1.Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy opisanych zjawisk przyrodniczych oraz nazwę procesu, z którym są związane. [2]

Transkrypt

1 .. / 65p. 1.Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy opisanych zjawisk przyrodniczych oraz nazwę procesu, z którym są związane. [2] Opis zjawiska Nazwa Wyziewy dwutlenku węgla o niskiej temperaturze około C. Wyziewy dwutlenku węgla i pary wodnej o temperaturze od C do C, Wyrzucanie gazów i pary wodnej o temperaturze powyżej C Opisane zjawiska związane są z... 2.Uzupełnij tabelę, przyporządkowując wymienione obszary do trzech stref związanych z trzęsieniami ziemi. Wpisz w kolumny odpowiednie symbole - litery. [2] A. Pamir, B. Syberia, C. Himalaje, D. Rudawy, E. Masyw Centralny, F. Ural STREFY sejsmiczne pensejsmiczne asejsmiczne 3.Rozpoznaj elementy budowy wulkanu i wpisz je w odpowiednim miejscu. [2] Obejmuje krzepnięcie magmy w skorupie ziemskiej oraz przemiany skał z nią sąsiadujących. W wyniku intruzji magmy wewnątrz litosfery tworzą się różne formy: lakkolity, batolity, lopolity, sille (żyły pokładowe), dajki. Podaj nazwę opisanego procesu. [1]... 1

2 5.Rysunek przedstawia formy powstałe w efekcie intruzji magmy wewnątrz litosfery. Uzupełnij tabelę pod rysunkiem, przyporządkowując literom A D odpowiednie nazwy form, wymienione w tekście zadania 4 [2] 6.Porównaj zjawisko plutonizmu i wulkanizmu i uzupełnij tabelę. [3] Cecha Plutonizm Wulkanizm Miejsce występowania względem powierzchni ziemi Materiał, który podlega przemieszczaniu i krzepnięciu Formy powstające w wyniku tych procesów 7.Zaznacz na rysunku epicentrum (a) i hipocentrum (b) trzęsienia ziemi. Wyjaśnij, czym różni się hipocentrum od epicentrum trzęsienia ziemi. [2] Wyjaśnienie: 2

3 8.Na mapie przedstawiono granice i kierunki ruchu płyt litosfery. Przyporządkuj obszarom oznaczonym na mapie literami A i B po dwa zjawiska lub procesy geologiczne, dobierając je z wymienionych poniżej. [2] 1. Powstawanie głębokiej szczeliny, wzdłuż której wylewa się lawa bazaltowa zastygająca na krawędziach płyt. 2. Podsuwanie się jednej płyty litosfery pod drugą i wtapianie się jej w płaszcz. 3. Powstawanie rowów oceanicznych na skutek zstępujących prądów konwekcyjnych. 4. Odtwarzanie się skorupy oceanicznej w strefie ryftu. 5. Zderzanie się kontynentalnych płyt litosfery. Obszar na mapie A B Zjawiska lub procesy geologiczne (wpisz numery) 9. Wpisz cyfry, którym przypisano nazwy obszarów leżących na granicy płyt litosfery w odpowiednie miejsca w tabeli. [2] 1.Islandia, 2 Japonia, 3. Andy, 4.Wielki Rów Afrykański, 5.Rów Filipiński Obszary leżące w strefie ryftu Obszary leżące w strefie subdukcji 3

4 10.Rozpoznaj granice płyt litosfery, przedstawione na rysunkach i podaj ich nazwy oraz przykłady płyt. [2] A B Nazwa granicy Przykłady płyt 11. Na mapie zaznaczono literami A D miejsca położone na granicach płyt litosfery. [1] Wpisz litery, którymi oznaczono na mapie dwa miejsca znajdujące się w strefie subdukcji

