6. URZDZENIA DO OBSŁUGIWANIA OSPRZTU ELEKTRYCZNEGO

Transkrypt

1 6. URZDZENIA DO OBSŁUGIWANIA OSPRZTU ELEKTRYCZNEGO Diagnozowanie urzdze elektrycznych pojazdów polega przede wszystkim na kontroli cigłoci połcze, pomiarze natenia prdu i spadku napicia w poszczególnych punktach obwodów, pomiarze wielkoci elektrycznych i nieelektrycznych (prdkoci obrotowej, kta wyprzedzenia zapłonu, gstoci elektrolitu, natenia wiatła) itd. Na podstawie wyników tych pomiarów okrela si stan techniczny układów lub zespołów instalacji elektrycznej pojazdu. Dostpn aparatur do tych bada mona podzieli na kilka grup obejmujcych [4,7,14]: a) pokładowe urzdzenia diagnostyczne; b) proste, podrczne przyrzdy pomiarowe; c) wielofunkcyjne testery do badania zespołów bez wymontowywania ich z samochodu; d) rozbudowane stanowiska diagnostyczne, umoliwiajce pełn kontrol okrelonego zespołu lub kilku zespołów bez wymontowywania ich z samochodu; e) stanowiska z własnym napdem słuce do bada wymontowanych z samochodu zespołów; f) komputerowe systemy diagnostyczne POKŁADOWE URZDZENIA DIAGNOSTYCZNE 1. Amperomierz i woltomierz Amperomierz w obwodzie zasilania umieszcza si w celu okrelenia jakoci współpracy midzy prdnic i akumulatorem. Wychylenie wskazówki na (-) sygnalizuje wyładowanie akumulatora, za wychylenie jej na (+) wskazuje ładowanie akumulatora przez prdnic. Woltomierz w obwodzie zasilania pozwala na pomiar napicia przy rónych stanach obwodu, tzn. : - napicie na akumulatorze w czasie rozruchu silnika, - napicie prdnicy przy uruchomionym silniku. Woltomierz w obwodzie zasilania spotyka si stosunkowo rzadko, wystpuje on raczej wspólnie z amperomierzem tworzc woltoamperomierz. 2. Lampka kontrolna w obwodzie prdnicy prdu stałego Lampk kontrolna umieszcza si w obwodzie zasilania zamiast amperomierza. Najczciej bocznikuje styki samoczynnego wyłcznika regulatora prdnicy i wiecenie jej oznacza brak połczenia midzy akumulatorem i prdnic prdu stałego, zganicie za połczenie i przepływ prdu ładowania akumulatora. 3. Lampka kontrolna w obwodzie alternatora z przekanikiem Cewka przekanika jest włczona midzy rodek gwiazdy uzwoje stojana i mas. Przekanik posiada styki rozwierne, a napicie rozwarcia styków wynosi około 5.5V co odpowiada napiciu na alternatorze około 11V (lampka wówczas ganie). Napicie zwarcia styków wynosi około 3,5V (7V na alternatorze ) - lampka zaczyna wieci informujc o braku przepływu prdu ładowania akumulatora.

2 4. Lampka kontrolna w obwodzie alternatora z diodami wzbudzenia Zamiast przekanika stosuje si trzy dodatkowe diody zwane diodami wzbudzenia, których obcieniem jest obwód wzbudzenia. Lampka kontrolna włczona jest midzy diody wzbudzenia i poprzez włcznik zapłonu do bieguna akumulatora. Lampka wieci si gdy alternator nie pracuje, prd do uzwojenia wzbudzenia płynie przez lampk kontroln. Lampka ganie gdy prdko obrotowa alternatora przekroczy warto 2000 obr./min., wówczas prd do uzwojenia wzbudzenia płynie przez diody wzbudzenia. wiecenie lampki przy pracy silnika spalinowego wiadczy o wystpieniu w obwodzie zasilania uszkodzenia, powodujcego obnienie napicia wytwarzanego przez alternator poniej napicia akumulatora. 5. Pokładowy system diagnostyczny Systemy komputerowe obejmuj dotychczasowe funkcje tablicy mierników w zakresie monitorowania stanu waniejszych zespołów pojazdu oraz dodatkowo dostarczaj kierowcy informacji o stanach awaryjnych (przegrzanie silnika, niski poziom oleju silnikowego, przeładowywanie akumulatora) oraz pozwalaj na ocen zdatnoci i lokalizacj uszkodze niektórych zespołów pojazdu. Obecnie coraz powszechniej w pojazdach (USA, Japonia) wprowadza si pokładowe systemy diagnozowania II generacji (On-Board Diagnostics - OBD II), w których za pomoc komputera pokładowego realizowane s strategie monitorowania układów pojazdu, za w wyniku realizacji tych strategii moliwe - jest wykrywanie : przekroczenia standardowej toksycznoci spalin o 50%, - wykrywanie przyczyn zbyt wysokiej emisji substancji toksycznych, - zmniejszenie czasu pomidzy wystpieniem uszkodzenia a jego wykryciem i napraw, - lokalizacja uszkodze układów pojazdu zwizanych z emisj substancji toksycznych. 