SPIS TREŚCI. Rozdział Wyszczególnienie Strona

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI Rozdział Wyszczególnienie Strona 1. Informacja o powiecie wałbrzyskim Położenie geograficzne Klimat Uwarunkowania geologiczne Rys historyczno - gospodarczy 4 2. Stan istniejący i jego diagnoza Starostwo Powiatowe w Wałbrzychu Ludność Demografia Aktywność zawodowa Bezrobocie Pomoc socjalna Aktywność społeczna Sieć osadnicza Edukacja Szkolnictwo wyższe Kultura Sport i kultura fizyczna Ochrona zdrowia Bezpieczeństwo publiczne Gospodarka i przedsiębiorczość Przedsiębiorczość i usługi Instytucje otoczenia biznesu, przedsiębiorczości i sfery usługowej Główne zakłady przemysłowe Możliwości inwestycyjne Rolnictwo Turystyka i rekreacja Lecznictwo uzdrowiskowe Infrastruktura komunikacyjna Komunikacja drogowa Komunikacja kolejowa Komunikacja lotnicza Przejścia graniczne Infrastruktura techniczna i mieszkalnictwo Gospodarka wodno ściekowa Gospodarka odpadami Zaopatrzenie w gaz Zaopatrzenie w energię elektryczną Zaopatrzenie w ciepło Telekomunikacja i radiokomunikacja Mieszkalnictwo i standardy mieszkaniowe Środowisko przyrodnicze Środowisko naturalne Gospodarka leśna Główne źródła zagrożenia środowiska naturalnego Monitoring środowiska Ochrona przeciwpowodziowa Środowisko i gospodarka Analiza uwarunkowań zewnętrznych Tabele Wykresy Materiały źródłowe Mapy Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

3 1. Informacja o powiecie wałbrzyskim 1.1 Położenie geograficzne Powiat Wałbrzyski leży w południowo - zachodniej części Polski na terenie Województwa Dolnośląskiego. Położony jest w Sudetach Środkowych w obrębie Pogórza Wałbrzyskiego, Gór Wałbrzyskich, Kamiennych i Sowich. Obszar Powiatu to 514,18 km 2. w tym: 246,15 km 2 to użytki rolne, 199,30 km 2 to lasy i grunty leśne, 68,73 km 2 to pozostałe grunty i nieużytki. Bezpośrednio powiat wałbrzyski graniczy z Republiką Czech. W obrębie województwa dolnośląskiego, powiat wałbrzyski graniczy z powiatami kłodzkim, dzierżoniowskim, świdnickim, jaworskim i kamiennogórskim. W strukturze administracyjnej, powiat tworzy 9 gmin; - 4 gminy miejskie: Wałbrzych, Boguszów Gorce, Szczawno Zdrój, Jedlina Zdrój. - 2 gminy miejsko-wiejskie: Głuszyca i Mieroszów. - 3 gminy wiejskie: Czarny Bór, Stare Bogaczowice, Walim. 1.2 Klimat Klimat powiatu wałbrzyskiego kształtują masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego, Skandynawii i północno wschodniej Europy. Jest to charakterystyczny klimat górski i podgórski. Rejon Przedgórza Wałbrzyskiego charakteryzuje się warunkami klimatycznymi kształtowanymi przez układy niskiego ciśnienia. Układom tym towarzyszą fronty atmosferyczne oraz występujące fronty powietrza. Przeciętnie, co drugi dzień przez ten obszar przechodzą fronty atmosferyczne, przy ogólnie większej ich częstotliwości w chłodniejszej porze roku. Według podziału na regiony klimatyczne Dolnego Śląska, okolice Wałbrzycha leżą w górskiej dzielnicy klimatycznej Środkowych Sudetów. Opisywany region ma średnią temperaturę roczną powyżej 6.5 C. Okres wegetacji i dojrzewania letniego wynosi ok. 220 dni. Średnia temperatura przedwiośnia przekracza 7 C, a początek okresu wegetacyjnego o średniej temperaturze powyżej 5 C rozpoczyna się ok. 5 kwietnia. Średnia temperatura lata trwającego tutaj ok tygodni wynosi powyżej 12.5 C. Wilgotność względna powietrza waha się w skali rocznej od 69% w czerwcu do 85% w grudniu. Najbardziej suche powietrze występuje wiosną i latem (maks.w czerwcu), najbardziej wilgotne zimą (maks. w grudniu). Jesień charakteryzuje się większymi wartościami wilgotności względnej niż wiosna. Wiatry zachodnie z dominującym kierunkiem południowo-zachodnim mają przeważający kierunek w skali roku. Mniejszą nieco częstotliwością odznaczają się wiatry północno-zachodnie i wschodnie (ok. 10% w roku). Średnia roczna suma opadów w regionie Wałbrzycha waha się w granicach 611 mm do 797 mm. Stosunkowo duża suma opadów rozkłada się nierównomiernie w ciągu roku. Największe opady występują w ciepłej porze roku /kwiecień - wrzesień/ i wynoszą ok. 500 mm, co stanowi ok. 65% sumy rocznej, opady w półroczu zimowym (średnia z wielolecia) wynosi tylko 257mm. Opady atmosferyczne występują przeciętnie w ciągu 175 dni w roku 1.3 Uwarunkowania geologiczne Całość terenu powiatu pod względem geologicznym należy do trzech jednostek tektonicznych: depresji sródsudeckiej, metamorfiku Gór Sowich i depresji Świebodzic. Depresja śródsudecka - rozległa jednostka strukturalna Sudetów Środkowych o przebiegu NW-SE - sięga od okolic Marciszowa po Krosnowice w rejonie Kłodzka i obejmuje ponad 80% terytorium powiatu. Depresja tworzyła się w okresie od dolnego karbonu po górną kredę wypełniając się utworami skalnymi o różnym charakterze. Są to morskie osady dolnego karbonu o znacznych miąższościach, lądowe utwory karbonu górnego (w tym węgle) i permu dolnego z towarzyszącymi im produktami silnego wulkanizmu oraz epikontynentalne osady morskie lub lądowe permu górnego, triasu dolnego i kredy górnej Ramy tektoniczne uzyskała ona w czasie wczesnych faz orogenezy waryscyjskiej, a ostatecznie uformowała się w czasie ruchów taramijskich. Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

4 Przyjmując za kryterium wiek poszczególnych serii skalnych można tu wydzielić następujące ogniwa stratygraficzne należące do tej jednostki: - utwory karbonu dolnego (kulm), - utwory karbonu górnego (produktywnego), - utwory intruzywne karbonu górnego (ryolity), Utwory karbonu dolnego, należące do kilku formacji stratygraficznych, reprezentowane są głównie przez gruboławicowe, polimiktyczne zlepieńce, szarogłazy i łupki mułowcowe o miąższości powyżej 2100m (formacja Chwaliszowa), zlepieńce oraz - w mniejszych ilościach - piaskowce i mułowce (formacja Lubomina). Zlepieńce tej formacji drobno i średnio okruchowe tworzą bardzo grube ławice. W składzie petrograficznym otoczaków przeważa materiał pochodzący z metamorfiku kaczawskiego (kwarcyty, diabazy, łupki zieleńcowe, paleoporfiry, keratofiry, fyllity, łupki krzemionkowe, lidyty i jaspisy).charakterystyczną cechą tej formacji jest miejscowe czerwone zabarwienie pochodzące od rozproszonego w spoiwie zlepieńców i szarogłazów pigmentu hematytowego. Utwory karbonu produktywnego należą do 2 jednostek stratygraficznych: - formacji z Wałbrzycha (namur A), - formacji z Żaclerza (namut BC - westfal AB). Osady formacji z Wałbrzycha to zlepieńce kwarcowe, piaskowce, mułowce i iłowce z pokładami węgla kamiennego. Osady formacji z Żaclerza stanowią kompleks lądowych, rzecznych i bagiennych osadów wyższego namuru i niższego westfalu reprezentowanych przez piaskowce, mułowce i iłowce z pokładami węgla, Utwory intruzywne karbonu górnego czy też wczesnopermskiego wulkanizmu są reprezentowane przez liczne wystąpienia skał typu ryolitowego wzdłuż wschodniego skraju zagłębia wałbrzyskiego, rozwijające się nieprzerwanie od westfalu A po wczesny Stefan włącznie- Utwory te to ryolity, tufy i brekcje ryolitowe oraz ryodacyty Utwory wulkaniczne, należące do formacji wulkanicznej Gór Kamiennych, budujące najwyższe wzniesienia, reprezentują dolny perm i zbudowane są z trachybazaltów (melafiry) eksploatowanych w Grzędach, Borównie i Rybnicy Leśnej. Czwartorzęd, Gliny zwałowe należą do najszerzej rozprzestrzenionych utworów czwartorzędowych występujących jako zwarte pokrywy, występują również piaski i żwiry oraz gliny aluwialne w dolinach rzecznych. Metamorfik /kra gnejsowa/ Gór Sowich tworzą głównie proterozoiczne migmatyty oraz gnejsy masywne i warstewkowe o bardzo zróżnicowanych strukturach i teksturach. W rejonie Walimia i na NE od tej miejscowości występują płaty dolnokarbońskich zlepieńców gnejsowych. Tworzą je na ogół słabo obtoczone fragmenty różnych odmian gnejsów o średnicach od kilku milimetrów do kilkudziesięciu centymetrów. Miejscami zlepieńce przechodzą w brekcje osadowe lub w piaskowce osadowe. Małe wystąpienia zlepieńców gabrowych występują na wzgórzu na W od Walimia.Na górze Ostrzew odsłaniają się łupki szarogłazowe i ilaste z soczewkami wapieni.w otoczeniu zlepieńców występują również skały żyłowe - brunatnoszare kersantyty zbudowane z plagioklazu, skalenia potasowego, biotytu, augitu, homblendy i magnezytu oraz felzytowe porfiry. Wiek tych skał to karbon - perm.w dolinach rzek tego rejonu występują utwory czwartorzędowe - plejstoceńskie piaski i żwiry tarasów oraz gliny zwałowe i deluwialne. Występują tu także gliny zwałowe w formie nieregularnych pokryw na gnejsach i migmatytach. Depresja Świebodzic z osadami dewonu i karbonu z fragmentami skał strefy kaczawskiej. Skały dewońskie reprezentowane są przez piaskowce i mułowce z wkładkami zlepieńców i soczewkami wapieni - formacji z Pełcznicy, występujące na północ od Strugi i Chwaliszowa oraz przez zlepieńce gnejsowe i polimiktyczne i podrzędnie piaskowce występujące dużymi płatami na wschód od Starych Bogaczowic. 1.4 Rys historyczno gospodarczy Wzmianki o sieci osadniczej powiatu sięgają XII - XIII wieku. Historyczne początki według najstarszych zapisków dotyczące Wałbrzycha, Jedliny Zdroju to XII wiek.. Wzmianki historyczne o Starych Bogaczowicach pochodzą z 1227 roku. W historycznych dokumentach (Księgi Henrykowskie) wzmiankuje się o Szczawnie Zdroju jako wsi książęcej, która pod koniec XIII wieku została włączona do dóbr Zamku Książ. Początki Walimia, Głuszycy, Boguszowa Gorc i Czarnego Boru odnotowane są także w XIII wieku. Mieroszów już otrzymał prawa miejskie od 1325r. Dzieje władz samorządowych niezależnych od władzy dziedzica notowane są od 1809 roku, kie- 4 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

