Wymagania edukacyjne z przedmiotu Fizyka

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z przedmiotu Fizyka Treści nauczania wymagania szczegółowe 1. Ruch prostoliniowy i siły. 1) posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości; 2) odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu, oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego; 3) podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych; 4) opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona; 5) odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym; 6) posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; 7) opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona; 8) stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą; 9) posługuje się pojęciem siły ciężkości; 10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona; 11) wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu; 12) opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała. 2. Energia. 1) wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy; 2) posługuje się pojęciem pracy i mocy; 3) opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii; 4) posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej; 5) stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej; 6) analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła; 7) wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą; 8) wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej; 1

2 9) opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji; 10) posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania; 11) opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji. 3. Właściwości materii. 1) analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów; 2) omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej; 3) posługuje się pojęciem gęstości; 4) stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych; 5) opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie; 6) posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego); 7) formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania; 8) analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub w gazie; 9) wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa. 4. Elektryczność. 1) opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów; 2) opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych; 3) odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał; 4) stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego; 5) posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego); 6) opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych; 7) posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego; 8) posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego; 9) posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych; 10) posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego; 11) przelicza energię elektryczną podaną w: kilowatogodzinach na dżule i dżule na kilowatogodziny; 12) buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy; 13) wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna. 2

3 5. Magnetyzm. 1) nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania między nimi; 2) opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu; 3) opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania; 4) opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną; 5) opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie; 6) opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego. 6. Ruch drgający i fale. 1) opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w tych ruchach; 2) posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała; 3) opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu; 4) posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami; 5) opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych; 6) wymienia od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku; 7) posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki. 7. Fale elektromagnetyczne i optyka. 1) porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elektromagnetycznych; 2) wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym; 3) wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej; 4) opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska 3

4 i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe; 5) opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie; 6) opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej; 7) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone; 8) wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu; 9) opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu; 10) opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne; 11) podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji; 12) nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje przykłady ich zastosowania. 8. Wymagania przekrojowe. 1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny; 2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia; 3) szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych; 4) przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba); 5) rozróżnia wielkości dane i szukane; 6) odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli; 7) rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą; 8) sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach), a także odczytuje dane z wykresu; 9) rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną; 4

5 10) posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej; 11) zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących); 12) planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu. 9. Wymagania doświadczalne 1) wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki; 2) wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu; 3) dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody); 4) wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki; 5) wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat); 6) demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych; 7) buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz); 8) wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza; 9) wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza; 10) demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu); 11) demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania jakościowo); 12) wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego; 13) wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego; 14) wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, 5

6 odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu. IV. Treści nauczania i osiągnięcia szczegółowe ucznia I. Wiadomości wstępne 1. Czym zajmuje się fizyka? Podstawowe pojęcia fizyki. 2. Wielkości fizyczne. 3. Jednostki wielkości fizycznych. 4. Pomiar i błąd pomiaru. 5. Pomiary wielkości fizycznych. 6. Pomiar siły. 1. Zaznajomienie uczniów z rolą fizyki jako nauki o przyrodzie oraz z jej podstawowymi pojęciami. 2. Zapoznanie uczniów z pojęciem wielkości fizycznej. 3. Wyjaśnienie uczniom, na czym polega pomiar. rozumie zakres znaczeniowy słowa fizyka ; potrafi odróżnić ciało fizyczne od przedmiotu; dostrzega różnice między zjawiskiem fizycznym a wielkością fizyczną oraz miedzy prawem a zasadą i między hipotezą a teorią; zna przyrządy służące do pomiaru czasu i długości; potrafi rozróżnić wielkości wektorowe i skalarne; rozumie konieczność wprowadzenia jednolitego układu jednostek; zna i stosuje jednostki oraz umie tworzyć ich wielokrotności i podwielokrotności przez dodawanie odpowiednich przedrostków; umie odczytywać mierzone wielkości; wie i rozumie, że nie istnieją wyniki idealne ; zna i umie obliczyć błąd bezwzględny; wie, co to jest niepewność pomiarowa; sprawnie posługuje się przymiarem metrowym, termometrem i wagą oraz menzurką; umie obliczać objętość brył regularnych; wie, że siła jest miarą wzajemnych oddziaływań ciał; zna cechy wektorowe siły; zna budowę siłomierza i umie się nim posługiwać. 6

