średniej masy sprzętu wprowadzonego w trzech poprzednich latach. W okresie przejściowym od 2016 będzie to co najmniej 45%. Państwom pozostawiono także ewentualność obliczania masy zbiórki od 2019 roku jako 85% tzw. WEEE generated, czyli sprzętu rzeczywiście pojawiającego się w gospodarstwach domowych. Polska wraz z kilkoma innymi krajami wynegocjowała na tym polu pewną derogację. W roku 2016 powinniśmy zebrać co najmniej 40% wprowadzonego sprzętu, czyli ok 5,8 kg per capita. Obowiązek zbiórki 65% masy wprowadzenia lub 85% masy powstającego zużytego sprzętu Polska powinna realizować od 2021 roku. W tym przypadku 65% będzie wynosiło ok 11 kg per capita (zakładając 3% rocznego wzrostu masy sprzedanego sprzętu). Wzrosną także wszystkie minimalne poziomy odzysku i recyklingu - o 5% dla każdej z grup produktowych od roku W przypadku dużego AGD będzie to odpowiednio odzysk 85% i recykling 80% zebranego ZSEE. Państwa członkowskie zapewnią też, by do obliczania tych celów producenci lub osoby trzecie działające w ich imieniu, rejestrowali dane dotyczące masy zużytego sprzętu, jego części składowych, materiałów lub substancji w momencie jego wyprowadzenia (wyjścia) z obiektu zbierania, wprowadzenia (wejścia) do i wyprowadzenia (wyjścia) z zakładów przetwarzania i w momencie jego wprowadzenia (wejścia) do zakładu odzysku lub recyklingu, czy przygotowania do ponownego użycia. Nowy zakres Nowa dyrektywa znacząco rozszerza zakres przedmiotowy przepisów o elektroodpadach. Obecne 10 grup produktowych stanowiło do tej pory zamknięty zakres dyrektywy. Od roku 2018 zapisy obejmą już cały sprzęt elektryczny i elektroniczny ujęty w 6 nowych, otwartych grupach: 1. Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury: - Chłodziarki, zamrażarki, sprzęt automatycznie wydający produkty chłodzone, sprzęt klimatyzacyjny, sprzęt do osuszania, pompy ciepła, grzejniki zawierające olej i inny sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury stosujący do celów wymiany temperatury płyny inne niż woda. 2. Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm2: - ekrany, odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki LCD do zdjęć, monitory, laptopy, notebooki. 3. Lampy:

5 - proste i kompaktowe lampy fluorescencyjne, wysokoprężne lampy wyładowcze - w tym ciśnieniowe lampy sodowe i lampy metalohalogenkowe, niskoprężne lampy sodowe, diody elektroluminescencyjne (LED). 4. Sprzęt wielkogabarytowy: - pralki, suszarki do odzieży, zmywarki, kuchenki, piekarniki elektryczne, elektryczne płyty grzejne, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny (z wyjątkiem organów piszczałkowych zainstalowanych w kościołach), urządzenia używane do dziania i tkania, komputery wielkogabarytowe - mainframe, drukarki wielkogabarytowe, sprzęt kopiujący, wielkogabarytowe automaty uruchamiane monetą, wielkogabarytowe wyroby medyczne, wielkogabarytowe przyrządy do monitorowania i sterowania, wielkogabarytowe urządzenia automatycznie wydające produkty i pieniądze, panele fotowoltaiczne. 5. Sprzęt małogabarytowy: - odkurzacze, zamiatacze do dywanów, urządzenia do szycia, oprawy oświetleniowe, kuchenki mikrofalowe, sprzęt wentylujący, żelazka, tostery, noże elektryczne, czajniki elektryczne, zegary, golarki elektryczne, wagi, urządzenia do pielęgnacji włosów i ciała, kalkulatory, odbiorniki radiowe, kamery wideo, sprzęt wideo, sprzęt hi-fi, instrumenty muzyczne, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, elektryczne lub elektroniczne zabawki, sprzęt sportowy, komputery rowerowe, do nurkowania, biegania, wiosłowania itd., czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty, małogabarytowe narzędzia elektryczne i elektroniczne, małogabarytowe wyroby medyczne, małogabarytowe przyrządy do monitorowania i sterowania, małogabarytowe urządzenia automatycznie wydające produkty, mały sprzęt ze zintegrowanymi panelami fotowoltaicznymi. 6. małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm): - telefony komórkowe, GPS, kalkulatory kieszonkowe, routery, komputery osobiste, drukarki, telefony. Z zapisów dyrektywy wyłączono m.in. wielkogabarytowe stacjonarne narzędzia przemysłowe, środki transportu osób lub towarów, z wyłączeniem elektrycznych pojazdów dwukołowych nieposiadających homologacji, sprzęt przeznaczony do badań i rozwoju oraz wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, w przypadku, gdy mogą one być źródłem zakażeń przed zakończeniem okresu ich eksploatacji, a także aktywnych wyrobów medycznych do implantacji. Normy zbierania i przetwarzania Państwa członkowskie będą musiały egzekwować od każdego zakładu lub przedsiębiorstwa zajmującego się zbieraniem lub przetwarzaniem, magazynowanie i przetwarzanie WEEE zgodne z wymogami technicznymi określonymi w dyrektywie. Ponadto Komisja Europejska wystąpi do organizacji normalizacyjnych o opracowanie europejskich norm przetwarzania WEEE - w tym odzysku, recyklingu i przygotowania do ponownego użycia. Normy te powinny odzwierciedlać aktualny stan techniki. W oparciu o stworzone normy Komisja będzie mogła w drodze aktów wykonawczych, przyjąć minimalne normy jakości, które obowiązywałyby w każdym z krajów członkowskich. Definicje

