Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata

Transkrypt

1 Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Busko-Zdrój, październik

2 WYKAZ SKRÓTÓW DK GZWP GUS JCW JCWPd KPPZK n.p.m. OChK OZE PIG PZPWŚ p.p.t PM SBEiŚ SIiEG SRKL SRKS ŚSRK TOCh WIOŚ WPGO UE - droga krajowa - główny zbiornik wód podziemnych - Główny Urząd Statystyczny - jednolite części wód powierzchniowych - jednolite części wód podziemnych - Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju - nad poziomem morza - obszar chronionego krajobrazu - odnawialne źródła energii - Państwowy Instytut Geologiczny - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego - poniżej poziomu terenu - pył zawieszony - Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko - Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarczej - Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego - Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego - Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju - transgraniczny obszar chroniony - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami - Unia Europejska 2

3 SPIS TREŚCI 1. CZEŚĆ WPROWADZAJĄCA PODSTAWA PRAWNA CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ZASTOSOWANA METODYKA CHARAKTERYSTYKA OCENIANEGO DOKUMENTU INFORMACJE PODSTAWOWE GŁÓWNE CELE I ZAŁOŻENIA STRATEGII POWIĄZANIA STRATEGII Z INNYMI DOKUMENTAMI CHARAKTERYSTYKA TERENU GMINY BUSKO-ZDRÓJ ORAZ OBECNEGO STANU ŚRODOWISKA ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ PROBLEMY JEGO OCHRONY ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STRATEGII Z UWZGLĘDNIENIEM OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE Lokalizacja obszaru Powierzchnia ziemi Ludność Klimat Powietrze atmosferyczne Wody, zasoby naturalne Krajobraz i formy ochrony przyrody Strefy ochrony uzdrowiskowej Zabytki i dobra materialne Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne RAPORT DIAGNOSTYCZNY O STANIE SPOŁECZNO-GOSPODARCZYM. WNIOSKI Z ANALIZY SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ Uwarunkowania przestrzenno-środowiskowe Uwarunkowania społeczno-gospodarcze STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI ZAŁOŻEŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STRATEGII PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO POWSTAŁE W WYNIKU WDROŻENIA STRATEGII WPŁYW REALIZACJI PROJEKTU NA POSZCZEGÓLNE ASPEKTY ŚRODOWISKA Różnorodność biologiczna, roślinność, zwierzęta Klimat, powietrze

4 4.1.3 Wody Ludność Powierzchnia ziemi, krajobraz Hałas i promieniowanie elektomagnetyczne Zasoby naturalne Dobra materialne, zabytki Obszary chronione, Natura PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA (BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE, POZYTYWNE I NEGATYWNE) NA ŚRODOWISKO, W TYM NA OBSZAR NATURA TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU OGRANICZENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROJEKTU PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNEGO DO ZAWARTEGO W PROJEKCIE STRATEGII METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI PROJEKTU STRESZCZENIE BIBLIOGRAFIA WYKAZ TABEL WYKAZ RYSUNKÓW

5 1. Cześć wprowadzająca 1.1 Podstawa prawna Niniejszy dokument Prognoza Oddziaływania na Środowisko (zwana dalej Prognozą) do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata , został przygotowany jako pierwszy element w procesie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji Strategii. Obowiązek stworzenia dokumentu oceniającego skutki wdrożenia strategii na środowisko wynika z zapisów zawartych w art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Wybrane źródła prawa wspólnotowego regulującego postępowanie OOŚ: dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. U. EWG L 175 z ); dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. U. EWG L 206 z ); dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. U. EWG L 103 z ); dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. U. WE L 197 z ); dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z ); dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z ). Wybrane źródła prawa polskiego regulującego postępowanie OOŚ: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz. U. z 1997 r. Nr 78 poz. 483); ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); 5

6 rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397); ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227); ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21); ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz z późn. zm.); ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.); ustawa z dn. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz z późn. zm.); ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz z późn. zm.). 1.2 Cel i zakres opracowania Wprowadzenie w życie planów i inwestycji zawartych w Strategii może powodować oddziaływanie na środowisko. Niniejsza prognoza ma zdiagnozować możliwe szkody dla środowiska wynikające z realizacji ustaleń zawartych w analizowanym dokumencie. Ponadto, jednym z głównych celów tego opracowania jest przedstawienie rozwiązań mających na celu kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań, mogących być rezultatem realizacji zadań zawartych w strategii, jak również ocena potencjalnych zmian w środowisku w przypadku braku realizacji tych zadań. Prognoza ma za zadanie dostarczyć informacje zainteresowanym mieszkańcom w procesie konsultacji społecznych oraz organom Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach i Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Kielcach celem jej zaopiniowania. Zgodnie z wytycznymi z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko niniejsza prognoza powinna: zawierać: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, 6

7 informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości ich przeprowadzania, informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; określać, analizować i oceniać: istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, 7

8 z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; przedstawiać: rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Natomiast szczegółowy zakres niniejszego dokumentu, w myśl art. 53 wyżej cytowanej ustawy został wskazany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Kielcach. 1.3 Zastosowana metodyka Metodyka sporządzania prognoz w toku strategicznej oceny oddziaływania na środowisko nie jest ściśle określona przepisami prawnymi. Niniejsza prognoza została opracowana stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowana do zawartości i stopnia szczegółowości ocenianego dokumentu. Prognoza ma charakter ogólny, ponieważ odnosi się do oceny wpływu celów i zadań zawartych w strategii. Zastosowane metody są typowe dla strategicznych ocen oddziaływania na środowisko, mają charakter opisowy, macierzowy oraz wskaźnikowy, są to metody stosunkowo ogólne i mające dość subiektywny charakter. 8

