4.5. Infrastruktura społeczna rozmieszczenie i dostępność

Transkrypt

1 Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego część A: województwo 4.5. Infrastruktura społeczna rozmieszczenie i dostępność Poziom wyposaŝenia województwa pomorskiego w urządzenia i instytucje świadczące usługi i słuŝące zaspokajaniu potrzeb społecznych jest mocno zróŝnicowany. DuŜa koncentracja infrastruktury społecznej o znaczeniu ponadlokalnym występuje w Trójmieście. Dosyć dobrze wyposaŝone są ośrodki regionalne, w tym przede wszystkim Słupsk, natomiast ośrodki mniejsze i obszary wiejskie posiadają podstawową infrastrukturę lokalną, która w wielu miejscach bądź jest niewystarczająca, bądź jej stan nie pozwala na prawidłową obsługę. 1) Infrastruktura edukacyjna, w tym szkolnictwo wyŝsze W roku szkolnym 2007/2008 w województwie pomorskim wychowaniem przedszkolnym zapewniającym opiekę, wychowanie i naukę, objęto 51,7 tys. dzieci, w 932 placówkach (w tym w szkołach podstawowych z oddziałami 0 ). W gminach funkcjonowało 418 placówek organizujących wczesną edukację dzieci w przedszkolach, przy czym w 18 gminach: Chojnice (gm.), Kępice (m. i gm.), Malbork (gm.), Skórcz (gm.), Ustka (gm.), Czarna Dąbrówka, Kobylnica, Konarzyny, Kosakowo, Lichnowy, Linia, Morzeszczyn, Osiek, Parchowo, Przywidz, Stary Targ, Suchy Dąb i Trzebielino nie działała Ŝadna placówka tego typu. Rok szkolny 2007/2008 był kolejnym rokiem, w którym odnotowano spadek liczby dzieci rozpoczynających edukację w szkołach podstawowych. Liczba uczniów w wieku 7 12 lat, czyli w nominalnym wieku sześcioklasowej szkoły podstawowej, zmniejszyła się o 6,1 tys. (tj. o 4,0%) i wynosiła 146 tys. Podobną sytuację dało się zauwaŝyć w gimnazjach, w którym liczba uczniów w wieku lat zmniejszyła się o 4,2 tys. (tj. o 4,7%) i wynosiła 86,6 tys. Na terenie wszystkich gmin województwa pomorskiego działało łącznie 710 szkół podstawowych i 402 gimnazja. W większości gmin wiejskich na 1 pomieszczenie do nauczania w szkołach podstawowych przypada mniej niŝ 18 uczniów, jednocześnie w 51 gminach wartości te są znacznie większe, co oznacza w nich znacznie gorsze warunki nauczania. W przypadku szkół gimnazjalnych warunki nauczania są znacznie gorsze średnia liczba uczniów na pomieszczenie szkolne wynosi 23,1 przy czym w 50 gminach wartości te są znacznie większe, a w przypadku 12 gmin gimnazja nie posiadają własnej bazy dydaktycznej, korzystając z zaplecza szkół podstawowych. 6 a. Warunki nauczania w szkołach podstawowych 81

2 PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO b) Ryc. 6. Warunki nauczania w: b) gimnazjach, c) szkołach średnich w roku szkolnym 2007/2008 Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS c) 82

3 Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego część A: województwo Dostępność usług edukacyjnych w województwie pomorskim, głównie na poziomie szkolnictwa średniego i wyŝszego, wykazuje przestrzenne zróŝnicowanie w układzie miasto wieś. W regionie w roku szkolnym 2007/2008 funkcjonowały 142 licea ogólnokształcące, do których uczęszczało 39,3 tys. uczniów. W 3 miastach: Kępicach, Krynicy Morskiej oraz w Debrznie nie było liceów. 