5 12. Uzupełnij tabelę. Przyporządkuj wulkan do kontynentu, na którym się znajduje. Nazwy wulkanów wybierz spośród podanych poniżej. [2] Wulkany: Erebus, Krakatau, Orizaba, Hekla, Cotopaxi, Kamerun Kontynent Wulkan Azja Afryka Ameryka Północna Ameryka Południowa Antarktyda 13. Na rysunkach przedstawiono układy warstw skalnych charakterystyczne dla obszarów o zaburzonej budowie tektonicznej. [1] Podaj numery rysunków przedstawiających układy warstw skalnych, w których nastąpiło: pochylenie i sfałdowanie warstw pod wpływem bocznego nacisku o kierunku poziomym... przerwanie ciągłości warstw i pionowe przemieszczenie obszaru położonego między uskokami... powstanie części wypukłych nazywanych antyklinami i części wklęsłych, czyli synklin Trzęsienia ziemi mają różną genezę. Poniższy tekst opisuje trzęsienie ziemi, które wystąpiło w Polsce w 2008 roku. [2] Trzęsienie ziemi Rankiem 16 grudnia 2008 r. na Pomorzu w rejonie Słupska, Koszalina i Międzyzdrojów zatrzęsły się szyby, a meble zaczęły podskakiwać. Było to trzęsienie ziemi, którego epicentrum znajdowało się w Szwecji. Zdaniem geologów przyczyną trzęsienia jest podnoszenie się Skandynawii po ustąpieniu lądolodu, powodujące tarcia w strefie styku struktur Praeuropy i Mezoeuropy. Na podstawie: J. Kądziołka, Świat panorama,[w:] Geografia w Szkole, Nr 1, styczeń/luty 2009 Wykonaj polecenia na podstawie tekstu i własnej wiedzy. a) Zaznacz nazwę procesu geologicznego, który zdaniem geologów jest przyczyną opisanego trzęsienia ziemi. A. ruchy epejrogeniczne B. ruchy górotwórcze C. ruchy izostatyczne D. ruchy masowe b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Trzęsienia ziemi na Haiti (2010 r.) i w Indonezji (2004 r.) wystąpiły na obszarach położonych A. w ryftach oceanicznych. B. w strefach subdukcji. C. w obrębie uskoków transformacyjnych. D. w ryftach kontynentalnych. 5

6 15. Na rysunku przedstawiono trzy jednostki geologiczne. [2] Na podstawie: Makowska D., Geografia fizyczna, Zadania geograficzne, Wydawnictwo KORIS, Warszawa 1993 r. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy jednostek geologicznych, oznaczonych na rysunku cyframi Cyfra Opis jednostki geologicznej Nazwa 1 Blok skorupy ziemskiej, wyniesiony względem sąsiednich bloków, obcięty ze wszystkich stron uskokami. 2 Typ deformacji w skorupie ziemskiej polegający na wygięciu warstw pierwotnie płasko leżących. 3 Struktura tektoniczna zbudowana ze zgodnie ułożonych warstw skalnych, łagodnie pochylonych w jednym kierunku. 16. Rysunki przedstawiają przekroje przez stożki wulkanów: tarczowego (a) i stożkowego (b). a) wulkan tarczowy b) wulkan stożkowy a) Podaj nazwy trzech wspólnych elementów budowy wulkanu tarczowego i stożkowego. [1]

7 b) Wyjaśnij, dlaczego wulkan tarczowy ma inny kształt niż wulkan stożkowy. [1] c) Wymień dwa pozytywne i dwa negatywne skutki zjawisk wulkanicznych dla działalności gospodarczej człowieka. [2] Skutki pozytywne Skutki negatywne Przeczytaj uważnie zamieszczony poniżej tekst i na jego podstawie oraz własnej wiedzy rozwiąż zadania A-C: [3].W pierwszych dniach października 1957 roku prasa i radio całego świata doniosły o niespodziewanej sile zjawisk występujących u północno-zachodnich wybrzeży wyspy Fayal, jednej z Wysp Azorskich. Pierwsze relacje pochodziły od latarnika, który z wysokości trzydziestu kilku metrów mógł doskonale obserwować przebieg tych niezwykłych procesów. Już na kilka dni przed końcem września dawały się odczuć wyraźne drgania. Rankiem 27 września dostrzeżono trzy wybuchy pary wodnej, gazów i popiołów ponad powierzchnią wody. Od opadów różnych materiałów piroklastycznych woda zabarwiła się na brunatno. W dwa dni później, tj. 29 września wyłonił się ponad powierzchnię oceanu czubek stożka przy wzmożonej działalności erupcyjnej. Popioły wznosiły się na wysokość 100 m, a najdrobniejsze dymy do 2000 m. W dniu 1 października nastąpiła bardzo silna erupcja. Popioły wulkaniczne wzbijały się do wysokości 600 m, a dymy rozciągały się na kilkanaście kilometrów, wznosząc się do 6000 m. Obserwacje z samolotów pozwoliły na dokładne określenie wysokości wznoszącej się pary wodnej i popiołów. W dniu 2 października oczom obserwatorów ukazała się wyraźnie wyłaniająca się z oceanu wyspa z kraterem, który wyrzucał nie tylko drobne materiały piroklastyczne, lecz i bazaltowe bomby. Wśród ludności wyspy Fayal zapanowało przerażenie i panika, zwłaszcza, że na północno-zachodnie wybrzeże wyspy obok popiołów zaczęły spadać również wspomniane wcześniej bomby bazaltowe zagrażające życiu. Obsługę latarni morskiej Capelinhos ewakuowano.. Źródło: Na podstawie, National Geographic nr 113, lipiec A. Wymień nazwy dwóch procesów wewnętrznych, o których jest mowa w zamieszczonym tekście: B. Podaj dwa przykłady skutków tych procesów dla środowiska przyrodniczego: C. Podaj dwa zagrożenia dla ludności wynikające z występowania procesów wewnętrznych, o których przeczytałeś w treści zamieszczonego tekstu