6.2 PROSTE, PODRCZNE PRZYRZDY POMIAROWE Podrczne przyrzdy pomiarowe charakteryzuj si niewielkimi wymiarami, małym ciarem, zasilaniem bateryjnym i prostymi zasadami ich wykorzystania. Przykładami takich przyrzdów s : lampka kontrolna, próbnik akumulatorów, lampa stroboskopowa do pomiaru kta wyprzedzenia zapłonu, próbnik kondensatorów, kasety do sprawdzenia obwodów instalacji elektrycznej, przyrzdy do kontroli ustawienia wiateł. 1. Miernik uniwersalny UM przeznaczony jest do pomiarów : - napicia w obwodach prdu stałego i przemiennego, - natenia prdu w obwodach prdu stałego i przemiennego, - rezystancji obwodu elektrycznego. Dane techniczne miernika uniwersalnego : Pomiar napicia prdu stałego 0-300V, 0-1kV; Pomiar natenia prdu stałego 0-3A, 0-10A; Pomiar napicia prdu przemiennego 0-300V, 0-1kV; Pomiar natenia prdu stałego 0-3A, 0-10A; Pomiar rezystancji 0-1kΩ, 0-10kΩ, 0-100kΩ, 0 1m.Ω. 2. Próbnik akumulatorów PAS-45 - słuy do sprawdzania zdolnoci rozruchowej akumulatorów o napiciu 12V i pojemnoci Q 20 = 30-50Ah. Zdolno rozruchow ocenia si na podstawie pomiaru napicia na kocówkach biegunowych akumulatora przy obcieniu go prdem rozruchowym równym trzykrotnej wartoci znamionowej. Funkcj wskanika

3 pełni łacuch szesnastu półprzewodnikowych diod luminescencyjnych, sterowanych układem scalonym. Czas wykonywania pomiaru wynosi kilka sekund. W celu wykonania pomiaru naley : a) załoy sond z przewodem gitkim na kocówk bieguna ujemnego akumulatora; b) do bieguna dodatniego docisn jedn z sond stałych (w zalenoci od pojemnoci akumulatora : sonda I Ah, sonda II Ah); c) odczyta wynik pomiaru, który wskazuje wiecca dioda. W przypadku błdnego podłczenia (niewłaciwa biegunowo) wieci si dioda koloru czerwonego umieszczona na prawo od wskanika diodowego. 3. Lampy stroboskopowe - stosowane s do kontroli ustawienia zapłonu. ródłem impulsów jest w nich pojemnociowy lub indukcyjny czujnik w postaci zacisków cgowych nakładanych na przewód zapłonowy pierwszego cylindra. W praktyce spotyka si dwie podstawowe odmiany lamp stroboskopowych, z których jedne pozwalaj tylko na pomiar statycznego kta wyprzedzenia zapłonu np. LSZ-5, SKZ. W tym celu przewód oznaczony znakiem + przyłcza si do dodatniego bieguna, a przewód oznaczony znakiem - do ujemnego bieguna akumulatora, sond natomiast zakłada si na wiec pierwszego cylindra. Podczas pracy silnika w lampie stroboskopu s wyzwalane krótkie impulsy pierwszego cylindra. Jeeli lampa stroboskopowa zostanie skierowana na znak umieszczony na kole zamachowym lub pasowym silnika, oznaczajcy pocztek zapłonu w pierwszym cylindrze, to w chwili wyzwolenia błysku znak ten powinien by widoczny naprzeciw znaku na kadłubie silnika. Gdy znaki nie pokrywaj si, warto statycznego kta wyprzedzenia zapłonu jest niewłaciwa. Rzeczywistej wartoci kta nie mona okreli za pomoc tej lampy. Ponadto, jest ona nieprzydatna do sprawdzenia statycznego kata wyprzedzenia zapłonu, jeeli na kole zamachowym (pasowym) znak oznacza zwrot zewntrzny tłoka pierwszego cylindra. Wad tych s pozbawione lampy drugiego rodzaju, których przedstawicielem jest np. lampa SUNPRO CP 7501 czy te lampy wchodzce w skład przyrzdów grupy SD i SUS- 9000, np. przyrzd SUS-9 przeznaczony jest pomiaru podstawowych parametrów układu zapłonowego silnika o ZI (rys.6.1). Rys.6.1 Samochodowe urzdzenie stroboskopowe SUS obudowa, 2 - lampa stroboskopowa, miernik, A, B, C, D, E - zakresy pomiarowe miernika, 4,5,6 - przewody pomiarowe, 7 - sonda pomiarowa, 8 - włcznik pomiaru kta wyprzedzenia zapłonu, 9 - włcznik pomiaru spadku napicia na stykach przerywacza, 10 - włcznik pomiaru kta zwarcia styków przerywacza, 11 - łcznik pomiaru napicia, 12 - włcznik pomiaru prdkoci obrotowej, 13 - włcznik zmiany zakresu pomiaru prdkoci obrotowej, 14 - pokrtło do regulacji opónienia błysku przy pomiarze kta wyprzedzenia zapłonu, 15 - korektor ustawienia zera wskazówki miernika Pomiary podstawowe układu zapłonowego obejmuj : a) kt wyprzedzenia zapłonu; b) kt zwarcia styków; c) napicie prdu stałego; d) ocen czystoci styków przerywacza prdu pierwotnego, w funkcji prdkoci obrotowej silnika, co pozwala na ocen : - ustawienia statycznego kta wyprzedzenia zapłonu, - oceny zdatnoci regulatora odrodkowego i podcinieniowego, - oceny zdatnoci obwodu zasilania w energi elektryczn, - oceny dynamicznej pracy przerywacza prdu pierwotnego. Dane techniczne : Pomiar obrotów obr./min. (Zakres I), obr./min. (Zakres II)