7 II. Właściwości materii 1. Stany skupienia materii. 2. Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów. 3. Sprężystość ciał. 4. Rozszerzalność temperaturowa ciał. 5. Kinetyczno-cząsteczkowy model budowy materii. 6. Masa, ciężar, gęstość. 1. Poznanie zjawisk świadczących o cząsteczkowej budowie materii. 2. Wskazanie związku pomiędzy strukturą materii a jej właściwościami. wie, że wszystkie substancje mogą występować w trzech stanach skupienia; zna i rozumie procesy topnienia i krzepnięcia, parowania i skraplania, sublimacji i resublimacji; umie wymienić i rozpoznać ciała sprężyste, kruche i plastyczne; potrafi wyznaczyć granicę sprężystości i wytrzymałości za pomocą siłomierza; oblicza siłę rozciągającą na podstawie przyrostu długości; wie, że wszystkie ciała stałe, ciecze i gazy zwiększają swoją objętość wraz ze wzrostem temperatury i zmniejszają podczas jej obniżania; wie, że istnieją ciecze, które w pewnym zakresie temperatur zachowują się odwrotnie; potrafi wymienić zastosowanie zjawiska rozszerzalności ciał; potrafi przeliczać temperaturę ze skali Celsjusza na stopnie Kelvina i odwrotnie; zna założenia teorii kinetyczno-cząsteczkowej i na ich podstawie potrafi wyjaśnić zjawisko dyfuzji i kontrakcji; zna pojęcie masy i gęstości oraz wie, jaka jest zależność między masą a ciężarem; potrafi wyznaczyć masę i gęstość ciała; potrafi obliczyć masę ciała i objętość na podstawie znajomości gęstości; potrafi wskazać różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów; potrafi omówić budowę kryształów na przykładzie soli kuchennej. III. Ruch 1. Pojęcie ruchu. 2. Badamy ruch. Szybkość. 7

8 3. Opis ruchu jednostajnego prostoliniowego. 4. Przemieszczenie. Prędkość. 5. Wykresy i tabele jako sposób opisu zjawisk. 6. Ruch zmienny prostoliniowy. 7. Ruch jednostajnie przyspieszony prostoliniowy. 8. Droga i prędkość w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym. 9. Ruch jednostajnie opóźniony prostoliniowy. 1. Zaznajomienie uczniów z różnymi rodzajami ruchów i sposobami ich badania. 2. Wyrobienie umiejętności sporządzania wykresów. 3. Wykształcenie umiejętności posługiwania się funkcją liniową. 4. Wykształcenie umiejętności odczytywania z wykresów prędkości, drogi i przyspieszenia. 5. Wykazanie przydatności wiadomości z matematyki w fizyce. wie, co to jest ruch; zna pojęcia toru i drogi; rozumie, na czym polega względność ruchu; umie obliczyć szybkość na podstawie uzyskanych pomiarów drogi i czasu; zna jednostki szybkości i potrafi je przeliczać; wie, że szybkość ruchu zależy od układu odniesienia; potrafi obliczać szybkość na podstawie definicji; umie narysować wykres s(t) i z wykresu obliczyć szybkość; potrafi odróżnić ruch jednostajny prostoliniowy; potrafi obliczyć szybkość z wykresu s (t) ; wie, jaka jest różnica między długością wektora przemieszczenia a drogą; zna i rozumie definicję szybkości; potrafi zastosować wzór ruchu; potrafi obliczyć średnią szybkość; s v t do obliczania szybkości i czasu trwania wie, że wykresem drogi w ruchu jednostajnym jest linia prosta wychodząca z początku układu, że kąt nachylenia wykresu zależy od szybkości; na podstawie wykresu szybkości potrafi obliczyć drogę; potrafi rozpoznać ruch jednostajnie zmienny od zmiennego niejednostajnego; na podstawie własności ruchu jednostajnie przyspieszonego oblicza drogę w dowolnym przedziale czasu, gdy prędkość początkowa jest równa zero; umie obliczyć drogę w tym ruchu na podstawie wykresu v (t) ; wie, co oznacza przyspieszenie; potrafi obliczyć wartość przyspieszenia; zna jednostki przyspieszenia; 8

