PRAWO KARNE SKARBOWE WYKŁADY dr A. Golonka

Transkrypt

1 1 PRAWO KARNE SKARBOWE WYKŁADY dr A. Golonka RYS HISTORYCZNY 1) dekret z 11 kwietnia 1947 r. Prawo karne skarbowe 2) ustawa z 13 kwietnia 1960 r. ustawa karna skarbowa 3) ustawa z 26 października 1971 r. ustawa karna skarbowa 4) ustawa z 10 września 1997 r. Kodeks karny skarbowy Prawo karne skarbowe to wszystkie ustawy, które regulują zagadnienia karne związane z podatkami, subwencjami, obrotem dewizowym, grami i zakładami wzajemnymi. Prawo karne skarbowe zawiera dużą ilość przepisów blankietowych. PODSTAWY ODPOWIEDZIALNOŚCI Czyn: 1. definicja czynu zabronionego: Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określony w kodeksie karnym skarbowym, chociażby to zachowanie nie stanowiło przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Przestępstwo skarbowe czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych (liczba stawek od 10 do 720, przy nadzwyczajnym obostrzeniu do 1080 stawek), karą ograniczenia wolności (1 miesiąc 12 miesięcy, obostrzenie 18 miesięcy) albo karą pozbawienia wolności (od 5 dni do 5 lat, nadzwyczajnie obostrzona do lat 10). Brak jest samoistnych kar 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności. Wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (w czasie popełnienia tego wykroczenia), ale wykroczeniem skarbowym jest także czyn zabroniony jeżeli kodeks tak stanowi. 2. karygodny W odniesieniu do społecznej szkodliwości oprócz kryteriów wspólnych z KK, takich jak rodzaj i charakter zagrożonego dobra, postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności, wprowadza się typowe dla przestępstw i wykroczeń

2 2 skarbowych kryteria, takie jak: waga naruszonego obowiązku finansowego, czy wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznej. 3. zawiniony KKS podobnie jak KK wyraźnie wskazuje w art. 1 3, że nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Przesłanki winy są tak samo rozumiane jak na gruncie KK. KKS reguluje w 4 przypadkach odpowiedzialność za zaniechanie skutkowych czynów zabronionych. Penalizuje on sytuacje niedopełnienia przez sprawcę obowiązku nadzoru w sytuacji, gdy sprawca przestępstwa chociażby nieumyślnie doprowadza do popełnienia takiego czynu (art. 84, art. 96, art. 106ł, art. 111 KKS). KKS w odróżnieniu od KK nie definiuje zbrodni ani występku. Jedynym czytelnym kryterium pozwalającym na odróżnienie przestępstwa skarbowego od wykroczenia skarbowego jest kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. CZAS POPEŁNIENIA CZYNU, PRAWO KARNE INTERTEMPORALNE Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy, chyba że kodeks stanowi inaczej (art. 2 1 KKS). Zasada: stosujemy ustawę nową, a starą gdy jest względniejsza dla sprawcy. W 3 KKS wyraźnie wskazuje, że stosujemy ustawę nową w całości. W przepisie tym stosowanie ustawy w całości dotyczy tylko przepisów prawa materialnego. Modyfikacja penalizacji jedna zmiana w stosunku do KK: w sytuacji modyfikacji penalizacji, gdy czyn nie jest już zabroniony pod groźbą kary pozbawienia wolności zamienia się karę na grzywnę, przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny. MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA Art. 3 KKS Została określona zasada terytorialności art. 3. Reguluje on kwestie rozrzucone w KK. W 1 - generalnie powtórzenie KK, z tym, że w KK wyróżnia się miejsce działania i zaniechania (choć nie ma to znaczenia). Terytorium Polski ustawa o ochronie granicy państwowej, ustawa o wodach terytorialnych [czy jakoś tak], także szelf kontynentalny i platformy. W prawie karnym skarbowym za terytorium uważamy także wyłączną strefę ekonomiczną, w której RP na mocy prawa wewnętrznego i umów międzynarodowych wykonuje prawa odnoszące się do badań i eksploatacji dna morskiego i jego zasobów.

