BANK W NASZEJ CODZIENNOŚCI EDUKACJA FINANSOWA DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

Transkrypt

1 BANK W NASZEJ CODZIENNOŚCI EDUKACJA FINANSOWA DLA UCZNIÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

2 Wstęp Drogi Uczniu, zestaw kart pracy, który otrzymałeś pozwoli Ci zrozumieć pojęcia dotyczące edukacji finansowej i jednocześnie odnaleźć się w dorosłym życiu, kiedy będziesz zmagał się z codziennymi trudnościami. Jako autorki chciałybyśmy, aby Twoje uczestnictwo w zajęciach, warsztatach oraz wycieczkach do instytucji bankowych, przyczyniło się do wzrostu Twojej świadomości i odpowiedzialności przy podejmowaniu decyzji finansowych, a w tym zarządzaniu budżetem domowym. Każda z kart pracy wprowadzi Cię w inną tematykę dotyczącą rachunków matematycznych, zwrotów i pojęć używanych na co dzień, pojęć dotyczących bankowości, a nie zawsze zrozumiałych teraz dla Ciebie. Wyróżniłyśmy najważniejsze tematy odnoszące się do codziennych sytuacji: 1) Skąd się wzięły pieniądze? 2) Banknoty i monety 3) W banku 4) Oszczędzanie 5) Waluta EURO 6) Wydawaj z głową! Jak planować wydatki? 7) Budżet domowy 8) A może własna działalność gospodarcza? 9) Podatki 10)Podsumowanie Na końcu każdego zestawu zadań znajduję się miejsce na Twoją samoocenę. Jest to chwila refleksji dla Ciebie, oceń swoją pracę na zajęciach zamalowując koło odpowiednim kolorem. Oznaczenia kół są następujące: Uwaga! Nudziłem się, bo zajęcia były dla mnie trudne! Było ciekawie, ale muszę jeszcze powtórzyć. Było super!!! Zajęcia przydadzą mi się w przyszłości. 1

3 Mamy wielką nadzieję, że w przyszłości będziesz mógł odnieść się do tych wirtualnych dziś dla Ciebie sytuacji a przez udział w Projekcie - Bank w naszej codzienności - decyzje dotyczące gospodarowania pieniędzmi staną się łatwiejsze. Życzymy powodzenia! Jadwiga Greszta, Barbara Kawa nauczyciele matematyki w Zespole Szkół im. UNICEF w Rzeszowie 2

4 Skąd się wzięły pieniądze? Dziś dowiesz się: kiedy i gdzie powstały pieniądze, co to jest umowa o pracę i co powinna zawierać, co to jest wynagrodzenie netto i brutto. Zadanie 1 Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania poniżej. Źródło: Krótka historia pieniądza 1 Powstanie pieniądza związane jest ze zmianami zachodzącymi w rozwijających się społecznościach ludzkich. W takich grupach każdy człowiek miał swoje zadanie, czyli swoją pracę na której znał się lepiej niż inni. Był specjalistą w swojej dziedzinie. Na przykład ktoś, kto zajmował się wytwarzaniem narzędzi, potrzebował w swojej pracy materiałów do ich wykonania. Wymieniał się więc na nie z kimś, kto zajmował się pozyskiwaniem tych materiałów. Był to handel wymienny - towar za towar. Z czasem ludzie zauważyli potrzebę pojawienia się uniwersalnego środka płatniczego. W starożytnych Chinach około trzech tysięcy lat temu było to zboże. W innych regionach świata takim nietypowym dla nas środkiem płatniczym były zwierzęta hodowlane (np. bydło). Później ludzie zauważyli, że prościej byłoby gdyby towary wymieniane były na wartościowe kruszce takie jak złoto, srebro czy miedź. Takimi monetami posługiwali się Grecy i starożytni Rzymianie. Stąd już tylko krok do dzisiejszych monet. Banknoty, czyli pieniądze papierowe pierwszy raz pojawiły się w Chinach w IX w n.e. Kupcy podróżujący po kraju narażeni byli na ataki rabusiów. Aby uniknąć utraty majątku swoje monety składali w specjalnych instytucjach w depozyt. Tam dostawali kwit (banknot) potwierdzający wysokość zostawionego majątku. Po okazaniu takiego banknotu, ten kto go wydał miał obowiązek wypłacić należność w monetach. 1 Tekst opracowano na podstawie informacji ze strony internetowej: 3

5 Pytania do tekstu: Co to jest handel wymienny? Z czego początkowo robiono monety? Kto i dlaczego wymyślił banknoty? Co oznacza pojęcie depozyt? Pracownik za wykonaną pracę otrzymuje pieniądze czyli wynagrodzenie. Wcześniej jednak musi umówić się z pracodawcą w kilku punktach: stanowiska pracy oraz zakresu obowiązków czyli jaką pracę ma wykonywać, wymiar czasu pracy, gdzie ma wykonywać tę pracę, czas trwania umowy, wysokość wynagrodzenia, premii i dodatków do wynagrodzenia, sposób rozwiązania umowy. Zadanie 2 Pan Jan Nowak z wykształcenia stolarz, niedawno przyprowadził się do Rzeszowa. Zamieszkał na ulicy Klonowej 9 i rozpoczął poszukiwania pracy. W firmie MEBLE DLA CIEBIE pana Romana Rzemieślnika miał przycinać arkusze drewna. Pracę miał rozpocząć z dniem r. Umówił się z pracodawcą na wynagrodzenie w wysokości 2000 zł brutto oraz premię uznaniową w wysokości 300 zł. Umowa miała być zawarta w pełnym wymiarze godzin na okres trzech miesięcy. Uzupełnij umowę o pracę pana Jana (Załącznik nr 1). Zadanie 3 Wynagrodzenie brutto pana Jana wynosiło 2000 zł. Ponadto w kwietniu i maju dostał on premię w wysokości 300zł. Oblicz ile zarobił pan Jan w ciągu trwania umowy. Źródło: Wojciech Pacewicz /PAP 4