4 Pomiar kta wyprzedzenia zapłonu Pomiar kta zwarcia styków przerywacza dla silnika (Zakres I), (Zakres II) 2 cyl , 4 cyl , 6 cyl , 8 cyl V, 0-0,6V. Pomiar napicia Napicie zasilania 12V (z samochodu). Lampy tych urzdze s sterowane impulsem ze wiecy zapłonowej pierwszego cylindra, odpowiednio opónianym przez układ elektroniczny. Opónianie jest regulowane pokrtłem umieszczonym w korpusie lampy lub przyrzdu. Dziki temu moliwe jest ilociowe okrelenie wartoci kta wyprzedzenia zapłonu za pomoc miernika połczonego z lamp oraz pomiary wartoci któw przy rónych prdkociach obrotowych. Umoliwia to dokładn kontrol i sporzdzanie charakterystyk regulatorów podcinieniowego i odrodkowego oraz kontrol działania elektronicznych modułów zapłonowych. 4. Próbniki kondensatorów - proste przyrzdy do sprawdzania kondensatorów przewanie maj szeregowo włczon lamp arow zasilan napiciem stałym ok V. Po podłczeniu kondensatora lampa zaczyna wieci. Jest to sygnał, e prd płynie do kondensatora a wic kondensator jest ładowany. Gdy kondensator jest naładowany, wówczas jego napicie przeciwstawia si przyłoonemu napiciu obwodu i lampa ganie Prd płynie przez lamp arow tylko wówczas, gdy jest ona pod napiciem. Poniewa dielektryk midzy warstwami kondensatora nie zapewnia całkowitej izolacji wic w przypadku naładowanego kondensatora zawsze płynie niewielki prd. Pozwala to na stopniowe rozładowywanie. Gdy kondensator rozładuje si w takim stopniu, e rónica midzy napiciem kondensatora a podłczonym napiciem stałym osignie warto wystarczajc do zawiecenia lampy, bdzie to oznaczało, e zaczyna si ponowne ładowanie kondensatora. Im dłuszy jest czas midzy okresami, kiedy lampa nie wieci, tym lepiej izoluje dielektryk Dlatego w tego typu próbnikach podaje si minimalny czas, w którym lampa arowa musi zosta zgaszona. W nowoczesnych próbnikach stosuje si elektroniczne woltomierze, przełczane w zalenoci od rodzaju przeprowadzanego pomiaru (rezystancja izolacji, rezystancja szeregowa, pojemno kondensatora). Przedstawicielem takiego próbnika jest przedstawiony tester kondensatorów firmy Bosch EFAW 105. W Polsce do oceny stanu technicznego kondensatorów stosowane s próbniki kondensatorów typu PK (np. PK-1, PK-2 i PK-3) umoliwiajce sprawdzenie: pojemnoci; rezystancji szeregowej; rezystancji równoległej (izolacji). 5. Tester wiec zapłonowych z piaskownic TSP-1.6 (rys.6.2) umozliwia: a) oczyszczenie komory cieplnej i elektrod wiec za pomoc piaskowania; b) sprawdzenie przydatnoci wiecy do dalszego uytkowania poprzez okrelenie wartoci cinienia w komorze cinieniowej przyrzdu, przy którym iskry przestaj przeskakiwa na elektrodach wiecy i pojawija si na ostrzach iskiernika przyrzdu (jeeli podczas tej próby wyładowania iskrowe w ogóle nie miały miejsca ani na elektrodach badanej wiecy, ani na iskierniku przyrzdu to wieca ma uszkodzony izolator i naley wymieni j zdatn);

5 c) sprawdzenie szczelnoci wiecy zapłonowej - polega ona na wytworzeniu w komorze ci- nieniowej odpowiednio wysokiego cinienia i obserwacji zwilonego kilkoma kroplami nafty połczenia izolatora z korpusem i rdzeniem wiecy. Wydostajce si w tych miejscach pcherzyki powietrza s dowodem istnienia nieszczelnoci w wiecy i podstaw do uznania jej za niezdatn. Rys.6.2 Tester wiec zapłonowych z piaskownic TSP Aparat do badania tworników WT-3 - słuy do bada kontrolnych wirników prdnic i silników elektrycznych o rednicy zewntrznej mm (rys.6.3). Umoliwia lokalizacj nastpujcych uszkodze : - zwarcie midzyzwojowe, - przerwy w uzwojeniach, - zwarcie uzwoje z mas, - niewłaciwe połczenie uzwoje wirnika z komutatorem, - badanie symetrii uzwoje. Rys.6.3 Aparat do badania tworników WT-3 8. Przyrzd do ustawiania reflektorów USP-20 - umoliwia dokonanie kontroli i ustawienia reflektorów samochodowych wszystkich typów. Ustawienie wiateł odbywa si na ekranie, którego wysoko ustawienia okrela pokrtło wyskalowane w cm/10m. Przyrzd jest wyposaony w cyfrowy miernik wiatłoci wiateł drogowych oraz natenia owietlenia wiatłami mijania (rys.6.4). Dokładne bazowanie przyrzdu wzgldem samochodu