5 dy po wprowadzeniu pruskiej ordynacji miejskiej Wałbrzych stał się miastem samorządowym. W latach reforma administracyjna likwidowała dotychczasowe departamenty kameralne w jej wyniku Śląsk stał się największą prowincją pruską. W 1816 roku prowincję śląską podzielono na 4 rejencje (jednostka pośrednia pomiędzy powiatem a prowincją). Rejencje podzielono na 43 powiaty, które były podstawową jednostką administracyjną. W 1818 roku utworzono powiat wałbrzyski o powierzchni ok. 363 km 2, zamieszkiwany przez 9000 mieszkańców, zaś w 1824 roku Wałbrzych stał się miastem wydzielonym na prawach powiatu. W 1934 roku w związku ze zmianą granic 3 powiatów, do powiatu wałbrzyskiego włączono z powiatu kamiennogórskiego obecne miejscowości: Gorce, Jabłów, Lubomin, z powiatu jaworskiego miejscowości: Stare Bogaczowice, Chwaliszów. Po II wojnie Światowej (1947r.) powiat wałbrzyski zamieszkiwało ok. 100 tysięcy mieszkańców, w tym ok. 38 tysięcy Niemców. Powiat wałbrzyski obejmował 5 miast 8 gmin zbiorowych, którym podlegały gromady wiejskie. Do miast należały: Biały Kamień, Boguszów, Frydlant (Mieroszów) z 5 gromadami, Sobięcin, Szczawno Zdrój. Siedzibami gmin zbiorowych były: Głuszyca z 6 gromadami, Jedlina Zdrój z 7 gromadami, Kuźnice Świdnickie z 4 gromadami, Pełcznica, Piastowo (Gorce) z 3 gromadami, Solice Dolne (Szczawienko) z 3 gromadami, Stare Bogaczowice z 5 gromadami, Walim z 7 gromadami. Do 1980 roku część miast i gmin zbiorowych została przyłączona do Wałbrzycha, stając się automatycznie dzielnicami miasta. Ostatnie przemiany w strukturze samorządów lokalnych to reforma administracyjna kraju, która od r. wprowadziła 3- stopniowy podział samorządów. W ramach tej zmiany Wałbrzych został miastem na prawach powiatu. Powiat wałbrzyski ziemski tworzyło 8 gmin: Boguszów Gorce, Czarny Bór, Głuszyca, Jedlina Zdrój, Mieroszów, Stare Bogaczowice, Szczawno Zdrój, Walim. We wrześniu 1999r. Zarząd Powiatu podjął decyzję o wprowadzeniu w Starostwie Systemu Zarządzania Jakością. Podejmując taką decyzję uznano, iż opracowując procedury odpowiadające wymaganiom systemu, podjęte zostaną jednocześnie działania poprawiające funkcjonowanie Urzędu dla dobra klientów starostwa r. auditor Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji przeprowadził badanie certyfikacyjne, które potwierdziło zgodność zarówno dokumentacji, jak i działań Starostwa w ramach Systemu Zarządzania Jakością z normą PN-EN ISO Pozytywny wynik badania stał się podstawą do rekomendacji w sprawie udzielenia 06 czerwca 2002r. Starostwu Certyfikatu Systemu jakości nr 739/1/2002 w zakresie: wykonywania określonych ustawami zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. Starostwo otrzymało także certyfikat od Międzynarodowej Sieci Certyfikacji IQNet. Oba certyfikaty zostały przyznane na okres 3 lat. Od r. połączono oba powiaty grodzki i ziemski w jeden powiat wałbrzyski. Rozwój gospodarczy obszaru powiatu wałbrzyskiego historycznie również sięga odległych czasów. Ze względu na bogactwo surowców mineralnych rozwija się ich wydobywanie najpierw na niewielką skalę, aby osiągnąć w XIX i XX wieku charakter przemysłowy. W XIII - XIV Walim jest miejscem eksploatacji złota i srebra. Pierwsze wzmianki o górnictwie węglowym w Wałbrzychu pochodzą z 1536 roku. Ośrodkiem przemysłowym Wałbrzych stał się dopiero w XIX wieku. Po upadku tkactwa lnianego górnictwo stało się gałęzią dominującą w Wałbrzychu, w tym czasie narodził się też przemysł ceramiczny i szklarski. W krajobrazie przemysłowym miasta do końca lat 80-tych XX wieku dominowały kopalnie, koksownie, zakłady przeróbcze węgla kamiennego. Obok wydobywania i przeróbki węgla istotną rolę odgrywają fabryki porcelany stołowej, których wyroby znane są na całym świecie. Również górnictwo węgla kamiennego i barytu z jego przeróbką dominuje w Boguszowie Gorcach. W okresie XV - XVIIw. wydobywano na terenie Starych Bogaczowic srebro i miedź a na przełomie XIX i XXw. podjęto próby wydobycia węgla kamiennego. W XIII wieku w Walimiu powstały pierwsze manufaktury specjalizujące się w bieleniu, potem w fabrykowaniu i wykończaniu tkanin. Okres XIX wieku to intensywny rozwój tkactwa. Zgodnie z wolą Fryderyka II, Walim stał się ośrodkiem cotygodniowych targów na przędzę i płótno. Również w Głuszycy i Mieroszowie dominującym przemysłem przez stulecia był przemysł tkacki i włókienniczy z wykorzystaniem lnu i bawełny. W rolnictwie, ze względu na ukształtowanie terenu, produkcja roślinna zdominowana jest przez uprawę zbóż, z czego 75% powierzchni upraw zajmują zboża. Na drugim miejscu w strukturze zasiewów są rośliny pastewne wraz z mieszankami strączkowymi. W produkcji zwierzęcej dominuje chów i hodowla bydła oraz drobiu. Według wyników powszechnego spisu rolnego (2002r.) pogłowie drobiu w gospodarstwach specjali- Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