9 oblicza prędkość, drogę, czas i przyspieszenie; potrafi obliczać przyspieszenie z wykresu v (t). zna definicję ruchu jednostajnie opóźnionego; umie rozpoznać ten ruch; potrafi na podstawie wykresu obliczać drogę i opóźnienie; potrafi obliczyć średnią wartość prędkości w ruchu niejednostajnym; potrafi odróżnić szybkość średnią od szybkości chwilowej. IV. Oddziaływania. Siły 1. Przypomnienie wiadomości o siłach. 2. Tarcie. Siły oporów ruchu. 3. Pierwsza zasada dynamiki. 4. Druga zasada dynamiki. 5. Swobodne spadanie ciał. 6. Trzecia zasada dynamiki. 7. Pęd ciała. Zasada zachowania pędu. 1. Poznanie pojęcia siły jako wielkości wektorowej. 2. Zapoznanie z trzema zasadami dynamiki Newtona oraz zasadą zachowania pędu. 3. Wprowadzenie pojęcia siły tarcia i oporu ośrodka podczas ruchu ciał. zna rodzaje i skutki oddziaływań; umie rozpoznać oddziaływania pośrednie i bezpośrednie; potrafi znaleźć wypadkową sił o tych samych kierunkach; wie, co jest przyczyną istnienia tarcia i oporów ośrodka; potrafi oznaczyć kierunek siły tarcia i rozróżnić jego rodzaje; umie określić masę jako miarę bezwładności; potrafi wskazać siły działające na ciało poruszające się ruchem jednostajnym prostoliniowym; zna i rozumie treść pierwszej zasady dynamiki; rozumie treść drugiej zasady dynamiki; potrafi zastosować wyrażenie do obliczenia przyspieszenia i siły; potrafi zdefiniować jednostkę siły; wie, jakim ruchem ciała spadają w próżni i dlaczego; umie obliczyć ciężar ciała, gdy zna masę; potrafi obliczyć czas spadania z zadanej wysokości; wie, jaki wpływ na poruszające się ciała mają opory ruchu; 9

10 zna trzecią zasadę dynamiki; potrafi wskazać źródło siły; rozumie, że siły występują parami; rozumie, że działanie jest równe przeciwdziałaniu; wie, co to jest pęd i od czego zależy; potrafi stosować zasadę zachowania pędu do obliczeń szybkości; umie wyjaśnić zachowanie się ciał podczas zderzeń niesprężystych i sprężystych; potrafi zastosować zasady dynamiki do wyjaśnienia przyczyn ruchu. V. Parcie i ciśnienie 1. Parcie a ciśnienie. 2. Prawo Pascala. 3. Ciśnienie hydrostatyczne i atmosferyczne. 4. Prawo Archimedesa. 5. Naczynia połączone. 1. Zapoznanie z pojęciami ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego. 2. Poznanie i zrozumienie prawa Pascala i prawa Archimedesa. 3. Poznanie warunków pływania ciał. wie, czym jest parcie i ciśnienie, od czego zależy ciśnienie; zna jednostki ciśnienia i umie je przeliczać; zna prawo Pascala; potrafi wyjaśnić zasadę działania prasy hydraulicznej; wie, co nazywamy ciśnieniem atmosferycznym i ciśnieniem hydrostatycznym; zna prawo Archimedesa; zna warunki pływania ciał; potrafi obliczyć siłę wyporu; wie, że siła wyporu zależy od rodzaju cieczy i objętości zanurzonego w niej ciała; wie, dlaczego ciecz jest w równowadze w naczyniach połączonych i gdzie to zjawisko znalazło zastosowanie. VI. Energia i jej rodzaje 1. Praca mechaniczna. 2. Moc. 3. Energia i jej rodzaje. 4. Energia mechaniczna. 5. Energia potencjalna ciężkości i sprężystości. 6. Energia kinetyczna. 10