112 liceów ogólnokształcących jest wyposaŝonych w pracownie komputerowe, zaś 79 posiada sale gimnastyczne sytuacja się stale poprawia. Największe braki w dostępie do sal gimnastycznych w roku szkolnym 2007/2008 zauwaŝalne były w gminach: Gdańsku 14, Bytowie 2, Miastku 1, Chojnicach 4, Człuchowie 1, Czarnym 1, Lęborku 3, Kępicach 1, Kartuzach 3, Sierakowicach 1, Kościerzynie 3, Kwidzynie 2, Malborku 2, Pucku 1, Władysławowie 1, Helu 1, Starogardzie Gdańskim miasto 2, Skórczu 1, Skarszewach 1 i Czarnej Wodzie 1. W roku szkolnym 2007/2008 funkcjonowały 103 technika i 76 liceów profilowanych, w których edukację pobierało odpowiednio 30,6 tys. i 5,9 tys. uczniów. W przypadku techników liczba uczniów wzrasta, zaś liceów profilowanych spada, co wynika z faktu, Ŝe szkoły te kształcą jedynie w profilach ogólnozawodowych, nie dając konkretnego zawodu. W województwie w ciągu ostatnich lat poprawił się poziom komputeryzacji szkół. W roku szkolnym 2007/ ,3% szkół podstawowych było wyposaŝonych w komputery, komputeryzacja w gimnazjach wyniosła 76,9%, zaś szkół ponadgimnazjalnych 40,6%. Na terenie województwa swoją siedzibę w roku akademickim 2007/2008 miało 30 szkół wyŝszych, w tym 9 publicznych i 21 niepublicznych. Efektem poprawy dostępu do edukacji na poziomie wyŝszym jest dynamiczny wzrost liczby studentów. Łącznie w roku akademickim 2007/2008 w województwie pomorskim studiowało ponad 100,2 tys. osób (5,1% liczby studentów w kraju). Nadal jednak liczba studentów na 10 tys. ludności, wynosząca 433,2 jest znacząco niŝsza od analogicznego wskaźnika dla kraju (493,0) i stawia województwo na 10. miejscu w kraju. Studenci mają do wyboru 73 ze 118 kierunków nauczania w Polsce. Kształcenie na poziomie magisterskim oprócz uczelni publicznych prowadzi takŝe 5 szkół niepublicznych. Podstawową formą edukacji są studia dzienne w tej formie kształci się 53,6% studentów, jednak wraz z rozwojem szkolnictwa niepublicznego jego udział się zmniejsza (w roku akademickim 1995/1996 wskaźnik ten wyniósł 67%). Powiększa się grupa osób studiujących nie tylko w systemie zaocznym, ale takŝe wieczorowym czy eksternistycznym. Studia doktoranckie prowadzi 5 uczelni publicznych: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Gdański Uniwersytet Medyczny w Gdańsku, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Akademia Pomorska w Słupsku. Uczestniczy w nich około 1,7 tys. osób. Znacznemu wzrostowi liczby studentów nie towarzyszy dostatecznie szybki rozwój infrastruktury uczelnianej, zwłaszcza dydaktycznej. W uczelniach wyŝszych zatrudnionych jest 6,1% akademickiej kadry krajowej. Największym ośrodkiem akademickim, koncentrującym zdecydowaną większość studentów i kadry naukowej województwa, jest Trójmiasto to jednocześnie największy ośrodek akademicki Polski północnej. Uczelnie zlokalizowane w Trójmieście: Gdańsk 14, w tym 6 publicznych: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Gdański Uniwersytet Medyczny, Akademia Muzyczna, Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu; Gdynia 6, w tym 2 publiczne: Akademia Morska, Akademia Marynarki Wojennej; Sopot 2 niepubliczne szkoły wyŝsze. Ponadto uczelnie wyŝsze zlokalizowane były: w Słupsku 2, w tym 1 publiczna Akademia Pomorska; w Chojnicach, Warcinie (gm. Kępice), Kwidzynie, Pelplinie, Starogardzie Gdańskim oraz w Wejherowie, Rusocinie (gm. Pruszcz Gdański) po 1 szkole