6 stycznych i indywidualnych jest na 5 miejscu w województwie dolnośląskim. Gminą typowo rolniczą są Stare Bogaczowice. W pozostałych gminach dominuje ekstensywna produkcja roślinna oraz chów bydła, w mniejszej ilości trzody i owiec. Niewątpliwym bogactwem naturalnym Powiatu są doskonałej jakości i wysoko cenionych walorach leczniczych wody mineralne. Uzdrowisko Szczawno Zdrój jest jednym z najstarszych na Dolnym Śląsku. Właściwości lecznicze występujących wód mineralnych znane były i wykorzystywane od kilku stuleci, ale po raz pierwszy zbadał je i potwierdził ich właściwości nadworny lekarz Hochbergów - Caspar Schwenckfeldt w 1598 roku. Świetność Szczawna rozpoczęła się na początku XIX wieku, gdy z inicjatywy dr. Augusta Zemplina, nastąpił intensywny rozwój uzdrowiska. Okres ten to także znakomity rozwój budownictwa uzdrowiskowego. Europejska sława uzdrowiska ściągała na leczenie wodami mineralnymi wielu możnych i sławnych ludzi. Przebywali tu tacy znani ludzie m.in.: Z. Krasiński i H. Wieniawski, który tu także koncertował (stąd od 1966 roku doroczne festiwale jego imienia), Winston Churchill czy też I. Turgieniew. Warto przypomnieć, że urodził się tu Gerhard Hauptmann, laureat nagrody Nobla w 1912 r. W szczawieńskim uzdrowisku leczy się schorzenia narządu ruchu, górnych i dolnych dróg oddechowych, schorzenia układu pokarmowego, moczowego, laryngologiczne i lekkie postaci cukrzycy (typ I i II). Drugą miejscowością uzdrowiskową jest Jedlina Zdrój. Od XVI wieku datuje się odkrycie źródeł wód mineralnych i z biegiem czasu miejscowość nabiera charakteru uzdrowiskowego. Leczone są tu: dychawica oskrzelowa, przewlekłe nieżyty dróg oddechowych, przewlekłe zapalenia zatok, pylica płuc, choroby stawów i stany wyczerpania. W zakładzie przyrodoleczniczym wyposażonym w nowoczesną aparaturę zabiegową prowadzi się kąpiele mineralne i inhalacje dróg oddechowych. O atrakcyjności turystycznej powiatu świadczy ukształtowanie terenu, bogate środowisko przyrodnicze, olbrzymia ilość zabytków, świadczących o bogatej, wielonarodowej przeszłości tego regionu. Wśród nich niewątpliwie znajdują się zamki Książ i Grodno, wałbrzyskie muzea, jak i kompleks Riese (gm. Walim) i podziemne miasto Osówka w Głuszycy, będące wciąż zagadką dla historyków, powstałą w czasie II wojny światowej. Już na początku XX wieku rozwój turystyki na tych ziemiach spowodował, że ówcześni właściciele fabryki włókienniczej w Walimiu - Websky, Hartman i Wiese zawiązali w 1908 r. komendant budowy linii kolejki łączącej Jugowice z Walimiem. Pierwszy pociąg ruszył r. Oficjalne otwarcie linii kolejki elektrycznej nastąpiło r. Kolejka pokonywała trasę 4,7 km, a różnica wzniesień wyniosła 117 m. W ówczesnych czasach były dwie kolejki w Sudetach, które miały trakcję elektryczną. Rozwój turystyki kwalifikowanej opiera się także na dostępnej bazie noclegowo gastronomicznej (hotele, zajazdy, gościńce, schroniska), punktach informacji turystycznej, atrakcjach sportowo rekreacyjnych. Ze względu na sprzyjające warunki klimatyczne zimą, rozwija się narciarstwo gmina Walim, Mieroszów, Głuszyca. Dzięki prężnie działającemu Aeroklubowi Ziemi Wałbrzyskiej, przez cały rok uprawiać można lotniarstwo w gminie Mieroszów. Amatorzy kolarstwa górskiego nie tylko znajdują świetne trasy i ścieżki rowerowe, ale mogą kibicować zawodom crossowym. Swoją renomę ma jeździectwo. Znane na świecie Stado Ogierów w Książu, to miejsce idealne na naukę i przejażdżki konne; chlubą Stada są międzynarodowe zawody w ujeżdżeniu. Podobnym zainteresowaniem cieszy się szczawieńskie Dworzysko. W gminach Walim i Głuszyca powstają nowe gospodarstwa agroturystyczne. Ta forma turystyki staje się niezwykle popularna, więc z pewnością stanowić będzie zarówno zachętę dla turysty spoza powiatu, aby spędził tutaj właśnie swój wolny czas, jak i będzie konkretną formą zarobkowania na tych obszarach, gdzie produkcja rolnicza nie zapewnia godziwych dochodów. Wraz z ogólnymi przemianami w kraju, po 1989r., transformacja ustrojowa bardzo szybko odcisnęła swoje piętno na wielu branżach przemysłowych powiatu. Na początku lat 90 tych XX wieku doszło do systemowej likwidacji kopalń węgla kamiennego w zagłębiu wałbrzyskim i noworudzkim. Pociągnęło to za sobą likwidację innych zakładów przemysłowych, związanych z wydobyciem i przeróbką węgla kamiennego. Również zakłady przemysłu włókienniczego i lniarskiego z terenu Walimia i Głuszycy, ze względu na głęboki kryzys związany z utratą rynków zbytu na Wschodzie już od połowy lat 80-tych,, trudności z surowcami i wzrostem kosztów produkcji nie udźwignęły realiów przemian gospodarczych. Doprowadziło to na początku lat 90-tych do postawienia zakładów w stan likwidacji. 6 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

7 Trudności dotykały niemal każdą gałąź przemysłu i usług na terenie powiatu. Negatywnym obrazem przemian stało się zjawisko bezrobocia strukturalnego, rosnącego znacznie szybciej niż w innych powiatach, i niestety, bez wprowadzenia systemowych rozwiązań tego zjawiska. Wprowadzone odprawy dla zwalnianych grupowo pracowników przedsiębiorstw likwidowanych lub restrukturyzowanych, nie odniosły oczekiwanych skutków w postaci zakładanych małych firm prywatnych sektora usług i małej przedsiębiorczości. Nie zlikwidowała bezrobocia działająca od 1997r. specjalna strefa ekonomiczna w Wałbrzychu. Znane, światowe i krajowe firmy, które zainwestowały w budowę swoich zakładów na terenie WSSE, zatrudniają kadrę wyspecjalizowaną, zarówno szczebla zarządzającego jak i pracowników produkcyjnych. Na wysokie bezrobocie w powiecie miały także ujemny wpływ zmiany w sektorze rolnictwa, zwłaszcza fakt likwidacji państwowych gospodarstw rolnych jak i niektórych spółdzielni rolniczych. 2. Stan istniejący i jego diagnoza 2.1 Starostwo Powiatowe w Wałbrzychu Dzięki certyfikatowi jakość świadczonych usług przez Starostwo, jakim jest wysoka jakość usług oraz zadowolenie klienta, pracownicy starostwa realizują zadania Urzędu przyjaznego mieszkańcom, otwarci są na dialog społeczny zwłaszcza na rozwój kontaktów i współpracę z organizacjami pozarządowymi. Bez wątpienia, podnoszenie jakości pracy urzędu zgodnie z normami ISO jak i konieczność implementacji prawa wspólnotowego, to podstawa przejrzystości procesów decyzyjnych, poszanowania praw obywatelskich. Z pewnością służą temu wprowadzane formy doskonalenia ustanowionego systemu zarządzania i ustawiczne podnoszenie wykształcenia i kwalifikacji urzędników. Starostwo, jak wcześniej wspomniano, realizując swoje zadania w stosunku do mieszkańców powiatu i klientów urzędu podejmuje wszelkie działania zmierzające do pełnej dostępności również poprzez dostępność elektroniczną. Zadania wynikające z ustawy o dostępie do informacji publicznej przewidują pełny dostęp elektroniczny klienta urzędu do informacji o toku jego sprawy. Dlatego też Starostwo Wałbrzyskie (jak i nota bene inne powiaty dolnośląskie) podpisało umowę z Urzędem Marszałkowskim w sprawie udziału w projekcie Regionalne Projekty Informatyczne, realizującym następujące elementy dla powiatu: - dolnośląska sieć informacyjna, - dolnośląski zintegrowany system informatyczny, - dolnośląska platforma informacyjna, - dolnośląska strategia informatyzacji. Do tego projektu zgłosiły także akces niektóre gminy powiatu wałbrzyskiego i podpisały porozumienia o przystąpieniu do projektu. Projekt ten, przy założeniu ujęcia go przez Regionalny Komitet Sterujący i akredytowany Wojewodzie Dolnośląskiemu, realizowany będzie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i finansowany z funduszy strukturalnych (EFRD). Realizacja zadań własnych oraz wdrażanie zasad dobrych praktyk dzięki posiadanemu certyfikatowi ISO, następuje poprzez: - prowadzenie postępowań z udziałem społeczeństwa w sprawach planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (o takich sprawach obywatele są informowani poprzez obwieszczenia w miejscach inwestycji, w internecie, informacje w siedzibie tut. Starostwa i w urzędach gmin, ewentualnie w prasie lokalnej, prowadzenie publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie) jako wypełnienie zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2001 r., nr 62 póz. 627 z póżn. zm.), - utrzymywanie wprowadzonego systemu zarządzania jakością PN-EN ISO 9001:2001 który gwarantuje stałe podnoszenie jakości realizowanych usług poprzez przeprowadzane systematycznie audity wewnętrzne, prowadzenie działań zapobiegawczych i korygujących, analizowanie ankiet z badań satysfakcji klientów jak również wpływających skarg i wniosków i ostateczne weryfikowanie tych danych w powadzonym dwa razy do roku, przeglądzie zarządzania dokonywanym przez najwyższe kierownictwo. Przegląd ten ma za zadanie ocenę systemu zarządzania jakością, jego przydatność, skutecz- Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

8 ność jak i możliwość doskonalenia, łącznie z ewentualną potrzebą zmian w polityce jakości czy też zmiany celów jakości, - wprowadzanie i stałe stosowanie przez wydziały mające stały kontakt z klientami Starostwa procedur systemu zarządzania jakością: p.n.: Pozwolenie na budowę, zapewniające powtarzalność prowadzonych działań co powoduje skrócenie czasu przeznaczonego na realizację zadań a w konsekwencji przyczynia się do zwiększania wydajności pracy Wydziału i zwiększenia zadowolenia klienta, - procedury wydawanie prawa jazdy i rejestracja pojazdów. Procedury zostały opracowane na podstawie obowiązujących przepisów prawa, a w szczególności na Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie wydawania uprawnień do kierowania pojazdami i Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych czynności organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu oraz wzorów dokumentów w tych sprawach, - procedury geodezyjne i katastru wprowadzone dzięki instalacji wysokospecjalistycznych, kompatybilnych systemów informacji o przestrzeni. 2.2 Ludność Demografia Według ostatniego spisu narodowego, przeprowadzonego w 2002 roku, obszar powiatu wałbrzyskiego zamieszkiwały osoby. Dane statystyczne za 2003r. wskazują na dalszy spadek ilości mieszkańców powiatu; liczba mieszkańców wyniosła osoby. Analizie demograficznej poddano następujące wskaźniki: ilość mieszkańców ogółem, w tym ilość kobiet, gęstość zaludnienia, przyrost naturalny, saldo migracji, ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. Analiza zawiera dane statystyczne (wg WUS) z następujących lat 1998, 2001 i Niestety, wszystkie wskaźniki demograficzne dla powiatu wałbrzyskiego wykazują tendencje spadkowe W porównaniu do danych statystycznych dotyczących demografii województwa dolnośląskiego, w latach powiat wałbrzyski wygląda następująco: wyszczególnienie województwo powiat ilość mieszkańców ogółem (tyś) 2982,1 2904,7 199,5 189,4 w tym ilość kobiet 1541,7 1508,7 104,2 99,5 gęstość zaludnienia ,6 387,9 380,4 przyrost naturalny -0,2-1,1-2,4-3,4 saldo migracji Brak danych -0,7 Brak danych -5,6 ludność w wieku przedprodukcyjnym, ludność w wieku produkcyjnym, ludność w wieku poprodukcyjnym, W ostatnich 7 latach ilość mieszkańców zamieszkujących gminy wałbrzyskie zmniejsza się sukcesywnie. Największy ubytek ludności miejskiej zanotowano w Wałbrzychu (o 7,2%) i Boguszowie Gorcach (o 1,3%). W gminach wiejskich ubytek ten wynosi ok. 0,1%. Gminy miejsko wiejskie odnotowały w okresie rok ubytek 0,4%. Istotnymi wskaźnikami demograficznymi, mówiącymi o ruchu ludności są: saldo migracji oraz wskaźnik przyrostu naturalnego. Od 1998 roku saldo migracji (napływ ludności, odpływ ludności) dla powiatu jest ujemne przeważa odpływ ludności. Wskaźnik ten w analizowanym okresie, praktycznie co roku jest ujemny; w 2001 roku wyniósł dla powiatu -6,6 zaś w 2002r. 5,6. Niepokojącym zjawiskiem, przy tym wskaźniku może być odpływ ludzi młodych, ludzi wykształconych, ludzi młodych poszukujących pracy. Największe ujemne saldo migracji w 2002 roku zanotowano 8 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