6 Odpowiedź:... Zadanie 4 Pan Jan sprawdził, że od wynagrodzenia brutto będą mu odtrącane różnego rodzaju składki. Są to ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, zdrowotne oraz zaliczka na podatek. Ostatecznie na jego konto wpłynie około 70% wynagrodzenia brutto. Oblicz ile wyniesie miesięczne wynagrodzenie netto (po potrąceniu składek i podatku) pana Jana? Źródło: Odpowiedź:... Swoją pracę na zajęciach oceniam: 5

7 Banknoty i monety Źródło: Drogi Uczniu dziś: poznasz pojęcia: waluta, moneta, banknot, bilon, awers, rewers, dowiesz się jaką funkcję pełni pieniądz, będziesz umiał obliczyć koszt zakupów oraz wydaną przez kasjera resztę. Zadanie 1 Walutą obowiązującą w Polsce jest złoty. Uzupełnij: 1 zł = gr 5 zł =.. gr 2 zł =.. gr 0,15 zł =.. gr Zadanie 2 Przeczytaj poniższy fragment książki pt.: Pinokio autorstwa Carlo Collodi a następnie zastanów się i odpowiedz na pytania: 1) Kogo spotkał Pinokio? 2) Po co były mu potrzebne pieniądze? 3) Co chciał sprzedać Pinokio, aby zdobyć potrzebną sumę? 4) Jak nazywały się pieniądze, którymi posługiwano się w kraju Pinokia? 5) Czy pieniądze są ludziom potrzebne? 6) Jaką funkcję pełnią pieniądze? [ ] Na tym plakacie ogniście czerwone litery tworzą napis: WIELKI TEATR MARIONETEK. - Czy długo już trwa przedstawienie? 6

8 - Dopiero się zaczyna. - Jaka jest cena biletu? - Cztery soldy. Pinokio, gnany chęcią obejrzenia przedstawienia, stracił poczucie przyzwoitości i zupełnie niezażenowany spytał obcego chłopca: - Czy pożyczyłbyś mi do jutra cztery soldy? - O tak, z miłą chęcią, ale właśnie dzisiaj nie mam pieniędzy zakpił z Pinokia chłopiec. - Może dałbyś cztery soldy za mój kubrak? zaproponował pajacyk. - A do czego byłby mi potrzebny papierowy kubraczek, który rozklei się przy pierwszym deszczu? - A może wziąłbyś moje buty? - Nadają się tylko na podpałkę. - A jak ci się podoba moja czapeczka? - Czapeczka ze skórki chleba to doprawdy znakomita oferta, ale tylko dla myszy. Pinokio kręcił się, jakby stał na rozżarzonych węglach. Miał w zanadrzu jeszcze jedną propozycję, ale nie miał odwagi jej złożyć. Zastanawiał się, wahał. W końcu się zdecydował: - Czy dasz mi cztery soldy za ten nowiutki elementarz? [ ] - Ja mogę dać cztery soldy za ten elementarz zaproponował handlarz starzyzną, który był świadkiem rozmowy. Elementarz zmienił właściciela. Fragment książki Carlo Collodiego Pinokio, wyd. Zielona Sowa, Kraków 2009, s. 25. Zadanie 3 Połącz linią napisy AWERS, REWERS z odpowiednim rysunkiem. AWERS REWERS 7

9 Zadanie 4 Uporządkuj monety i banknoty od najmniejszej do największej wartości wpisując przy nich numery. Monety: Banknoty: Zadanie 5 Policz, ile pieniędzy jest w każdej skarbonce. Kto ma najwięcej pieniędzy, a kto najmniej? Zosia Ania Marek Odpowiedź: 8

10 Zadanie 6 Staś miał 42 zł. Kupił mleko za 2,29 zł, dwie bułki po 40 groszy i dwa jogurty w cenie 2,70 zł za sztukę. Ile chłopiec zapłacił za zakupy? Czy wystarczy mu pieniędzy na książkę dla taty, która kosztuje 28 zł? Odpowiedź: Swoją pracę na zajęciach oceniam: 9

11 W banku Drogi Uczniu dziś: dowiesz się co to jest bank, jaka jest działalność banków, będziesz umiał założyć rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Banki to przedsiębiorstwa zajmujące się pośrednictwem finansowym polegającym na gromadzeniu depozytów i udzielaniu kredytów. Współcześnie banki świadczą również inne usługi finansowe i ubezpieczeniowe. Dochodami banku są wpływy z odsetek od udzielanych kredytów oraz opłaty i prowizje pobierane od klientów za świadczone usługi. 2 Jeśli chcesz korzystać z usług banku, możesz założyć konto osobiste (rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy - ROR). Banki prowadzą te rachunki dla osób, które przekazują na ten rachunek swoje stałe przychody pochodzące z wynagrodzeń, zasiłków, rent, emerytur itp. Możesz założyć rachunek przez Internet lub udając się do placówki banku w twoim miejscu zamieszkania. Oto kilka wskazówek dla ciebie: 1. Przygotuj sobie listę pytań do pracownika banku. 2. Zabierz ze sobą dowód tożsamości. 3. W banku poproś pracownika o pomoc w założeniu rachunku. 4. Wypełnij odpowiedni formularz jako przykład Załącznik nr Po utworzeniu ROR otrzymasz plastikową kartę płatniczą i numer PIN. Numeru PIN nie możesz nikomu udostępniać. Kartą zapłacisz za zakupy i usługi w Polsce i na całym świecie oraz w Internecie