11 7. Zasada zachowania energii mechanicznej. 8. Maszyny proste. 9. Wyznaczanie masy ciała za pomocą dźwigni dwustronnej. 1. Zapoznanie z pojęciem energii. 2. Zrozumienie zasady zachowania energii mechanicznej. zna źródła energii odnawialnej i nieodnawialnej; rozróżnia rodzaje energii; wie, kiedy zostaje wykonana praca w sensie fizycznym; potrafi obliczyć pracę mechaniczną; zna jednostki pracy i potrafi je przeliczać; wie, co to jest moc; potrafi obliczyć moc różnych urządzeń; zna jednostki mocy i umie je przeliczać; wie, kiedy ciało ma energię mechaniczną i jakie są jej rodzaje; potrafi rozróżnić energię potencjalną i kinetyczną; wie, od czego zależy energia potencjalna ciężkości; potrafi obliczać zmiany energii potencjalnej; rozumie, że wzór E p mgh stosuje się tylko w przypadku przyjęcia energii potencjalnej na danym poziomie za zero; wie, że ciało rozpędzone ma energię kinetyczną; potrafi obliczyć energię kinetyczną; zna zasadę zachowania energii mechanicznej i potrafi wyjaśnić zmiany energii ciała spadającego swobodnie; potrafi rozwiązywać zadania z zastosowaniem wzorów na energię mechaniczną; wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego i kołowrotu. VII. Energia wewnętrzna 1. Energia wewnętrzna. 2. Sposoby przekazywania energii wewnętrznej. Pierwsza zasada termodynamiki. 3. Ogrzewanie różnych ciał. Ciepło właściwe. 4. Bilans cieplny. 5. Ciepło topnienia i krzepnięcia. 6. Ciepło parowania i skraplania. 7. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą grzałki o znanej mocy. 11

12 1. Poznanie pojęcia energii wewnętrznej. 2. Wprowadzenie bilansu cieplnego jako zasady zachowania energii wewnętrznej. 3. Poznanie I zasady termodynamiki jako zasady zachowania energii wewnętrznej i mechanicznej. wie, co to jest energia wewnętrzna; zna składniki energii wewnętrznej; potrafi wyjaśnić wzrost energii wewnętrznej w ciałach stałych, cieczach i gazach, wykazując wzrost energii potencjalnej i kinetycznej atomów i cząsteczek; zna sposoby zmiany energii wewnętrznej ciała; potrafi na podstawie teorii kinetycznocząsteczkowej wyjaśnić wzrost energii wewnętrznej kosztem pracy i kosztem ciepła; zna wzór na obliczenie ciepła właściwego; potrafi wyjaśnić sens fizyczny ciepła właściwego; umie obliczać ilość pobranego lub oddanego ciepła; wie, jaki układ jest izolowany termicznie; umie zastosować zasadę bilansu cieplnego do obliczenia temperatury końcowej mieszaniny ciał o różnych temperaturach; potrafi wyjaśnić, jakie procesy zachodzą podczas wymiany energii wewnętrznej; wie, że substancje o budowie krystalicznej mają stałą temperaturę topnienia i krzepnięcia; wie, że podczas topnienia energia nie powoduje wzrostu temperatur tylko wzrost energii potencjalnej; umie wyjaśnić zjawisko topnienia na podstawie kinetycznocząsteczkowej teorię budowy materii; umie wyjaśnić zjawisko parowania na podstawie kinetycznej teorii budowy materii; potrafi wyjaśnić, od czego zależy ciepło parowania; rozwiązuje zadania z zastosowaniem wzoru Q c m. p VIII. Elektrostatyka 1. Wiadomości wstępne. Elektryzowanie ciał. 2. Elektryzowanie przez dotyk. 3. Oddziaływanie ciał naelektryzowanych. 4. Elektryczna budowa materii. 5. Zasada zachowania ładunku elektrycznego. 6. Elektryzowanie ciał przez indukcję. 7. Pole elektryczne. 8. Przewodniki i izolatory. 12