9 w gminie Szczawno Zdrój (-10,4), zaś w gminie Stare Bogaczowice w 2002r. wskaźnik ten był dodatni i wyniósł 6,1. Również wskaźnik przyrostu naturalnego (urodzenia, zgony) w powiecie wykazuje tendencję malejącą. W porównaniu do województwa dolnośląskiego wskaźnik ten osiąga wielkość 3,4. Najwyższy przyrost naturalny w roku 2002 notowany jest w gminie Czarny Bór (4,6), najniższy zaś w gminie Szczawno Zdrój (-6,6). Istotną informacją dotyczącą demografii jest udział poszczególnych grup wiekowych w strukturze ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym. Ta ostatnia kategoria mówi o udziale mieszkańców powiatu do 18 roku życia (wiek przedprodukcyjny) oraz grupy ludzi w wieku poprodukcyjnym. Im większy udział mieszkańców w grupie wieku przedprodukcyjnego i produkcyjnego, tym lepiej. Świadczyć to może o ewentualnych zasobach ludzkich podejmujących pracę w przyszłości, osobach już pracujących, a co za tym idzie płacących podatki, składki na ubezpieczenia społeczne. Według informacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Wałbrzychu, liczba emerytów i rencistów z powiatu wałbrzyskiego osiągnęła: 2001r osoby, 2002r osób, 2003r osoby. Wzrost w 2003r. był wynikiem objęcia przez ZUS obsługi rent socjalnych. Udział poszczególnych grup wiekowych w strukturze ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w powiecie wałbrzyskim w odniesieniu do wskaźników wojewódzkich i poszczególnych gmin powiatu jest następujący: Udział poszczególnych grup wiekowych Wyszczególnienie Ludność ogółem Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Powiat ogółem ,68% 19,33% 61,00% 62,95% 16,34% 17,75% Wałbrzych ,06% 18,34% 61,77% 63,75% 16,19% 17,93% Boguszów Gorce ,63% 21,35% 60,04% 61,11% 16,83% 17,79% Jedlina Zdrój ,54% 21,08% 58,48% 61,08% 20,41% 18,69% Szczawno Zdrój ,65% 16,49% 58,38% 59,91% 22,25% 23,82% Głuszyca ,70% 21,17% 59,32% 62,48% 15,89% 16,82% miasto 7170 * 20,68% * 62,89% * 16,43% wieś 2230 * 22,74% * 61,17% * 18,07% Mieroszów ,95% 21,99% 59,89% 61,08% 15,84% 16,66% miasto 4696 * 21,66% * 61,58% * 16,76% wieś 2904 * 22,52% * 60,26% * 16,49% Czarny Bór ,59% 26,46% 57,84% 61,29% 11,67% 12,42% Stare Bogaczowice ,90% 23,54% 59,60% 62,39% 14,71% 14,56% Walim ,19% 21,90% 59,54% 61,19% 17,10% 16,69% Szczegółowe dane demograficzne dla powiatu wałbrzyskiego ogółem oraz na tle województwa dolnośląskiego i w poszczególnych gminach powiatu w latach 1998, 2001, 2002 przedstawia tabela nr 1, oraz wykresy 1-5 (Załączniki Tabele, mapy, wykresy) Aktywność zawodowa Rozwój powiatu wałbrzyskiego w przeszłości nierozerwalnie związany był z działalnością przemysłową, zwłaszcza z wydobyciem i przeróbką węgla kamiennego, przemysłem włókienniczym i ceramicznym. Po 1989 roku zakłady i przedsiębiorstwa przemysłowe z terenu powiatu wałbrzyskiego zostały poddane ostrym regułom restrukturyzacji. Likwidacji poddano zakłady przemysłu węglowego. Ostrej konkurencji zewnętrznej oraz twardym regułom wolnego rynku nie sprostały także zakłady przemysłu włókienniczego z terenu Walimia, Głuszycy i Wałbrzycha. Przemiany systemowe dotknęły rolnictwo, zwłaszcza istniejące państwowe gospodarstwa rolne. Negatywnym zjawiskiem tych przemian był niewątpliwie wzrost bezrobocia strukturalnego wśród pracowników likwidowanych zakładów. Nie spełniły swojej zadania programy osłonowe dla zwalnianych pracowników. Stopa bezrobocia w powiecie wałbrzyskim zaliczana jest od kilku lat do najwyższych w kraju, zaś problemy społeczne, które narastają w poszczególnych gminach są wyrazem zarówno braku rozwiązań Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

10 systemowych ze strony Państwa, ograniczonych możliwości władz samorządowych wszystkich szczebli, jak i determinacji osób pozbawionych możliwości podjęcia legalnej pracy. Rezultatem wieloletnich zaniedbań w tej sprawie jest tzw. zjawisko bieda-szybów. Nielegalnie wydobywany węgiel, tuż spod powierzchni ziemi, śmiertelne przypadki zasypania kopaczy, niszczenie lasów komunalnych i państwowych, a także eskalacja żądań legalizacji bieda-szybów, czy rozpoczęcia wydobywania węgla metoda odkrywkową są dzisiaj głównym problemem społeczno gospodarczym powiatu. Ten problem nie może być rozwiązany wyłącznie w drodze kompetencji gmin, czy powiatu. Niezbędne są jak najszybciej konkretne działania pomocowe Państwa. Transformacja ustrojowa ma też i pozytywne rezultaty. Efektem przemian jest rozwój małej i średniej przedsiębiorczości na obszarze powiatu, wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zaangażowanie kapitału w rozwój lub modernizację miejscowego przemysłu. Na obszarze powiatu zarejestrowanych jest w Krajowym Rejestrze Urzędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej Regon podmiotów gospodarczych ogółem (w 2003r.). Stanowi to 6,7 % ogółu podmiotów województwa dolnośląskiego. Pod względem ilości zarejestrowanych podmiotów ogółem powiat wałbrzyski zajmuje drugie miejsce po mieście Wrocławiu. W sektorze publicznym zarejestrowanych było 1970 podmiotów, co stanowiło 14,8% podmiotów tego sektora w województwie. W sektorze prywatnym zarejestrowanych jest w powiecie podmiotów, stanowiących 6,3% podmiotów prywatnych w województwie. Według EKD, z ogółu podmiotów zarejestrowanych było w sekcji przemysłu 1369 podmiotów, budownictwo 1571, handel, naprawy, 6203, transport, łączność, gospodarka magazynowa 2015, obsługa nieruchomości i firm, nauka 4853, ochrona zdrowia i opieka społeczna 698. Firmy branży ceramicznej, po okresie zawirowań, mogą mówić o pewnej stabilizacji produkcji. Są to fabryki porcelany stołowej m.in. Krzysztof, Wałbrzych. Wyroby tych zakładów znane są i cenione na całym świecie. Notuje się także rozwój firm branży odzieżowo włókienniczej w Wałbrzychu i Głuszycy. Zupełnie nowym zjawiskiem jest rozwój firm branży motoryzacyjnej. Znanym przedsiębiorstwem tej branży jest firma Ronal, produkująca aluminiowe felgi do markowych samochodów. Bodźcem dla rozwoju nowoczesnej wytwórczości jest powstanie w 1997r. Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Wałbrzychu. W Strefie działają takie firmy jak: Toyota, Faurecia, Takata, Metzeller, Grossman, Cersanit, Dallas, Pamar-Glav i inne Bezrobocie Zjawisko bezrobocia nastąpiło w wyniku zmian ustrojowych kraju i jest wciąż rezultatem przekształceń własnościowych i restrukturyzacji wielu branż przemysłu. Jako zjawisko społeczne, ma także inny aspekt; znalezienie się na rynku pracy to również predyspozycje osobowe osób bezrobotnych, tracących pracę lub też po raz pierwszy - po ukończeniu nauki - podejmujących działalność zarobkową. Wskaźnikiem, mówiącym o skali bezrobocia jest stopa bezrobocia mierzona procentowym udziałem liczby bezrobotnych w liczbie zawodowo czynnych. Im mniejszy wskaźnik stopy bezrobocia, tym większe zatrudnienie na analizowanym obszarze. Im większy, tym większe napięcie społeczne, problemy występowania bezrobocia strukturalnego, czy bezrobocia ukrytego, nigdzie nie rejestrowanego. To zjawisko dotyka zwłaszcza obszary wiejskie. Bezrobocie generuje także inne formy patologii społecznych - wzrost przestępczości, agresja, narkomania. Tego typu zjawiska patologiczne występują przede wszystkim w miastach, w których wzrasta aktywizacja środowisk kryminogennych oraz w rejonach przygranicznych, gdzie rozwija się przemyt. Problem ten dotyka zwłaszcza ludzi młodych, którzy nie znajdując jakiegokolwiek zatrudnienia, wchodzą w kontakt ze środowiskiem przestępczym. Na koniec 2002r. stopa bezrobocia w województwie dolnośląskim wynosiła 22,4% zaś w powiecie wałbrzyskim ok. 33,7% Stan bezrobocia w poszczególnych gminach w podziale na bezrobotnych ogółem, bezrobotnych z prawem do zasiłku oraz wysokość stopy bezrobocia w powiatach wałbrzyskich grodzkim i ziemskim (lata ) oraz w powiecie wałbrzyskim (od 2003r.) przedstawia tab. Nr.2 oraz wykres nr 9 (Załączniki). W powiecie wałbrzyskim, w którym bezrobocie dotyka niemal co trzeciego obywatela zdolnego do działania na rynku pracy, bezpieczeństwo socjalne jest najistotniejsze. Apatia i brak chęci działania wśród dużej grupy ludności powiatu wymusza aktywność i jest priorytetem działań władz w gminach jak i powiecie. 10 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