wyŝszej. Poza Trójmiastem dostępność do szkół wyŝszych jest ograniczona. W powiatach: bytowskim, kościerskim, kartuskim, nowodworskim, puckim i sztumskim nie ma Ŝadnej uczelni. Mieszkańcy powiatów sąsiadujących z Trójmiastem mają moŝliwość skorzystania z ofert szkół wyŝszych Gdańska, Gdyni i Sopotu. Ponadto w Tczewie, Lęborku, Malborku, Człuchowie i Chojnicach zlokalizowane są oddziały zamiejscowe uczelni Trójmiasta i innych szkół wyŝszych kraju. Słaba dostępność do uczelni wpływa na stosunkowo duŝe dysproporcje w poziomie wykształcenia ludności. Oferta szkół i instytucji szkoleniowych świadczących usługi edukacyjne stale się rozszerza (w roku 2006 powstała w Rusocinie filia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego z kierunkami rolniczymi), ale jest jeszcze niewystarczająca. Zdecydowanie większość szkół i instytucji szkolących znajduje się w Trójmieście i Słupsku. Utrudnia to edukację osobom dorosłym zamieszkującym tereny odległe od duŝych miast. Uruchomienie w ostatnich latach zamiejscowych ośrodków dydaktycznych lub utworzenie całkiem nowych szkół wyŝszych niepublicznych w mniejszych miastach województwa wpłynęło na większe zainteresowanie kontynuacją nauki i podnoszeniem kwalifikacji, zwłaszcza na terenach o wyŝszym poziomie bezrobocia. Niestety, dysponują one wąską ofertą kierunków kształcenia (przewaŝnie kierunki ekonomiczne). 2) Infrastruktura ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej Ochrona zdrowia w zakresie stacjonarnej opieki medycznej naleŝy do grupy typowych usług ponadlokalnych. W województwie w 2007 r. funkcjonowało 37 szpitali ogólnych (28 publicznych oraz 9 niepublicznych). W kaŝdym powiecie Rys. 13 Rys

4 PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO (poza gdańskim i słupskim) jest szpital, przy czym największa koncentracja placówek lecznictwa stacjonarnego występuje w miastach na prawach powiatu, w szczególności w Gdańsku i Gdyni. Pod względem dostępności do szpitali sytuacja jest znacznie zróŝnicowana. W Gdańsku, Słupsku, Sopocie, powiecie sztumskim oraz kościerskim na mieszkańców przypada ponad 55 łóŝek, zaś w powiatach puckim, tczewskim, starogardzkim, człuchowskim i malborskim nie przekracza 25 łóŝek. Utrzymuje się tendencja spadkowa liczby łóŝek w szpitalach ogólnych, uległ takŝe skróceniu czas pobytu pacjenta, przy jednoczesnym wzroście liczby hospitalizowanych osób. Mieszkańcy powiatów gdańskiego i słupskiego mają zapewniony dostęp do szpitali w Gdańsku i w Słupsku. WaŜny problem, zwłaszcza w kontekście wysokiej w porównaniu z innymi regionami zachorowalności na choroby nowotworowe, choroby układu sercowo-naczyniowego i cukrzycę, stanowią wewnątrzregionalne dysproporcje w dostępie do wyspecjalizowanych usług medycznych, które skupiają się w Gdańsku, Gdyni i Słupsku. Na ambulatoryjną opiekę zdrowotną w województwie pomorskim w 2007 r. składało się 628 zakładów opieki zdrowotnej. Na 1 ambulatoryjny zakład opieki zdrowotnej w regionie przypada 4406 mieszkańców. Najwięcej zakładów zlokalizowanych jest w Gdańsku (112), przy czym część z nich, z uwagi na specjalistyczny charakter, ma zasięg wojewódzki. W powiatach Sopot, Słupsk oraz lęborskim na 1 zakład opieki ambulatoryjnej przypadało mniej niŝ 3 tys. mieszkańców. Natomiast w