MATERIAŁY ZACHODNIOPOMORSKIE

Transkrypt

1

2 MATERIAŁY ZACHODNIOPOMORSKIE Rocznik Naukowy Muzeum Narodowego w Szczecinie Nowa Seria tom VIII 2011 zeszyt 1 Archeologia Szczecin 2012

3 Redaktor naczelny wydawnictw Muzeum Narodowego w Szczecinie Lech Karwowski Redakcja naukowa tomu Anna B. Kowalska, Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska-Skoczka, Bartłomiej Rogalski Redakcja wydawnicza i korekta Dorota Cyngot Tłumaczenia na język angielski Monika Witek Recenzenci dr hab. prof. PAN Tadeusz Galiński prof. dr hab. Marian Rębkowski Adres Redakcji Muzeum Narodowe w Szczecinie Szczecin, ul. Staromłyńska 27 tel. (+48) fax (+48) Projekt okładki Waldemar Wojciechowski Skład i druk Soft Vision ISSN Copyright by Muzeum Narodowe w Szczecinie i Autorzy Szczecin 2012

4 SPIS TREŚCI S T U D I A I M A T E R I A Ł Y M a r c i n D z i e w a n o w s k i Głos w sprawie klasyfikacji produktów eksploatacji wiórowej w zespołach świderskich... 7 A comment on a classification of the blade exploitation in Swiderian assemblages A l e k s a n d r a G ó r s k a - M a c i a ł o w i c z Starożytne zabytki z doliny rzeki Iny w Suchaniu, pow. stargardzki Ancient artefacts from the Ina valley in Suchań, Stargard Szczeciński County A n t o n i Po r z e z i ń s k i Wczesnośredniowieczne groby ciałopalne na cmentarzysku w Cedyni, stanowisko The early medieval cremation cemetery in Cedynia (site 2) P i o t r P u d ł o Ponownie o wczesnośredniowiecznym mieczu wyłowionym z Zalewu Szczecińskiego A re-investigation of an early medieval sword recovered from the Szczecin Lagoon A n d r z e j J a n o w s k i Wyniki przedwojennych badań na grodzisku w Starogardzie Łobeskim Results of pre-war excavations at a stronghold in Starogard Łobeski A n d r z e j J a n o w s k i Co odkrył Alfred Rowe na Diabelskiej Grobli w Trzebawiu? What did Alfred Rowe find on the Devilish Causeway in Trzebawie? E u g e n i u s z C n o t l i w y Klasztor cystersów w Kołbaczu. Badania archeologiczne w latach i The Cistercian monastery in Kołbacz. Archaeological excavations in and G r z e g o r z J. B r z u s t o w i c z, A n d r z e j K u c z k o w s k i Gotycka pieczęć rycerska spod Choszczna A gothic knight seal from somewhere around Choszczno

5 J u d y t a J u l i a G ł a d y k o w s k a - R z e c z y c k a, L i d i a C y m e k, To m a s z K o z ł o w s k i, S ł a w o m i r S ł o w i ń s k i Szkielety z ruin klasztoru Franciszkanów w Pyrzycach, woj. zachodniopomorskie. Analiza antropologiczno-paleopatologiczna Skeletons from ruins of the Franciscan monastery in Pyrzyce, West Pomeranian Voivodeship. Anthropological and paleopathological analysis O D K R Y C I A M a r c i n D z i e w a n o w s k i Najnowsze odkrycia z epoki kamienia na stanowisku nr 3 w Chwarstnicy, woj. zachodniopomorskie Recent findings from the Stone Age at site 3 in Chwarstnica, West Pomeranian Voivodeship D o r o t a K o z ł o w s k a - S k o c z k a Sztylet krzemienny z okolic jeziora Miedwie, powiat stargardzki Flint dagger found in the vicinity of the Miedwie Lake, Stargard Szczeciński County A n n a B. K o w a l s k a, K r z y s z t o f K o w a l s k i Wczesnośredniowieczna osada w Kunowie, gm. Kobylanka Early Medieval settlement from Kunowo, Kobylanka Commune R o m a n K a m i ń s k i Kafel Hansa Bermana z rynku Starego Miasta w Kamieniu Pomorskim Hans Berman s stove tile from the Old Town market in Kamień Pomorski J a c e k B o r k o w s k i, A n d r z e j K u c z k o w s k i, M i c h a ł K u l e s z a Kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Mielnie (gm. loco) w świetle badań archeologicznych Transfiguration Church in Mielno (loco commune) in the light of the archaeological research J a c e k B o r k o w s k i, A n d r z e j K u c z k o w s k i Nieznane krypty w kościele p. w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Żydowie (gm. Polanów) Unknown crypts in Church of the Immaculate Conception of Blessed Virgin Mary in Żydowo (Polanów commune)