11 Zasadniczymi dokumentami, które zawierają diagnozę stanu bezrobocia, zatrudnialności, podejmowania działań zmierzających do poprawy sytuacji na rynku pracy, monitorowania podjętych zadań przez odpowiednie służby są: - Strategia Sektorowa Rynku Pracy w woj. Dolnośląskim, - Program Budowy Modelu Kształcenia Ustawicznego Dorosłych w województwie dolnośląskim, - Im Puls Wojewódzki program Wspierania Ponownego Zatrudnienia Pracowników Zwolnionych w wyniku restrukturyzacji Dolnośląskiej Służby Zdrowia, - Rządowy Program Pierwsza Praca. Zgodnie z powyższymi dokumentami, a przede wszystkim w oparciu o rozwiązania i instrumenty rządowe dotyczące polityki prowadzącej między innymi do ograniczania i zahamowania spadku liczby pracujących, tworzenia uwarunkowań sprzyjających powstawaniu nowych miejsc pracy, zwłaszcza dla wchodzących na rynek młodych roczników, coraz lepiej przygotowanych do pracy w gospodarce rynkowej oraz systematycznego zagospodarowywania osób będących w tzw. bezrobociu ukrytym i pracujących nielegalnie - na poziomie regionu instytucje rynku pracy dysponują narzędziami, które nie tylko mogą zapewnić wsparcie polityki państwa, lecz także i to przede wszystkim wpływać na rozwiązywanie problemów rynku pracy wewnątrz województwa. Narzędziami takimi dysponują w części samorząd województwa, samorządy powiatów i gmin, pracodawcy i ich organizacje, sektor bankowy, instytucje pozarządowe, związki i organizacje pracobiorców. Narzędziami tymi są przede wszystkim: - kształtowanie kosztów pozyskania terenu, - ułatwianie dostępu do infrastruktury komunalnej, jej stała rozbudowa i modernizacja, - trwałe lub okresowe ulgi w podatkach i opłatach lokalnych, - inwestowanie w poprawę stanu środowiska naturalnego, - wspieranie procesów restrukturyzacji w obszarze gospodarki żywnościowej, - podnoszenie jakości zasobów pracy, w tym poprzez inspirowanie i wspieranie rozbudowy instytucji kształcących i podnoszenie jakości kształcenia, - działania na rzecz rozwijania lokalnej infrastruktury społecznej, - inspirowanie i budowanie lokalnego współdziałania partnerstwa służącego wszystkim podmiotom i podnoszącego lokalne walory lokalizacyjne. Samorząd powiatowy również posiada kompetencje sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości. Jego rola skupia się przede wszystkim na: - podnoszeniu jakości kształcenia zawodowego, w tym w zakresie przedsiębiorczości i dla przedsiębiorczości, - kształtowaniu profili kształcenia w oparciu o własne strategie i plany rozwoju, sygnały napływające z rynku pracy oraz wynikające z realizacji polityki rozwoju województwa, jego strategii, strategii sektorowych, programów wojewódzkich, programów restrukturyzacji gałęzi i branż oraz strategii i programów gmin, - tworzeniu warunków dla umacniania systemu kształcenia ustawicznego, - modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej, szczególnie dróg powiatowych, - stworzeniu korzystnych warunków dla działania lokalnych agencji rozwoju regionalnego, - infrastrukturze ekonomicznej, organizacji pozarządowych w tym także organizacji pracodawców i ich partnerskiej współpracy, - sięganiu po fundusze unijne, pozwalające na łagodzenie skutków bezrobocia, niwelowani zjawiska trwałego wykluczenia społecznego, pomocy materialnej uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów pochodzących z terenów wiejskich i obszarów postindustrialnych. Jednocześnie Powiatowy Urząd Pracy w Wałbrzychu promuje i bierze bezpośredni udział w programach dotyczących tworzenia nowych miejsc pracy, szkoleń bezrobotnych związanych z możliwościami zdobycia nowego zawodu, przekwalifikowania się, czy podniesienia swoich umiejętności zawodowych. Są to programy finansowane z funduszy przedakcesyjnych Unii Europejskiej takie jak: Phare 2001 Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Phare Spójność Społeczno Gospodarcza 2001 Promocja Zatrudnienia i Rozwój Zasobów Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

12 Ludzkich. Niewątpliwie służby zatrudnienia, samorządy, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe stanęły z dniem 01 maja 2004r. przed wielkim wyzwaniem, jakim są fundusze strukturalne. Ich maksymalne wykorzystanie w sferze działań zmierzających do aktywnego zmniejszania bezrobocia, zwiększania kwalifikacji zawodowych absolwentów szkół ponadgimnazjalnych i uczelni wyższych, kształcenia ustawicznego dorosłych, interwencji na rynku pracy na obszarach wiejskich i podlegających restrukturyzacji przemysłu przyniesie oczekiwane rezultaty długofalowego zmniejszania się stopy bezrobocia. Najważniejszym funduszem do wykorzystania będzie Europejski Fundusz Społeczny przeznaczony głównie na działania w sferze społecznej (zwłaszcza rynek pracy). Zgodnie z w/w dokumentami, działaniom gmin i powiatu w tym zakresie sprzyjać będą kroki zaprogramowane we wszystkich sferach i domenach strategii regionalnej, realizowanej przez władze wojewódzkie. Nie ulega jednak wątpliwości, że szczególną wagę posiadać będą ujęte w strategii działania inspirujące w dziedzinie edukacji, zmierzające do: - tworzenia i rozwijania kierunków kształcenia niezbędnych dla potrzeb gospodarki regionu, - wspierania działań na rzecz dolnośląskich uczelni i placówek naukowo-badawczych, - zbudowania modelu kształcenia ustawicznego oraz wspierania instytucji kształcących dorosłych dla zapewnienia stałego podnoszenia jakości zasobów ludzkich, - zbudowania modelu stałego podnoszenia jakości kadr w oświacie i w jednostkach kształcenia ustawicznego. Realizacji tych zadań sprzyjać będzie prowadzona przez samorząd województwa polityka współpracy międzyregionalnej, współpracy z krajami Unii Europejskiej, w tym zwłaszcza z sąsiadami województwa oraz poszerzania obszaru współpracy z kolejnymi regionami Europy. W tych sprawach podjęte zostaną starania dla wykorzystania kontaktów z byłymi mieszkańcami Dolnego Śląska, prowadzącymi za granicą swą działalność na polu nauki czy gospodarki. Do tych działań zapraszane są uczelnie wyższe, które coraz częściej monitorują zapotrzebowanie na konkretne zawody i swoje oferty kształcenia na poszczególnych kierunkach i wydziałach dopasowują do potrzeb gospodarki i rynku pracy Pomoc socjalna Obowiązek prowadzenia działań, które zapewniają osłonę socjalną osobom i rodzinom nieuzyskującym dochodów z pracy, ciąży głównie na budżecie państwa, budżetach samorządów, w tym zwłaszcza gmin oraz na funduszach celowych. Wynikają one z szeregu ustaw, w tym zwłaszcza o pomocy społecznej, o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oraz o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Znacząca pomoc płynie również od instytucji pozarządowych, w tym fundacji i organizacji charytatywnych. Do podstawowych świadczeń realizowanych przez instytucje publiczne, w przeważającej mierze przez samorządy miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej, powiatowe urzędy pracy, powiatowe ośrodki pomocy rodzinie, a także wojewódzkie urzędy pracy należą: - zasiłki stałe, celowe i okresowe, gwarantowane okresowe i specjalne okresowe, renty specjalne oraz dodatki do świadczeń, - opłacanie składki na ubezpieczenia zdrowotne, - wypłacanie zaległych wynagrodzeń w przypadku niewypłacalności pracodawcy, - wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków i świadczeń przedemerytalnych. Instytucje niepubliczne koncentrują się głównie na pomocy wykraczającej poza ramy działalności służb publicznych, a także uzupełniają ją i podejmują rozwiązywanie trudnych problemów, wymagających specyficznych i indywidualnych umiejętności pracy ze środowiskami potrzebującymi pomocy socjalnej. Podstawowe zadania w zakresie aktywizacji bezrobotnych finansowane są z Funduszu Pracy. Zgodnie 12 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