umoliwia wstga wiatła emitowana przez projektor. Precyzyjne ustawienie przyrzdu zapewniaj none korektory. Przyrzd przeznaczony jest do reflektorów umieszczonych na wysokoci mm, zakres pomiarowy wiatłoci wiateł drogowych kcd, zakres pomiaru natenia owietlenia wiatłami mijania 0-3 lx, zakres ustawienia : góra - 10cm, dół - 40cm. Rys.6.4 Przyrzdy do kontroli wiateł pojazdów a - KSP-20, b - USP Elektroniczny prostownik sterowany EPS słuy do ładowania, rozładowania i sprawdzania stanu technicznego akumulatorów pod obcieniem (rys.6.5). Ponadto umoliwia spawanie elektryczne i rozruch silników spalinowych pojazdów. Rys.6.5 Elektroniczny prostownik sterowany EPS -200 Elementami prostowniczymi s tyrystory pracujce w układzie dwupołówkowym sterowane układem elektrycznym. Automatyczny proces sterowania moliwy jest dla akumulatorów o napiciu znamionowym 6, 12, 24V. Urzdzenie posiada zabezpieczenie przeciwzwarciowe oraz zabezpieczenie przed błdnym podłczeniem akumulatora. Dane techniczne : Napicie znamionowe ładowanych i rozładowanych akumulatorów 0-24V Prd ładowania i rozładowania akumulatorów : - praca cigła 0-25A - praca przerywana 0-200A Natenie prdu spawania 0-200A Natenie prdu rozruchu 0-300A

6 Zasilanie 3 x 380/220V Moc znamionowa max 8kVA 6.3 WIELOFUNKCYJNE TESTERY DO BADANIA ZESPOŁÓW OSPRZTU ELEKTRYCZNEGO Wielofunkcyjne testery umoliwiaj kompleksow diagnostyk zespołów instalacji elektrycznej [1,5]. Charakteryzuj si duymi moliwociami pomiarowymi. Urzdzenia te zasilane s z instalacji elektrycznej samochodu lub z sieci o napiciu U = 220V. Przyrzdy te umoliwiaj pomiar: statycznego i dynamicznego kta wyprzedzenia zapłonu, kta zwarcia styków przerywacza, wysokiego i niskiego napicia, natenia prdu ładowania, prdkoci obrotowej silnika spalinowego, skutecznoci pracy poszczególnych cylindrów i rezystancji obwodu. Najczciej jednak stosowane s w praktyce diagnostycznej przyrzdy kilkufunkcyjne okrelane mianem kaset probierczych, testerów czy te multitesterów. Do nich włanie zalicza si rónego rodzaju testery (np. rodzina MOT 240, 250 i 251) i przyrzdy diagnostyczne (np. rodzina SD czy te KR). Za typowego przedstawiciela uniwersalnych testerów mona uzna produkowan przez firm BOSCH grup urzdze MOT 240, 250 i 251. Wyposaone s one w oscyloskop cyfrowy oraz zespół pomiarowy z kablami przyłczeniowymi i rónorodnymi sondami pomiarowymi, niezbdnymi do pomiarów i wszechstronnego testowania nie tylko układów zapłonowych i jego elementów (rozdzielaczowych z jednym lub dwoma rozdzielaczami zapłonu, do w pełni elektronicznych, bezrozdzielaczowych z cewkami jedno- i dwubiegunowymi do 8 obwodów), ale te innych zespołów silnika, np. układów wtrysku benzyny. Inn grup przyrzdów kontrolnych o podobnych moliwociach pomiarowych ale bardziej mobiln bo przenon stanowi, zyskujce coraz szersze uznanie diagnostów, podrczne multimetry sprzone z oscyloskopem. Przykładem takiego urzdzenia moe by multimetr Bosch PMS 100. Ten przenony przyrzd moe by uyty do wszelkiego rodzaju pomiarów w układach zapłonowych i wtryskowych oraz elektrycznych i elektronicznych systemach sterowania samochodu. 1. Kaseta probiercza K-1A - jest urzdze przenonym, słucym do badania stanu technicznego zespołów instalacji elektrycznej wymontowanych z pojazdu. Za jej pomoc mona oceni stan techniczny kondensatorów, aparatów zapłonowych, cewek zapłonowych, arówek i bezpieczników. Kaseta ta jest zasilana prdem przemiennym sieciowym jednofazowym o napiciu 220 V i prdem stałym 6 lub 12 V z akumulatora Umoliwia : a) badanie rozdzielaczy zapłonu silników do 8 cylindrów z odrodkowymi lub podcinieniowymi wyprzedzenia zapłonu poprzez : - sprawdzenie kta zwarcia i rozwarcia styków przerywacza pomoc lampki kontrolnej, - sprawdzenie cigłoci iskrzenia za pomoc iskiernika, - sprawdzenie równomiernoci rozmieszczenia iskier za pomoc tarczy stroboskopowej; b) badanie cewek zapłonowych; c) sprawdzenie kondensatorów, bezpieczników i arówek; d) kontrola cigłoci obwodu elektrycznego prdnic, rozruszników i silników; e) pomiar podcinienia wakuometrem w zakresie mm Hg współpracujcym z pomp próniow; Napd kasety stanowi silnik elektryczny (U=220V, P=65W) o regulowanych obrotach w lewo i w prawo w zakresie obr./min.

