Praca nadliczbowa w samorządzie. Przemysław Wojnicz

Transkrypt

1

2 Praca nadliczbowa w samorządzie Przemysław Wojnicz

3 Rozliczanie nadgodzin praca w godzinach nadliczbowych jest stałym, ale nietypowym elementem stosunku pracy w celu ochrony pracownika przed nadmierną jego eksploatacją przez pracodawcę ustawodawca zazwyczaj ściśle reglamentuje: warunki dopuszczalności pracy w godzinach nadliczbowych sposób rozliczania zwiększonego wymiaru pracy wartość świadczeń należnych za pracę w godzinach nadliczbowych

4 Rozliczanie nadgodzin cd. obowiązująca do 31 grudnia 2008 r. ustawa o pracownikach samorządowych nie normowała dopuszczalności pracy w godzinach nadliczbowych w związku z brzmieniem jej art. 31 ust. 1 polecanie pracy w godzinach nadliczbowych należało uznawać za zgodne z prawem tylko wtedy, gdy ziściły się warunki określone w art pkt 1 i 2 kp, a więc miały miejsce zdarzenia obiektywnie wymagające takiej pracy albo zaistniały szczególne potrzeby pracodawcy

5 Rozliczanie nadgodzin cd. poprzednio obowiązująca ustawa o pracownikach samorządowych nie normowała również zasad (sposobu i wartości świadczeń) rozliczania zwiększonego wymiaru pracy w godzinach nadliczbowych, w tej kwestii obowiązywało odesłanie do innych aktów prawnych zgodnie zatem z art. 24 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych pracownicy mianowani rozliczani byli na zasadach określonych w art. 30 ust. 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, a pozostali pracownicy samorządowi na zasadach ustalonych w art , art i art kp, które precyzyjnie, ale niejednakowo traktowały pracowników samorządowych, wyróżniając w celach rozliczeniowych kategorię pracowników zarządzających

6 Projekty zmian w ostatecznie uchwalonej wersji uops uelastycznienie organizacji pracy osiągnięto przez: brak przepisów traktujących o systemie czasu pracy, w jakim pracodawca samorządowy może organizować pracę, a co za tym idzie, zastosowanie odesłania w art. 43 ust. 1 uops do kp czego mimo deklaracji, jak widać, nie udało się uniknąć i możliwość stosowania każdego przewidzianego w tym akcie systemu czasu pracy wyraźnie odmienne w porównaniu do kp uregulowanie dopuszczalności (warunków) zlecania pracy w godzinach nadliczbowych, przez uznanie jej za dozwoloną nawet w przypadku zwykłych potrzeb pracodawcy (art. 42 ust. 4 uops)

7 Projekty zmian cd. w żadnym z uzasadnień do projektów ustawy o pracownikach samorządowych ustawodawca nie deklarował, że zajmie się dotąd nieuregulowanymi w tym akcie zagadnieniami, a już na pewno nie planował kompleksowych regulacji w kolejnych projektach ustawy pojawiły się propozycje przepisu dotyczącego rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych, ale brak było propozycji dotyczącej rozliczania pracy w święta, niedziele lub tzw. wolne soboty ustawodawca deklarował więc z jednej strony rezygnację z odesłań, natomiast z drugiej tworząc nowe regulacje znaczną grupę zagadnień pozostawił pod rządami kp, stosowanie odesłań okazało się więc konieczne

8 Obowiązujące przepisy w ostatecznie przyjętym brzmieniu art. 42 ust. 4 uops stanowi, że pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje według jego wyboru wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas na wniosek pracownika może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu natychmiast po wejściu w życie tego przepisu okazało się, że jest on kontrowersyjny w tej części, w której określa rozmiar świadczenia pieniężnego należnego pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych

9 Obowiązujące przepisy cd. rozbieżności występują w kwestii ustalenia podstaw, na jakich można by było wypłacać dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych pojawiają się opinie, że na podstawie uops pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych nie należą się dodatki oraz że nie można ich przyznać na żadnej innej podstawie wydaje się bowiem, że art. 42 ust. 4 uops, regulujący rozliczanie pracy w godzinach nadliczbowych pracowników samorządowych, wyłącza w tym zakresie stosowanie art. 5 kp, który stanowi, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kp stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami pojawiają się również poglądy bardziej liberalne, z których wynika, na mocy odesłania do kp, względnie powołania się na Europejską Kartę Społeczną, możliwe jest ustanowienie takiego dodatku w regulaminie wynagradzania, za czym opowiedział się m.in. Departament Prawny Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