12 Przy pomocy karty wypłacisz gotówkę z bankomatu, jak również wpłacisz gotówkę we wpłatomacie. Jeśli bankomat połknie twoją kartę, zadzwoń na numer umieszczony na bankomacie i poinformuj o tym swój bank. Jeśli źle wprowadziłeś PIN, użyj klawisza rezygnacji, jest to klawisz czerwony. Gdy bankomat nie wyda ci pieniędzy lub nie wyda karty, zadzwoń do swojego banku. Jeśli zgubiłeś swoją kartę, natychmiast poinformuj o tym swój bank w celu blokady karty. 6. Numer konta, nazwę banku udostępnij pracodawcy w celu przekazywania twojego wynagrodzenia. 7. Nigdy nie udostępniaj hasła, loginów do swoich kont. Podstawowym źródłem dochodów dla większości rodzin (gospodarstw domowych) jest praca najemna, czyli zatrudnienie, za którą otrzymują płacę. Ale też ludzie mogą czerpać dochody z użytkowanego przez siebie gospodarstwa rolnego, z pracy na własny rachunek (np. prowadząc własną firmę, działalność gospodarczą). Część ludzi utrzymuje się z emerytur (np. ludzie starsi), rent (np. chorzy, osoby niepełnosprawne) lub innych zasiłków (np. bezrobotni). Można dochody czerpać również z wynajmu budynków, mieszkań, oszczędności w banku (odsetki). Swoją pracę na zajęciach oceniam: 11

13 Oszczędzanie Źródło: Drogi Uczniu dziś: poznasz pojęcia: odsetki, procent prosty i składany, lokata, konto oszczędnościowe, rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, kredyt, dług, debet, dowiesz się jak oszczędzać, będziesz umiał obliczyć: zysk, dochód z lokaty, będziesz wiedział czym różni się reklamowane oprocentowanie kredytu od rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania. Oszczędzać możesz wodę, energię, gaz, żywność, papier, wówczas przyczyniasz się do ochrony środowiska w którym żyjesz. Planując swoje wydatki oszczędzasz pieniądze, które możesz wykorzystać w przyszłości. Oszczędzając pieniądze w banku, masz pewność, że będą one bezpieczne i możesz liczyć na dodatkowe zyski. Jednym ze sposobów oszczędzania jest wpłacenie pieniędzy na lokatę terminową, terminową - czyli na jakiś okres czasu. Może być to lokata kilkuletnia, roczna lub miesięczna. Ważne jest to, kiedy odsetki będą kapitalizowane, czyli doliczane do twojego kapitału - co miesiąc, kwartał, czy dopiero pod koniec trwania lokaty. Od tego zależy, ile zyskasz dodatkowo pieniędzy. Można powiedzieć, że lokata to pożyczka, której udzielamy bankom, a w zamian otrzymujemy określony zysk. Jeśli wybierzesz konto oszczędnościowe, możesz wypłacać i wpłacać pieniądze w dowolnym czasie. Na koncie można przechowywać dowolną kwotę, a oszczędności są kapitalizowane na bieżąco, co oznacza ciągły przyrost odsetek. Zwykle oszczędzanie za pomocą konta oznacza trochę niższe odsetki niż na lokacie terminowej. 12

14 Banki mogą udzielić ci też pożyczek lub kredytów na pewien okres czasu. Wówczas to ty musisz zwrócić pełną kwotę wraz z naliczonymi odsetkami zgodnie z umową. Pamiętaj aby uważnie czytać wszystkie dokumenty podpisywane przez ciebie. Zawsze pytaj jeśli czegoś nie rozumiesz, w przypadku wątpliwości poproś zaufaną osobę, która pomoże ci w podjęciu decyzji. Zadanie 1 Połącz odpowiednie określenia z ich opisem. Pieniądze przeciekają mi przez palce. Mam dziurawą kieszeń. Żyję z ołówkiem w ręku. Mam zaskórniaki. Źle gospodaruję pieniędzmi. Mam pewną kwotę pieniędzy, która może być przydatna w nieoczekiwanej sytuacji. Tracę pieniądze. Gospodaruję bardzo oszczędnie, planuję wydatki. Zadanie 2 Trener kupił koszulki dla swoich zawodników. Łącznie miały kosztować 250 zł, uzyskał jednak 10% zniżki. Ile zł rabatu otrzymał trener na zakup koszulek? Odpowiedź:. 13

15 Zadanie 3 Ania zakupiła skarbonkę z zamiarem oszczędzania pieniędzy. Rodzice miesięcznie będą dawać jej 150 zł, z tego Ania 90 zł postanowiła odkładać do skarbonki. Ile pieniędzy będzie miała Ania w skarbonce po upływie 24 miesięcy? Odpowiedź:. Oprocentowanie to procent wskazujący ile odsetek bank doliczy klientowi po upływie określonego czasu (najczęściej po upływie 1 roku). Załóżmy, że na lokatę wpłacasz 1600 zł i że oprocentowanie tej lokaty wynosi 4% w skali roku. Oznacza to, że po roku odsetki wyniosą: 4% z liczby 1600 zł to 0, zł = 64 zł Po roku czasu na lokacie będzie: 1600 zł + 64 zł = 1664 zł. Zadanie 4 Pani Elwira założyła w banku lokatę 3-miesięczną z comiesięcznym doliczaniem odsetek, oprocentowaną 4% w skali roku, na kwotę 2000 zł. Odpowiedz na pytania: 1) Ile wynosi kapitał początkowy tej lokaty?. 2) Czy to jest lokata terminowa? Jeśli tak, to na jaki okres?,. 3) Ile wynosi kapitalizacja?. 4) Jaka jest wysokość oprocentowania tej lokaty w skali roku?. 14