Gdyni, powiecie wejherowskim, kartuskim, a szczególnie w nowodworskim na 1 zakład ambulatoryjnej opieki medycznej przypadało ponad 6 tys. osób Słupsk Sopot Gdańsk sztumski kościerski nowodworski kwidzyński chojnicki Gdynia lęborski kartuski bytowski wejherowski malborski człuchowski starogardzki tczewski pucki gdański słupski łóŝka w szpitalach na 10 tys. ludnosci Wykres 16. Liczba łóŝek w szpitalach na 10 tys. ludności w powiatach województwa pomorskiego w 2007 roku Źródło: Rocznik Statystyczny 2008, US w Gdańsku Rys. 15 Dostępność usług medycznych w województwie pomorskim, mierzona liczbą personelu medycznego (lekarzy, stomatologów, farmaceutów, pielęgniarek), jest wyŝsza od średniej krajowej i zbliŝona do poziomu krajów UE (głównie za sprawą funkcjonowania Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku). Stan infrastruktury opieki zdrowotnej wymaga w wielu przypadkach natychmiastowej modernizacji i remontów, a takŝe wyposaŝenia w specjalistyczny sprzęt i aparaturę. Przestarzałe jednostki opieki medycznej na obszarach wiejskich nie są w stanie spełnić standardów jakości nowoczesnej medycyny. Poprawy wymaga zwłaszcza opieka kardiologiczna i onkologiczna. Obok podstawowych usług zdrowotnych w województwie pomorskim w dwóch ośrodkach: Ustce i Sopocie, rozwinięte jest lecznictwo uzdrowiskowe oraz rehabilitacja i profilaktyka zdrowotna. Jednak uwarunkowania środowiskowe, związane z warunkami klimatycznymi oraz zasobami naturalnymi predysponują rozwój nowych ośrodków uzdrowiskowych zarówno w strefie nadmorskiej, jak i pojeziernej. Baza uzdrowiskowa, odziedziczona po gospodarce socjalistycznej, mimo zrealizowanych licznych przedsięwzięć modernizacyjnych, wymaga dalszego unowocześniania zakładów i urządzeń przyrodoleczniczych, urządzeń ochrony środowiska, budowy i rozbudowy infrastruktury drogowej, transportowej i sanatoryjnej oraz poprawy bezpieczeństwa i usprawnienia komunikacji. 3) Infrastruktura kultury i sztuki W województwie pomorskim obiekty kultury, stanowiące infrastrukturę społeczną o znaczeniu ponadlokalnym, to przede wszystkim: muzea, teatry, sale koncertowe, galerie, zespoły kin i filie biblioteki wojewódzkiej, biblioteki powiatowe 84

5 Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego część A: województwo i miejskie. Dostępność do instytucji kultury, a takŝe stopień korzystania z nich wykazuje znaczne zróŝnicowanie między miastem a wsią. W 2007 r. obiekty prezentacji kultury i sztuki o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym reprezentowały: sale koncertowe, w tym Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku, posiadająca swoją siedzibę w Centrum Muzyczno-Kongresowym na Ołowiance, oraz Opera Leśna w Sopocie i sala koncertowa w Kolbudach; 9 teatrów (w tym 5 dramatycznych, 2 lalkowe, 1 muzyczny i 1 operowy) zlokalizowanych w Trójmieście i w Słupsku do najwaŝniejszych naleŝą: Teatr WybrzeŜe w Gdańsku, Państwowa Opera Bałtycka w Gdańsku, Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni oraz Nowy Teatr w Słupsku; 36 placówek muzealnych (nie licząc oddziałów) zlokalizowanych przede wszystkim w Gdańsku i Gdyni, ale takŝe pojedyncze placówki występujące na terenie całego województwa, prezentujące dzieje, kulturę materialną i artystyczną, dawną i współczesną regionu do najwaŝniejszych naleŝą: Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Muzeum Zamkowe w Malborku, Muzeum Stutthof w Sztutowie, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny im. T. i I. Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich (gm. Kościerzyna), Muzeum Wisły w Tczewie; galerie i centra wystawiennicze: Centrum Wystawiennicze Zielona Brama w Gdańsku, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku, Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie; 22 kina, w tym w miastach powiatowych: Bytowie, Chojnicach, Człuchowie, Lęborku, Kwidzynie, Sztumie, Malborku i Starogardzie Gdańskim oraz w miejscowościach nadmorskich: Ustce, Władysławowie, Helu, Miastku. 2 obiekty kinowe znajdują się w Słupsku. W Trójmieście, oprócz kilku kin posiadających jedną salę kinową, działa 5 obiektów sieci multikin: 3 w Gdańsku i po 1 w Gdyni i Sopocie; biblioteki uczelni wyŝszych: Uniwersytetu Gdańskiego o statusie Centralnej Biblioteki Morskiej, Politechniki Gdańskiej największa naukowo-techniczna biblioteka w Polsce północnej; Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku, Akademii Pomorskiej w Słupsku oraz innych uczelni; biblioteki specjalistyczne instytucji naukowych, w tym Biblioteka Gdańska PAN oraz Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku z filiami w Chojnicach, Gdyni, Kościerzynie, Kwidzynie, Malborku, Nowym Dworze Gdańskim, Pruszczu Gdańskim, Pucku, Sopocie, Starogardzie Gdańskim, Sztumie, Tczewie i w Wejherowie, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku z filiami w Lęborku, Bytowie, Człuchowie i Miastku; śr. województwa Gdynia Słupsk Gdańsk chojnicki malborski wejherowski Sopot pucki kartuski tczewski gdański kwidzyński starogardzki kościerski lęborski sztumski słupski człuchowski nowodworski bytowski liczba ludności przypadająca na 1 placów kę biblioteczną Wykres 17. Liczba ludności przypadająca na 1 placówkę biblioteczną w powiatach województwa pomorskiego w 2007 roku Źródło: Rocznik Statystyczny 2008, US w Gdańsku 85

6 PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Rys. 15 poza bibliotekami uczelnianymi i specjalistycznymi instytutów naukowych w województwie funkcjonowało 338 bibliotek i punktów bibliotecznych. Najwięcej zlokalizowanych było w Gdańsku 32, Gdyni 23, Słupsku 9 i Sopocie 7. Charakterystyczna dla większości instytucji kultury w województwie, w szczególności na wsi i w małych miastach, jest dekapitalizacja ich substancji materialnej i wyposaŝenia. Wymagają one remontów, często kapitalnych i nowego wyposaŝenia. W lepszej sytuacji są instytucje kultury podległe samorządowi województwa lub resortowi kultury i samorządom duŝych miast. Dla rozwoju funkcji kulturalnej południowej części województwa utworzono w Chojnicach KsiąŜnicę wraz z nowoczesną mediateką. Istotne oŝywienie zauwaŝalne jest takŝe w coraz aktywniej działających galeriach i salonach sztuki, pozytywne tendencje rozwoju wystawiennictwa zostały spotęgowane dzięki otwarciu nowego salonu wystawienniczego w odrestaurowanej Zielonej Bramie w Gdańsku. Szeroką ofertę uczestnictwa w kulturze przedstawiają instytucje prowadzące profesjonalną działalność widowiskową: teatry, instytucje muzyczne i rozrywkowe. Większe zainteresowanie kulturą wyŝszą nastąpiło w wyniku zakończenia inwestycji Centrum Muzyczno-Kongresowego Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku. RównieŜ Teatr WybrzeŜe, korzystając z nowych tendencji pojawiających się w sztuce teatralnej przekształca się w nowoczesny wielosceniczny obiekt teatralny. 