10 Opinia Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów dotycząca godzin nadliczbowych pracowników samorządowych Uregulowanie z art. 42 ww. ustawy o pracownikach samorządowych stanowi zasadę (za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje wyłącznie czas wolny albo wynagrodzenie), jednakże nie można wykluczyć sytuacji, iż pracodawca w regulaminie wynagradzania, o którym mowa w art. 39 ustawy, wprowadzi regulację związaną z za pracę w godzinach nadliczbowych, określając poziom tych dodatków na dowolnej wysokości w zależności od kondycji finansowej jednostki. Ustosunkowując się do dotyczącego określania limitu godzin nadliczbowych dla pracowników niepełnoetatowych, w ocenie Departamentu Prawnego, art kodeksu pracy stosuje się wyłącznie w przypadku wypłacania dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych zgodnie z pracy. W kwestii pracy w godzinach nadliczbowych w sobotę (będącą dla pracownika dniem wolnym od pracy) pracownikowi należy się, zgodnie z art. 42 ww. ustawy, czas wolny w tym samym wymiarze lub wynagrodzenie.

11 Stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie dodatku za nadgodziny pracowników samorządowych [ ] Przywołany art. 42 ust 4 ustawy o pracownikach samorządowych stanowi lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu pracy i nie przewiduje dodatków ani 50 proc., ani 100 proc. za godziny nadliczbowe. Za pracę wykonywaną w sobotę pracownikowi przysługuje zatem wynagrodzenie (bez dodatków) lub czas wolny w tym samym wymiarze. Jak o tym mowa w art. 43 ustawy o pracownikach samorządowych, tylko w kwestiach nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy. Reasumując zatem, stwierdzić należy, [że] z brzmienia art. 42 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych wynika, iż wybór wynagrodzenia albo czasu wolnego jest alternatywą rozłączną, tzn. albo wynagrodzenie albo czas wolny, ponadto w obowiązującym stanie prawnym nie ma przesłanek do stosowania zasad określonych w kodeksie pracy.

12 Prawo do dodatku za nadgodziny staranna wykładnia omawianego przepisu prowadzi do wniosku, że pracownik samorządowy i to każdy ma prawo do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych niewątpliwie art. 42 ust. 4 uops dotyczy podmiotowo każdego pracownika samorządowego, niezależnie od podstawy zatrudnienia lub zajmowanego stanowiska (w rozumieniu art. 4 ust. 2 uops) oraz bez względu na to, czy jest to pracownik zarządzający zakładem pracy, kierujący komórką organizacyjną, czy też niepełniący wymienionych funkcji

13 Prawo do dodatku za nadgodziny cd. regulacja podmiotowa rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych zawarta w uops jest kompletna, jasna i zrozumiała: skoro ustawodawca nie wyłączył z uops prawa do wynagrodzenia lub czasu wolnego dla pracowników zarządzających i kierujących komórkami organizacyjnymi, wybór określony w art. 42 ust. 4 uops przysługuje im na takich samych zasadach, jak wszystkim pracownikom samorządowym odesłanie do art kp na mocy art. 43 ust. 1 uops jest niedopuszczalne, biorąc pod uwagę kompletność i jasność w aspekcie podmiotowym regulacji zawartej w uops, przy czym nieistotne są zastrzeżenia o charakterze tradycyjnym związane ze specyfiką pracy świadczonej przez tzw. osoby zarządzające art. 42 ust. 4 uops wyłącza stosowanie przepisów kp w zakresie sposobu rozliczania pracy w godzinach nadliczbowych, inaczej rozkładając prawa i obowiązki stron stosunku pracy oraz termin ich wykonania w tym procesie.