3 3 Wyjątki od zasady terytorialności ( 3 i 4) co do zasady jest uregulowana tak jak w art. 112 KK (zasada ochronna bezwzględna). Nie każda zasada bezwzględna ma zastosowanie zarówno do przestępstw jak i wykroczeń skarbowych. Do przestępstw skarbowych zastosowanie ma bezwzględna zasada ochronna dotycząca przedmiotowo przestępstw przeciwko istotnym interesom finansowym RP w sytuacji, gdy są one popełnione przez obywatela albo cudzoziemca; bądź przeciwko interesom finansowym wspólnot europejskich, w sytuacji, gdy są popełnione przez obywatela RP. Przepisy te stosujemy bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia przestępstwa. Zawężenie odesłanie do konkretnych rozdziałów KKS. Istotnie interesy finansowe takie, w których wartość wynosi co najmniej 10-krotność wielkiej wartości (tj. przekraczającą 1000-krotność minimalnego wynagrodzenia). W odróżnieniu od tego, zasada ochronna bezwzględna dotycząca wykroczeń, od strony przedmiotowej czynów zabronionych przeciwko obowiązkom celnym i zasadom obrotu z zagranicą, które mogą być popełnione zarówno przez obywatela jak i cudzoziemca pod warunkiem, że: zostały ujawnione poza terytorium RP przez polskie organy w wyniku czynności kontrolnych. W sposób szczególny KKS reguluje także instytucje podżegania i pomocnictwa w oparciu o zasady prawa skarbowego międzynarodowego. W KKS nie ma uwypuklenia zasady personalności. Wynika ona z innych przepisów. STRONA PODMIOTOWA Instytucje te uregulowane w ten sam sposób (art. 4). Jest kilka artykułów odsyłających do nieumyślności (zawierają klauzulę nieumyślności). Zasadą jest umyślność. Dwie postaci umyślności tak jak w KK. Nieumyślność jeżeli sprawca nie ma zamiaru albo jeśli kodeks tak stanowi (dotyczy zarówno przestępstw jak i wykroczeń). Formuła mieszana w prawie karnym skarbowym właściwie figura teoretyczna. WIEK Art. 5 Zasada taka jak w KK od 17 lat. Różnica KKS nie przewiduje obniżonej granicy wiekowej odpowiedzialności.

4 4 Różnica 2 art. 5 - w stosunku do sprawcy nieletniego istnieje obowiązek, a nie tylko możliwość stosowania środków wychowawczych, leczniczych, poprawczych. ZBIEGI PRZESTĘPSTW Punktem wyjścia jest jednoczynowa koncepcja przestępstwa ciągłego. Z koncepcji tej wykształciła się koncepcja czynu ciągłego, który uregulowany jest podobnie jak w KK, ale z różnicą. Podobieństwa: o muszą być dwa lub więcej zachowań sprawcy o więcej podobieństw brak Różnice: o w odróżnieniu od KK czyn ciągły wymaga aby te dwa zachowania w wykonaniu tego samego zamiaru 1 lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności (teoretycznie możliwy jest więc czyn ciągły czynów nieumyślnych) o krótki odstęp czasu w odróżnieniu od KK jest zdefiniowany, ale tylko jeśli chodzi o uszczuplenie lub należności publicznoprawnej odstęp do 6 miesięcy. Pozostałe przestępstwa tak samo jak w KK o czyn ciągły może dotyczyć także wykroczeń skarbowych o brak wymogu tożsamości dobra prawnego Art. 6 1 należy wiązać z art ZBIEG PRZEPISÓW Zasadą jest zbieg kumulatywny (tak jak w KK). Art. 84, 96 reguła subsydiarności. Istotna różnica w stosunku do KK instytucja zbiegu idealnego (dochodzi do zbiegu przepisów KK i KKS). Kwalifikacji i wykonaniu podlegają kary z obu ustaw. Istnieje w pewnych wypadkach możliwość zaliczenia, jeżeli kara była poprzednio wykonywana (kara ta sumuje się). W odróżnieniu od zasad łączenia kar wynikających z KK w przypadku zbiegu idealnego w razie wymiaru grzywny łącznej łącznemu wykonaniu podlega tylko najsurowsza kara grzywny. Grzywna w KKS wynosi od 1/10 do 20-krotności minimalnego wynagrodzenia (w przypadku wykroczeń) art nie ma zwrotu z góry powziętym, ale różnica jest tylko pozorna