13 z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, bezpośrednia aktywizacja bezrobotnych to zadanie powiatów realizowane przez powiatowe urzędy pracy. Są one do tego przygotowane, posiadają także ważne narzędzia, jakimi są wskaźniki efektywności programów rynku pracy, umożliwiające im racjonalne wykorzystywanie posiadanych środków. Ze środków tych będą finansowane przede wszystkim następujące programy: - wspierania samozatrudnienia poprzez udzielanie pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej, - udzielania pracodawcom pożyczek na tworzenie dodatkowych miejsc pracy, - częściowego refinansowania kosztów pracy, w tym wynagrodzeń i składek ubezpieczeniowych przedsiębiorcom zatrudniającym bezrobotnych, - wspierania finansowego zatrudnienia młodzieży głównie w ramach programów nastawionych na pomoc absolwentom, - częściowego dofinansowywania kosztów pracy bezrobotnych zatrudnianych przy budowie i rozbudowie infrastruktury technicznej gmin i powiatów, zwłaszcza realizowanej przy wsparciu finansowym z budżetu państwa i samorządu województwa. Kontynuacji wymagają także programy szkoleniowe finansowane przez Fundusz Pracy. Ze względu na to, iż są to sprawdzone na świecie, najbardziej efektywne programy rynku pracy, do minimum należy sprowadzać ograniczenia, spowodowane problemami Funduszu. Konieczność podniesienia rangi szkoleń, przekwalifikowań oraz zwiększania zakresu realizacji pozostałych programów będzie rosła w miarę ożywiania się gospodarki i poprawy kondycji finansów publicznych, w tym Funduszu Pracy. Źródłem finansowania programów mających na celu wyrównywanie szans na rynku pracy osobom niepełnosprawnym jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Fundusz ten finansuje w pełni lub współfinansuje programy uruchamiane przez samorządy powiatów, oddziały regionalne PFRON i organizacje pozarządowe. W odniesieniu do zadań powiatów PFRON zasila programy, mające na celu: - częściowe subsydiowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, - tworzenie dodatkowych miejsc pracy, - uruchamianie i rozbudowę warsztatów terapii zajęciowej, - podejmowanie działalności gospodarczej na własny rachunek, - przyuczanie do zawodu, podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie, - likwidowanie barier utrudniających podejmowanie pracy przez osoby niepełnosprawne. Programy wspierające osoby zamieszkałe na wsi i w małych miastach finansowane są w dużej mierze z corocznej rezerwy Rady Ministrów. Inspirowane przez samorządy województw zlecane są do realizacji jednostkom niepublicznym w trybie zamówień publicznych. W odróżnieniu od programów finansowanych z Funduszu Pracy i PFRON mogą w nich uczestniczyć nie tylko osoby zarejestrowane w powiatowych urzędach pracy. Wspierani mogą być również przedsiębiorcy zarówno szkoleniem kadr, jak i dotacjami przeznaczonymi na obniżenie kosztów zaciąganych kredytów. Wykorzystywać te środki mogą również starostwa i urzędy gmin finansując szkolenia swoich pracowników w umiejętności opracowywania programów rozwoju, w tym między innymi poprzez opracowywanie dokumentacji niezbędnej dla pozyskiwania środków na rozwój ze źródeł krajowych i zagranicznych. Na rzecz osób zamieszkałych na wsi wykorzystywane też być mogą środki będące w dyspozycji Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz środki i programy dofinansowywane przez fundusze krajowe i zagraniczne. Bardzo ważne znaczenie dla rynku pracy ma także Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Bardzo skutecznie chroni on istniejące miejsca pracy, udzielając pracodawcom pożyczek zapewniających możliwość dokonania wypłaty wynagrodzeń, gdy przedsiębiorstwo znajduje się w stanie przejściowych trudności finansowych. Spełnia też znaczącą rolę osłonową wobec bezrobotnych, którzy utracili pracę w wyniku upadłości lub likwidacji zakładu pracy, a pracodawca nie posiadał środków na wypłatę zaległych wynagrodzeń. W takich przypadkach FGŚP finansuje wypłatę tych wynagrodzeń, a przeznaczone na ten cel środki odzyskuje po sprzedaży majątku zlikwidowanego przedsiębiorstwa. Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

14 2.2.5 Aktywność społeczna Wzrastająca świadomość społeczna roli instytucji działających na terenie poszczególnych gmin w wyniku demokratyzacji i decentralizacji wpływa na powstawanie i aktywną działalność organizacji pozarządowych. Podstawy prawne działania organizacji pozarządowych w Polsce wynikają m.in. z Konstytucji RP, która w art.58 zapewnia każdemu wolność zrzeszania się zaś prawo to zostało urzeczywistnione w preambule do ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jednolity z 2001r. Dz. U. Nr 79, poz.855 z późn. zm.). Ustawa Prawo o stowarzyszeniach daje obywatelom polskim prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach. Ograniczenie prawa zrzeszania się może wynikać tylko z innych ustaw w zakresie niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia i moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób. Możliwości ich wpływu na gospodarkę i życie społeczno polityczno samorządowe są coraz większe, zaś kulminacyjnym punktem aktywizacji społeczności lokalnych było wejście w życie ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie z dniem 01 stycznia 2004r. Ustawa ta reguluje działalność i współpracę organów administracji publicznej do których należy wykonywanie zadań publicznych z działalnością organizacji pozarządowych w oparciu o zasady partnerstwa, jawności, pomocniczości oraz suwerenności stron, umożliwiając realizację wspólnych działań na rzecz społeczności lokalnej określanych w corocznych Programach. Ustawa ta wprowadza także nowe zapisy dotyczące wolontariatu, którego istotą jest aktywny udział w życiu społecznym m.in.; młodzieży i osób pozostających bez pracy, która poprzez uczestnictwo w organizacjach i instytucjach typu non-profit czy pracach jednostek samorządu terytorialnego może wzbogacić swoje umiejętności i wiedzę, samodzielność i kreatywność tak ważnych elementów przydatnych w karierze zawodowej. Na obszarze Powiatu wałbrzyskiego zarejestrowanych jest 8 stowarzyszeń zwykłych, 174 stowarzyszenia rejestrowe, 66 jednostek terenowych stowarzyszeń ogólnopolskich oraz ponad 20 fundacji. Niezależnie od funkcji partnera do współpracy, Starosta pełni również funkcję organu nadzorującego nad działalnością stowarzyszeń mających siedzibę na obszarze Powiatu Wałbrzyskiego. Zakres uprawnień Starosty w tym zakresie wynika z ustawy z dnia 7 kwietnia 1989r.Prawo o stowarzyszeniach ( tekst jednolity z 2001 r. Dz. U. Nr 79, póz. 855 z późn. zm.). Rozwój społeczny to także aktywizowanie i wspieranie działań poszczególnych mieszkańców, jak i stowarzyszeń, związków, organizacji pozarządowych i politycznych, które zmierzają do powstania i utrzymania więzi oraz poczucia przynależności do tzw. małej ojczyzny. W tej dziedzinie niezwykle ważne jest, aby zaangażowanie społeczne znalazło partnera urzędowego. Podjęte działania Starostwa, zmierzające do zacieśnienia współpracy z organizacjami samorządowymi to nie tylko wypełnianie zapisów w/w ustawy o pożytku publicznym i wolontariacie, ale docenienie tego sektora w aktywnym życiu społecznym i co więcej gospodarczym. Temu służyć ma realizacja Programu Współpracy Powiatu Wałbrzyskiego z organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze pożytku publicznego i innymi podmiotami prowadzącymi działalność w sferze pożytku publicznego. Program ten uchwaliła Rada Powiatu w kwietniu 2004r. jednocześnie przyjmując w drodze odrębnej uchwały zasady i tryb przyznawania dotacji, sposobu jej rozliczenia oraz kontroli wykonania zadania zleconego związanego z realizacją zadań publicznych Powiatu Wałbrzyskiego. Możliwości tworzenia nowych miejsc pracy to jeden z efektów działań sektora organizacji pozarządowych w państwach Unii Europejskiej. Inicjatywy społeczne mogą także służyć podniesieniu atrakcyjności powiatu. Widoczne efekty współdziałania obu stron takiego układu, może spowodować wstrzymywanie odpływu mieszkańców (zmniejszanie ujemnej migracji, zwłaszcza wśród ludzi młodych, wykształconych), w przyszłości rozwój przedsiębiorczości, a co za tym idzie wzrost zasobności majątkowej mieszkańców, bogacenie się gmin i powiatu. Stowarzyszenia funkcjonujące ze względu na przedmiot i cel działania możemy pogrupować na działające w sferze: - pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, - działalności charytatywnej, - ochrony i promocji zdrowia, 14 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

15 - działań na rzecz pomocy niepełnosprawnym, - promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej, - ochrony praw kobiet oraz działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn, - działalności wspomagającej rozwój gospodarczy w tym rozwój przedsiębiorczości, - działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych, - nauki, kultury, oświaty, ochrony dóbr kultury i tradycji, - ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego, - upowszechniania i ochrony wolności i praw obywatelskich oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji, - upowszechniania i ochrony praw konsumentów. 2.3 Sieć osadnicza W strukturze administracyjno organizacyjnej powiatu, zgodnie z przyjętymi zasadami urbanistycznymi, układ sieci osadniczej odgrywa istotna rolę w realizacji zadań w relacji urząd obywatel, obywatel urząd. Sieć osadnicza powiatu wałbrzyskiego jest zróżnicowana i dobrze ukształtowana. Na jej ukształtowanie, niewątpliwie miał i ma pomimo przekształceń branżowych przemysł. Również istotną rolę w rozwoju sieci osadniczej odgrywa turystyka, i możliwe, że jej rola może być w przyszłości równie wielka jak wpływ firm i przedsiębiorstw przemysłowych, ulokowanych głównie w Wałbrzychu. Nie bez podstaw mówi się o przemyśle turystycznym jako ważnej gałęzi gospodarek narodowych. Rozwój turystyki niesie za sobą rozwój wszelkiego typu usług lokowanych w gminach, co przy zachowaniu wszelkich metod zrównoważonego rozwoju środowiska naturalnego, pozwoli na zwiększenie zasobności majątkowej mieszkańców i likwidowaniu bezrobocia. Sieć osadniczą powiatu wałbrzyskiego tworzy 9 gmin w tym: - 4 gminy miejskie Wałbrzych, Boguszów Gorce, Jedlina Zdrój, Szczawno Zdrój, - 2 gminy miejsko wiejskie Mieroszów, Głuszyca, - 3 gminy wiejskie Stare Bogaczowice, Walim,. Czarny Bór. Syntetyczny opis sieci osadniczej powiatu wałbrzyskiego przedstawia tabela nr 3. W strukturze miejsca zamieszkania w gminach wyróżnia się 46 miejscowości ogółem, w tym 40 miejscowości wiejskich oraz 35 sołectw. W miastach powiatu wałbrzyskiego na dzień r. zamieszkiwało osób, co stanowi 89,54% ogółu mieszkańców. Gęstość zaludnienia w miastach wyniosła 997,6 osoby/km 2, zaś na obszarach wiejskich 57,6 osoby/km 2. Głównym ośrodkiem miejskim powiatu wałbrzyskiego jest Wałbrzych. Miasto to spełnia role wiodącego ośrodka miejskiego o rozwiniętym charakterze usług wielofunkcyjnych wyższego rzędu (siedziby znakomitej większości szkół ponadgimnazjalnych, szkolnictwa wyższego, instytucji kultury, ochrony zdrowia oraz większości instytucji okołobiznesowych i urzędów wszystkich szczebli samorządu oraz administracji zespolonej). Jest to także główny węzeł komunikacyjny. Jednocześnie pozostałe ośrodki miejskie (Boguszów Gorce, Jedlina Zdrój, Szczawno Zdrój, miasta Mieroszów i Głuszyca) charakteryzują się dobrze ukształtowaną infrastrukturą społeczną (szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne, ośrodki zdrowia, gminne biblioteki i ośrodki kultury) oraz obsługi inwestora. Proces rozwoju społeczno - gospodarczego wynika ze wzajemnego oddziaływania zewnętrznego i wewnętrznego środowiska gospodarczego, nisz aktywności i atrakcyjności oraz różnych czynników rozwojowych tj: liczby mieszkańców z wyższym wykształceniem, bazy szkolnictwa wyższego itp. Natomiast bez rozwoju gospodarczego miejscowości zamierają, społeczeństwo ubożeje, młodsze pokolenie ucieka do innych ośrodków, a władze lokalne nie posiadają funduszy na zapewnienie odpowiedniego poziomu usług publicznych. Ponadto należy dodać, że obszar powiatu wałbrzyskiego posiada swoistą rentę położenia (granica Pań- Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