4) Infrastruktura sportowa Sport i rekreacja są dziedzinami Ŝycia silnie wpływającymi na integrację regionu, pozwalającymi kreować jego wizerunek, promującymi go na zewnątrz, a jednocześnie zapewniającymi jego mieszkańcom aktywny wypoczynek jako najlepszą formę profilaktyki zdrowotnej. Poprzez organizację duŝych, znaczących imprez sportowych i udostępnianie nowoczesnej bazy sportowej w znaczny sposób moŝna przedłuŝyć sezon turystyczny i zwiększyć liczbę turystów odwiedzających województwo. Do głównych obiektów sportowych o znaczeniu ponadlokalnym naleŝą: ponadregionalne centra sportowe: obiekty Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Centralny Ośrodek Przygotowań Olimpijskich Cetniewo (m. Władysławowo), Chojnicki Klub śeglarski Port Jachtowy w Charzykowach; stadiony piłkarskie w: Bytowie, Chojnicach, Człuchowie, Gdańsku, Gdyni, Gniewinie, Kartuzach, Lęborku, Malborku, Rumi, Słupsku, Sopocie, Starogardzie Gdańskim, Tczewie i Wejherowie; stadiony specjalistyczne: ŜuŜlowy w Gdańsku, hipodrom w Sopocie, rugby w Sopocie, lekkoatletyczne w Gdańsku i Sopocie; porty jachtowe, przystanie Ŝeglarskie w Gdańsku, Gdyni, Pucku, Łebie, Krynicy Morskiej, Charzykowach, Tczewie; hale widowiskowo-sportowe w: Chojnicach, Chmielnie, Czersku, Człuchowie, Dębnicy Kaszubskiej, Gdańsku, Gdyni, Główczycach, Gniewie, Jezierzycach, Kartuzach, Kwidzynie, Lęborku, Malborku, Miastku, Nowym Dworze Gdańskim, Pruszczu Gdańskim, Przodkowie, Pucku, Rumi, Sierakowicach, Sopocie, Słupsku, Starogardzie Gdańskim, Tczewie, Trąbkach Wielkich, Wejherowie i śukowie; tory specjalistyczne: wyciągi narciarskie w Sopocie (Łysa Góra), WieŜycy i Przywidzu; baseny w: Chojnicach, Gdańsku, Gdyni, Gniewinie, Kartuzach, Lęborku, Pruszczu Gdańskim, Słupsku, Sopocie, Malborku, Starogardzie Gdańskim, Wejherowie, Kwidzynie i Tczewie; zespoły kortów tenisowych: w Sopocie i Gdyni; pola golfowe: Postołowo (gm. Trąbki Wielkie), Pętkowice (gm. Wejherowo). DuŜa liczba obiektów stanowiących bazę sportową województwa pomorskiego wymaga modernizacji i dostosowania do standardów europejskich, szczególnie w małych miastach i na wsi. Brak odpowiedniej infrastruktury sportowej ogranicza mieszkańcom regionu dostęp do zajęć sportowo-rekreacyjnych. Na potwierdzenie tej tezy wskazują dane dotyczące klubów sportowych i aktywności mieszkańców w klubach. Według stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. w województwie pomorskim działało 710 klubów sportowych, tj. o 172 kluby więcej niŝ w 2004 r., z czego najwięcej w Gdańsku (109) i Gdyni (63) oraz w powiecie słupskim (51), kartuskim i chojnickim (po 50). Najmniej w powiecie nowodworskim (8), kościerskim i lęborskim (po 18) oraz puckim (19). W województwie trwa budowa hali widowiskowo-sportowej dla 15 tys. widzów na granicy Sopotu i Gdańska oraz stadionu piłkarskiego do organizacji Mistrzostw Europy Realizacja tych obiektów sportowych umoŝliwi organizację duŝych imprez o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. 86