5 5 WSPÓŁSPRAWSTWO Współdziałanie dzielimy (tak jak w KK): 1) formy sprawcze a. sprawstwo wykonawcze o jednosprawstwo o współsprawstwo b. sprawstwo niewykonawcze Art. 9 3 odpowiada jak sprawca także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (nie ma tego w KK). Na podstawie tego artykułu odpowiada osoba, która zajmuje się sprawami gospodarczymi innego podmiotu. Pojęcie zajmowanie się sprawami należy odróżnić od prowadzenia działalności gosp., czyli są to wszystkie czynności prawne i faktyczne podejmowane w związku z działalnością tej firmy i dotyczące sfery gospodarczej. Odpowiedzialność posiłkowa, która dotyczy kary grzywny, którą nakłada się na podmiot i za którą odpowiedzialność posiłkową może ponosić osoba prowadząca sprawy podmiotu jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w innym charakterze, o ile: 1) podmiot ten odniósł korzyść względnie mógł odnieść korzyść majątkową z popełnionego przestępstwa 2) sprawcą jest osoba zastępująca ten podmiot lub jedna z wyżej wymienionych. Odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa jeżeli śmierć skazanego nastąpiła już po uprawomocnieniu się orzeczenia albo nałożonej kary (grzywny) nie można wyegzekwować z powodu nieobecności skazanego w kraju. Ten rodzaj sprawstwa dotyczy zarówno przestępstw jak i wykroczeń skarbowych. Art. 84, art. 96 1, art. 111 Uzupełnieniem sprawstwa w odniesieniu do wykroczeń jest sprawstwo polegające na niedopełnieniu obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących działom(?) gospodarczych i przez to dopuszczenie do popełnienia wykroczenia skarbowego. Pomocnictwa i podżegania nie ma przy wykroczeniach skarbowych. Art w przypadku podżegania, pomocnictwa do przestępstw indywidualnych, którego okoliczność nie dotyczy sąd może także ustąpić od wymierzenia kary lub środka karnego (wg KK tylko gdy extraneus sąd może nadzwyczajnie złagodzić art KK). BŁĄD Art. 10 KKS Dotyczy generalnie przestępstw i wykroczeń skarbowych. Znamiona dynamiczne na gruncie KKS to tylko teoria.

6 6 Błąd co do kontratypu ( 3) dotyczy także okoliczności wyłączających winę (na gruncie KK). W KKS błąd co do kontratypu dotyczy tylko okoliczności wyłączających bezprawność (kontratypów), a mianowicie istnieje tylko w KKS kontratyp eksperymentu medycznego(?) (patrz art i 5) Błąd co do bezprawności w KKS dotyczy karalności, co oznacza postawienie mniejszych wymagań. Konsekwencje prawne błędu - jeżeli błąd był nieusprawiedliwiony to przy wykroczeniu sąd nie może odstąpić od wymierzenia kary albo środka karnego, w przypadku przestępstwa skarbowego nadzwyczajnie złagodzić karę. Błąd usprawiedliwiony wyłącza winę. OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ Art. 11 niepoczytalność Różnice w KKS dotyczą konsekwencji prawnokarnych. W przypadku ograniczonej poczytalności (w znacznym stopniu) sąd może poza nadzwyczajnym złagodzeniem kary orzec karę w wysokości nieprzekraczającej 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia, a nawet odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego (z wyłączeniem dobrowolnego poddania się odpowiedzialności). W przypadku wykroczeń skarbowych ustawa nie przewiduje nadzwyczajnego złagodzenia kary, w takim wypadku (tj. ograniczonej poczytalności) sąd może jednak odstąpić od wymierzenia kary albo środka karnego w postaci przepadku przedmiotów lub ściągnięcia ich wartości, chyba że przepadek dotyczyłby przedmiotów, którymi obrót jest zakazany TERMINOWOŚĆ Zasada określoności terminu art. 14 Przepis ten określa tylko kryteria jakimi powinien kierować się uprawniony organ wyznaczając termin. Przepis ten pełni funkcję gwarancyjną. Ustawodawca nie tworzy katalogu zamkniętego. Organy postępowania przygotowawczego dzielimy na: a) finansowe a. US b. Inspektor Kontroli Skarbowej c. Urząd Celny b) niefinansowe a. Policja b. Straż Graniczna c. Żandarmeria Wojskowa d. nie: prokurator