13 9. Napięcie elektryczne. 10. Demonstracja przez uczniów elektryzowania ciał i oddziaływania ciał naelektryzowanych. 1. Zapoznanie z oddziaływaniami elektrycznymi. 2. Wprowadzenie pojęcia ładunku elektrycznego. wie, na czym polega elektryzowanie; wie, że istnieją dwa rodzaje elektryczności, że ciała naelektryzowane oddziaływają ze sobą siłami przyciągania lub odpychania; wie, jak naelektryzować ciało; zna budowę i działanie elektroskopu; zna jednostki ładunku elektrycznego i sposób ich przeliczania; zna i rozumie prawo oddziaływań ładunków elektrycznych Coulomba; wie, z czego składa się każdy atom i zna ich rozmieszczenie; zna i rozumie zasadę zachowania ładunku; potrafi wyjaśnić elektryzowanie ciał przez tarcie i przez dotyk; umie naelektryzować dowolne ciało przez indukcję; potrafi wyjaśnić mechanizm elektryzowania ciał przez indukcję; potrafi wymienić przewodniki i izolatory; wie, jakie ciała mogą być przewodnikami, a jakie izolatorami. IX. Prąd elektryczny 1. Prąd elektryczny jako przepływ ładunków elektrycznych. 2. Natężenie prądu elektrycznego. Warunki przepływu prądu elektrycznego. 3. Napięcie elektryczne. Pomiar napięcia i natężenia prądu. 4. Pierwsze prawo Kirchhoffa. 5. Praca i moc prądu. 6. Prawo Ohma. 7. Od czego zależy opór przewodu. 8. Ile kosztuje energia elektryczna. 9. Łączenie odbiorników w obwodzie elektrycznym. 10. Wyznaczanie oporu żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza. 1. Poznanie zjawiska przepływu prądu elektrycznego. 2. Poznanie skutków przepływu prądu elektrycznego. 13

14 zna podstawowe elementy obwodów prądu elektrycznego; potrafi wskazać efekty zewnętrzne przepływu prądu elektrycznego; zna pojęcie natężenia prądu, potrafi podać warunki przepływu prądu elektrycznego w obwodzie; rozumie i potrafi zastosować do obliczeń definicję natężenia prądu q I ; t zna wzory na obliczanie pracy i mocy prądu elektrycznego; pamięta jednostki pracy i mocy; potrafi zastosować poznane wzory do obliczeń; zna prawo Ohma i jednostkę 1 ; umie obliczyć opór przewodnika, znając natężenie i napięcie elektryczne; potrafi przedstawić wyniki pomiarów na wykresie; potrafi zbudować prosty obwód elektryczny oraz zmierzyć natężenie i napięcie; potrafi przeliczyć energię elektryczną z dżuli na kilowatogodziny i odwrotnie. X. Drgania i fale mechaniczne 1. Ruch drgający. Przemiany energii w ruchu drgającym. 2. Wahadło matematyczne. Wyznaczanie okresu i częstotliwości wahań wahadła matematycznego. 3. Rezonans mechaniczny. 4. Ruch falowy. 5. Zjawisko odbicia, załamania i ugięcia fali. 6. Źródła i cechy dźwięków. 7. Zjawisko odbicia i załamania fal dźwiękowych. 1. Przedstawienie uczniom przykładów ruchu harmonicznego i falowego. 2. Ukazanie fal dźwiękowych jako efektywnego nośnika informacji. potrafi rozpoznać w otoczeniu ruchy drgające; wie, jaki ruch nazywa się ruchem harmonicznym; zna pojęcia amplitudy, częstotliwości i okresu drgań; potrafi omówić zmiany energii w ruchu drgającym obciążnika zawieszonego na sprężynie i w ruchu wahadła matematycznego; wie, od czego zależy okres wahań wahadła matematycznego; wie, na czym polega izochronizm wahań; 14