16 Zadanie 5 Wyobraź sobie sytuację, że masz 1000 zł które chcesz zainwestować na 10 lat. Masz do wyboru lokatę bankową o procencie prostym lub składanym. Co będzie dla ciebie korzystniejsze? Wyszukaj potrzebne pojęcia w Internecie i zapisz odpowiedź. Odpowiedź: Procent składany służy głównie do obliczania kapitału, jaki będziemy posiadać na lokacie po określonym czasie. Wzór na obliczanie procentu składanego (czyli tego kapitału) ma postać: Obliczanie kapitału końcowego (K), a także odsetek (różnica kapitału końcowego i początkowego) sprowadza się do podstawiania danych wartości do wzoru. Musimy jednak wiedzieć nie tylko co oznaczają poszczególne elementy, ale również obliczyć wcześniej niektóre z nich: K kapitał końcowy, K 0 kapitał początkowy, r oprocentowanie (r = ) Do wzoru podstawiamy nie podane w zadaniu oprocentowanie (stopę procentową), ale oprocentowanie uzyskane po uwzględnieniu liczby kapitalizacji w roku (kapitalizacja jest doliczaniem odsetek do kapitału). W tym celu dzielimy dane w zadaniu oprocentowanie przez liczbę kapitalizacji: m liczba wszystkich kapitalizacji (Liczbę wszystkich kapitalizacji otrzymamy mnożąc liczbę lat przez liczbę kapitalizacji w roku: m = liczba lat x liczba kapitalizacji w roku). 15

17 Przykład: zł zostało złożone na lokacie na trzy lata. Stopa procentowa lokaty wynosiła 5%, a odsetki były kapitalizowane co sześć miesięcy. Oblicz wartość kapitału na lokacie po trzech latach. Jaka wartość odsetek została zgromadzona w tym czasie? Odpowiedź: Kapitał po trzech latach wynosi zł. Zgromadzono zł odsetek

18 Zadanie 6 Oblicz jaki dochód przyniesie po dwóch latach kapitał 2000 zł ulokowany w banku na 6% w stosunku rocznym przy rocznej kapitalizacji. Odpowiedź:. Zadanie 7 Wpłacasz do banku 800 zł. Oprocentowanie wynosi 4% w skali roku przy rocznej kapitalizacji odsetek. Uzupełnij: Stan konta będzie wynosił: po roku czasu... zł, po dwóch latach... zł. Zadanie 8 W sklepie z antykami wszystkie towary podrożały o 5%. Zegar przed podwyżką kosztował 150 zł. Ile będzie kosztował zegar po podwyżce? Odpowiedź:.. 17

19 Wiesz już, że lokata pozwala na oszczędzanie. Zdarza się jednak, że na zakup na przykład mieszkania ludzie muszą brać kredyt ponieważ nie mają tak dużej kwoty pieniędzy. Jak myślisz czy pożyczając pieniądze z banku oddajemy tylko tyle ile pożyczyliśmy? TAK NIE Banki jednak chcą by ich oferta wydawała się jak najbardziej korzystna dla klienta. Zdarza się, że oferowane oprocentowanie roczne kredytów jest zaniżane poprzez ukrycie kosztów na przykład w prowizjach, dodatkowych opłatach przygotowawczych lub ubezpieczeniu. Przykład Na podstawie reklamy kredytu odpowiedz na pytania. Ile wynosi reklamowana stopa procentowa tego kredytu? 18

20 Wymień dodatkowe koszty tego kredytu: Co oznacza RRSO? Ile wynosi RRSO? Gdzie szukać informacji o RRSO? Zadanie 9 Rozwiąż rebus i zapisz hasło. Hasło: Swoją pracę na zajęciach oceniam: 19

21 Waluta EURO Drogi Uczniu dziś: poznasz pojęcia: waluta obca, euro, dowiesz się gdzie możesz kupić obcą walutę, będziesz umiał przeliczyć cenę zakupu i sprzedaży danej waluty. Zadanie 1 Euro to wspólna waluta europejska obowiązująca w pewnych krajach wprowadzona w miejsce walut krajowych. Źródło: Wykres liniowy przedstawia kurs średni dla 1 EUR w miesiącu lutym. Na podstawie wykresu omów, jak kształtował się kurs euro w tym miesiącu? Zadanie 2 Pan Bogdan zamierza wyjechać na wycieczkę do Niemiec i musi kupić euro. W lokalnej gazecie znalazł kurs tej waluty z dwóch kantorów. Oto wycinek z gazety: Kurs walut EURO SKUP zł SPRZEDAŻ zł Kantor Kontrakt 4,20 4,35 Kantor Adam 4,23 4,38 20

22 Na zakup euro pan Bogdan przeznaczył 1000 zł. a) Ile euro może kupić w kantorze Kontrakt, a ile w kantorze Adam? b) W jakim kantorze kupno euro będzie korzystniejsze? Odpowiedź:.. Zadanie 3 Na podstawie informacji odpowiedz na pytania. a) Ile złotych otrzyma w tym kantorze klient, który sprzeda 10 euro? b) Kantor kupił od klienta 100 euro i sprzedał je innemu klientowi. Ile złotych zyskał kantor na tych operacjach? Kantor EURO Źródło: Skup Sprzedaż 4,11zł 4,22zł Odpowiedź: Swoją pracę na zajęciach oceniam: 21