6 R E C E N Z J E I O M Ó W I E N I A K r z y s z t o f K o w a l s k i Agnieszka Matuszewska, Kultura ceramiki sznurowej na Dolnym Nadodrzu, seria: ARCHAEOLOGIA BIMARIS (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Prahistorii), Monografie, tom 5, Wydawnictwo Poznańskie, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Poznań 2011, ss. 312, ISBN , ISBN A n n a B. K o w a l s k a Jacek Borkowski, Andrzej Kuczkowski, Cussalyn-Cőßlin-Koszalin. Źródła archeologiczne do dziejów Koszalina, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, Seria B-VIII:Archeologia, Tom I, Koszalin 2011, ss A n n a B. K o w a l s k a Wojciech Chudziak, Ryszard Kaźmierczak, Jacek Niegowski, Podwodne dziedzictwo archeologiczne Polski. Katalog stanowisk (badania ), ss. 272, Toruń 2011, ISBN ; A n n a B. K o w a l s k a Krzysztof Guzikowski, Procesy kolonizacyjne w posiadłościach cystersów z Kołbacza w XII-XIV wieku. Przestrzeń i ludzie, ss. 267, Szczecin 2011, ISBN A n n a B. K o w a l s k a Ekskluzywne życie dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne I, red. Marian Rębkowski, Wolin 2011, ss. 312, ISBN M a r t a K u r z y ń s k a Materiały do bibliografii archeologii Pomorza Zachodniego za 2011 rok Indeks nazw geograficznych K R O N I K A Odkrywanie tajemnic Majów. Polskie wykopaliska w Gwatemali. Wystawa czasowa Moda i styl: elita i dwór Majów (Jaina n.e.). Wystawa czasowa Bursztyn Złoto Bałtyku. Wystawa czasowa Barbarzyńcy u bram VI Międzynarodowa Sesja Naukowa Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego Archeologia w Muzeum Zachodniokaszubskim w Bytowie