7 2. Kasety probiercze KP-6/24 i KPE-6/24 - słu do badania stanu technicznego instalacji elektrycznej pojazdów. Kaseta KP-6/24 jest urzdzeniem przenonym umoliwiajcym pomiary: rezystancji; natenia prdu; napicia. Słuy ona do kontroli prawidłowoci pracy kondensatorów metod porównania z kondensatorem wzorcowym oraz do oceny stanu technicznego cewki zapłonowej. Jej rozwiniciem jest kaseta KPE-6/24, która ma dodatkowo moliwo pomiaru: prdkoci obrotowej; pojemnoci kondensatorów; kta zwarcia styków przerywacza. Dane techniczne kasety probierczej KPE-6/24 : Pomiar prdkoci obrotowej obr./min., obr./min. Pomiar kta zwarcia styków przerywacza W procentach Pomiar napicia 0-1V, V, 4-8V, 8 16V, 16-32V. Pomiar pojemnoci kondensatrów µf. Pomiar natenia prdu 0-30A. Pomiar rezystancji 0-200kΩ Sprawdzenie przerywacza Spadek napicia i równomierno iskier. Sprawdzenie cewki zapłonowej Włczenie cewki wzorcowej. Napicie zasilania 12V (z samochodu) lub zasilanie 4xR6. 4. Samochodowy przyrzd diagnostyczny KR 8005A - przeznaczony jest badania silników o zapłonie iskrowym. Pomiary obejmuj : a) kt wyprzedzenia zapłonu; b) kt zwarcia styków; c) napicie prdu stałego; d) napicie zapłonu; e) ocen czystoci styków przerywacza prdu pierwotnego; f) prdko obrotow silnika, g) ocen zdatnoci cylindrów Dane techniczne przyrzdu: Pomiar prdkoci obrotowej obr./min., obr./min. Pomiar prdkoci rónicowej obr./min. Pomiar kta wyprzedzenia zapłonu 0-90 Pomiar kta zwarcia styków przerywcza Pomiar napicia 0-0.9V, 0-18V. Pomiar napicia zapłonu 0-30kV. Pomiar rezystancji kΩ Badanie sprawnoci cylindrów Od 2 do 8 cylindrów. Napicie zasilania 12V (z samochodu).

8 6.4 ZESTAWY DIAGNOSTYCZNE Zestawy diagnostyczne słu do kompleksowej oceny funkcjonowania poszczególnych zespołów oraz analizy zjawisk elektrycznych zwizanych z ich działaniem. Urzdzenia te wyposaone s w oscyloskopy dajce moliwo obserwacji przebiegów elektrycznych w obwodzie elektrycznym co ułatwia kontrol zdatnoci i lokalizacj uszkodzonego zespołu. 1. Samochodowy przyrzd diagnostyczny TS 8600 przeznaczony jest badania silników o ZI z układmi zapłonowymi stykowymi i elektronicznymi. Pomiary obejmuj : a) kt wyprzedzenia zapłonu; b) kt zwarcia styków; c) napicie prdu stałego; d) napicie zapłonu; e) ocen czystoci styków przerywacza prdu pierwotnego; f) prdko obrotow silnika, g) natenie prdu rozruchowego; h) ocen zdatnoci cylindrów Dane techniczne przyrzdu: Pomiar prdkoci obrotowej obr./min., obr./min. Pomiar kta wyprzedzenia zapłonu przy uyciu lampy stroboskopwej 0-70 Pomiar kta wyprzedzenia zapłonu przy uyciu czujnika połoenia wału korbowego ( ), 0-70, ( ) Pomiar kta zwarcia styków przerywacza 0-180,0-90, Pomiar napicia 0-18V. Pomiar napicia zapłonu 0-45kV. Pomiar natenia prdu rozruchowego 0-750A. Pomiar rezystancji 0-100Ω, 0-100kΩ. Badanie sprawnoci cylindrów Od 2 do 8 cylindrów. Napicie zasilania 12V (z samochodu). 2. Zestaw diagnostyczny GS przeznaczony jest do badania silników o ZI z układami zapłonowym stykowymi i elektronicznymi. Składa si z diagnoskopu GS 3105 i wózka z wysignikiem. Dane techniczne zestawu: Pomiar prdkoci obrotowej obr./min., obr./min. z automatycznym przełczaniem Pomiar prdkoci rónicowej obr./min. Pomiar kta wyprzedzenia zapłonu Pomiar kta zwarcia styków przerywacza , , silnika Pomiar napicia 0-18V. Pomiar napicia zapłonu 0-45kV. Pomiar natenia prdu rozruchowego 0-750A. Pomiar rezystancji 0-100Ω, 0-100kΩ. Pomiar pojemnoci kondensatorów 0-1µF Napicie zasilania 12V (z samochodu).