23 Wydawaj z głową! Jak planować wydatki? Dziś dowiesz się: jak podzielić wydatki, jak zaplanować wydatki, jak ograniczyć wydatki. Pieniądze nie są celem. Pieniądze nie mają wartości. Wartość mają marzenia, które pieniądze pomogą zrealizować. Robert Kiyosaki Pieniądze, które dostajemy lub zarabiamy chcemy spożytkować na konkretne cele. Na przykład na kino, słodycze, ubrania, telefony, spotkania ze znajomymi Ale gdyby tak wydawać bez zastanowienia, bardzo szybko okazałoby się, że już nie ma co wydawać, bo pieniądze się skończyły. Czy oznacza to, że jednak nie powinniśmy wydawać pieniędzy tylko trzymać je na koncie lub w skarbonce? Absolutnie nie! Trzeba jednak zastanawiać się przy wydawaniu pieniędzy, a większe kwoty wydawać po dłuższym przemyśleniu. Zadanie 1 Krzysiek raz w tygodniu dostaje od swoich rodziców 30 zł kieszonkowego. Niestety do tej pory często wydawał wszystko w ciągu pierwszych kilku dni, tak że nic nie zostawało mu pod koniec tygodnia. Pomyślał, że podzieli swoje wydatki na te, które musi ponieść (wydatki stałe) oraz te niespodziewane (wydatki zmienne). I. Podziel wydatki Krzysia na stałe i zmienne. Wydatki: doładowanie telefonu 10 zł raz na tydzień, słodycze i jedzenie w szkole około 8 zł w tygodniu, czasopismo 2zł w tygodniu, rzeczy do szkoły około 3zł w tygodniu napoje około 7zł w tygodniu. Źródło: 22

24 Wydatki stałe Koszt Wydatki zmienne Koszt Koszt około: Koszt około: II. Zaznacz TAK jeśli zdanie jest prawdziwe, NIE jeśli jest fałszywe. Czy wystarczyło Krzysiowi na jego wydatki w tygodniu? TAK NIE Czy udało mu się zaoszczędzić jakąś kwotę pieniędzy? TAK NIE III. Pomyśl co Krzysiek mógłby zrobić by trochę zaoszczędzić. Zapisz swoje pomysły: IV. Krzysztof zdecydował się ograniczyć swoje wydatki. Stwierdził, że drugie śniadanie zamiast kupować w drodze do szkoły, będzie brać z domu, więc na same słodycze wyda do 6 zł w tygodniu, a koszty ponoszone na napoje ograniczy do 5 zł w tygodniu. Ile uda mu się zaoszczędzić w tygodniu? Oszczędności po tygodniu wyniosą.. 23

25 Ile w miesiącu? Oszczędności po miesiącu wyniosą.. Jaką kwotą oszczędności Krzysztof będzie dysponował po roku? Oszczędności po roku wyniosą.. Zadanie 2 Wpisz w chmurki przyczyny strat finansowych. TRACĘ PIENIĄDZE GDY 24

26 Zadanie 3 Odczytaj hasło i wyjaśnij je: Bank w naszej codzienności edukacja finansowa dla uczniów A B C D E 1 Je ucz go dze za 2 ale da chcesz i tyl 3 ga nią ro ra się 4 nie śli ko wać bo 5 pie biać ty być spo /A1 + B4/ /C2 / /D5/ /E4 + A3 +C5/, /B1/ /E3/ /A4/ /E2 + C4/ /E1 + D3 + B5/ /A5 + B3 +D1/, /A2/ /D2/ /C1 + E5 + B2 + C3 + D4/. Swoją pracę na zajęciach oceniam: 25

27 Dziś dowiesz się: co to jest budżet, jak podzielić budżet, co to jest saldo, jak zaplanować budżet rodziny. Budżet domowy Źródło: Zadanie 1 Rozwiąż rebus. Zastanów się na znaczeniem otrzymanego hasła. Zapisz swoje przemyślenia. 4 Hasło: Znaczenie: Zdjęcia pochodzą ze stron: djKAhXK73IKHU9sDpkQ_AUIBigB#tbm=isch&q=woda+w+szklance&imgrc=Ek9WxtC9RnvTTM%3A 26

28 Zadanie 2 Rodzina państwa Rachmistrzów postanowiła wyjechać na wakacje na Mazury. W biurze podróży pan Rachmistrz dowiedział się, że pobyt w hotelu nad jeziorem Hańcza dla czteroosobowej rodziny przez tydzień wyniesie 1400 zł. Pan Rachmistrz po powrocie do domu i rozmowie z żoną i dziećmi postanowił, że jeśli chcą wyjechać na wakacje to muszą zacząć oszczędzać. Do planowanego wyjazdu zostało 5 miesięcy. W tym celu rodzina sporządziła swój miesięczny budżet domowy czyli zestawienie swoich miesięcznych dochodów i wydatków. pensja pana Rachmistrza pensja pani Rachmistrzowej Suma Dochody zł zł Dochodami czyli wpływami są również renty, emerytury, zasiłki, lokaty. Kolejnym krokiem państwa Rachmistrzów było uporządkowanie wydatków. Podzielili je na kategorie: stałe (czynsz, rachunki, kieszonkowe dla dzieci, raty za mieszkanie, żywność, bilety i benzyna, chemię, kosmetyki) oraz zmienne (ubrania, leki, wycieczki, wydatki na kulturę - kino, teatr). Uzupełnij tabelę miesięcznych wydatków państwa Rachmistrzów. Przyjmij, że miesiąc ma 4 tygodnie. Wydatki.. Wydatki.. Kwota Kwota czynsz 220 zł ubrania 217 zł rata za mieszkanie 854 zł leki 131 zł rachunki: wyjście do kina syna 25 zł gaz 175 zł wyjście do teatru dla synka 17 zł prąd 75 zł rodzinne wyjście na pizzę 98 zł Internet 49 zł Suma: telefony 160 zł Kieszonkowe starszego syna (25 zł na tydzień) kieszonkowe młodszego syna (5 zł na tydzień) bilet miesięczny syna 49 zł benzyna 350 zł Źródło: 9/07/serwis-www-poprowadzi-twoj-budzet-domowy.aspx 27