15 potrafi opisać zmiany szybkości podczas ruchu drgającego; wskazuje położenie równowagi; odczytuje amplitudę i okres z wykresu funkcji x (t) ; wie, na czym polega rezonans mechaniczny; potrafi wymienić dodatnie i ujemne skutki jego występowania; wie, że fale mechaniczne mogą rozchodzić się tylko w ośrodkach sprężystych, że szybkość rozchodzenia się fal mechanicznych zależy od rodzaju ośrodka, a nie zależy od długości fali; potrafi obliczyć szybkość rozchodzenia się fali; zna i rozumie pojęcia długości fali, grzbietu i doliny fali oraz wie, czym różni się fala poprzeczna od podłużnej; wie, że fala może być odbita lub pochłonięta przez przeszkody; wie, że dyfrakcja interferencja fali dotyczą tylko ruchu falowego; zna prawo odbicia fali; wie, że źródłem dźwięków są ciała drgające z częstotliwością od 16 Hz do 20 khz; wie, co to są infradźwięki i ultradźwięki; wie, że dźwięki różnią się wysokością, natężeniem i barwą; wie, że dźwięki rozchodzą się tylko w ośrodkach sprężystych; wie, od czego zależy wysokość, barwa i natężenie dźwięku; wie, kiedy powstaje echo, a kiedy pogłos; potrafi wskazać zastosowania ultradźwięków i infradźwięków. XI. Magnetyzm 1. Magnesy i ich oddziaływanie. Bieguny magnesów. 2. Badanie oddziaływań przewodnika z prądem na magnes. 3. Elektromagnes i jego zastosowanie. 4. Działanie pola magnetycznego na przewodnik z prądem. 5. Zasada działania silnika elektrycznego. 6. Wzbudzanie prądu indukcyjnego. 7. Prąd przemienny. 8. Fale elektromagnetyczne. 1. Poznanie związku pomiędzy prądem elektrycznym a polem magnetycznym. 2. Ukazanie doniosłości odkrycia Faradaya. zna rodzaje magnesów; wie, że nie da się wyodrębnić bieguna magnetycznego; potrafi wskazać i nazwać bieguny magnetyczne magnesu; 15