9 6.5 STACJONARNE STANOWISKA BADAWCZE Stacjonarne stanowiska diagnostyczne umoliwiaj pełn kontrol okrelonego zespołu lub kilku zespołów bez wymontowywania ich z samochodu. Posiadaj własny napd i moliwoci symulacji warunków pracy dla badanych zespołów jakie wystpuj w samochodzie. Stanowiska te słu do wszechstronnych bada zespołów wymontowanych z samochodu, takich jak: zespoły obwodu zapłonowego, zespoły obwodu zasilania w energi elektryczn, rozruszniki, urzdzenia sygnalizacyjne i mostki prostownicze. 1. Stół probierczy S-2C - słuy do badania urzdze elektrycznych wymontowanych z pojazdu. Jest urzdzeniem stacjonarnym, z własnym napdem (silnik elektryczny repulsyjny jednofazowy, U=220V, P=1.2kW, n=3000 obr./min.) oraz ródłem prdu stałego do 24V (rys.6.6) Rys.6.6 Stół probierczy S-2C Stół probierczy umoliwia : a) badanie prdnic V z regulatorami i bez regulatorów o mocy do 800W; b) badanie i regulacj regulatorów prdnic; c) badanie rozruszników wszystkich typów o mocy do 1.8kW; d) badanie rozdzielaczy zapłonu silników do 8 cylindrów z regulatorami przyspieszenia zapłonu odrodkowymi i podcinieniowymi w zakresie : - sprawdzenie kta zwarcia i rozwarcia styków przerywacza, - sprawdzenie cigłoci iskrzenia, - sprawdzenie równomiernoci rozmieszczenia iskier; e) badanie cewek zapłonowych 6 i 12V; f) badanie wirników prdnic, rozruszników i silników elektrycznych do rednicy 110mm; g) sprawdzenie diod, bezpieczników, arówek i instalacji elektrycznej na cigło obwodu; h) pomiar natenia prdu stałego do 100A; i) pomiar napicia prdu stałego do 30V; j) pomiar podcinienia wakuometrem w zakresie mm Hg. 2. Stół probierczy do sprawdzania prdnic i rozruszników SE-7 - wykonany jest jako urzdzenie samodzielne, stacjonarne, z własnym napdem (silnik elektryczny trójfazowy) oraz ródłem prdu stałego do 24V. Przeznaczony jest do badania prdnic, alternatorów oraz rozruszników wymontowanych z pojazdu. Konstrukcja stołu zapewnia badanym zespołom normalne warunki pracy takie, jakie wystpuj w czasie eksploatacji pojazdu. Ponadto za pomoc stołu mona sprawdzi cigło obwodów, zlokalizowa zwarcie w obwodzie, sprawdzi diody oraz dokona pomiarów natenia prdu stałego do 1500A i napicia do 40V. Dane techniczne urzdzenia: Napicie znamionowe badanych zespołów 12V, 24V Maksymalna moc badanych prdnic i alternatorów 2.5kW Maksymalna moc badanych rozruszników 7kW Zakresy pomiarowe : - napicie prdu 0-40V - natenie prdu 0-100A, A - moment obrotowy 0-100Nm - prdko obrotowa (2 kierunki) obr./min.

