Dzisiejsze decyzje tworzą przyszłość, dzisiejszy stan jest efektem decyzji w przeszłości.

Transkrypt

1 Dzisiejsze decyzje tworzą przyszłość, dzisiejszy stan jest efektem decyzji w przeszłości. GŁOWACZÓW; 2004

2 SPIS TREŚCI 1.CHARAKTERYSTYKA GMINY GŁOWACZÓW 3 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 3 OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ KULTUROWEGO 5 POŁOŻENIE 5 SUROWCE MINERALNE 5 KLIMAT 5 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA 6 ZANIECZYSZCZENIE WÓD 6 LASY I ROŚLINNOŚĆ 7 FAUNA 8 OCHRONA ŚRODOWISKA 9 OCHRONA ZABYTKÓW 9 WODOCIĄGI I KANALIZACJA, ZASOBY WODNE 11 STRUKTURA WŁADANIA GRUNTÓW 12 GOSPODARKA ODPADAMI 12 OCENA ZAGADNIEŃ SPOŁECZNYCH 17 SYSTEM EDUKACJI 19 BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE 20 POLICJA 20 POMOC SPOŁECZNA 20 OCHRONA ZDROWIA 20 STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŚCI 20 SYTUACJA MIESZKANIOWA 22 ORGANIZACJE POZARZĄDOWE 22 KULTURA 23 OCENA GOSPODARKI I SYSTEMÓW INFRASTRUKTURALNYCH 23 ELEMENTY SIECI OSADNICZEJ ( UKŁAD WĘZŁOWY) 23 PODSTAWOWE SYSTEMY PONADLOKALNEJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ (UKŁAD PASMOWY) 24 WIODĄCE FUNKCJE TERENÓW OTWARTYCH (UKŁAD STREFOWY) 25 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA LUDNOŚCI 27 BEZROBOCIE 27 TELEKOMUNIKACJA 33 2.STRATEGIA EKOROZWOJU GMINY GŁOWACZÓW 34 UWAGI WSTĘPNE 34 MONITORING REALIZACJI STRATEGII 35 CO TO JEST AGENDA 21 I ROZWÓJ TRWAŁY I ZRÓWNOWAŻONY? 36 CZĘŚĆ I ZAGADNIENIA SOCJALNE I EKONOMICZNE 38 CZĘŚĆ III WZMACNIANIE ROLI GŁÓWNYCH GRUP SPOŁECZNYCH I ORGANIZACJI 40 STRATEGICZNO PROGRAMOWE UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 41 UWARUNKOWANIA NA POZIOMIE KRAJOWYM 41 POLSKA STRATEGIA TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU 41 II POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA 42 SPÓJNA POLITYKA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH I ROLNICTWA 42 NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO 43 NARODOWA STRATEGIA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ 44 UWARUNKOWANIA NA POZIOMIE REGIONALNYM 45 STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO 45 UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO" 63 WIZJA I GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU GMINY GŁOWACZÓW 65 SFERA SPOŁECZNA 71 SFERA GOSPODARCZA 78 SFERA PRZYRODNICZA PROGRAM OPERACYJNY WNIOSKI KOŃCOWE 111 ZAŁĄCZNIKI 112 TABELE SZCZEGÓŁOWE ANALIZY SWOT 114 HARMONOGRAMY REALIZACJI INWESTYCJI 118 2

3 1.CHARAKTERYSTYKA GMINY GŁOWACZÓW OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Głowaczów położona jest w południowej części województwa mazowieckiego, w powiecie kozienickim. Gmina Głowaczów obejmuje obszary wiejskie z 39 sołectwami. Administracyjnie od 1 stycznia 1999 roku znajduje się w powiecie kozienickim, który tworzy 7 jednostek podstawowych (w skład których wchodzi 175 sołectw) i są to: miasto i gmina Kozienice, gminy: Garbatka Letnisko, Głowaczów, Gniewoszów, Grabów n/pilicą, Magnuszew, Sieciechów. Powiat kozienicki stanowi jeden z 42 powiatów wchodzących w skład województwa mazowieckiego. Pod względem liczby ludności zajmuje 28 miejsce, a pod względem powierzchni 17 miejsce w województwie mazowieckim. Województwo Mazowieckie (Region Mazowsze) tworzą dawne województwa, a obecne "subregiony" radomski, siedlecki, ostrołęcki, ciechanowski, płocki oraz w części skierniewicki. Pod względem różnych potencjałów, wśród gmin obszarów wiejskich subregionu radomskiego gmina Głowaczów zajmuje lokaty: 14 miejsce pod względem liczby ludności z gęstością zaludnienia 43 osoby/km 2, przy średniej gęstości zaludnienia dla powiatu kozienickiego 73 osoby/km 2 ; dla obszarów wiejskich subregionu radomskiego 58 osób/km 2 ; województwa mazowieckiego 142 osoby/km miejsce pod względem zarejestrowanych pozarolniczych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców, ze wskaźnikiem 32 podmioty na 1000 mieszkańców, przy średnich wskaźnikach dla: powiatu kozienickiego 41; obszarów wiejskich subregionu radomskiego 34; województwa mazowieckiego miejsce w jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej ze wskaźnikiem 48,9 w skali 100 punktowej, przy średnim dla subregionu 62,8. 43 miejsce w liczbie abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców, ze wskaźnikiem abonentów 37,3 w gminie, przy średnich wskaźnikach dla: powiatu kozienickiego 139,5; obszarów wiejskich subregionu radomskiego 60,1; województwa mazowieckiego 262,4. 29 miejsce w liczbie lekarzy ogólnych na mieszkańców ze wskaźnikiem 3,7 przy średnich wskaźnikach dla: powiatu kozienickiego 16,2; obszarów wiejskich subregionu radomskiego 3,4; województwa mazowieckiego 24,3. 3