9 2. Charakterystyka ocenianego dokumentu 2.1 Informacje podstawowe Podstawą prawną do przygotowania Strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata jest art. 4 ust 1. ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o prowadzeniu polityki regionalnej, który mówi, że politykę rozwoju prowadzi się na podstawie strategii rozwoju. Opracowanie Strategii Rozwoju pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań mogących zapewnić dynamiczny rozwój całego obszaru, stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz powstawanie nowych inicjatyw społecznych. Przeprowadzone dyskusje w ramach spotkań warsztatowych pozwoliły uzyskać odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące przyszłego rozwoju. Realizacja celów zawartych w strategii wspiera pozytywne przemiany na terenie Buska-Zdroju. Strategia zakłada wykorzystanie potencjału regionalnego oraz aktywizację społeczeństwa, co ma się przyczynić do zniwelowania barier rozwojowych występujących na terenie gminy. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata składa się z 3 zasadniczych części odpowiadających logice procesu strategicznego: pierwsza jest częścią wprowadzającą, druga częścią programująco-strategiczną, zaś trzecia wdrożeniową. 2.2 Główne cele i założenia strategii W Strategii zaprezentowana została Wizja Miasta i Gminy 2025, Misja oraz Cele główne i szczegółowe przewidziane do realizacji w wymienionym okresie jej obowiązywania. Wyróżniono również działania priorytetowe, które należy podjąć, aby osiągnąć wyznaczone cele. W wyniku przeprowadzonych analiz oraz na podstawie zebranych informacji sformułowano wizję, misję, dwa cele główne oraz pięć celów strategicznych. Do celów strategicznych zostały przyporządkowane działania priorytetowe, które wyznaczają obszary, w ramach, których będą realizowane zadania. Pomocne w realizacji założeń zawartych w celach głównych mają być cele szczegółowe oraz wyodrębnione wokół nich zadnia priorytetowe o większym stopniu szczegółowości. Poszczególne cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 1 Celu głównego prezentuje tabela 1, zaś w ramach 2 Celu głównego tabela 2. 9

10 Tabela 1 Cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 1 Celu głównego Gmina Busko-Zdrój liderem turystyki zdrowotnej. 1.1 Busko-Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy Działanie priorytetowe Zadania Efektywne wykorzystanie surowców naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa Udokumentowanie wpływu wód mineralnych oraz borowiny na zdrowie człowieka ocena właściwości zasobów wodnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych Wspieranie działań w zakresie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w przyrodolecznictwie Prowadzenie badań i wdrożenie innowacyjnych metod ograniczających zużycie wód leczniczych Ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń Rozbudowa i modernizacja systemu wodno-kanalizacyjnego, szczególnie w zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania wód pokąpielowych powstających w obiektach uzdrowiskowych Wspieranie modernizacji lokalnych kotłowni oraz osiedlowych i zakładowych systemów grzewczych Rozwój usług zdrowotnych i prozdrowotnych opartych na nowych technologiach i innowacyjnych metodach w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej Organizacja systemu kształcenia i szkoleń w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Dokonanie aktualizacji operatu uzdrowiskowego w części dotyczącej zagrożeń ekologicznych związanych z odprowadzaniem wód pokąpielowych Wprowadzenie niskoemisyjnego transportu miejskiego Wsparcie budowy południowej obwodnicy miasta Busko-Zdrój Wsparcie rozbudowy drogi 73 element strategicznego połączenia Buska-Zdroju z miastem Kielce Uporządkowanie systemu sieci kanalizacji deszczowej w obszarze strefy ochrony uzdrowiskowej A i B Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby Wspieranie działań w zakresie innowacyjnych metod wykorzystania zasobów naturalnych w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych, w tym usług rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej Digitalizacja systemu obsługi pacjentów, w tym karty pacjenta w placówkach uzdrowiskowych Podnoszenie świadomości i wrażliwości ekologicznej, promowanie zdrowego trybu życia wśród mieszkańców gminy (m.in. poprzez kampanię informacyjno-edukacyjną) Utworzenie w Busku-Zdroju oddziału szkoły wyższej o specjalnościach związanych z funkcją uzdrowiskową, np. rehabilitacji i balneologii. 1.2 Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego Działanie priorytetowe Zadania Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej wykorzystującej zasoby środowiska naturalnego Utworzenie Parku rekreacji i wypoczynku na terenie Małpiego Gaju Renaturyzacja cieku wodnego Maskalis oraz oczek wodnych w widłach Rowu od Buska, wykorzystanie ich do celów turystycznych Budowa tężni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Budowa pijalni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Tworzenie sieci tras rowerowych, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych łączących obiekty sanatoryjne z obiektami o szczególnym charakterze zabytkowo-przyrodniczym. 10