6 Nowelizacja dyrektywy doprecyzowała definicję wprowadzającego oraz wprowadzono instytucję upoważnionego przedstawiciela, który będzie mógł reprezentować producentów z siedzibą w innych Państwach Członkowskich w zakresie obowiązków związanych z dyrektywą WEEE. Państwa członkowskie podejmą też niezbędne kroki w celu zagwarantowania opracowania odpowiednich mechanizmów lub procedur dotyczących zwrotu producentom wniesionych wkładów, w przypadkach gdy ich sprzęt jest przemieszczany w celu wprowadzania go do obrotu poza terytorium danego państwa członkowskiego. Takie procedury mogą zostać opracowane przez producentów lub przez strony trzecie działające w ich imieniu. Zbiórka w sklepach Sklepy detaliczne o powierzchni powyżej 400 m2 będą zobowiązane do zbierania małogabarytowego WEEE (żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 25 cm) bez konieczności zakupienia nowego urządzenia w tej samej grupie produktowej. Rejestr Każdy producent lub upoważniony przedstawiciel będzie miał możliwość wprowadzenia do krajowego rejestru w trybie on-line wszystkich istotnych informacji będących odzwierciedleniem działalności tego producenta w tym państwie członkowskim. Komisja Europejska zapewni także ujednolicenie częstotliwości raportowania, a krajowe rejestry będą ściślej ze sobą współpracowały. Czas na zmiany Jak pokazała zorganizowana 18 kwietnia 2012r. VI Ogólnopolska Konferencja Recyklingu ZSEE, polski rynek wciąż boryka się problemem szarej strefy. Według Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, może ona sięgać już nawet 50%. Przejawia się to głownie w procederze raportowania wielkości zebranego ZSEE tylko na papierze". Dlatego też Ministerstwo Środowiska zapowiedziało istotne zmiany w celu poprawy sytuacji rynku elektroodpadów w Polsce. Jednym z pomysłów uzdrowienia ma być rejestr i raportowanie danych on-line i ich podgląd w trybie rzeczywistym. W opinie większości ekspertów najskuteczniejszym sposobem na ograniczenie szarej strefy jest pełna dostępność i przejrzystość danych o zbiórce i przetwarzaniu ZSEE. Zapisy nowej dyrektywy WEEE powinny wejść w życie z końcem wakacji. Oznacza to, że Polski rząd będzie miał czas na implementacji ich najpóźniej do lutego 2014 roku. Wprowadzeniu prawa unijnego będzie towarzyszyła zmiana przepisów pod kątem zapewnienia uczciwej konkurencji polskiego, specyficznego rynku elektroodpadów. Radosław Maj Związek Pracodawców AGD

7 Powered by TCPDF ( [1] Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zużytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego, tzw. Dyrektywa WEEE (Dz.U. L 37/24 z dn str. 359). [2] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U nr 180 poz z późn. zm.- tekst ujednolicony)