16 stwa) i najwłaściwszym sposobem jej wykorzystania w tej sferze, byłoby nawiązanie więzi kooperacyjnych z odpowiednimi partnerami po drugiej stronie granicy. Zachęca do tego również możliwość pozyskiwania środków unijnych na inwestycje techniczne jak i realizację tzw. projektów miękkich poprzez fundusze wspólnotowe Interreg. Gminy korzystają z tej możliwości dzięki przynależności do Euroregionu Glacensis (oprócz gminy Stare Bogaczowice). Gminy powiatu wałbrzyskiego aktywnie nawiązują kontakty partnerskie z innymi gminami w kraju jak i partnerskimi gminami w innych państwach Europy. Służy to nawiązywaniu kontaktów pomiędzy samorządami, społecznościami lokalnymi, przedsiębiorcami. Jest to istotne, zwłaszcza przy nawiązywaniu kontaktów pomiędzy szkołami, które wspólnie realizują projekty w ramach programów unijnych. Miasta Partnerskie Gmin Powiatu Wałbrzyskiego Wałbrzych Jastarnia, Vannes (Francja), Freiberg (Niemcy), Hradec Kralove (Czechy), Foggia (Włochy), Gzira (Malta), Tuła (Rosja), Dnietropietrowsk (Ukraina) Jedlina Zdrój Stehla (Niemcy) Boguszów Gorce Piennes (Francja), Smirice (Czechy), Hradec Kralove, Radzionków woj. Śląskie, Dobre Miasto Warmia Mieroszów - Związek Miast i Gmin Friedlandzkich (Mesto Frydlant Czechy, Prawdinsk Oblast Kaliningrad Rosja, Friedland Mecklenburg- Vorpommcrn Niemcy, Friedland Niedersachsen Niemcy, Friedland Niderlausitz Niemcy, Korfantów, Frydlant (Bohmen) Czechy, Głuszyca - Starkov (Czechy) Walim - Harkakötöny (Węgry), Bad Schandau (Niemcy) Edukacja Szkolnictwo wszystkich szczebli na terenie powiatu wałbrzyskiego ma dobrze rozwiniętą sieć placówek. Zgodnie z zapisami ustawowymi przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne są w kompetencji samorządów gminnych. Głównym problemem, warunkującym istnienie przedszkoli, szkół i placówek oświatowych jest zmniejszająca się ilość uczniów, wynikająca z niżu demograficznego. Według danych statystycznych na koniec 2002r. w powiecie wałbrzyskim było 41 szkół podstawowych, kształcących uczniów i zatrudniających 817 nauczycieli pełnozatrudnionych. Szkół gimnazjalnych było 25, kształciło się w nich 7515 uczniów, zatrudnionych było 395 nauczycieli pełnozatrudnionych. Stan szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego (placówki zgodnie z kompetencjami - podlegające gminom) przedstawia tabela nr 4. W szkołach ponadgimnazjalnych, z uwagi na niż demograficzny, uczy się również coraz mniej uczniów. Zmieniły się też preferencje gimnazjalistów. Częściej wybierają szkoły kończące się egzaminem maturalnym, które umożliwiają im kontynuowanie nauki w szkołach wyższych. Dobrze rozwinięta sieć szkół ponadgimnazjalnych odpowiada wzrostowi poziomu aspiracji młodzieży a dorosłym stwarza możliwość uzupełniania i podnoszenia kwalifikacji zgodnie z wymogami rynku pracy. Powiatowi Wałbrzyskiemu, zgodnie z ustawą o systemie oświaty, podlegają szkoły podstawowe specjalne, gimnazja specjalne, szkoły ponadgimnazjalne w tym z oddziałami integracyjnymi, szkoły sportowe i placówki oświatowe takie jak: centra kształcenia ustawicznego i praktycznego, młodzieżowy ośrodek wychowawczy i specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz poradnia psychologiczna-pedagogiczna. 16 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

17 Sieć szkół ponadgimnazjalnych oraz ilość uczniów według stanu na dzień 31 grudnia 2002 i 30 kwietnia 2004 przedstawia się następująco: Typ szkoły / gmina Licea ogólnokształcące, w tym: - Wałbrzych - Boguszów Gorce - Szczawno Zdrój Zasadnicze szkoły zawodowe, w tym: - Wałbrzych - Boguszów Gorce - Szczawno Zdrój - Głuszyca Szkoły ilość Uczniowie r Uczniowie r Technika i Licea Profilowane w tym: - Wałbrzych - Boguszów Gorce - Szczawno Zdrój - Głuszyca Jedynie w Wałbrzychu istnieje możliwość kształcenia pomaturalnego i policealnego zarówno w szkołach publicznych jak i niepublicznych. W analizowanym okresie było 17 placówek tego typu, w tym 5 dla młodzieży. Kształciło się w nich ogółem 1433 osoby, w tym 410 w szkołach dla młodzieży. Ze względu na wymogi rynku pracy w powiecie funkcjonują także szkoły ponadgimnazjalne dla dorosłych umożliwiające podwyższenie kwalifikacji na poziomie średnim. Ilość słuchaczy w poszczególnych typach szkół wg danych na 31 grudnia 2002r. oraz na dzień 30 kwietnia 2004r. przedstawia tabela poniżej: Wyszczególnienie Powiat Wałbrzych Szczawno Zdrój Szkoły ogółem Słuchacze placówek: gimnazja 2002r r Słuchacze placówek: Licea ogólnokształcące 2002r r Słuchacze placówek: Szkoły zasadnicze 2002r r Słuchacze placówek: Szkoły średnie zawodowe 2002r r W ofercie powiatu znajdują się szkoły dla dorosłych funkcjonujące w zespołach szkół i Centrum Kształcenia Ustawicznego, które dają możliwość podjęcia nauki w gimnazjum i w szkołach ponadgimnazjalnych. Oferta ta skierowana jest do osób, które przerwały edukację na poziomie szkoły podstawowej lub zasadniczej. Rynek pracy w Wałbrzychu i okolicach wymusza na dorosłych mieszkańcach powiatu podjęcie decyzji o dalszej edukacji, a pojawiające się oferty pracy w Powiatowym Urzędzie Pracy są motywacją do dalszej nauki w określonych zawodach i specjalnościach. Oferta Centrum Kształcenia Ustawicznego w tym zakresie jest bardzo szeroka. W ramach szkoły policealnej słuchacze mogą zdobyć zawód technika rachunkowości, technika ekonomisty, technika administracji, technika obsługi ruchu turystycznego, technika organizacji reklamy oraz pracownika socjalnego. W Liceum Handlowym na podbudowie szkoły zasadniczej mogą zdobyć zawód technika handlowca. W liceach, ogólnokształcącym i profilowanym, w oddziałach na podbudowie gimnazjum Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