29 żywność (duże zakupy raz w tygodniu 235 zł oraz codzienne tygodniowe zakupy około 126 zł) chemia (środki czystości) i kosmetyki Suma: 218 zł Na podstawie wcześniejszych danych oblicz sumę miesięcznych wydatków państwa Rachmistrzów. Wydatki stałe Wydatki zmienne Suma wydatków Gdy państwo Rachmistrzowie przeliczyli swoje miesięczne dochody i wydatki, mogli wówczas policzyć saldo czyli różnicę dochodów i wydatków. Dodatnie saldo oznacza, że rodzina zaoszczędziła pieniądze. Ujemne saldo oznacza, że rodzina ma dług. Oblicz miesięczne saldo państwa Rachmistrzów. Saldo państwa Rachmistrzów Zadanie 3 Oblicz jaką kwotę rodzina Rachmistrzów musi miesięcznie zaoszczędzić, aby po pięciu miesiącach mieć odłożoną kwotę 1400 zł na wymarzone wakacje na Mazurach? Źródło: poczatek-wakacji/poczatek_wakacji_03.jpg Odpowiedź:.. 28

30 Zadanie 4 Na dołączonej płycie odszukaj zadnie 4 (Załącznik nr 3). W programie Excel zapisano budżet państwa Rachmistrzów. Zastanów się, które wydatki państwo Rachmistrzowie mogą ograniczyć i o ile. Zmień wpisaną kwotę i sprawdź saldo. Ustal w ten sposób plan oszczędności, który pozwoli na zebranie w ciągu pięciu miesięcy kwoty 1400 zł (czyli w ciągu miesiąca. zł). Zapisz swoje propozycje Zadanie 5 Odczytaj hasło i wyjaśnij je: A B C D E 1 o ga ność i od 2 gac ca dwóch pra słów 3 le twa do ży Dro 4 nie głów za szczęd bo /E3+B1/ /C3/ /E4+A2+B3/ C4+A3+D3/ /B4+A4/ /E1/ /C2/ /E2/ : /D2+B2/ /D1/ /A1+D4+C1/. Swoją pracę na zajęciach oceniam: 29

31 A może własna działalność gospodarcza? Dziś dowiesz się: co oznacza działalność gospodarcza, jakie cechy powinna mieć osoba zakładająca działalność gospodarczą, co to jest dochód. Źródło: W ostatnich latach bardzo wiele osób w decydowało się na założenie własnej działalności gospodarczej. Często ludzie podejmują takie wyzwanie ponieważ nie mogą znaleźć pracy odpowiedniej dla siebie, dlatego sami chcą stworzyć swoje miejsce pracy. Jednak prowadzenie firmy wymaga pomysłowości, odwagi i przedsiębiorczości. Zadanie 1 Wypisz cechy jakimi powinien charakteryzować się przedsiębiorca- ktoś kto prowadzi swoją firmę. Zacznij od dołu piramidy, od cech najważniejszychpodstawowych. CECHY PRZEDSIĘBIORCY 30

32 Zakładając działalność gospodarczą trzeba wypełnić wniosek o wpis do CEIDG (Centralnej Ewidencji i Informacja o Działalności Gospodarczej). We wniosku tym, konieczne będzie podanie informacji o nazwie firmy, jej siedzibie, rodzaju działalności oraz o tym kto będzie prowadził dokumentację finansową. Osoba zakładająca działalność musi również udać się do Urzędu Skarbowego i do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 5 Zadanie 2 Rozwiąż krzyżówkę Zakład przemysłowy wytwarzający maszynowo na dużą skalę swoje produkty. 2.Pieniądz w postaci monet. 3.Nazwa wspólnej waluty europejskiej. 4.Najczęściej okrągła, metalowa płytka stanowiąca formę pieniądza. 5.Różnica między dochodami a wydatkami. Hasło: nazwa, pod którą prowadzona jest działalność gospodarcza. Swoją pracę na zajęciach oceniam: 5 Więcej informacji znajdziesz na stronie: 31

33 Podatki Dziś dowiesz się: co to jest podatek, jak obliczyć podatek VAT, jak obliczyć podatek dochodowy. Źródło: Każda osoba osiągająca dochód czyli pobierająca wynagrodzenie z umowy o pracę lub z własnej działalności gospodarczej płaci podatek. Podatek dochodowy jest obowiązkowy i wpłacany jest na rzecz Skarbu Państwa czyli takiej wspólnej kasy wszystkich Polaków. Nie oznacza to jednak, że skoro wpłaciliśmy tam jakąś kwotę, to dostaniemy coś w zamian. Z podatków Państwo finansuje wydatki na rzecz wszystkich obywateli np. na służbę zdrowia, oświatę, budowę dróg. Wszystko po to by każdy mógł z tych dóbr w przyszłości korzystać. 6 Podatek odprowadzany jest również od każdych zakupów. Tutaj wprowadzone są różne wysokości podatków. Pewnie słyszałeś określenie podatek VAT jest to podatek od towarów i usług, który w Polsce na paragonach jest oznaczony PTU. Zadanie 1 Oto fragment paragonu fiskalnego z zakupów w pewnym sklepie. Uzupełnij kwoty podatku PTU. 6 Więcej informacji znajdziesz na stronie 32

34 Zadanie 2 Pani Joanna razem z mężem raz w roku obowiązkowo rozlicza swoje przychody. Oto fragment ich zeznania podatkowego oraz instrukcja jego wypełnienia. Oblicz czy wysokość podatku zapłaconego już przez małżeństwo jest wystarczająca czy może będą musieli jeszcze dopłacić podatek? Źródło: / pit-podatki.jpg I. Obliczenie podatku. 7 Obliczenie podatku pani Joanny i jej męża. Od 18% kwoty z pozycji 112 należy odjąć 556,02 zł. Ponieważ Pani Joanna rozliczała podatek razem z mężem dlatego uzyskaną kwotę należy pomnożyć przez 2 (2 osoby). Otrzymaną w ten sposób kwotę podatku należy wpisać w pozycji 113. Ponieważ małżeństwo nie miało żadnych doliczeń do podatku to podatek zaokrąglony do pełnych złotych wyniósł... Kwotę tą należy wpisać w pozycję Fragment zeznania podatkowego pochodzi ze strony 33