7 7 Uszczuplona należność publicznoprawna wyrażona liczbowo kwota do której uiszczenia osoba zobowiązana się uchyla i wywołuje to w rzeczywistości uszczerbek finansowy Przykłady terminów: termin wskazany jest w przepisach dotyczących: o czynnego żalu (art. 16 2) o warunkowego umorzenia postępowania (art. 41 2) o warunkowego zawieszenia wykonania kary (art. 41 2) o art. 26 Zgodnie z art. 15 KKS nie zwalnia sprawcy od obowiązku uiszczenia należności publicznoprawnej zapadłe w tej sprawie orzeczenie sądowe. Niezależnie od tego czy sprawca zostanie ukarany musi pokryć uszczerbek w budżecie. Należnością publicznoprawną jest należność państwa lub samorządowa będąca przedmiotem przestępstwa lub wykroczenia. Należnością państwową jest podatek stanowiący dochód budżetu państwa, należność z tytułu rozliczenia dotacji czy subwencji lub należność celna. Należnością samorządową jest podatek stanowiący dochód jednostki samorządu terytorialnego i należność z tytułu udzielonej subwencji lub dotacji. Od 1 maja 2004 r. należnością publicznoprawną jest także należność stanowiąca przychód budżetu ogólnego UE. Art. 15 mówi o orzeczeniu zapadłym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Chodzi o każde orzeczenie, nie tylko wyrok, ale i mandat, wyrok umarzający, decyzja o umorzeniu. Zasadą jest, że takie orzeczenie nie zwalnia z obowiązku wyrównania (była o tym mowa). Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której orzeczono przepadek przedmiotów (analogicznie ściągnięcie ich równowartości), z zastrzeżeniem, że można orzec obowiązek uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej, jeżeli wartość przedmiotu podlegającego przepadkowi jest niewspółmiernie niska do powstałego uszczuplenia. Istnieją przypadki, gdy wyrównanie uszczerbku jest obligatoryjne. Orzeczenie zobowiązujące do uregulowania uszczuplonych należności publicznoprawnych ma charakter obligatoryjny: 1) w wypadku zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (art. 17) 2) odstąpienia od wymierzenia kary (art. 19 2) 3) warunkowego umorzenia postępowania (art. 41 2) 4) warunkowego zawieszenia wykonania kary (art. 41 2) 5) warunkowego przedterminowego zwolnienia (art. 41 2) Art. 77 jest wyjątkiem od zasady, że uregulowanie uszczerbku powinno nastąpić do zakończenia postępowania. Nieterminowe uregulowanie należności publicznoprawnej wywołuje reakcję odwrotną do sytuacji, o których mowa powyżej np. odwołanie warunkowego zawieszenia. Art orzeczenie kończące nie zawiera rozstrzygnięcia dotyczącego tego obowiązku w przypadku takim rozstrzygnięcie pozostawia się (z tym, że nie musi to być finansowy organ postępowania przygotowawczego)

8 8 ZANIECHANIE UKARANIA SPRAWCY Główną funkcją prawa karnego skarbowego jest funkcja kompensacyjna, w związku z tym realizacja tej funkcji przez sprawcę przy spełnieniu określonych warunków i gdy istota czynu pozwala na to, można skorzystać z takich instytucji. 1. czynny żal stosujemy odpowiednio art. 15 (art. ); w prawie karnym skarbowym czynnym żalem nazywamy dążenie sprawcy do naprawienia wyrządzonej szkody, zwłaszcza w postaci uszczerbku finansowego, czego konsekwencją jest rezygnacja z karania sprawcy. Zawieszenie karalności czynu wynika ze spełnienia następujących przesłanek: a. zawiadomienia organu ścigania 2 - ustawodawca mówi o organach ścigania, czyli nie musi to być finansowy organ postępowania; może to być np. policja; nie mają znaczenia motywy sprawcy, byleby było dobrowolne b. ujawnienia istotnych okoliczności czynu, w tym w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu uchw. SN z r., gdzie sąd stwierdził, że chodzi o ujawnienie, a nie potwierdzenie. Tak długo jak sprawca jest przekonany, że organy nie wiedzą, tak długo jest ujawnienie. Istotne tj. takie, które przyczynią się do ustalenia innych ważnych faktów. c. uiszczenia w terminie wyznaczonym przez organ uszczuplonej należności publicznoprawnej, ewentualnie wyrażenie zgody na przepadek i ściągnięcie równowartości Zaniechanie ukarania jest obligatoryjne i następuje z mocy prawa. Ograniczenia: a. podmiotowe o prowokator nakłania inną osobę, celem popełnienia przestępstwa o osoba biorąca udział