16 objaśnia zasadę działania kompasu; potrafi opisać zachowanie się igły magnetycznej w pobliżu magnesu; zna budowę i zasadę działania elektromagnesu; opisuje wzajemne oddziaływanie magnesu i żelazo; podaje przykłady zastosowania tego oddziaływania; umie pokazać działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną; potrafi zbudować elektromagnes i wyjaśnić rolę rdzenia w elektromagnesie; wie, że na przewodnik z prądem w polu magnetycznym działa siła magnetyczna; zna zasadę działania silnika elektrycznego na prąd stały; potrafi wyjaśnić zasadę budowy i działania silnika, odwołując się do praw fizyki; wie, jak powstaje i jak rozchodzi się fala elektromagnetyczna; potrafi obliczyć długość fali i wartość prędkości rozchodzenia się fali elektromagnetycznej w próżni; zna nazwy poszczególnych rodzajów fal elektromagnetycznych; potrafi podać ich zastosowanie. XII. Optyka 1. Rozchodzenie się światła. 2. Odbicie światła. Zwierciadła płaskie. 3. Zwierciadła kuliste. 4. Konstrukcja obrazów uzyskiwanych za pomocą zwierciadeł sferycznych. 5. Załamanie światła. Prawo załamania światła. 6. Przejście światła przez pryzmat. 7. Soczewki i ich właściwości. 8. Konstrukcyjne wykreślanie obrazów w soczewkach. 9. Przyrządy optyczne. 1. Pokazanie uczniom, że światło jest niewielkim wycinkiem fal elektromagnetycznych. 2. Zapoznanie uczniów z falowymi własnościami światła. 3. Poznanie podstawowych praw optyki geometrycznej. potrafi wymienić naturalne i sztuczne źródła światła; wie, że światło w danym ośrodku rozchodzi się po liniach prostych; potrafi podać przykłady potwierdzające prostoliniowe rozchodzenie się światła; umie wyjaśnić powstawanie cienia i półcienia; 16

17 wie, że światło odbija się od powierzchni gładkich, a rozprasza się na powierzchniach chropowatych; potrafi zilustrować graficznie prawo odbicia; potrafi wymienić zastosowanie zwierciadeł płaskich; potrafi przedstawić konstrukcyjny obraz dowolnej figury w zwierciadle płaskim; wie, czym różni się zwierciadło kuliste wklęsłe od wypukłego; potrafi podać określenie ogniska, ogniskowej i promienia krzywizny zwierciadła; umie narysować bieg wiązki równoległej do osi optycznej po odbiciu od zwierciadła kulistego; potrafi przedstawić konstrukcję obrazów otrzymanych za pomocą zwierciadeł kulistych; potrafi wskazać zastosowanie zwierciadeł kulistych; wie, że na granicy dwóch ośrodków przezroczystych światło zmienia kierunek, załamuje się; potrafi wskazać na rysunku kąt padania i kąt załamania; potrafi narysować bieg promienia świetlnego w różnych ośrodkach; wie, że szybkość rozchodzenia się światła zależy od rodzaju ośrodka; wie, na czym polega całkowite wewnętrzne odbicie i gdzie znalazło zastosowanie; potrafi narysować bieg promienia jednobarwnego przez pryzmat; wie, dlaczego światło białe, przechodząc przez pryzmat, ulega rozszczepieniu; wie, na czym polega widzenie barwne; potrafi wymienić rodzaje soczewek; zna pojęcia: ognisko, ogniskowa, główna oś optyczna; potrafi: narysować bieg wiązki równoległej światła po przejściu przez soczewkę, obliczyć zdolność skupiającą soczewki i wyznaczyć doświadczalnie ogniskową soczewki skupiającej; potrafi wykreślać obrazy otrzymywane za pomocą soczewek; wie, jakie obrazy otrzymuje się w soczewkach. potrafi otrzymać na ekranie ostry obraz przedmiotu za pomocą soczewki skupiającej; potrafi objaśnić zasadę działania oka, aparatu fotograficznego i lupy; wie, jak usunąć wady wzroku: krótkowzroczność i dalekowzroczność; wie, że szybkość światła w próżni jest maksymalną szybkością przepływu informacji. V. Procedury osiągania celów Nauczanie ma tylko jednego wroga: nudę, ale ów jest nielitościwy. Ktokolwiek uczy, winien o tym pamiętać, że zachęca lub zniechęca, że zraża albo pociąga Wojciech Natanson 17