8 18. Oceń prawdziwość zdań, wpisując znak X do odpowiedniej kolumny. [8] Zdania Prawda Fałsz 1. Ryft to długie, wąskie i bardzo głębokie pęknięcie skorupy ziemskiej 2. W wyniku kolizji dwóch płyt kontynentalnych nie dochodzi do subdukcji. 3. Przyrastanie skorupy kontynentalnej nosi nazwę spredingu 4. Na obszarach pensejsmicznych trzęsienia ziemi są częste i silne 5. Powolne, pionowe ruchy litosfery nazywane są ruchami izostatycznymi. 6. Jedną z przyczyn ruchów epejrogenicznych są zmiany klimatyczne 7.Litosfera jest podzielona na siedem dużych i kilkanaście mniejszych płyt. 8.Wskutek spredingu na dnie oceanu powstają rowy tektoniczne. 9.Równoległym ruchom płyt często towarzyszą silne trzęsienia ziemi. 10.Fumarole to ekshalacje wulkaniczne o temperaturze poniżej 100 C. 11.Jedną z przyczyn ruchów epejrogenicznych jest przemieszczanie się magmy w litosferze. 12.Około 50% wszystkich trzęsień ziemi stanowią trzęsienia wulkaniczne. 13.Góry zrębowe powstają wyłącznie w procesie subdukcji. 14.Deformacje nieciągłe powstają wtedy, gdy ciągłość warstw skalnych ulega przerwaniu 15.W czasie orogenezy alpejskiej powstały m.in. pasma górskie Alp, Himalajów, Karpat i Kaukazu. 16.Najmłodszy ryft lądowy zaobserwowano w północno-wschodniej Afryce. 19. Wyjaśnij, czym jest Ognisty Pierścień Pacyfiku. Opisz jego przebieg. [2] 8

9 20. Wybierz spośród podanych dwa pasma górskie, które są położone na obszarze fałdowań alpejskich i powstały w wyniku opisanych w tabeli ruchów płyt litosfery. Wpisz nazwy tych pasm górskich w odpowiednie komórki tabeli. Andy Himalaje Sudety (2 pkt) Przyczyna fałdowań według tektoniki płyt litosfery Nazwa pasma górskiego położonego na obszarze fałdowań alpejskich Podsuwanie się płyty oceanicznej pod kontynentalną. Kolizja płyt kontynentalnych. 21. Na mapie oznaczono numerami od 1 do 4 wybrane obszary sejsmiczne na Ziemi. (2 pkt) a) Oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub F jeśli jest fałszywa. Na obszarze oznaczonym numerem 1. zachodzą zjawiska wulkaniczne. P F Półwysep Apeniński i Półwysep Bałkański są obszarami asejsmicznymi. P F Na obszarze oznaczonym na mapie numerem 2. występuje rów oceaniczny. P F b) Podaj numery oznaczające na mapie dwa obszary, na których trzęsienia ziemi są skutkiem odsuwania się płyt litosfery od siebie....,... 9