11 1.2.2 Organizacja przemysłu turystycznego opartego na funkcji uzdrowiskowej gminy. Działanie priorytetowe Organizowanie prestiżowych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych o różnym profilu i zasięgu Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej wokół dziedzictwa kulturowego regionu Uruchomienie systemu rowerów miejskich Wykonanie odwiertu i budowa otwartych basenów termalnych Budowa otwartych basenów mineralnych Powstanie rodzinnego tematycznego Parku Edukacji i Rozrywki Parku Zdrowia Adaptacja nieużytków miejskich (pustostanów) na cele związane z obsługą kuracjuszy i turystów Zorganizowanie spójnego systemu parkowania w strefie A i B ochrony uzdrowiskowej Zmiana lokalizacji zakładu produkującego wodę źródlaną Buskowianka Organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego Budowa pola golfowego na terenie Gminy Budowanie oferty powiązanej z rozpoznawalnymi produktami turystycznymi regionu świętokrzyskiego Inicjowanie współpracy branży turystycznej i okołoturystycznej Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w turystyce. 1.3 Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu Zadania Organizacja imprez artystycznych nawiązujących do tradycji uzdrowiskowej i regionu Buska -Zdroju Wzbogacenie repertuaru imprez kulturalnych, tak by stanowiły one wspólnie wizytówkę miasta Renowacja obiektów wartościach architektonicznych i o znaczeniu historycznym Utworzenie muzeum o ponadlokalnym zasięgu Wspieranie inicjatyw lokalnych o charakterze kulturowym Wspieranie sektora społecznego w organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych na terenie Gminy Wdrożenie spójnego systemu oznakowania turystycznego Tworzenie warunków do rozwoju rekreacji i kultury na obszarach wiejskich. Źródło: Opracowanie własne na postawie Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Tabela 2 Cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 2 Celu głównego Busko-Zdrój gminą możliwości zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze. 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej Działanie priorytetowe Zadania Wspieranie inicjatyw i partnerstw na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej regionu Tworzenie warunków do rozwoju aktywności gospodarczej Wspieranie organizacji prowadzących działalność turystyczną Wspieranie działań zmierzających do tworzenia partnerstw na rzecz aktywizacji gospodarczej Opracowanie i realizacja planu zmian funkcjonalnych i aktywizacji obszaru strefy A i B ochrony uzdrowiskowej Wspieranie organizacji prowadzących działalność rolniczą Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości Wspieranie tworzenia produktów lokalnych i regionalnych, w tym spożywczych produktów ekologicznych i prozdrowotnych Organizacja regularnych spotkań między przedsiębiorcami, samorządem i organizacjami pozarządowymi - budowanie partnerstwa trójsektorowego

12 2.1.3 Rozwój sektora ekonomii społecznej Tworzenie możliwości dla młodych i aktywnych. Działanie priorytetowe Zwiększanie dostępności oraz podnoszenie jakości oferowanych usług publicznych Rozwój usług zaspokajających potrzeby wyższego rzędu Kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej Tworzenie terenów inwestycyjnych Wspieranie działań na rzecz nowoczesnego rolnictwa i przetwórstwa spożywczego Utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Wspieranie działalności organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczności lokalnej Organizacja spotkań między organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami oraz mieszkańcami w celu wymiany poglądów i tworzenia wspólnych pomysłów Angażowanie młodzieży w życie publiczne Tworzenie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb rynku pracy Wspieranie młodzieżowych inicjatyw społecznych Wsparcie rozwoju młodych talentów Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i dalszego rozwoju Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Zadania Zwiększenie zakresu monitoringu miejsc publicznych Przeprowadzenie remontów i modernizacji zasobów mieszkaniowych, dostosowanie do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych Utworzenie społecznego Domu Pomocy Dziennej dla osób starszych Utworzenie terenów inwestycyjnych pod budownictwo wielorodzinne dla osób starszych Powstanie parkingów osiedlowych Powstanie hospicjum Powstanie mieszkań socjalnych Tworzenie prozdrowotnej przestrzeni publicznej Organizowanie wydarzeń/szkoleń w zakresie edukacji ekologicznej, zdrowego trybu życia oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych Realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów społecznych na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz dotyczących włączenia społecznego Utworzenie stanowiska ogrodnika miejskiego Likwidacja barier architektoniczno-urbanistycznych w mieście Opracowanie wytycznych w zakresie wizerunku elementów przestrzeni publicznej Stworzenie programu estetyzacji przestrzeni miejskiej. Źródło: Opracowanie własne na postawie Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Powiązania strategii z innymi dokumentami Strategia rozwoju miasta i gminy Busko-Zdrój jest zgodna i komplementarna z wieloma dokumentami strategicznymi wyższego rzędu: Strategia Europa 2020, Strategia Rozwoju Kraju 2020, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, 12

13 Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020, Strategia Rozwoju Powiatu Buskiego na lata Komplementarność tych dokumentów ze Strategią ma podnieść efektywność planowanych do realizacji zadań priorytetowych. Spójności te szczegółowo opisuje punkt 3 w rozdziale II strategii. 13

14 3. Charakterystyka terenu gminy Busko-Zdrój oraz obecnego stanu środowiska 3.1 Analiza i ocena aktualnego stanu środowiska oraz problemy jego ochrony istotne z punktu widzenia realizacji projektu strategii z uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie Poniżej scharakteryzowano poszczególne komponenty odnoszące się do aktualnego stanu środowiska na obszarze Miasta i Gminy Busko-Zdrój. Podczas oceny szczególnie uwzględniono obszary objęte przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko Lokalizacja obszaru Gmina Busko-Zdrój położona jest w zachodniej części powiatu buskiego, w południowej części województwa świętokrzyskiego. Rysunek 1 Lokalizacja gminy [ Od strony zachodniej graniczy z powiatem pińczowskim, od strony wschodniej z gminą Stopnica, od południowo-wschodniej z gminą Solec-Zdrój, od strony północnej z powiatem kieleckim i gminą Gnojno, a od strony południowej z gminami Wiślica i Nowy Korczyn. Gmina Busko-Zdrój oddalona jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północ od Krakowa, leży przy drodze krajowej Warszawa Kielce Tarnów Rzeszów Przemyśl. W jej skład wchodzi 47 sołectw Powierzchnia ziemi Terytorium gminy obejmuje obszar o powierzchni 235,50 km 2, w tym miasto Busko-Zdrój leży na terenie 12,28 km 2. Użytkowanie gruntów w gminie Busko-Zdrój przedstawiono w tabeli 3. 14

