ANALIZA DENDROCHRONOLOGICZNA KOŚCIOŁA p.w. Przemienienia Pańskiego w ŻUKOWIE (woj. mazowieckie, pow. grodziski)

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Tomasz Ważny Uniwersytet Mikołaja Kopernika Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Pracownia Badań Dendrochronologicznych Ul. Sienkiewicza 30/ Toruń twazny@uni.torun.pl Toruń, dn r. ANALIZA DENDROCHRONOLOGICZNA KOŚCIOŁA p.w. Przemienienia Pańskiego w ŻUKOWIE (woj. mazowieckie, pow. grodziski) Celem analizy było datowanie więźby konstrukcji kościoła w Żukowie. Zastosowano klasyczne metody dendrochronologii, których zastosowanie w datowaniu zabytków architektury było wielokrotnie opisywane m.in. przez Hoffsummera (2002), Simpsona i Littona (1998), Ważnego (2001), Wrobel i in. (1993). Opis obiektu: Drewniany, jednonawowy kościół, przypuszczalnie z XVII w. Koordynaty: 52º09 06,1 N 20º38 46,5 E Metodyka: Przedmiotem badań była konstrukcja więźby dachowej. Na wstępie wykonano oględziny belek pod kątem oceny przydatności drewna do badań i wyboru elementów do badań. Z wytypowanych elementów konstrukcyjnych więźby dachowej oraz konstrukcji zrębowej pobrano próbki drewna do badań. Próbki mające postać wywiertów zostały przygotowane do analizy. Wyznaczono i przygotowano powierzchnie pomiarowe, a nast ępnie na aparacie pomiarowym typu LINTAB pomierzono szerokości przyrostów rocznych drewna. Dokładność pomiaru wynosiła 0,01 mm. Synchronizację sekwencji przyrostowych i porównanie ich z chronologiami wzorcowymi przeprowadzono przy pomocy programów CATRAS v (Aniol ), TSAP (Rinn 1996) oraz DENDRO for WINDOWS (Tyers 2004). Wykaz próbek oraz wyniki analizy przedstawiono w załączonej tabeli. Położenie sekwencji przyrostowych w czasie zilustrowano na diagramie belkowym (rys. 1).

2 Wyniki: Analizie dendrochronologicznej poddano piętnaście próbek drewna należących do gatunku sosna pospolita (Pinus sylvestris L.). Jedenaście spośród nich próbek zostało wydatowanych w oparciu o zestaw chronologii sosny Polski. Tylko trzy próbki zostały wydatowane z dokładnością do jednego roku lub do dwóch lat. Uszkodzenie zewnętrznej warstwy drewna przez owady nie pozwoliło na pobranie większej ilości próbek drewna z oflisem, czyli zawierających najmłodszy zachowany przez drzewo przyrost roczny. Group Span of ring sequences Zukow 12 after AD after AD AD after AD after AD after AD after AD after AD after AD AD AD Calendar Years AD1550 AD1600 AD1650 Rys. 1. Datowanie serii przyrostowych próbek drewna z konstrukcji więźby dachowej kościoła w Żukowie. Interpretacja wyników badań: konstrukcja zrębowa kościoła oraz więźba dachowa pochodzą z tego samego czasu. belki z zachowanym słojem podkorowym oraz rozkład wyników jednoznacznie wskazują, że kościół został zbudowany z drzew ściętych w roku 1675 lub Belka wiązarowa nr 1 pochodząca z 1647 r. została prawdopodobnie wtórnie użyta.

3 Literatura: ANIOL, R.W., 1983: Tree-ring analyses using CATRAS. Dendrochronologia 1, HOFFSUMMER, P., 2002: Les charpentes du Xie au XIXe siecle, typologie et evolution en France du Nord et en Belgique. Paris. RINN, F., 1996: TSAP - Time Series Analysis and Presentation. Version 3.0 reference manual. Heidelberg. SIMPSON, W.G., LITTON, C.D., 1996: Dendrochronology in cathedrals. In: TATTON- BROWN, T., MUNBY, J. (eds.): The archaeology of cathedrals. Oxford Univ. Comm. for Archaeol. 42, TYERS, I., 2004: Dendro for Windows program guide. WAZNY, T Dendrochronologia obiektów zabytkowych w Polsce. Dendrochronology of historic objects in Poland. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku. WROBEL, S., HOLST, J.CHR., ECKSTEIN, D., 1993: Holz im Hausbau - Dendrochronologisch-bauhistorische Reihenuntersuchungen zum Hausbau des Jahrhunderts in Lübeck. In: HAMMEL-KIESOW, R., (eds.): Wege zur Erforschung stadtischer Häuser und Höfe. Neumünster: K. Wachholtz Verl., Objaśnienia do tabeli: - w kolumnie "Ilość przyrostów ogółem" liczby w nawiasie podawane przy ogólnej ilości słojów oznaczają najmłodsze przyrosty na próbce, które nie były mierzone, tylko zarejestrowane; - w kolumnie Słój podkorowy : + oznacza zachowany i w pełni wykształcony słój podkorowy;

4 P ŻUKÓW - kościół p.w. Przemienienia Pańskiego Nr próbki Lokalizacja Liczba przyrostów ogółem biel 1 Prezbiterium, belka wiązarowa w 2 wiązarze od strony wschodniej Słój podkorowy Synchronizacja Datowanie Gatunek drewna 55 (+1) AD 1647 r. sosna 2 Prezbiterium, belka stropowa w zamknięciu prezbiterium AD po 1654 r. sosna 3 Prezbiterium, oczep ściany wschodniej 60 - próbka nie datowana sosna 4 Prezbiterium, oczep ściany północno wschodniej zamknięcia prezbiterium 5 Prezbiterium, podwalina ramy storczykowej 6 Nawa, belka wiązarowa w 2 wiązarze od strony prezbiterium AD po 1669 r. sosna 68 (+1) AD po 1663 r. sosna 73 (+21) AD r. sosna 7 Nawa, rygiel ramy storczykowej pomiędzy 3 a 4 wiązarem pełnym 8 Nawa, południowy zastrzał (ramię) storczyka w 3 wiązarze pełnym próbka nie datowana próbka nie datowana sosna sosna 9 Nawa, storczyk w 2 wiązarze pełnym 135 (+10) AD r. sosna 10 Nawa, oczep ściany północnej próbka nie datowana sosna 11 Nawa, oczep ściany południowej 85 (+1) AD po 1635 r. sosna

5 Nr próbki Lokalizacja Liczba przyrostów ogółem biel 12 5 belka zrębu południowej ściany prezbiterium Słój podkorowy Synchronizacja Datowanie Gatunek drewna 50 (+1) AD po 1620 r. sosna 13 6 belka zrębu południowej ściany prezbiterium 14 2 belka zrębu południowej części wschodniej ściany nawy 120 (+1) AD po 1649 r. sosna AD po 1662 r. sosna 15 2 belka zrębu południowej ściany nawy 61 (+1) AD po 1673 r. sosna