14 Prawo do dodatku za nadgodziny cd. zgodnie z art kp pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje wyłącznie roszczenie o normalne wynagrodzenie i dodatek pracownikowi nie przysługuje roszczenie o czas wolny, może on jedynie wnioskować o czas wolny i to tylko w zamian za dodatek, a pracodawca może, lecz nie musi, mu go udzielić pracodawca, który nie zamierza płacić dodatku, może pracownikowi udzielić czasu wolnego, z tym, że w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych decyzja o sposobie rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych, przy precyzyjnie określonej wartości świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, jest pozostawiona na mocy kp pracodawcy

15 Prawo do dodatku za nadgodziny cd. zgodnie z art. 42 ust. 4 uops przede wszystkim pracownikowi przysługują roszczenia albo o wynagrodzenie, albo o czas wolny jeśli pracownik samorządowy wybierze zamiast roszczenia pieniężnego realizację roszczenia (żądania) o czas wolny co nie jest tożsame z wnioskowaniem pracodawca powinien je uwzględnić w każdym terminie wskazanym przez pracownika tylko obiektywne okoliczności mogą usprawiedliwiać odmowę

16 Prawo do dodatku za nadgodziny cd. ustawa o pracownikach samorządowych precyzyjnie, choć odmiennie od kp, określiła zatem: charakter prawny czasu wolnego (jako roszczenie pracownika) termin jego realizacji (każdy wskazany przez pracownika, o ile żądanie zgłosił do końca okresu rozliczeniowego) rozmiar roszczenia niepieniężnego (czas wolny w tym samym wymiarze) tym samym uops wyłączyła stosowanie kp w wymienionych zakresach

17 Prawo do dodatku za nadgodziny cd. uważam, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 42 ust. 4 uops, należy rozumieć jako wynagrodzenie z dodatkiem, a ściślej rzecz ujmując, sądzę, że art. 43 ust. 1 uops stanowi podstawę do wyboru przez pracownika nie tylko wynagrodzenia, ale również dodatku do niego, albo czasu wolnego, analogicznie do rozwiązania zastosowanego w kp

18 Konsekwencja wykładni literalnej gdyby stosować przepisy literalnie, należałoby uznać, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 42 ust. 4 uops, jest normalnym wynagrodzeniem, a pracownik, decydując się na wybór czasu wolnego w zamian za nadgodziny, nie może już dostać za tę pracę wynagrodzenia w praktyce pracownikowi nie przysługiwałoby również wynagrodzenie za czas, kiedy korzystał z wolnego z tytułu nadgodzin zgodnie z art. 80 kp wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią w uops nie ma podstawy do wypłaty wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, a na pewno nie jest nią art. 42 ust. 4 uops, skoro wybór czasu wolnego powoduje, że roszczenie o wynagrodzenie nie może być wykorzystane

19 Konsekwencja wykładni literalnej cd. dokonując ścisłej wykładni gramatycznej art. 42 ust. 4 uops w granicach uops, trzeba zauważyć, że pracownikowi, który wybrałby czas wolny w zamian za nadgodziny nie należy się wynagrodzenia za czas pracy w nadgodzinach (bo jest to alternatywa do czasu wolnego), nie należy go także wynagradzać za czas niewykonywania pracy w czasie, gdy wykorzystywałby czas wolny (ponieważ nie ma do tego podstawy prawnej) zgodnie z art. 42 ust. 4 uops pracownik, który wybrałby czas wolny w zamian za wypracowane nadgodziny, pracę ponad obowiązujący go harmonogram wykonywałby za darmo, czyli matematycznie rzecz ujmując jego pensja obniżałaby się o równowartość wynagrodzenia za dwie godziny

20 Wykładnia logiczna wykładnia logiczna opiera się na zasadzie, że pracownik, który pracuje więcej niż powinien, musi otrzymać jakąś gratyfikację ustawodawca daje mu wybór między dodatkiem a adekwatnym czasem wolnym w tym samym wymiarze co nadgodziny i w dogodnej dla pracownika chwili uważam, że pojęcie wynagrodzenie, o którym mowa w art. 42 ust. 4 uops, nie jest tożsame z normalnym wynagrodzeniem, lecz z dodatkiem do normalnego wynagrodzenia, którego wysokość musi być ustalana na podstawie kp (stosownie do art. 43 ust. 1 uops) przyjęcie odmiennego rozumienia tego przepisu prowadzi do niczym nieuzasadnionego i niezrekompensowanego wyzyskiwania pracowników samorządowych

21 Dziękuję za uwagę