10 22. Zadanie wykonaj, korzystając z poniższego rysunku, na którym przedstawiono schematyczny przekrój przez najbardziej zewnętrzne warstwy wnętrza Ziemi. (3 pkt) a) Uzupełnij rysunek: wpisz właściwe litery we wskazane miejsca. Oznacz literą A astenosferę, literą B warstwę bazaltową, literą C warstwę granitową. b) Na rysunku oznaczono literą X strefę graniczną pomiędzy dwiema płytami tektonicznymi. Podaj nazwy dwóch procesów wewnętrznych (endogenicznych), które zachodzą w litosferze w strefie granicznej oznaczonej na rysunku literą X c) Opisz, jak powstaje grzbiet śródoceaniczny w strefie granicznej oznaczonej na rysunku literą X

11 23. Na rysunku przedstawiono układ warstw skalnych i rzeźbę terenu. Wybrany obszar oznaczono literą A. (2 pkt) a) Uzupełnij rysunek. Wpisz w odpowiednie prostokąty określenia wybrane spośród podanych poniżej. antyklina, fałd, monoklina, synklina, płyta b) Uzasadnij, że obszar A jest przykładem inwersji rzeźby

12 24. Na rysunku przedstawiono rozprzestrzenianie się fali tsunami na Oceanie Spokojnym. Liczby oznaczają upływ czasu w godzinach od momentu zaistnienia przyczyny wywołującej falę tsunami. (2 pkt) Na podstawie: M. Graniczny, W. Mizerski, Katastrofy przyrodnicze, Warszawa a) Podkreśl dwa obszary, do których fala tsunami dotarła w tym samym czasie. A. wyspy Japonii B. Ameryka Środkowa C. północno-wschodnie wybrzeże Australii D. południowe wybrzeże Alaski b) Zaznacz przyczynę fali tsunami, której rozprzestrzenianie się przedstawiono na rysunku. A. Wybuch wulkanu na Hawajach. B. Trzęsienie ziemi na zachodnim wybrzeżu Chile. C. Trzęsienie ziemi w strefie subdukcji u wybrzeży Azji. D. Cyklon tropikalny u wybrzeży Ameryki Południowej. 12

13 25. Na mapie przedstawiono sytuację z dnia 26 grudnia 2004 roku, kiedy to wybrane państwa Azji Południowo- Wschodniej dotknęła fala tsunami. (4 pkt) Wykonaj polecenia na podstawie mapy i własnej wiedzy. a) Podaj nazwy państw, zaznaczonych na mapie numerami od 1 do 3, które dotknęła fala tsunami b) Podaj jedną przyczynę wystąpienia fali tsunami. c) Podaj dwa skutki wystąpienia fali tsunami d) Zaproponuj dwa realne działania dla rządów zagrożonych państw w basenie Oceanu Indyjskiego, które mogą mieć wpływ na zmniejszenie rozmiarów strat, spowodowanych pojawieniem się fali tsunami

14 26. Na rysunku literami oznaczono położenie wybranych punktów na powierzchni Ziemi i w jej wnętrzu, wśród których znajduje się epicentrum i hipocentrum trzęsienia ziemi. (2 p.) Na podstawie: W. Mizerski, Geologia dynamiczna dla geografów, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa a) Na rysunku położenie epicentrum trzęsienia ziemi oznaczono literą..., a położenie hipocentrum literą.... b) Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Wstrząs sejsmiczny może powstać jako bezpośredni skutek A. tsunami. B. długotrwałych susz. C. huraganu lub tornada. D. zapadnięcia się stropu jaskini. 27.Rysunek przedstawia zjawiska geologiczne na granicy płyt litosfery na obszarze wschodniej Afryki. Wykorzystaj rysunek i własną wiedzę do wykonania poleceń. (3p.) a) Zaznacz poprawną odpowiedź. Przedstawione na mapie rowy i uskoki tektoniczne położone są w strefie: A. subdukcji. B. ryftu. C. kolizji płyt. D. geosynkliny. b) Podaj przykłady trzech przyrodniczych konsekwencji, które mogą w przyszłości wystąpić w Afryce Wschodniej jako skutek położenia tej części kontynentu na granicy płyt litosfery