10 Napicie zasilania 3 x 380V, 50Hz 6.6 KOMPUTEROWE SYSTEMY DIAGNOSTYCZNE Komputerowe systemy diagnostyczne s przyrzdami o najwikszych moliwociach pomiarowo kontrolnych. Posiadaj budow modułow, umoliwiajc dostosowanie potencjału kontrolnego zestawu według indywidualnych potrzeb uytkownika. Standardowo zestawy te, poza przyrzdami do kontroli stanu technicznego elementów układu zapłonowego (woltomierz, amperomierz, oscyloskop, obrotomierz, stroboskopowy miernik kta wyprzedzenia zapłonu, miernik kta zwarcia styków przerywacza, próbnik kondensatorów, omomierz) zawieraj równie przyrzdy do sprawdzania stanu technicznego innych zespołów silników (próbnik szczelnoci cylindrów, próbnik pomp paliwa, analizator spalin, tester wtryskowych układów zasilania benzyn, itp.). Najnowsze diagnoskopy, okrelane mianem komputerowych systemów diagnostycznych wspomagane s technik i technologi mikroprocesorow. Maj one zaszyte w sobie komputery osobiste klasy PC, których oprogramowanie dostarcza uytkownikowi diagnocie zarówno algorytmy diagnozowania ( instrukcj badania ) jak i zbiory wartoci nominalnych sprawdzanych parametrów. W ich standardowych moliwociach mieci si zautomatyzowany system wydawania diagnozy w postaci tekstowej lub kolorowej grafiki, zarówno na ekranie monitora jak i na papierze. Przykładami takich urzdze s diagnoskopy: DATATEST D 960 lub MO 941 (Hermann Electronic), SUN MSC 2000 SL DIAMOND czy te BOSCH FSA 560 (rys.6.7). Uniwersalny system do diagnozowania pojazdów samochodowych FSA 560 umoliwia test silnika o ZI i o ZS według danych wzorcowych oprogramowania CompacSoft [1]. Zbudowany jest na bazie komputera z pamici operacyjn 6 MB, dyskiem twardym 170 MB, stacj dysków 3.5, monitorem kolorowym VGA 14 i drukark atramentow. Zespół pomiarowy systemu posiada: sondy pomiarowe, czterogazowy analizator spalin, dymomierz absorbcyjny i Diesel -Adapter do gniazda diagnostycznego pojazdu. System ten umoliwia kompleksow diagnostyk i regulacj : - silników o ZI o ZS, - systemów zapłonowych (przekanikowych i elektronicznych), - systemów wtryskowych (bez i z sond lambda), - systemów sterujcych prac silnika spalinowego, - elektronicznie sterowanych skrzy biegów, - elektronicznie sterowanych systemów wtryskowych silnika o ZS, - elektronicznych systemów zapewniajcych komfort i bezpieczestwo jazdy. Rys.6.7 Uniwersalny system do diagnozowania pojazdów FSA 560 (Bosch) Adaptery i przyłcza diagnoskopu umoliwiaj jego podłczenie do centralnych gniazd diagnostycznych, czujników połoenia ZZ systemów zapłonowych i wtryskowych. Oprogramowanie komputera zawiera zbiór technologii diagnozowania oraz wartoci nominalnych parametrów diagnostycznych wielu marek pojazdów, przez co FSA 560 zapewnia prac systemu w trybie autodiagnozy. Komputerowe systemy diagnostyczne wystpuj najczciej w wielkich przedsibiorstwach transportowych i maj na celu zapewnienie efektywnej eksploatacji pojazdów. Wprowadzenie systemów komputerowych wymaga przygotowania konstrukcyjnego samochodów oraz opracowania odpowiedniego systemu komputerowego, zadaniem którego jest posiadanie informacji o stanie technicznym poszczególnych zespołów i obwodów samochodu, ich analiza

11 oraz sterowanie eksploatacj pojazdów w przedsibiorstwie. Wykorzystanie nowoczesnych technologii informatycznych umoliwia poprzez komputer (rys.6.8) : - sporzdzanie i gromadzenie informacji o klientach i ich pojazdach; - prowadzenie ksigowoci, gospodarki materiałowej i magazynowej; - wystawianie rachunków i faktur; - dokonywanie rozlicze finansowych; - prowadzenie korespondencji; - przechowywanie informacji - baza danych; - szkolenia i podnoszenie kwalifikacji; - prowadzenie sekretariatu. Rys.6.8 Moliwoci komputera w warsztacie 6.7 NOWOCZESNE INSTALACJE ELEKTRYCZNE Samochodowe urzdzenia elektroniczne podlegaj systematycznemu doskonaleniu, polegajcego głównie na ich miniaturyzacji i integracji pojedyczych elementów w zespolone układy czujników, sterowników i systemów przetwarzania sygnałów. Obwody samochodowych instalacji elektrycznych mona podzieli pod wzgldem spełnianych funkcji na dwie zasadnicze grupy: dostarczania energii elektrycznej i przekazywania informacji zakodowanych w postaci impulsów elektrycznych. W pierwszej grupie słucej do zasilania systemów zapłonowych, silników lub siłowników pomocniczych i rónych urzdze grzewczych oraz ładowania akumulatorów, obserwuje si postp techniczny o charakterze ilociowym, polegajcym na: - zwikszeniu iloci i mocy odbiorników; - stosowaniu urzdze energooszczdnych; - zmniejszanie oporów przepływów przez skracanie długoci przewodów i stosowanie przekaników elektromagnetycznych; - zamienne stosowanie rozwiza elektronicznych zamiast elektromechanicznych. W grupie drugiej, obejmujcej