w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa; chyba że dokonał zawiadomienia o tym czynie wraz ze wszystkimi członkami grupy czy związku 3 o sprawca kierowniczy o sprawca polecający b. przedmiotowe o gdy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu tego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego o zawiadomienie zostało złożone po rozpoczęciu przez organ czynności służbowej, w szczególności czynności kontrolnych lub sprawdzających 2. korekta deklaracji (odmiana czynnego żalu) art. 16a Korekta deklaracji oznacza, że pierwotna deklaracja zawierała jakieś błędy czy nierzetelności. Takie zachowanie stanowi czyn zabroniony z art. 56 KKS. Klauzula niekaralności została dodana r. Z tym dniem zrezygnowano z konieczności występowania z czynnym żalem. Klauzula obejmuje zachowania polegające na złożeniu w terminie nierzetelnej czy też błędnej deklaracji i nie ma zastosowania do nieterminowego złożenia deklaracji. Skorzystanie z tej instytucji uwarunkowane jest spełnieniem równocześnie 2 przesłanek: 2 albo pisemnie albo ustnie do protokołu 3 grupa jest mniej zorganizowana niż związek

9 9 a. złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem korekta nie będzie prawnie skuteczna, która w szczególności: o nie zawiera uzasadnienia o została złożona w czasie trwania postępowania lub kontroli podatkowej i dotyczy zakresu objętego tym postępowaniem b. uiszczenie uszczuplonej należności publicznoprawnej 3. zezwolenie na poddanie się odpowiedzialności Instytucja ta może być również środkiem karnym. Warunkiem jest niebudząca wątpliwości wina i okoliczności. Wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności składa się do finansowego organu postępowania przygotowawczego. Uwarunkowane jest ponadto: a. przesłanki materialne o uiszczenie należności publicznoprawnej o uiszczeniem przez sprawcę sumy odpowiadającej 1/3 minimalnego wynagrodzenia przy przestępstwach skarbowych i 1/10 minimalnego wynagrodzenia przy wykroczeniach tytułem grzywny o wyrażenie przez sprawcę zgody na przepadek przedmiotów, gdy jest on obowiązkowy (lub równowartości) b. przesłanka formalna o uiszczenie zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania (uregulowana w rozporządzeniu - 1/10 minimalnego wynagrodzenia przy przestępstwach, 1/12 przy wykroczeniach) Wniosek składa sprawca. Wniosek w imieniu osoby, która nie ukończyła 18 lat może zgłosić przedstawiciel ustawowy. Uzupełnienie wniosku jest możliwe w zwykłym trybie proceduralnym (7 dni). Wniosek można złożyć w formie pisemnej bądź ustnej do protokołu. Sprawcy przysługuje prawo cofnięcia wniosku, ale nie wcześniej niż po upływie miesiąca i nie później niż do złożenia przez FOP do sądu wniosku o udzielenie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. O wszystkich warunkach organ postępowania przygotowawczego ma obowiązek poinformować sprawcę o wszystkim w trybie KPK. Wniosek musi zawierać wszystkie okoliczności, do wniosku sprawca przedkłada dokumentację uiszczeni wpłat. Wniosek musi zawierać uzasadnienie. Kodeks nie wymaga przyznania się do winy, co nie zwalnia organu z zebrania dowodów. Złożenie wniosku do FOP nie oznacza automatycznie udzielenia zgody na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności. Organ ten może uzależnić złożenie przez siebie wniosku o udzielenie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności od dalszych przesłanek, tj.: o uiszczenia tytułem grzywny (a nie: uszczuplonej należności publicznoprawnej) dodatkowej kwoty nie przekraczającej jednak połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za dane przestępstwo lub wykroczenie skarbowe o wyrażenia zgody na przepadek przedmiotów nieobjętych wnioskiem sprawcy o uiszczenia pozostałych kosztów postępowania Organem uprawnionym do występowania do sądu z wnioskiem o zastosowanie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest wyłącznie FOP (czyli nie np. prokurator).