18 lub szkoły zasadniczej, słuchacze przygotowują się również do egzaminu maturalnego. W Wałbrzychu działa także Centrum Kształcenia Praktycznego. Realizuje ono zadania wynikające z programów nauczania ustalonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu dla poszczególnych zawodów i specjalności w zakresie przygotowania praktycznego młodzieży i dorosłych, uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Wałbrzyskiego. Centrum Kształcenia Praktycznego wykonuje również inne zadania zlecane przez osoby fizyczne i podmioty gospodarcze. Szczegółowe dane dotyczące szkolnictwa ponadgimnazjalnego na dzień r. przedstawia tabela nr 5. Proces edukacji rozpoczyna się już w placówkach przedszkolnych. Dlatego też informację statystyczną dotyczącą oświaty przedszkolnej w gminach powiatu wałbrzyskiego w 2002 r. (WUS) przedstawia Tabela nr 6 Dzieci i młodzież mogą się także kształcić w szkołach niepublicznych mających uprawnienia szkół publicznych. Są to zarówno szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne oraz policealne różnych typów. Szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych, w których realizowany jest obowiązek szkolny lub nauki, otrzymują na każdego ucznia dotację w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na 1 ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej, natomiast pozostałe szkoły otrzymują dotację w wysokości nie niższej niż 50% wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych w przeliczeniu na 1 ucznia. Można stwierdzić, że Powiat powinien być zainteresowany rozwojem oświaty niepublicznej, ponieważ oprócz dotacji, nie ponosi z tego tytułu żadnych innych kosztów. Wykaz szkół niepublicznych wpisanych decyzją Starosty Wałbrzyskiego do ewidencji szkół i placówek niepublicznych przedstawia tabela nr 8. W sieci placówek oświatowych w powiecie funkcjonują 3 ośrodki szkolno wychowawcze to jest: Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Wałbrzychu i Walimiu dla dzieci młodzieży zaburzonej w zachowaniu oraz w Nowym Siodle gm. Mieroszów dla dzieci niesłyszących i niedosłyszących. Funkcjonuje także Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie oraz poradnia psychologiczno pedagogiczna. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, prowadzi działalność diagnostyczną, profilaktyczną i doradczą, w tym m.in.: wydaje orzeczenia do indywidualnego nauczania, kształcenia specjalnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. Poradnia pomaga szkołom w konstruowaniu programów wychowawczych, doskonaleniu umiejętności wychowawczych nauczycieli poprzez m. in. specjalistyczne konsultacje dotyczące spraw ucznia. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna pomaga również rodzicom. Coraz częściej zgłaszane problemy dzieci i młodzieży nie są bezpośrednio związane ze szkołą, lecz dotyczą, między innymi, trudności w funkcjonowaniu rodziny. Dlatego wśród rodziców zwiększa się motywacja do korzystania z pomocy specjalistów zatrudnionych w poradni. Poradnia dysponuje także informacjami na temat kształcenia, zarówno w szkołach ogólnokształcących jak i zawodowych, dotyczących: prowadzonych zawodów, profili, nachyleń przedmiotowych, nauczanych języków obcych, wymagań rekrutacyjnych, a także o wolnych miejscach w szkołach w trakcie rekrutacji. Powiat jest również organem prowadzącym dla Zespołu Szkół Specjalnych i Zasadniczej Szkoły Zawodowej Specjalnej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, Zespołu Szkół Specjalnych Przyszpitalnych dla dzieci przewlekle chorych oraz Szkoły Podstawowej przy Pogotowiu Opiekuńczym dla dzieci z zaburzeniami w zachowaniu. Powiat stwarza także warunki umożliwiające kształcenie integracyjne młodzieży niepełnosprawnej w V Liceum Ogólnokształcącym im. Piastów Śląskich z Oddziałami Integracyjnymi w Wałbrzychu. Jedną z cech nowoczesnego modelu edukacyjnego jest wykorzystanie technik elektronicznych i multimedialnych w procesie nauczania. Służy temu szeroki dostęp do komputerów i do internetu. Możliwości korzystania z internetu są nieograniczone, zaś technika komputerowa staje się normą. Dzieci i młodzież ucząca się w szkołach powiatu wałbrzyskiego ma bardzo duże możliwości korzystania z e.informacji niemal we wszystkich typach szkół. Stan komputeryzacji szkół w powiecie wałbrzyskim prezentuje tabela nr Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004

19 Od 1999 roku wdrażana jest stopniowo reforma systemu edukacji. Jej zakończenie nastąpi w roku szkolnym 2004/2005 pierwszym rocznikiem zdającym tzw. nową maturę oraz rekrutacją na wyższe uczelnie według nowych zasad. Zadania oświatowe Powiatu koncentrują się wokół tworzenia właściwych warunków funkcjonowania prowadzonych szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych i placówek oświatowych. Stąd też powiat jako organ prowadzący odpowiada za ich działalność w zakresie: - zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, - wykonywania remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie, zapewnienia obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoły lub placówki, - wyposażenia w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych. Ponadto Powiat realizując kompetencje w ramach edukacji publicznej wykonuje również tzw. szczegółowe zadania edukacyjne: - ustala sieć szkół i placówek publicznych na terenie Powiatu Wałbrzyskiego, - współdziała z dyrektorami szkół w ustalaniu kierunków, profili kształcenia i zawodów, - zapewnia nauczanie, wychowanie i opiekę osobom niepełnosprawnym, - prowadzi politykę kadrową Wymienione uwarunkowania prawne służą Powiatowi do osiągnięcia poprawy jakości kształcenia, poziomu wykształcenia, co jest możliwe poprzez: zwiększenie dostępności wykształcenia dzięki wspieraniu materialnemu młodzieży z terenów wiejskich i rodzin nisko sytuowanych, zapewnienie uczniom zdolnym warunków niezbędnych do wykorzystania w pełni ich talentów i możliwości intelektualnych, przeciwdziałaniu negatywnym zjawiskom występującym w środowiskach młodzieżowych. Problematykę oświatową w Powiecie Wałbrzyskim można rozpatrywać, w co najmniej kilku powiązanych ze sobą aspektach: 1. reformowania systemu edukacji: a) podmiotowym tj. sieci szkół ponadgimnazjalnych i placówek oświatowych z uwzględnieniem: - uwarunkowań demograficznych, - oferty edukacyjnej, - założeń naborowych. b) przedmiotowym poprzez organizację szkół i placówek oświatowych w tym: - szkół ogólnokształcących, - szkół zawodowych, - szkół dla dorosłych, - szkół specjalnych, - kształcenia integracyjnego, - specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, - poradni psychologiczno-pedagogicznej, - kształcenia ustawicznego, - kształcenia praktycznego. 2. zarządzania oświatą ze szczególnym wyróżnieniem: - budżetu oświaty i racjonalizacji wydatków, - polityki kadrowej, - remontów i inwestycji, - wsparcia z europejskich funduszy strukturalnych, - partnerskiej współpracy ze środowiskami lokalnymi. Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok

20 3. działalności szkół ponadgimnazjalnych, specjalnych i placówek oświatowych pod względem: - bazy sportowej, - wyposażenia w środki dydaktyczne, - osiągnięć, - udziału w funduszach unijnych, - współpracy zewnętrznej. Wdrażanie reformy ustroju szkolnego związane jest głównie z wygenerowaniem i uruchomieniem nowej sieci szkół ponadgimnazjalnych, którą aktualnie tworzą: - 3-letnie licea ogólnokształcące, - 3-letnie licea profilowane, - 2-letnie licea uzupełniające, - 3-letnie technika uzupełniające, - szkoły ponadgimnazjalne dla dorosłych. Od roku szkolnego 2005/2006 dołączą do sieci szkoły policealne o zróżnicowanym czasie kształcenia zależnym od rodzaju nauczanego zawodu (jego złożoności). Ostateczny kształt sieci szkół i placówek oświatowych utworzonych w wyniku reformy ustroju szkolnego zostanie zbudowany w roku szkolnym 2005/2006. Podsumowanie efektów pracy szkół ponadgimnazjalnych w ramach reformy edukacji (w tym: przygotowania do matury zewnętrznej, rekrutacji na studia, celowości wprowadzanych typów szkół i programów nauczania) powinno być sporządzone jesienią 2005r. Analizując otoczenie szkół ponadgimnazjalnych organ prowadzący stale monitoruje prognozy demograficzne w poszczególnych gminach powiatu wałbrzyskiego. Spadek liczby uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych powiatu powoduje, że oferta edukacyjna musi być dostosowana do potrzeb społeczności lokalnej w porozumieniu z Powiatowym Urzędem Pracy, Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną, uczelniami wyższymi oraz pracodawcami. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna udziela pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia, zawodu i planowaniu kariery zawodowej poprzez bieżące doradztwo w ciągu roku szkolnego. Corocznie pracownicy Poradni organizują spotkania z gimnazjalistami w celu zbadania ich zainteresowań. Według raportu z badań wyboru kierunku kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych dokonywanych wśród uczniów klas trzecich gimnazjów (styczeń 2003), zdecydowanie preferowane są licea ogólnokształcące. Zauważa się znikome zainteresowanie klasami zasadniczymi zawodowymi. Młodzież ucząca się słabiej decyduje się na wybór liceum profilowanego. Spada zainteresowanie zawodami budowlanymi. Powiat, jako organ prowadzący, opracowując ofertę edukacyjną konsultuje ją z dyrektorami szkół oraz bierze pod uwagę oferty edukacyjne sąsiednich powiatów. Działania te mają na celu stworzenie atrakcyjnej oferty dla absolwentów gimnazjów w zakresie kierunków kształcenia. Nabór na rok szkolny 2004/2005 wskazuje na duże zainteresowanie młodzieży szkołami kończącymi się maturą, w małym stopniu zasadniczymi szkołami zawodowymi w zawodach: krawiec, malarz-tapeciarz, technolog robót wykończeniowych w budownictwie, elektryk. Maleje zainteresowanie zawodem monter elektronik, fryzjer, operator urządzeń przemysłu ceramicznego, sprzedawca. Należy zauważyć, że szkoły zawodowe 3-letnie bez odpowiedniej promocji i wsparcia organu prowadzącego będą samoistnie wymierały, mimo że pracodawcy poszukują pracowników wykwalifikowanych w większości wymienionych zawodach. Zarząd Powiatu, chcąc uzyskać dodatkowe, cenne informacje związane z możliwościami kształcenia zawodowego, możliwościami późniejszego zatrudnienia absolwentów, a nie kształcenia absolwentów bezrobotnych, w marcu br. zorganizował spotkanie z przedstawicielami lokalnych pracodawców, Powiatowego Urzędu Pracy i dyrektorami szkół ponadgimnazjalnych. Na spotkaniu pracodawcy zasygnalizowali min. brak szwaczek i krawców oraz wykazali potrzebę kształcenia młodzieży jak i osób dorosłych w tym zawodzie. Możliwość znalezienia w przyszłości zatrudnienia nie wywołała zainteresowania, czego dowodem jest nie wykonanie naboru w roku szkolnym 2004/2005 do klasy pierwszej w I Zasadniczej Szkole Zawodowej 20 Raport o stanie powiatu wałbrzyskiego - rok 2004