urzdzenia do: - przetwarzania zmian rozmaitych wielkoci fizycznych na sygnały elektryczne; - przetwarzania sygnałów i kierowania ich do urzdze wykonawczych (sterowniki); - przekazywania informacji o przebiegu procesu uytkowania (wskaniki, czytniki); mamy do czynienia ze zmianami jakociowymi, polegajcymi na zastpowaniu rozwiza elektrotechnicznych - elektronicznymi. Coraz powszechniejsze stosowanie elektroniki w pojazdach wynika z jej wysokiej niezawodnoci w realizacji coraz wikszej liczby funkcji przy jednoczesnej redukcji gabarytów, ciaru i kosztów. Układy elektroniczne instalowane w pojazdach pracuj w skrajnie trudnych warunkach wahania temperatury (-40 do C) oraz zmian przypieszenia sigajcego 100-krotnej wartoci przypieszenia ziemskiego. Do tego naraone s na brud i zapylenie oraz działanie czynników agresywnych, jak: benzyna, oleje, rodki czyszczce, wilgo lub mgła solankowa. Musz by te bardzo odporne na zakłócenia elektryczne i elektromagnetyczne. Zalenie od miejsca montau układów elektronicznych w samochodzie stosuje si dwa róne rodzaje ich noników: drukowane lub hybrydowe. Jeeli układy s montowane poza komor silnika, w miejscach, gdzie temperatura nie przekracza 95 0 C, a obcienie wstrzsowe jest nie wiksze ni 10-krotno przypieszenia ziemskiego, w charakterze noników stosowane s płytki drukowane. Do układów montowanych bezporednio na zespołach mechanicznych lub na silniku przy temperaturze pracy ok C i obcieniach

12 wstrzsowych do 100-krotnoci przypieszenia ziemskiego stosuje si technik hybrydow. Siłowniki najnowszej generacji, produkowane technik płytek drukowanych, maj budow modułow. Elementy przeznaczone do montau powierzchniowego mocowane s po obu stronach płytki drukowanej przez lutowanie. Tak znormalizowane sterowniki s małe i lekkie. Prosta konstrukcja umoliwia w wysokim stopniu zautomatyzowan masow produkcj dobrej jakoci, niskich kosztach i dobrych właciwociach recyklingowych (rys.6.9). Rys. 6.9 Proces wytwarzania elemntu mikrohybrydowego Miniaturyzacj sterowników umoliwia technika mikrohybrydowa, oparta na specjalnym materiale nonika, spiekanym z wielu warstw elastycznej folii ceramicznej. Na poszczególne ceramiczne folie izolacyjne nadrukowywane s cieki przewodowe, które s spiekane ze sob w temperaturze C. Rezystory s nadrukowywane i wypalane na dalszej czci (rewersie) podłoa. Na awersie montowane s pozostałe elementy bierne oraz układy scalone. Zalewa elowa chroni elementy elektroniczne przed wilgoci i utwierdza je mechanicznie w odpowiednim połoeniu. Gotowe zespoły hybrydowe s bardzo małe, maj wysok wytrzymało termiczn i mechaniczn. Wysoki stopie integracji sterowników wykonywanych w technologii bipolarnej, CMOS i mieszanej stanowi klucz do produkcji niezawodnych i tanich sterowników, zawierajcych zintegrowane funkcje zabezpieczajce, regulacyjne i diagnostyczne. W elektrotechnice samochodowej istotne s czujniki elektroniczne, umoliwiajce pomiar: - cinienia cieczy i gazów roboczych; - prdkoci obrotowe wałów i kół; - podcinienia w układach dolotowych silników; - przypieszenia ktowe, drga, - temperatury ciał stałych, cieczy i gazów; - przepływy (objtociowe lub masowe) cieczy i gazów; - skład mieszanin gazowych (np. spalin); - natenie wiatła lub dwiku. Techniczna rewolucja w tej dziedzinie polega głównie na zastpowaniu klasycznych czujników elektromechanicznych krzemowymi czujnikami elektronicznymi, integrujcych w jednym chipie mechaniczne i elektroniczne funkcje czujników. Wprowadzanie zaostrzajcych si wymogów ochrony rodowiska wymusiło signicie po komputer pokładowy do sterowania składem mieszanki, dawk i pocztkiem wtrysku itd. Przykładowy zestaw parametrów analizowanych przez sterownik silnika pokazano na rysunku W oparciu o aktualne wartoci mierzonych parametrów i zawarte w pamici charakterystyki regulacyjne sterownik wypracowuje decyzje uytkowe. Rys System kontrolno-sterujcy samochodu osobowego Wprowadzanie coraz wikszej iloci sterowników w samochodzie wymaga doskonalenia przepływu informacji, co w praktyce realizuje si za pomoc magistrali łczcej wszystkie sterowniki w pojedzie (rys.6.11). Sterowniki połczone magistral nadzoruj si wzajemnie, a wystpujce błdy transmisji zapamitywane s w pamici sterowników i daj si odczytywa za pomoc testów diagnostycznych. W tym celu pojazdy wyposaa si

13 w gniazda diagnostyczne, które umoliwiaj łczenie si testera z poszczególnymi sterownikami pojazdu. Rys.6.11 Kierunki rozwoju systemu zarzdzania pojazdem Miniaturyzacja, integracja, nowe techniki łczeniowe, redukcja kosztów oraz przejmowanie coraz bardziej skomplikowanych funkcji - to tylko niektóre właciwoci nowoczesnych układów elektroniki samochodowej, których gama i moliwoci s jeszcze dalekie od wyczerpania.