10 10 Udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest możliwe przy wszystkich wykroczeniach i przy przestępstwach skarbowych zagrożonych samoistną karą grzywny. Zatem niedopuszczalne jest ono w odniesieniu do: o przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności i ograniczenia wolności, o zagrożonych wprawdzie karą grzywny, ale popełnionych w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary o gdy zgłoszono interwencję do przedmiotu podlegającego przepadkowi. Interwenient to podmiot niebędący podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu karnoskarbowym, który zgłasza w tym postępowaniu roszczenia co do przedmiotu podlegającego przepadkowi. Zgłoszenie interwencji jest możliwe do rozpoczęcia przewodu przed sądem I instancji. Prawomocne orzeczenie o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności powoduje skutki takie jak każde prawomocne orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, jednakże w porównaniu z wyrokiem skazującym istnieją różnice: 1) nie podlega ono wpisowi do KRK 2) uiszczenie kwoty tytułem grzywny za przestępstwo skarbowe nie stanowi przesłanki recydywy karnoskarbowej. 4. odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego Może ono mieć nieco inny charakter jak w KK. Zawsze ma charakter fakultatywny. Jest możliwe w odniesieniu do przestępstw, jak i wykroczeń skarbowych, przy czym są to odrębne uregulowania. Odstąpienie jest możliwe w wypadkach wskazanych w KKS, np. o przy usiłowaniu nieudolnym (usiłowanie przestępstwa skarbowego zagrożonego karą nieprzekraczającą roku pozbawienia wolności lub karą łagodniejszego rodzaju jest karalne tylko, gdy kodeks tak stanowi, np. art. 106d; karalność usiłowania fakultatywnie do 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia za dane przestępstwo), o w stosunku do podżegacza lub pomocnika, gdy czynu nie usiłowano popełnić o ograniczona poczytalność (art. 11 2, 3 KKS) o nieusprawiedliwiony błąd (art. 10) o w odniesieniu do przestępstwa i wykroczenia skarbowego polegającego na pobraniu i niewpłaceniu przez płatnika bądź inkasenta pobranej należności, o ile została ona uiszczona przed wszczęciem postępowania w sprawie (art i 5) Możliwość bezwarunkowego odstąpienia dotyczy sytuacji, gdy nie nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, a warunkowe jest uzależnione od: 1) uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej 2) zagrożenia karą (do 3 lat pozbawienia wolności lub łagodniejszego rodzaju) 3) niższym niż znaczny stopniem społecznej szkodliwości 4) brakiem podstaw do nadzwyczajnego obostrzenia kary, z zastrzeżeniem, że przy ciągu przestępstw i umyślnym przestępstwie przy którym uszczuplona należność jest dużej wartości (przekracza 500-krotność minimalnego wynagrodzenia - tego nie ma w KK) oraz uiszczenia uszczuplonej należności, można zastosować odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego, podobnie jak przy udziale w zorganizowanej przestępczości, gdy sprawcy odstąpili od udziału i ujawnili istotne okoliczności popełnionego przestępstwa (bo to dotyczy tylko przestępstw), co zapobiegło popełnieniu zamierzonego czynu zabronionego. W odniesieniu do wypadku mniejszej wagi należy go traktować jako wykroczenie skarbowe. Przy jego uwzględnieniu bierzemy pod uwagę elementy przedmiotowe i