35 II. Obliczenie podatku po odliczeniach. Zgodnie z instrukcją na formularzu oblicz kwotę podatku po odliczeniach, którą należy wpisać w pozycji III. Obliczenie zobowiązania podatkowego. Pozostało sprawdzić czy małżeństwo zapłaciło cały należny podatek, czy może musi jeszcze dopłacić, czy dostanie zwrot podatku. Uzupełnij część G formularza podatkowego. 9 Odpowiedź:... Swoją pracę na zajęciach oceniam: 8 Fragment zeznania podatkowego pochodzi ze strony 9 Fragment zeznania podatkowego pochodzi ze strony 34

36 Podsumowane Zadanie 1. Znajdź i skreśl poziomo lub pionowo w diagramie następujące wyrazy: awers, bank, bankomat, debet, depozyt, dług, euro, karta, konto, koszt, kredyt, moneta, skarbonka, skarby, zakupy. Podaj znaczenie tych wyrazów. Zadanie 2. Wybierz poprawną odpowiedź zamalowując pole z literą A lub B. D E B E T S B C K E B A N K O P E T P Y N R E D Ł U G O W K A R T A R A Z K O N T O W O L Y R M M O N E T A T E A M N B R C K Z D T A K O S Z T S Y X S K A R B Y F T Z A K U P Y K S K A R B O N K A Awers to. przednia strona monety zawierająca zazwyczaj godło kraju. tylna strona monety, zwana potocznie reszką. Nominał to.. papier wyemitowany przez bank centralny danego kraju. wartość monety lub banknotu. A B A B Skrót NBP oznacza przedsiębiorstwo zajmujące się produkcją papierów wartościowych. A Narodowy Bank Polski. B Bankowiec to pracownik banku. osoba, która inwestuje i lokuje swoje oszczędności. A B 35

37 Debet występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji są wyższe niż jej dochody. to sytuacja, w której wypłaciliśmy konta więcej pieniędzy niż na nim było. Dług należy oddać jak najszybciej. oddajemy kiedy upomni się osoba, która pożyczyła nam pieniądze. Reklama to towary i usługi przeznaczone do sprzedaży. informacja, której głównym celem jest zachęcenie do zakupu. Budżet domowy to plan dochodów i wydatków w danej rodzinie. pieniądze złożone w banku na pewien czas. Mennica to przedsiębiorstwo zajmujące się tłoczeniem, czyli produkcją monet. drobne pieniądze, inaczej monety. Oszczędzanie to nie wydawanie pieniędzy i wrzucenie ich do skarbonki. dbanie o zdrowie, światło, wodę, las, czas oraz odkładanie pieniędzy. Trzymać pieniądze na czarną godzinę to znaczy kontrolować wydatki, nie wydawać niepotrzebnie. być rozsądnym, oszczędzać pieniądze na niespodziewane wydatki. Banknot to płaski i okrągły kawałek metalu, który pełni funkcję pieniądza. papier wyemitowany przez bank centralny danego kraju. A B A B A B A B A B A B A B A B 36

38 Rewers to tylna strona monety, zwana reszką. monety, które służyły jako środek płatniczy. A B Oprocentowanie to wynagrodzenie za pożyczenie pieniędzy. dokumenty stwierdzające prawo do rzeczy lub pieniędzy. A B Bilon to pieniądz w postaci monet. nazwa waluty. A B Zadanie 3. Rozwiąż krzyżówkę Poziomo: 1. Plan dochodów i wydatków w rodzinie. 2. Plastikowy pieniądz. 3. Produkujemy tam monety. 4. Gałąź ekonomii zajmująca się pieniędzmi. 5. Najmniejszy nominał. 6. Metalowy pieniądz. 7. Nazwa pieniądza obowiązująca w danym państwie. 8. Jednostka monetarna w Polsce. Swoją pracę na zajęciach oceniam: 37

39 Słowniczek: Awers monety - to strona główna monety zawierająca godło państwowe. Banknot - pieniądz emitowany przez bank centralny, będący prawnym środkiem płatniczym w danym kraju lub obszarze. Banknoty i monety są znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP. Bilon pieniądz w postaci monet. Budżet zestawienie dochodów i wydatków w określonym czasie. Debet ujemne saldo na rachunku bankowym, które powstaje na skutek wypłacenia z tego rachunku więcej środków niż na nim było. Depozyt umowa na podstawie której instytucja lub osoba bierze na przechowanie pieniądze lub kosztowności innej osoby. Dochody wpływy z umowy o pracę lub z działalności gospodarczej, renty, emerytury, zasiłki, lokaty. Euro nazwa wspólnej waluty europejskiej. Inflacja - spadek wartości pieniądza spowodowany wzrostem cen towarów i usług w całej Polsce. Kapitalizacja - doliczenie odsetek do kapitału. Kapitał początkowy pieniądze, które lokujesz w banku. Kapitał końcowy pieniądze, które otrzymasz po pewnym czasie. Kwartał okres czasu trwający trzy miesiące. Lokata terminowa - umowa z bankiem, na podstawie której klient powierza swoje środki pieniężne bankowi na ustalony okres czasu w zamian za określony zysk (odsetki), wynikający z oprocentowania lokaty. Moneta przeważnie metalowy znak pieniężny. Odsetki koszt naliczany przez bank od pożyczonego kapitału, zysk. Oprocentowanie - procent wskazujący ile odsetek bank doliczy klientowi po upływie określonego czasu (najczęściej po upływie 1 roku). Podatek bezzwrotne, przymusowe, powszechne, nieodpłatne świadczenie o charakterze pieniężnym na rzecz państwa lub innej osoby publiczno-prawnej. Przedsiębiorca osoba prowadząca działalność gospodarczą. Rewers monety to strona monety zawierająca nominał. RRSO- rzeczywista roczna stopa oprocentowania- całkowity koszt kredytu. Waluta (jednostka monetarna) nazwa pieniądza obowiązującego w danym państwie. 38