7 Materiały Zachodniopomorskie, Nowa Seria t. VIII: 2011 z. 1: Archeologia, s ISSN Barbarzyńcy u bram VI Międzynarodowa Sesja Naukowa Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego W dniach 5-7 sierpnia 2011 roku odbyła się VI Międzynarodowa Sesja Naukowa Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, zatytułowana Barbarzyńcy u bram. Zorganizowali ją burmistrz Miasta i Gminy Wolin, Zakład Historii Wojskowej Uniwersytetu oraz Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uroczyste otwarcie sesji i przywitanie jej uczestników odbyło się w Urzędzie Miejskim w Wolinie. Dokonali tego burmistrz Miasta i Gminy Wolin mgr Eugeniusz Jasiewicz oraz wicemarszałek Województwa Zachodniopomorskiego dr Wojciech Drożdż, a także profesorowie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Zbigniew Pilarczyk i Maciej Franz. Po uroczystym otwarciu sesji w sali posiedzeń Rady Miasta Wolin rozpoczęły się obrady plenarne. Pan dr hab. Piotr Boroń przedstawił referat dotyczący pierwszych kontaktów Słowian z cywilizowanym światem w VI-VIII wieku. Następnie głos zabrał dr Jerzy Sikora, który omówił przykłady pomorskie wczesnośredniowiecznych pochówków szkieletowych jako przejaw barbarzyńskiej mentalności. Portret wikinga w islandzkich sagach przedstawił dr Jakub Morawiec. W drugim dniu sesji obrady toczyły się w dwóch sekcjach. W sekcji poświęconej czasom starożytnym i średniowiecznym jako pierwsza głos zabrała pani mgr Cecilie Skupińska-Løvset, która przedstawiła portret psychologiczny króla Haralda III Hardråde. Działania militarne Sasów i Słowian w strefie Łużyc i przyległych terenów w świetle źródeł pisanych omówił dr Olgierd Ławrynowicz. Mgr mgr Leszek Gardeła i Łukasz Ciesielski swoje wspólne wystąpienie poświęcili omówieniu roli włóczni w obrzędowości epoki żelaza. Natomiast mgr mgr Paweł Kucypera, Karol Demkowicz i Krzysztof Rybka wygłosili referat na temat pożytków wynikających z badań materiałoznawczych, posługując się przykładem trzech nieznanych mieczy lateńskich z Polski północno-zachodniej. Zakończeniem tej części obrad było wystąpienie mgr. Karola Demkowicza, który omówił tzw. miecze rapierowe w kulturze luboszyckiej na tle podobnych znalezisk z obszarów Europy. 439

8 Obrady sekcji Nowożytność i współczesność miały miejsce w Muzeum Regionalnym. Otworzył je prof. dr hab. Tomasz Ciesielski, który w swoim wystąpieniu ukazał problem barbaryzacji konfliktów domowych na przykładzie Polaków i Kozaków w dobie powstań Bohdana Chmielnickiego i Palija oraz koliszczyzny. Następnie głos zabrał dr Karol Kościelniak. W swoim referacie ukazał polską gospodarkę wobec wojen w pierwszej połowie XVII wieku. Literackim obrazom barbarzyństwa w powieściach historycznych Franciszka Fenikowskiego przyjrzała się prof. dr hab. Jowita Kęcińska-Kaczmarek, a mgr Jacek Drozd omówił sojusze kozacko-muzułmańskie drugiej połowy XVII wieku oraz ich odbiór w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jako ostatni zabrał głos prof. dr hab. Andrzej Stroynowski, ukazując w swoim wystąpieniu wojnę szwedzko-rosyjską w świetle Gazety Warszawskiej. Następnie uczestnicy sesji udali się na wyspę XVII Festiwalu Słowian i Wikingów, gdzie dzięki uprzejmości Stowarzyszenia Centrum Słowian i Wikingów Wolin-Jomsborg-Vineta mogli zwiedzić teren festiwalu. Po przerwie wznowiono obrady w sekcjach. W sekcji Starożytność i średniowiecze mgr Wojciech Wasiak przedstawił nowe spojrzenie na broń barbarzyńskich Bałtów jako element późnośredniowiecznej cywilizacji Zachodniej Europy, świetle posługując się źródłami ikonograficznymi. O zjawisku barbaryzacji motywów zdobniczych na płytach gotyckich kafli mówiła mgr Marta Garas. Z kolei o nowej jakości na pruskim stole, czyli o ceramice słowiańskiej w Prusach, wygłosił swój referat mgr Sławomir Wadyl. Problem roli napojów alkoholowych w obrzędowości Słowian nadbałtyckich poruszył mgr Kamil Kajkowski. Następnie Paweł Szczepanik przedstawił referat dotyczący masek w kulturze pogańskich Słowian. Zastanawiał się w nim, czy były one atrybutem rytualno-obrzędowym, czy też fetyszem kulturowym. Wybrane symbole ludów Morza Bałtyckiego w północnych wyprawach krzyżowych omówiła mgr Joanna Michalczuk. Z kolei dr Marcin Biborski, mgr Piotr Pudło, mgr inż. Janusz Stępiński i dr Grzegorz Żabiński wygłosili referat pt. A Barbarian Weapon? A Sax find from the vicinity of Malbork in Prussia. Obrady w sekcji zakończyło wystąpienie dr Anny B. Kowalskiej, która przedstawiła przeobrażenia konstrukcyjne i stylistyczne obuwia średniowiecznego. W sekcji Nowożytność i współczesność obrady wznowił mgr Rafał Bazaniak, który omówił konflikty gdyńsko-gdańskie w dwudziestoleciu międzywojennym. Problem walki Harcerzy Tajnego Hufca z okupantem w latach przedstawił dr Mariusz Kardas. Z kolei dr hab. Marek Figura ukazał sytuację państw bałtyckich znajdujących się pod presją Kremla w latach Swoje wystąpienie mgr Marcin J. Szymański poświęcił kwestii brutalizacji konkurencji w polskim przemyśle piwowarskim od XIX do XXI wieku. Natomiast dr Andrzej Drzewiecki poruszył w swoim referacie sprawę nierzetelności 440