18 VII. METODY OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA Realizacja założonych celów podlega ocenie. Ocena wyrażona stopniem powinna być obiektywna i jednocześnie motywująca. Kontroli i ocenie podlegają wszystkie osiągnięcia uczniów z zakresu wiedzy i realizacji celów poznawczych i kształcących. Ocena i kontrola osiągnięć uczniów powinna być systematyczna i ciągła, aby dostarczyć nauczycielowi, rodzicom i uczniom wszelkich informacji o przebiegu realizacji założonych celów. Należy pamiętać o różnicowaniu wymagań, w zależności od możliwości ucznia. Oczywiście ważny jest wynik finalny osiągnięć ucznia, ale należy oceniać postępy. Ocena powinna również motywować ucznia do pracy nad sobą, zwłaszcza, że bardzo często jest jedyną motywacją do podjęcia wysiłku. Wysiłek włożony w wykonanie zadania, które nie jest ocenione, może w późniejszym czasie zniechęcić do wykonania innych zadań w ogóle. Kontrola osiągnięć obejmuje: znajomość i rozumienie zjawisk, praw, pojęć oraz ich zastosowanie, umiejętność stosowania wiedzy w sytuacjach typowych, umiejętność stosowania wiedzy w sytuacjach nietypowych, stosunek ucznia do przedmiotu, obowiązkowość, dokładność i systematyczność w pracy, zainteresowanie przedmiotem, ogólny rozwój intelektualny. Formy kontroli wyników nauczania powinny być różnorodne. Najważniejszy podział to sprawdziany ustne i pisemne. Sprawdzanie i ocenianie powinno się odbywać systematycznie. Sprawdzaniu i ocenianiu podlegać winny wiadomości, umiejętności i postawy. Systematyczne ocenianie i kontrola ma pozytywny wpływ na rozwój intelektualny uczniów, na ich zainteresowania i postawy. Sprawdziany ustne to typowe odpytywania, wypowiedzi ustne krótsze i dłuższe podczas lekcji. Sprawdzanie pisemne powinno odbywać się za pomocą testów i zadań otwartych. Sprawdzanie pisemne, to przede wszystkim: testy wyboru, testy uzupełnień i testy luk, zadania problemowe i rachunkowe. Ocenie powinny podlegać również umiejętności badawcze podczas wykonywania czynności eksperymentalnych. Wskazane jest, aby oceniać nie tylko opis doświadczenia, ale również wszystkie etapy podczas jego wykonywania, a więc: planowanie doświadczenia, dobór odpowiedniej metody i przyrządów, umiejętność posługiwania się aparaturą, umiejętność korzystania z otrzymanych instrukcji, sposób wykonywania pomiarów, zbieranie i 18

19 odczytywanie wyników pomiarów, ich opracowywanie, interpretacja i umiejętność formułowania wniosków. Przy ocenianiu ucznia należy uwzględnić kategorie wymagań. Dla ucznia ważna jest znajomość zakresu wymagań i kryteriów oceniania. Procentowa norma jest dla każdego ucznia prosta i zrozumiała. Uczeń może dokonać porównania swoich osiągnięć z podanym wzorcem procentowym i kontrolować swoje postępy w nauce. Proponujemy, aby przy opracowaniu procedur sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów Niezależnie od obranej metody oceniania na poszczególny stopień uczeń powinien: na ocenę dopuszczającą opanować 75% treści koniecznych; na ocenę dostateczną wymagania na ocenę dopuszczającą i 75% treści podstawowych; na ocenę dobrą wymagania na ocenę dostateczną i 75% treści rozszerzonych; na ocenę bardzo dobrą wymagania na ocenę dobrą i 75% treści dopełniających oraz gdy uczeń samodzielnie rozwiązuje problemy teoretyczne i praktyczne oraz stosuje zdobytą wiedzę w sytuacjach nowych; ocenę celującą powinno się wystawić uczniowi spełniającemu wymagania na ocenę bardzo dobrą i posiadającemu wiedzę i umiejętności wykraczające poza program nauczania. Samodzielnie rozwijającego własne uzdolnienia. Sprawnie posługującego się zdobytą wiedzą w rozwiązywaniu problemów typowych i nietypowych. Osiągającego sukcesy w konkursach przedmiotowych. 19