15 Obszar Gmina Busko-Zdrój miasto Gmina Busko-Zdrój wieś Powierzchnia ogółem [ha] Tabela 3 Użytkowanie gruntów w gminie Busko-Zdrój. Grunty orne [ha] Sady [ha] Użytki rolne Łąki trwałe [ha] Pastwiska trwałe [ha] Razem [ha] Pozostałe grunty (pod zabudowaniami, podwórzami, drogi, wody i inne grunty użytkowe oraz nieużytki, lasy) [ha] Źródło: Starostwo Powiatowe w Busku-Zdroju, 2011 r. Ponad połowę powierzchni miasta (54%) stanowią użytki rolne, z czego 73% to grunty orne. Na terenie wiejskim również przeważają użytki rolne stanowiące nieco ponad 77% powierzchni gruntów, co klasyfikuje ten obszar jako typowo rolniczy. Lasy (wg danych GUS w 2012 r.) stanowią 12,3% powierzchni gminy, zajmując obszar 2891,2 ha Ludność Liczba ludności w gminie i mieście Busko-Zdrój w 2013 roku wynosiła osób, z czego osób to mieszkańcy miasta, a zamieszkuje terytorium wiejskie. 52,02% całkowitej ludności stanowią kobiety r r r r. Rysunek 2 Liczba ludności w latach w gminie Busko-Zdrój (opracowanie własne na podstawie GUS). W przeciągu ostatnich lat na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój obserwuje się cykliczny spadek liczby ludności oraz ujemny przyrost naturalny. W porównaniu do roku 1995 całkowita liczba ludności w gminie zmalała o 2,6%. Spośród ogólnej liczby ludności około 60% korzysta z instalacji kanalizacyjnej, a ponad 85% z sieci wodociągowej, przy czym tendencja osób korzystających z sieci jest rosnąca. W przeciągu ostatnich lat spada natomiast liczba osób korzystających z sieci gazowej (w latach spadek o 0,1%, w latach o 2,1%). Miasto Busko-Zdrój ma charakter uzdrowiskowy i jest jednym z najbardziej popularnych i uznanych ośrodków leczniczo-uzdrowiskowych z wodami 15

16 chlorkowo-jodkowo-sodowymi, stosowanymi przy leczeniu m.in. chorób reumatycznych. Do Buska-Zdroju na kurację i wypoczynek przybywa każdego roku około 50 tysięcy osób Klimat W gminie Busko-Zdrój występuje klimat nizinny z cechami kontynentalnymi. 39% dni w roku stanowią dni z komfortem klimatycznym, 13% dni gorące, zaś 1,5% zimne. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 o C a roczna wilgotność powietrza mieści się w granicach 71-80%. Średnie roczne wartości opadu wynoszą mm. Liczba dni z opadem efektywnym (powyżej 1 mm) waha się od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega przeciętnie przez 66 dni w roku, w samym Busku-Zdroju tylko dni. Wiatry są przeważnie zachodnie i północno-zachodnie, umiarkowane i słabe. Średnia roczna prędkość wiatru nieznacznie przekracza 3 m/s Powietrze atmosferyczne Zgodnie z nowymi zasadami, w celu określenia jakości powietrza atmosferycznego zostały wydzielone strefy dla kryteriów ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin. Gmina Busko-Zdrój należy do strefy świętokrzyskiej. Na terenie miasta Busko-Zdrój, przy ulicy Rokosza, funkcjonuje stacja pomiarowa wykonująca całodobowe pomiary monitoringu powietrza atmosferycznego pomiar PM10, PM2,5, benzo(a)piren. Pomiary wykonywane są w sposób manualny i służą do określenia jakości powietrza w strefie świętokrzyskiej (kod PL2602), w skład której wchodzą wszystkie powiaty województwa świętokrzyskiego z wyłączeniem powiatu miasto Kielce (stanowiącego odrębną strefę). Wszystkie substancje podlegające ocenie przypisywane są do jednej z poniższych klas: klasa A (D1) jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych (D1); klasa B jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; klasa C (D2) jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych (D2). 16

17 W wyniku klasyfikacji dokonanej z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia ludzi, strefę świętokrzyską (w skład której wchodzi teren gminy Busko-Zdrój) przyporządkowano do klasy C, z uwagi na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM10, poziomu dopuszczalnego i docelowego pyłu PM2,5 (C2) oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu: pył zawieszony PM10: o zakwalifikowaniu strefy do klasy C zadecydowały wyniki pomiarów na stacjach w Starachowicach oraz w Busku-Zdroju. W Starachowicach wartości dopuszczalne obowiązujące dla stężeń 24-godzinnych zostały przekroczone w 54. dobach w roku, natomiast w Busku-Zdroju wystąpiło 40 przekroczeń normy dobowej (na 35 dozwolonych w roku). Średnia roczna wartość pyłu PM10 na wszystkich stanowiskach w tej strefie nie przekroczyła normy 40 μg/m 3 ; pył zawieszony PM2,5: o zakwalifikowaniu do klasy C zadecydowały wyniki uzyskane na stanowisku w Starachowicach, gdzie średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 wynosiło 27μg/m 3, a tym samym przekroczyło poziom dopuszczalny (25μg/m 3 ) oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (26 μg/m 3 ). Na pozostałych stacjach w strefie świętokrzyskiej poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji był dotrzymany. W Busku-Zdroju oraz w Małogoszczu średnia roczna wartość pyłu zawieszonego PM2,5 wynosiła 24μg/m 3, a w Połańcu 26μg/m 3 ; benzo(a)piren: o zakwalifikowaniu do klasy C zadecydowały wyniki pomiarów ze stacji w Starachowicach oraz w Busku-Zdroju, gdzie średnie roczne wynosiły odpowiednio 6ng/m 3 i 4ng/m 3, więc znacznie przekroczyły poziom docelowy (1ng/m 3 ). Największą emisję pyłów powoduje spalanie węgla w starych i często źle wyregulowanych domowych kotłach i piecach, a w przypadku dużych miast komunikacja. Spalanie odpadów w tych kotłach, choć jest nielegalne i praktykowane przez niektórych mieszkańców, powoduje poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Powstające zanieczyszczenia, ze względu na miejsce występowania (szczególnie w zwartej zabudowie), silnie oddziaływają nie tylko na środowisko, ale także stanowią poważne zagrożenia dla zdrowia lokalnych społeczności. Substancje wchodzące w skład emitowanych zanieczyszczeń są przyczyną licznych schorzeń i groźnych chorób, w tym nowotworów. Grupą szczególnie wrażliwą na zanieczyszczenia są osoby starsze, małe dzieci, a także kobiety w ciąży. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), najbardziej niebezpieczny wpływ dla człowieka ma pyłowe zanieczyszczenia powietrza, które mają swoje źródło w niskiej emisji. 17