4 14 miejsce w lesistości gminy z udziałem lasów w ogólnej powierzchni wynoszącym w 29,4 % przy średniej lesistości dla: powiatu kozienickiego 29,8 %; obszarów wiejskich subregionu radomskiego 23,1 %; województwa mazowieckiego 22 %. Gmina sąsiaduje z gminami: Kozienice, Pionki, Jastrzębia, Jedlińsk, Stromiec, Grabów n/pilicą, Magnuszew. Powierzchnia gminy wynosi ha, w tym: Tabela 1 Grunty gminy Głowaczów ha % OGÓŁEM UŻYTKI ROLNE LASY I ZADRZEWIENIA ,4 POZOSTAŁE GRUNTY ,6 W TYM WODY 177 0,9 GRUNTY ZABUDOWANE 346 1,9 W TYM TERENY WYPOCZYNKOWE 19 TERENY KOMUNIKACYJNE 407 2,2 UŻYTKI EKOLOGICZNE 3 NIEUŻYTKI 184 1,0 POZOSTAŁE 17 0,1 Teren gminy zamieszkuje 7534 mieszkańców. Sieć osadniczą w gminie tworzy 45 miejscowości, z czego 39 jest siedzibą sołectw. Cechą charakterystyczną układu osadniczego gminy jest brak wykształconego ośrodka gminnego, którego rolę pełni wieś Głowaczów, ulokowana w centrum gminy Głowaczów. Centralna część gminy, związana z Głowaczowem i Brzózą, jest gęściej zaludniona. Największe miejscowości w gminie to: Głowaczów (870), Brzóza (1362), Bobrowniki (449) Marianów (396). Gmina posiada dobrą dostępność komunikacyjną, przez jej teren przebiegają drogi krajowe; o znaczeniu regionalnym, a także drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. 4

5 Gmina Głowaczów jest gminą typowo rolniczą, w niewielkim stopniu wykorzystaną turystycznie. Największym zasobem gminy są jej walory turystyczne: dwa duże kompleksy leśne Puszcza Kozienicka z otuliną i Puszcza Stromiecka, obfitujące w grzyby, płynąca przez teren gminy rzeka Radomka i jej dopływy, unikalna flora i fauna oraz bliskość Warszawy to atuty, które należy wykorzystać. OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ KULTUROWEGO POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Pod względem fizjograficznym subregion radomski położony jest w zasięgu dwóch podprowincji Niziny Środkowopolskie i Wyżyna Środkowopolska. Obszar gminy Głowaczów położony jest w obrębie Równiny Kozienickiej, będącej mezoregionem makroregionu Niziny Środkowopolskiej. Równina Kozienicka obejmuje obszary subregionu radomskiego w widłach Pilicy i Wisły. Obszar gminy łagodnie opada w kierunku północno wschodnim pradoliny Wisły. Wyróżniającym elementem krajobrazu i rzeźby terenu jest dolina Radomki. Dla rzeki Radomki określone zostały tereny zalewowe obejmujące współczesne obszary doliny, stanowiące w przewadze trwałe użytki zielone. Rzeźba terenu gminy wykształcona została w wyniku działalności czynników akumulacji lodowcowej, eolicznej, denudacji i erozji rzecznej. Formy geomorfologiczne w obszarze gminy to przede wszystkim obszary wysoczyznowe dominujące powierzchniowo w obszarze gminy o wysokości od 120 do 160 m n.p.m. i nachyleniu 5%. SUROWCE MINERALNE W gminie Głowaczów występują udokumentowane oraz prognostyczne złoża surowcowe. W rejonie wsi Mariampol, Leżenice, Studzianki Pancerne, Głowaczów, Brzóza i Ursynów występują surowce ilaste ceramiki budowlanej, o zmiennej jakości, z licznymi przewarstwieniami piaszczystymi i domieszkami frakcji grubszych. W Adamowie, Sewerynowie, Maciejowicach, Brzózie, Głowaczowie, Wólce Brzózkiej, Ursynowie, Cecylówce Brzózkiej i Stanisławowie znajduja się złoża piasków i żwirów wodnolodowcowych i rzecznych. Są to jednak złoża niejednorodne. W rejonie Głowaczowa występuje węgiel brunatny (złoże zawodnione). W dolinie Radomski i jej dopływów występuje torf. KLIMAT Obszar gminy położony jest w XI klimatycznej Dzielnicy Radomskiej, obejmującej środkowo wschodnie obszary subregionu. Dzielnica ta charakteryzowana jest jako cieplejsza od otaczających ją terenów (R. Gumiński). 5