40 Wynagrodzenie brutto zapłata za wykonaną pracę przed odtrąceniem różnego rodzaju składek (np. ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, zdrowotnego oraz zaliczka na podatek). Wynagrodzenie netto zapłata za wykonaną pracę po odtrąceniu różnego rodzaju składek (np. ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, zdrowotnego oraz zaliczka na podatek). Kwota jaka wpływa na konto za wykonaną pracę. MOJE NOTATKI 39

41 (pieczątka firmowa pracodawcy) (miejscowość, data) Umowa o pracę zawarta na czas określony zawarta w dniu... w... pomiędzy: (data zawarcia umowy) (miejscowość)..... (nazwa i siedziba pracodawcy) zwanym dalej Pracodawcą, reprezentowanym przez: a (imię i nazwisko, stanowisko) Panem(nią)... zwanym dalej Pracownikiem o następującej treści: (imię i nazwisko, adres) 1. Pracodawca zatrudnia Pana(nią)... (opis stanowiska) (imię i nazwisko pracownika) na stanowisku... w wymiarze... czasu pracy i powierza następujące obowiązki (należy podać rodzaj powierzonych obowiązków) 2. Jako miejsce wykonywania pracy ustala się..., a dniem rozpoczęciem pracy jest... (data) (miejsce wykonywania pracy) 3. W czasie trwania umowy o pracę Pracownik będzie otrzymywał wynagrodzenie w wysokości miesięcznej... zł brutto (słownie:... złotych), na które składa się: wynagrodzenie zasadnicze: premia miesięczna dodatek zł... zł... zł 4. Umowę zawiera się na czas określony, tj. od dnia... do dnia Każda ze stron może rozwiązać umowę przed upływem terminu określonego w pkt. 4 z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzeniem (podpis pracownika) (pieczęć i podpis pracodawcy lub osoby uprawnionej do działania w jego imieniu) Oświadczam, że egzemplarz niniejszej umowy otrzymałem(am) i po zapoznaniu się z jej treścią przyjmuję zaproponowane warunki pracy i wynagrodzenia.... (data i podpis pracownika)

42 Druk WNIOSEK o otwarcie rachunku bankowego osoby fizycznej/zmianę danych osobowych*) (Uprzejmie prosimy o staranne wypełnienie niniejszego Wniosku używając drukowanych liter) Nazwa Oddziału, do którego składany jest wniosek: Proszę o otwarcie rachunku na moje imię i nazwisko/imię i nazwisko współposiadacza/czy/imię i nazwisko osoby małoletniej*)/ zmianę danych osobowych DANE PERSONALNE POSIADACZ I WSPÓŁPOSIADACZ II WSPÓŁPOSIADACZ Imiona Imiona Imiona Nazwisko Nazwisko Nazwisko Rodzaj dowodu Seria i numer dowodu tożsamości Rodzaj dowodu Seria i numer dowodu tożsamości Rodzaj dowodu Seria i numer dowodu tożsamości tożsamości: tożsamości: tożsamości: D- dowód osobisty D- dowód osobisty D- dowód osobisty P- Paszport P- Paszport P- Paszport L-legitymacja L-legitymacja L-legitymacja Wydany przez: dnia: (dd-mm-rrrr) dnia: (dd-mm-rrrr) dnia: (dd-mm-rrrr) PESEL PESEL PESEL data urodzenia (dd-mm-rrrr) data urodzenia (dd-mm-rrrr) data urodzenia (dd-mm-rrrr) miejsce urodzenia miejsce urodzenia miejsce urodzenia obywatelstwo obywatelstwo obywatelstwo imię ojca imię ojca imię ojca imię matki, nazwisko panieńskie matki imię matki, nazwisko panieńskie matki imię matki, nazwisko panieńskie matki zawód wyuczony zawód wyuczony zawód wyuczony zawód wykonywany zawód wykonywany zawód wykonywany adres do korespondencji adres do korespondencji adres do korespondencji numer telefonu kontaktowego numer telefonu kontaktowego numer telefonu kontaktowego ADRES STAŁEGO ZAMELDOWANIA

43 ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu kod pocztowy, poczta kod pocztowy, poczta kod pocztowy, poczta miejscowość miejscowość miejscowość powiat / kraj powiat / kraj powiat / kraj ADRES KORESPONDENCYJNY (jeśli inny niż powyżej*) ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu ulica/ osiedle, nr domu, nr lokalu kod pocztowy, poczta kod pocztowy, poczta kod pocztowy, poczta miejscowość miejscowość miejscowość powiat / kraj powiat / kraj powiat / kraj wzór podpisu Posiadacza wzór podpisu I Współposiadacza wzór podpisu II Współposiadacza Stwierdza się zgodność danych osobowych z okazanym ważnym dokumentem stwierdzającym tożsamości oraz potwierdza się autentyczność złożonego wzoru podpisu data, pieczątka i podpis pracownika Oddziału (wypełnia Bank): Rachunek otwarto dnia : - - (dd-mm-rrrr) Nadano nr **) Symbol Posiadacza rachunku ***) (dd-mm-rrrr) pieczątka i podpisy za Bank *) niepotrzebne skreślić **) prosimy wypełnić w przypadku ROR ***) B-pracownik Banku; I-inni pracownicy; R-rencista, emeryt, M-małoletni, RE-rezydent, NRE- nierezydent