18 Zanieczyszczenia pyłowe są szacowane w różny sposób, m.in. jako TSP czyli całkowity pył zawieszony (który zawiera frakcje wszystkich rozmiarów), PM10, PM2,5 lub BS czarny smog. Pyły PM10 mają średnicę poniżej 10 mikrometrów i absorbowane są w górnych drogach oddechowych, a także w większych oskrzelach, powodując zwiększenie zachorowalności na choroby układu oddechowego. Pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą przenikać nawet do krwi zagrażając zdrowiu, przyczyniając się do wzrostu zgonów w wyniku chorób serca, naczyń krwionośnych, dróg oddechowych oraz raka płuc. W przypadku roślin pył osadzający się na powierzchni liści pochłania światło oraz zatyka aparaty szparkowe, utrudniając fotosyntezę. Docelowa wartość średnioroczna dla pyłu PM2,5 wynosi 25 µg/m 3, poziom dopuszczalny 25 µg/m 3, a poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji w 2014 r. 26 µg/m 3. (od 2015 r. margines tolerancji jest równy 0). Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji zawartych w powietrzu, ze względu na zdrowie ludzi i ochronę roślin, określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. W wyniku klasyfikacji dokonanej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin strefę świętokrzyską przyporządkowano do klasy A oraz D2, z uwagi na dotrzymanie poziomu docelowego i przekroczenie celu długoterminowego ozonu. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń strefę świętokrzyską sklasyfikowano w klasie A, jako dotrzymujące kryterialne wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, czyli poziomy dopuszczalne i docelowe. Dla stref ze statusem klasy C należy podjąć działania w celu określenia obszarów przekroczeń danego zanieczyszczenia oraz opracować program ochrony powietrza wraz z planem działań krótkoterminowych. Klasa D2 skutkuje natomiast podjęciem długoterminowych działań naprawczych, będących celem programu ochrony środowiska dla województwa świętokrzyskiego. W tabeli 4 przedstawiono wyniki klasyfikacji strefy świętokrzyskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, według kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia dla ochrony ludzi 2013 r. Tabela 4 Wyniki klasyfikacji według kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia ludzi w 2013 r. Kod Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń Nazwa strefy strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C 2H 6 Co As Cd Ni BaP PM 2,5 O 3 strefa świętokrzyska PL2602 A A C A A A A A A C C A/D2 Źródło: WIOŚ w Kielcach 18

19 3.1.6 Wody, zasoby naturalne Pod względem hydrograficznym teren gminy należy do dorzecza Wisły w strefie wododziałowej między zlewniami II rzędu: Nidy, Czarnej Staszowskiej oraz Kanału Strumienia. W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar ten należy do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Obszar miasta i gminy Busko-Zdrój cechuje się średnio rozwiniętą siecią rzeczną, brak jest szczególnie dużych czy ważnych rzek. Główne rzeki przepływające przez teren gminy to: Maskalis, lewobrzeżny dopływ Nidy (w części południowej) oraz Sanica, Bród i Czarna Rzeka (w północnej części gminy). Występują również liczne kanały odwadniające, w szczególności w rejonie pomiędzy miejscowościami Mikułowice, Słabkowice i Młyny, oraz w sąsiedztwie Kołaczkowic i Owczar. Ubogą sieć rzeczną wzbogacają wody stojące i zbiorniki wodne, które zajmują ok. 338 ha. Na terenie gminy znajduje się 67 większych zbiorników o łącznej pojemności ok. 2 mln m 3. Zlokalizowany jest również jeden zbiornik retencyjno-rekreacyjny Radzanów o powierzchni 23 ha. Większe nagromadzenia stawów znajdują się w rejonie: Bud Małych, Widuchowej, Radzanowa, Gadawy, Równin i Skorzowa. Rysunek 3 Lokalizacja GZWP i JCWPd w obrębie gminy Busko-Zdrój według proponowanego podziału w roku 2015 na 172 części [źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna]. Według zaproponowanego przez Państwową Służbę Hydrogeologiczną podziału Polski, wchodzącego w życie z początkiem 2015 roku, teren gminy Busko-Zdrój położony jest na granicy dwóch jednolitych części wód powierzchniowych (100 i 115). 19