6 Tabela 2 Podstawowe wskaźniki warunków klimatycznych ŚREDNIA ROCZNA SUMA OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH DŁUGOŚĆ OKRESU WEGETACYJNEGO mm 210 dni ŚREDNIA ROCZNA TEMP. POWIETRZA + 7,5 C + 8 C W TYM W LIPCU + 17,5 C + 18,5 C W STYCZNIU 3 C 3,5 C Najwyższe opady notowane są w miesiącach letnich (czerwiec lipiec), najniższe w miesiącach zimowych (styczeń marzec). Okres wegetacyjny przeciętnie rozpoczyna się w 1 dekadzie kwietnia, kończy zaś w ostatniej dekadzie października. Wilgotność względna powietrza wynosi ok. 80%. Zachmurzenie na poziomie średniego zachmurzenia w kraju i wynosi 6,4 w skali 10 stopniowej. Przeważają wiatry zachodnie i północno zachodnie. Kompleksy leśne w północnej części gminy oraz lasy Puszczy Kozienickiej wpływają na złagodzenie temperatury, regulację stosunków wodnych, czystość powietrza. Ogólnie na terenie gminy warunki klimatyczne i solarne sprzyjają organizacji turystyki i wypoczynku. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA Pod względem aerosanitarnym, gmina Głowaczów ma dobre warunki, wynikające z dużych obszarów leśnych oraz małego stopnia uprzemysłowienia. Poziomy zanieczyszczeń powietrza mierzone na terenie gminy Głowaczów nie przekraczają 100 g/m 2 /rok, a średnioroczne stężenie dwutlenku siarki i azotu mieści się znacząco poniżej dopuszczalnych norm. Podsumowując należy stwierdzić, że na terenie gminy Głowaczów nie ma znacznych źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza. Ogólnie, we wszystkich miejscowościach w gminie istnieje problem niskiej emisji, którego wielkość uzależniona jest od liczby mieszkańców. Jednocześnie należy dodać, że większość gospodarstw domowych jako paliwo używa drewna. W centralnej części gminy na jakość atmosfery oddziałują źródła emisji położone w miejscowościach Głowaczów i Brzóza, na całą gminę zaś pobliska Elektrownia Kozienice. ZANIECZYSZCZENIE WÓD Gmina Głowaczów położona jest głównie w zlewni Radomki, będącej lewobrzeżnym dopływem Wisły. Główną rzeką gminy Głowaczów jest Radomka. Na terenie gminy Głowaczów znajduje się także: Leniwa Narutówka 6

7 Struga i kilka mniejszych cieków wodnych. Na terenie gminy Głowaczów znajduje się kilkanaście zbiorników małej retencji. Łącznie zajmują powierzchnię 64,62 ha. Rok 2003 nie był korzystny dla jakości wód w gminie suche lato i niski poziom wody spowodowały obniżenie jakości wody pod względem bakteriologicznym jedynie jakość wód dopływów Radomki mieści się w 3 klasie czystości. Pozostałe to wody pozaklasowe. LASY I ROŚLINNOŚĆ Według regionalizacji przyrodniczo leśnej lasy w obszarze gminy położone są w obrębie IV krainy przyrodniczo leśnej Krainy Mazowiecko Podlaskiej, w 4 Dzielnicy Wysoczyzny Rawskiej. Ogólna powierzchnia użytków leśnych oraz gruntów zadrzewionych i zakrzaczonych w obszarze gminy wynosi 5480 ha. Stanowi to 29,4% ogólnej powierzchni gminy. Strukturę własności terenów leśnych przedstawia tabela poniżej Tabela 3 Struktura własnościowa lasów OBSZAR W HEKTARACH UDZIAŁ PROCENTOWY Lasy ogółem % W TYM SEKTOR PUBLICZNY % Z tego lasy nadleśnictw Dobieszyn i Kozienice 2841 Pozostałe (ANR, gmina) 151 SEKTOR PRYWATNY % Z tego lasy osób fizycznych 2123 Kompleks leśny na wschód od Brzózy wchodzi w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Puszczy Kozienickiej. Celem jego tworzenia (proces rozpoczęty w grudniu 1994 roku) jest promocja proekologicznych technologii w gospodarce leśnej i realizacja wszechstronnych celów ochrony prowadzących do trwałego zachowania walorów lasu i różnorodności biologicznej. Mniejsze kompleksy leśne na wschód od Radomki związane są przyrodniczo z lasami Puszczy Kozienickiej. 7