9 oceny dokonań Marynarki Wojennej po 1945 roku. Zagadnieniu barbarzyństwa i technologii na przykładzie przemysłu lotniczego przyjrzał się dr Andrij Kharuk. Wystąpienie mgr Jacka Raubo dotyczące sytuacji w Somalii na przełomie XX i XXI wieku zakończyło obrady sekcji w tym dniu. Trzeci dzień obrad w sekcji Starożytność i średniowiecze rozpoczął referat dr Jarosława Sochackiego, który omówił akty barbarzyństwa chrześcijańskiej dynastii Piastów do końca XI wieku na tle dynastii Przemyślidów i Rurykowiczów. Problem drużynników pomorskich jako elementu elity barbarzyńskiej w swoim wystąpieniu poruszył mgr Paweł Babij. Z kolei mgr Piotr Pranke przedstawił miejsce pierwszych Piastów w strukturze ekonomicznej Rzeszy. Kwestią pojedynku zastępującego bitwę we wczesnym średniowieczu zajął się mgr Michał Janik, a mgr Remigiusz Gogosz na podstawie Roczników z Hildesheim omówił atak Mieszka II na Saksonię w 1028 roku. Mgr Karol Kollinger w swoim referacie zastanawiał się, skąd Gall Anonim wiedział o Pieczyngach. W sekcji Nowożytność i współczesność obrady rozpoczęło wystąpienie prof. dr hab. Sergija Trojana, który przedstawił przestrzeń nadbałtycką w niemieckim dyskursie kolonizacyjnym od Liviandische Chronik F. Nyenstadta do Das deutsche Ordensland Preussen H. von Treitschke. Dr Andrzej Malinowski poświęcił swój referat sprawie zbrodni wojennych na ludności muzułmańskiej na terenie Macedonii podczas pierwszej wojny bałkańskiej. Barbarzyństwo wobec kobiet, czyli problem feminicido w Ameryce, omówiła mgr Marika Kosiel. Na zakończenie głos zabrał mgr Krzysztof Chmielewski, który przedstawił piractwo morskie jako przejaw współczesnego barbarzyństwa. Niewątpliwie była to udana sesja naukowa, na której poruszono wiele interesujących kwestii. Na zakończenie każdego cyklu obrad odbywały się również dyskusje. Wszystkich, którzy chcieliby zapoznać się z referatami wygłoszonymi podczas sesji, odsyłam do publikacji pokonferencyjnej. Sesja ta była kolejną odsłoną spotkań wolińskich i jest dowodem, że Wolin był, jest i może być miejscem spotkań ludzi różnych profesji naukowych, którzy ze sobą rozmawiają, dyskutują i szukają wspólnych kontekstów w przeszłości. Kolejne spotkanie, jak zapowiedzieli organizatorzy, już w 2013 roku. Anna Kryszak 441

10 Fot. Maciej Franz 442