20 W dotychczasowych prognozach z ostatnich lat stan zasobów terenu spełniał kryteria dobre pod względem ilościowym, jak i jakościowym. W granicach gminy, w jej zachodniej części, znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 409 Niecka Miechowska (SE) i jego strefa ochronna. W terenach położonych w obszarze GZWP 409 Niecka Miechowska i jego strefie ochronnej obowiązuje: zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a w szczególności: wysypisk i wylewisk odpadów niezabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji szkodliwych dla wód podziemnych, a także zakaz przeprowadzania rurociągów transportujących substancje niebezpieczne dla środowiska i zakaz urządzeń przeładunku i dystrybucji produktów ropopochodnych; nakaz likwidacji dzikich wysypisk odpadów; nakaz uporządkowania gospodarki wodno- ściekowej; nakaz likwidacji punktów bezpośredniego zrzutu ścieków do wód podziemnych. Teren gminy Busko-Zdrój jest usytuowany na dość korzystnym obszarze, biorąc pod uwagę zagrożenie powodziowe. Jedynie południowo-zachodnie fragmenty gminy są zagrożone powodzią, z prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi Q 0,2% raz na 500 lat. Rysunek 4 Obszary zagrożenia powodziowego na terenie gminy Busko-Zdrój [Hydroportal KZGW]. 20

21 Busko-Zdrój położone jest w obrębie Niecki Miechowskiej (Nidziańskiej) utworzonej z utworów górnojurajskich i wypełnionej osadami środkowej i górnej kredy oraz miocenu. Dolina gminy Busko-Zdrój otoczona jest z trzech stron wzniesieniami o charakterze kredowo-wapiennym, a od strony zachodniej otaczają ją złoża gipsu. Warunki te powodują, że woda gruntowa, nawet na nieznacznej głębokości, zawiera dużą ilość soli mineralnych i siarki. Gruntowe wody siarczkowe mieszają się z podchodzącymi ku górze głębinowymi solankami, wytwarzając specyficzny i unikalny typ wody leczniczej siarczanosłonej. W rejonie Buska-Zdroju występują dwa typy wód mineralnych: siarczkowe, solanki. Woda siarczkowa zaliczana jest do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych, co stawia Busko-Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Wody siarczkowe stanowią podstawową bazę surowcową lecznictwa uzdrowiskowego w Busku-Zdroju. Zbiornikiem tych wód są margle senonu, piaskowce cenomanu (kreda) oraz stropowe partie wapieni kimerydu (jura). Wody siarczkowe często występują pod przykryciem utworów gipsowych i iłowych miocenu, co determinuje ich skład chemiczny. W lecznictwie woda siarczkowa stosowana jest do kąpieli wannowych, kuracji pitnych oraz do płukania jamy ustnej. Woda ta powoduje wzrost aktywności hormonów, a także zmniejsza niedobory siarki w organizmie szczególnie dotkliwe w chorobach gośćcowych. Podczas kąpieli siarka wnika przez skórę do krwioobiegu i przedostaje się do chorych tkanek (ścięgien, wiązadeł, chrząstek, kości oraz narządów wewnętrznych). Następuje też wzrost odporności organizmu, obniża się poziom cholesterolu we krwi. Kąpiele siarczkowe stosowane są przy wielu chorobach skóry. Woda jodkowo-bromkowa pochodzi z głębszych pokładów morza mioceńskiego sprzed milionów lat. Ponieważ zawiera jod i selen wykorzystuje się ją do leczenia. Kąpiele jodkowo-bromkowe stosuje się w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego. Selen jest niezbędny do utrzymania w zdrowiu mięśnia sercowego i naczyń krwionośnych, uznawany jest za niezbędny mikroelement, który prawdopodobnie przeciwdziała powstawaniu nowotworów i powoduje wzrost odporności organizmu na choroby. Borowina ma szerokie zastosowanie w tzw. zabiegach bodźcowych przy leczeniu schorzeń reumatycznych. Rozdrobniona, zmieszana z gorącą wodą na papkę, używana jest 21

22 do okładów. Czynnikami leczniczymi są ciała estrogenne, kwasy huminowe, białka i garbniki. W trakcie zabiegu następuje wyciąganie z organizmu toksycznych czynników przemiany materii i innych szkodliwych związków, a wprowadzane na ich miejsce są czynniki działające korzystnie, np. hormony. W Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2013 r. zawarto informacje o zasobach i poborze złóż wód leczniczych i zmineralizowanych na terenie gminy Busko-Zdrój, a także o zasobach i wydobyciu złóż kopalin. Na terenie gminy Busko-Zdrój znajdują się 4 złoża wód leczniczych zmineralizowanych (tabela 5) i 6 złóż kopalin (tabela 6). Tabela 5 Zasoby i pobór złóż wód leczniczych zmineralizowanych na terenie gminy Busko- Zdrój wg stanu 31 XII 2013 r. Nazwa złoża Zasoby geologiczne bilansowe eksploatacyjne Pobór [m 3 /h] [m 3 /rok] Busko-Zdrój II 16, ,44 Busko-Północ 6, ,00 Dobrowoda 8, ,87 Las Winiarski 3, ,00 Źródło: Państwowa Służba Geologiczna Pomimo znajdujących się na terenie gminy 6. złóż kopalin, tylko w miejscowości Młyny w 2013 roku wydobyto 4 tysiące ton piasku i żwiru. Ze względu na położenie przeważającej części obszaru gminy na terenach chronionych z mocy prawa o ochronie przyrody jest to obszar niekorzystny do prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych. Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowanych jest ponadto szereg miejsc mogących stanowić w przyszłości miejsca eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych. Tabela 6 Zasoby i wydobycie złóż kopalin na terenie gminy Busko-Zdrój wg stanu 31 XII 2013 r. Rodzaj złoża Miejscowość Zasoby geologiczne bilansowe Wydobycie [tys. t] [tys. t] gipsu, anhydryt Siesławice wapień Skotniki piaski i żwiry Galów 69 - piaski i żwiry Janina piaski i żwiry Młyny I piaski i żwiry Żerniki Górne Źródło: Państwowa Służba Geologiczna 22