11 11 podmiotowe, w szczególności dotyczy to sytuacji, gdy uszczuplona należność nie przekracza ustawowego progu 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, a sposób i okoliczności popełnienia czynu nie wskazują na lekceważenie przez sprawcę porządku publicznego (czyli przy chuligańskim nie można). W przypadku wykroczenia skarbowego istnieje możliwość odstąpienia, jeżeli wystąpi wypadek zasługujący na szczególne uwzględnienie. Przy ocenie tego znamienia bierzemy pod uwagę w szczególności charakter i okoliczności popełnienia wykroczenia, właściwości i warunki osobiste sprawcy czy jego zachowanie się po popełnieniu czynu. Nie bierzemy natomiast pod uwagę stopnia społecznej szkodliwości, gdyż z założenia jest on niski. W stosunku do nieobecnych orzeczenie co do kary lub środka karnego można ograniczyć do przepadku przedmiotów. Można odstąpić od wymierzenia kary pozostając przy środku karnym. PRZEPADEK Przepadek jest możliwy w stosunku do: 1) przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa, przy czym pośrednio jeżeli były one przeznaczone do popełnienia przestępstwa lub służyły jego popełnieniu (producta instrumentalis) 2) opakowań oraz przedmiotów połączonych z przedmiotem przestępstwa tak, iż nie można ich rozłączyć bez uszkodzenia któregokolwiek z nich 3) przedmiotów, których wytwarzanie, przechowywanie lub szeroko pojęty obrót są zabronione W przypadku przedmiotów niebędących własnością sprawcy możliwe jest orzeczenie przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa, opakowań i wskazanych w pkt. 3), natomiast przedmioty służące do popełnienia przestępstwa podlegają w takim wypadku przepadkowi w zakresie w jakim ich właściciel niebędący sprawcą, w skutek niezachowania reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach przewidywał albo mógł przewidzieć, że mogą one służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa skarbowego. NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE Art. 36 KKS odsyła do odpowiedniego stosowania KK. Ustawodawca w KKS nie wskazuje w zasadzie generalnych podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia. Instytucja ta ma zazwyczaj charakter fakultatywny i polega na: 1) wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju albo 2) orzeczeniu samoistnej grzywny w wysokości do połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia (tu jest różnica w stosunku do KK) albo 3) odstąpienia od wymierzenia kary i wymierzeniu środka karnego, a nawet 4) odstąpienie od jego wymierzenia.

12 12 Zgodnie z art KKS na grunt prawa karnego skarbowego zostały recypowane przepisy art i 2 (podstawy nadzwyczajnego złagodzenia). Zgodnie z 1 art. 60 KK sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach przewidzianych w ustawie oraz w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy określone w art. 54 1, przy czym ustawodawca mówi o ustawie a nie o kodeksie karnym. Samoistne podstawy nadzwyczajnego złagodzenia: błąd ograniczona poczytalność, art KKS (stosujemy KK w pełnym zakresie), art KKS (pomocnik), podżegacz i pomocnik (art KKS) w przypadku przestępstwa indywidualnego, gdy sprawca nie ma cech indywidualnych), art. 23 (KKS nie wymaga dobrowolności), art (też na zasadzie odesłania), art. 60 KK, art. 60 2(?). Dwie niezależne podstawy z KKS: Z KKS wynikają przesłanki nadzwyczajnego złagodzenia kary w postaci: a) uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej przed wydaniem wyroku b) ujawnienie wobec organu przestępstwa przygotowanego przez sprawcę współdziałającego z inną osobą w popełnieniu przestępstw informacji dotyczących osób i okoliczności przestępstwa (tzw. mały świadek koronny skarbowy) Z art wynika instytucja małego świadka koronnego skarbowego; podobnie jak w art KK nadzwyczajne złagodzenie ma wówczas charakter obligatoryjny, a nawet sąd może (fakultatywnie) warunkowo zawiesić wykonanie kary. Różnice między art. 36 KKS a art. 60 KK: o KK mówi wobec, KKS przed nie jest to istotne o KK mówi o organie powołanym do ścigania przestępstw, a KKS o organie postępowania przygotowawczego (w grę wchodzą więc także niefinansowe organy postępowania przygotowawczego, ale nie prokurator) o