23 3.1.7 Krajobraz i formy ochrony przyrody Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wyznaczone zostały różnorodne formy ochrony przyrody: parki krajobrazowe: Szaniecki Park Krajobrazowy, Nadnidziański Park Krajobrazowy; rezerwaty przyrody: Rezerwat Owczary, Rezerwat Skotniki Górne ; obszary chronionego krajobrazu: Szaniecki Obszar Chronionego Krajobrazu, Nadnidziański Obszar Chronionego Krajobrazu, Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu, Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu; pomniki przyrody: topola biała (szara) (nr rej. 263), sosna pospolita (nr rej. 748), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 141), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 142), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 143), dąb szypułkowy (nr rej. 675), dąb szypułkowy Ryszard; stanowiska dokumentacyjne: Zajęcza Góra, Odsłonięcie geologiczne; użytek ekologiczny: skaliste odsłonięte wzgórze "Ostra Góra"; Obszary Natura 2000: Ostoja Nidziańska, Ostoja Szaniecko-Solecka. 23

24 Rysunek 5 Wybrane formy ochrony w obrębie gminy Busko-Zdrój [ 2014r.]. Do najważniejszych form ochrony przyrody na terenie gminy zaliczyć należy parki krajobrazowe: Szaniecki i Nadnidziański, dwa obszary znajdujące się w sieci Natura 2000, a także cztery Obszary Chronionego Krajobrazu. Dokumentami wyznaczającymi zakres ochrony parków krajobrazowych na terenie gminy są Rozporządzenia Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 14 lipca 2005 roku: dla Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego Rozporządzenie Nr 76/2005, zaś dla Szanieckiego Parku Krajobrazowego 77/2005. W obu dokumentach znajdują się zakazy oraz cele ochrony dla danej formy ochrony. 24

25 Do szczególnych celów ochrony Szanieckiego i Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego należą: zachowanie cennych biocenoz z chronionymi i rzadkimi gatunkami flory i fauny; zachowanie różnorodności geologicznej, w tym obszarów występowania krasu i rzeźby lessowej; racjonalne wykorzystanie zasobów złóż kopalin; zachowanie naturalnych fragmentów ekosystemów wodnych i wodno-błotnych; zachowanie populacji roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; zachowanie siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, w tym w szczególności muraw kserotermicznych, torfowisk i solnisk śródlądowych; zachowanie układów i obiektów zabytkowych, a także miejsc pamięci narodowej; preferowanie zabudowy nawiązującej do regionalnej tradycji i otaczającego krajobrazu; zachowanie wartości historycznych, kulturowych i etnograficznych; zachowanie istniejących punktów i ciągów widokowych; ograniczanie negatywnego wpływu działalności gospodarczej na krajobraz. Na obszarze Szanieckiego i Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego zakazuje się: realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.); umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej; likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 25

26 likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; wprowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową. Na terenie gminy Busko-Zdrój, w południowej jej części, znajduje się tylko niewielki fragment Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego, stanowiący jedynie 0,034% całkowitej powierzchni gminy. Znacznie większą powierzchnię na terenie gminy zajmuje otulina Parku. Rysunek 6 Granica Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną [uchwała nr XLIV/789/14]. Na terenie Parku występuje 49 gatunków roślin podlegających całkowitej ochronie, ponadto 12 zostało objętych ochroną częściową. Rośnie tu m.in. dyptam jesionolistny, szyplin jedwabisty, sierpik różnolistny, jaskier iliryjski, rosiczka okrągłolistna, osoka aloesowata i turzyca Davalla. Szaniecki Park Krajobrazowy położony jest w obrębie Niecki Nidziańskiej i obejmuje środkową część Garbu Pińczowskiego oraz południowo-zachodni fragment Niecki Połanieckiej (Płaskowyż Szaniecki). Park obejmuje swym zasięgiem ponad 30% terenu gminy. 26

27 Rysunek 7 Granica Szanieckiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną [uchwała nr XLIV/790/14]. Park swym obszarem chroni enklawy wartościowego krajobrazu z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciepłolubnymi zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej rozsianymi w rozległej, harmonijnej przestrzeni łąk i pól. Na terenie parku znajduje się także Rezerwat Przyrody Owczary. W obszarze Szanieckiego Parku Krajobrazowego ochronie całkowitej podlegają następujące gatunki roślin: dziewięćsił bezłodygowy, goryczka wąskolistna, goryczka Wettsteina, kosatka kielichowa, kruszczyk błotny, miłek wiosenny, len złocisty, len włochaty, lilia złotogłów, lipiennik Loesela, listera jajowata, ostrołódka kosmata, ostnica Jana, ostnica włosowata. Dodatkowo odnaleźć można rośliny chronione częściowo: kocanki piaskowe, konwalię majową, kruszynę pospolitą, pierwiosnka wyniosłego i wilżynę ciernistą. Na obszarze gminy Busko-Zdrój zlokalizowane są dwa obszary ochronne sieci Natura 2000 Ostoja Nidziańska i Ostoja Szaniecko-Solecka. Priorytetowym celem funkcjonowania sieci Natura 2000 jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. Drugim jej celem jest ochrona różnorodności biologicznej. W ramach Zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach z dnia 29 kwietnia 2014 r. został ustanowiony plan zadań ochronnych w/w obszarów sieci Natura Dokładny zakres ustaleń planu jest zawarty w Dzienniku Urzędowym Wojewody Świętokrzyskiego poz. 1479, poz

28 Ostoja Nidziańska (kod obszaru PLH260003) to obszar specjalnej ochrony ptaków o powierzchni 26515,6 ha. Obszar stanowi fragment rejonu Ponidzia w Małopolsce i obejmuje naturalną dolinę Nidy, a także fragmenty przylegających do niej płaskowyżów. Krajobraz jest tu bardzo urozmaicony. Rzeka Nida silnie meandruje tworząc liczne starorzecza. W środkowej części jej biegu utworzył się rozległy kompleks wilgotnych i podmokłych łąk, bagien i starorzeczy. Przy małym spadku koryta rzeki co roku tworzą się rozlewiska i rozwijają zbiorowiska szuwarowe, a także utrzymywane są łąki kośne. Lessowe, lekko faliste obszary płaskowyżów porozcinane są licznymi wąwozami, parowami oraz suchymi dolinami. Na odlesionym obszarze zlokalizowane są dwa duże kompleksy stawów rybnych, będące ostoją wielu gatunków ptaków. W centrum Ponidzia mamy do czynienia z typową rzeźbą krasową związaną z występowaniem pokładów gipsu. Charakteryzuje ją występowanie licznych jaskiń, lejów krasowych, wywierzysk i ślepych dolinek. Wapienne i gipsowe wzgórza oraz zbocza wąwozów porastają murawy kserotermiczne, a dolinki zajęte są przez zbiorowiska łąkowe. Na północny wschód od miejscowości Szczerbaków znajduje się niewielki płat halofilnych szuwarów i łąk, zniszczony przez odwodnienie i próby orki, lecz możliwy do renaturyzacji. Obszar ostoi jest słabo zalesiony. Występujące tutaj zbiorowiska leśne to przede wszystkim lasy świeże z fragmentami siedlisk borowych i olsowych. Jednym z głównych walorów ostoi jest kras gipsowy, tworzący podłoże dla rzadko spotykanych, kserotermicznych, nagipsowych muraw. Związane są z nimi stanowiska wielu najrzadszych składników naczyniowej flory polskiej. Znajduje się tu jedyne w Polsce stanowisko Serratula lycopifolia (sierpik różnolistny) oraz jedna z najmocniejszych populacji Carlina onopordifolia (dziewięćsił popłocholistny). Jest to obszar występowania słonych źródeł, wokół których rozwijają się łąki halofilne. Zagrożenia to: eksploatacja gipsu na dużą skalę (okolice Gacek), zarastanie muraw kserotermicznych, wypalanie szuwarów, obniżanie poziomu wód gruntowych, osuszanie terenu, zanieczyszczenia wody ściekami komunalnymi, kłusownictwo. 28

29 Rysunek 8 Obszar Natura 2000 Ostoja Nidziańska [Źródło:

30 Ostoja Szaniecko-Solecka (kod obszaru PLH260034) to specjalny obszar ochrony siedlisk o powierzchni 8072,9 ha. Teren ostoi w ponad połowie pokrywają siedliska rolnicze, w jednej trzeciej łąki, a pozostałą powierzchnię zajmują lasy (głównie liściaste) oraz powierzchnie wód. Obszar znajduje się w środkowej części Garbu Pińczowskiego oraz południowo-zachodnim fragmencie Niecki Połanieckiej (Płaskowyżu Stanieckim i Kotlinie Borzykowskiej), składa się z kilkunastu enklaw z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami porośniętymi roślinnością kserotermiczną. Teren poprzecinany jest licznymi ciekami wodnymi, miejscami tworzącymi zabagnione dolinki, w których wykształciły się torfowiska. W północnej części obszaru znajdują się liczne odsłonięcia gipsów, zwłaszcza wielkokrystalicznych. Ponadto, obserwuje się liczne formy krasu powierzchniowego i podziemnego, np.: leje, studnie, zapadliska, jaskinie krasowe. Środkowa i południowa część wyróżnia się występowaniem wód mineralnych z wysiękami, którym towarzyszy roślinność halofilna, jak np. w okolicach wsi Owczary. Jest to również obszar występowania najcenniejszych siedlisk muraw kserotermicznych i torfowisk węglanowych, łąk solniskowych oraz ciepłych grądów, a także teren występowania aż czterech gatunków roślin z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej (starodub łąkowy, języczka syberyjska, obuwik pospolity, lipiennik Loeseli). Zestawienie różnorodności i jakości siedlisk oraz gatunków jest unikatowe w skali kraju i Europy. Szacuje się, że na obszarze występuje około 1100 gatunków roślin naczyniowych, w tym około 70 gatunków chronionych, a 200 zagrożonych w skali regionu i kraju. Występują również niepowtarzalne układy krajobrazowe (w tym krasowe). Ostoja zabezpiecza najcenniejsze półnaturalne siedliska związane z występowaniem wapienia i gipsu. Rozległy, zróżnicowany obszar stanowi najważniejszą w regionie ostoję dla dwóch gatunków motyli dziennych modraszka telejusa i modraszka nausitousa. Istotne populacje tworzą tu również czerwończyk nieparek i czerwończyk fioletek. Ostoja stanowi znaczący w skali regionalnej obszar występowania pachnicy dębowej, zasiedlającej tu przydrożne i śródpolne wierzby. Jest to także jedna z najważniejszych w regionie ostoja dla kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej, które szczególnie licznie zasiedlają południowe krańce ostoi z zalewanymi corocznie łąkami i kompleksami stawów hodowlanych. Spotkać można jeszcze dziewięć innych gatunków płazów oraz znaczące w województwie koncentracje ptaków wodno-błotnych. W tej części obszaru stwierdzono także występowanie piskorza i kozy. 30