KK mówi o informacji oraz istotnych okoliczności jego popełnienia, a KKS mówi o wszystkich istotnych informacjach dotyczących osób oraz okoliczności ujawnienie musi być zatem pełne, a informacje istotne zarówno w odniesieniu do osób jak i okoliczności o instytucja małego świadka koronnego nie ma zastosowania względem (w KK tego nie ma): osoby, która wezwana do złożenia wyjaśnień lub zeznań nie potwierdzi ujawnionych informacji w postępowaniu sprawcy kierowniczego sprawcy polecającego prowokatora Są dwie przesłanki wyłączające (nie wynikają z art. 36): o osoba, która brała udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw i w ich ramach popełniła przestępstwo skarbowe o osoba, która uczyniła sobie stałe źródło dochodów z popełniania przestępstw, z zastrzeżeniem, że te wypadki wyłączają tylko możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary. Art sposoby nadzwyczajnego złagodzenia kary (znać!) Art. 26 KKS pozwala sądowi orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę ograniczenia wolności (czyli tak jak przy nadzwyczajnym złagodzeniu). Mamy tu więc dwie podstawy: jeżeli zostaje wyłączony art. 26 przez 3, to wtedy zostaje art. 36.

13 13 Art. 540a KPK - nie potwierdzenie w postępowaniu ujawnionych przez siebie informacji jest niezależną podstawą do wznowienia postępowania. Art. 69 KK (do którego odsyła art KKS), który stanowi, że zawieszenia wykonania kary co do zasady nie stosuje się do multirecydywisty. Przepis ten stosujemy z jednym wyjątkiem art. 64 KK (dotyczy recydywy) nie został wciągnięty do odpowiedniego stosowania, gdyż recydywa jest w KKS uregulowana odrębnie. NADZWYCZAJNE OBOSTRZENIE KARY Polega na: o wymierzeniu kary pozbawienia wolności do 6 m-cy albo kary ograniczenia wolności, gdy przestępstwo skarbowe zagrożone jest tylko karą grzywny do 360 stawek albo o wymierzeniu kary pozbawienia wolności do roku albo kary ograniczenia wolności w przypadku, gdy czyn zagrożony jest karą powyżej 360 stawek albo o wymierzeniu kary przewidzianej za dane przestępstwo w wysokości minimum 1 miesiąca do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę 4 albo o w wypadkach przestępstw taksatywnie wyliczonych wymierzeniu kary pozbawienia wolności nie niższej niż 3 m-ce do górnej granicy ustawowego zagrożenia Podstawy nadzwyczajnego obostrzenia kary: o umyślne przestępstwo, które powoduje uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości (czyli przekraczającej 500-krotność nominalnego wynagrodzenia); obligatoryjne obostrzenie jest wyłączone, gdy sprawca uiścił wymaganą należność przed zamknięciem przewodu I instancji (wtedy sąd może, ale nie musi) o uczynienie sobie stałego źródła dochodów (nie oznacza głównego, ani jedynego) o ciąg przestępstw stosowanie obostrzenia jest wyłączone, gdy wymagana należność została uiszczona przed zamknięciem przewodu w I instancji o recydywa popełnienie umyślnego przestępstwa skarbowego, sprawca skazany na karę pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywnę, jeżeli popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 m-cy kary pozbawienia wolności albo 6 m-cy ograniczenia wolności albo po uiszczeniu grzywny wynoszącej co najmniej 120 stawek, podobne przestępstwo tego samego rodzaju o popełnienie czynu w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw o popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia o popełnienie przestępstwa przez osobę, która nadużyła w stosunku do niej zależności lub wykorzystała jej krytyczne położenie o art pkt 1 samo popełnienie wymienionych tam przestępstw z zastrzeżeniem, że uszczuplona należność była wielkiej wartości (czyli przekraczała 1000-krotność minimalnego wynagrodzenia) 4 taka jest interpretacja, choć ustawodawca mówi podwójne