8 Charakterystyczne zbiorowiska leśne (jedliny) i wielość gatunków posłużyły do wyodrębnienia oddzielnej jednostki geobotanicznej Regionu Radomsko Kozienickiego. Puszcza Kozienicka stanowi szczególnie atrakcyjny przyrodniczo obszar leśny. Składa się na to wysoki udział żyznych siedlisk borowych i lasowych oraz urozmaicone wiekowo i gatunkowo drzewostany. Gatunkiem panującym jest sosna, współpanującym dąb i jodła. Jako gatunki domieszkowe występują: buk, brzoza, świerk, lipa, grab, rzadziej osika i klon. Dolne, bogate piętro tworzą dąb, jodła, świerk, buk i pojedynczo grab. Podszyt jest dobrze rozwinięty, złożony z jarzębiny, jałowca, leszczyny, berberysu, kruszyny, tarniny, trzmieliny. W obszarze Puszczy stwierdzono występowanie 35 gatunków drzew, 33 gatunków krzewów i 25 gatunków krzewinek. W terenach Puszczy Kozienickiej przebiegają zasięgi wielu ważnych tzw. lasotwórczych gatunków drzew i są to: północno wschodnia granica jodły, jaworu, buka, cisa oraz północna granica południowego zasięgu świerka. Jawory rosną w obszarze całej puszczy, choć niezbyt licznie. W północnej części gminy dominują tzw. Lasy Dobieszyńskie, będące pozostałością Puszczy Stromieckiej, rozciągające się w wododziale Radomki i Pilicy. Lasy tworzą partie starodrzewia z drzewostanami sosnowymi i sosnowo dębowymi, porastające równiny i tereny zabagnione. W rejonie Studzienek przechodzą w bory sosnowe, porastające piaszczyste wydmy dochodzące do Radomki. Gatunki domieszkowe to brzoza, świerk, lipa, osika i klon. Gatunkiem ginącym jest jawor występuje na zaledwie kilku stanowiskach. Runo leśne urozmaicone w miejscach bezodpływowych występuje bór bagienny z roślinami zielnymi: bagnem, borówką bagienną, modrzewnicą, borówką brusznicą i niekiedy żurawiną. Na suchych wydmach rosną porosty, zwłaszcza chrobotki, mchy, borówka brusznica i spokrewniona z nią, znajdująca się pod ochroną mącznica lekarska. Liczne stanowiska ma konwalia majowa. FAUNA W wykonanej dla obszaru gminy Głowaczów waloryzacji przyrodniczej stwierdzono istnienie 149 gatunków ptaków, z czego 129 to gatunki lęgowe, 4 zaś wpisane zostały do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunki narażone na wyginięcie. Są to ptaki: bąk, kropiatka, zielonka i kraska. Ponadto żyje 12 gatunków chronionych płazów i 3 gatunki chronionych gadów. Z 13 stwierdzonych gatunków motyli 2 objęte są prawną ochroną (paź królowej i mieniak tęczowiec). Na terenie gminy stanowiska lęgowe mają: PTAKI bocian czarny, bocian biały, perkozek, bączek, nurogęś, błotniak stawowy, pustułka, przepiórka, sieweczka rzeczna, kszyk, brodziec piskliwy, pójdźka, lelek, wodnik, kropiatka, derkacz, zimorodek, dudek, dzięcioł zielony, brzegówka, świergotek polny, pliszka żółta, pleszka, strumieniówka, brzęczka, remiz, srokosz, ortolan. SSAKI nocek rudy, nocek duży, gacek brunatny, piżmak. PŁAZY kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha paskówka, ropucha zielona, rzekotka drzewna. OWADY paź królowej, mieniak tęczowiec. 8

9 OCHRONA ŚRODOWISKA Komponenty środowiska podlegające ochronie prawnej to: Kozienicki Park Krajobrazowy i jego otulina, teren zalewowy Radomki (starorzecze) o pow. 1,39 ha, bagno o pow. 0,6 ha, 13 dębów szypułkowych o obwodzie cm i wysokości metrów w obrębie Studzianki, 150 letnia aleja 346 drzew (327 lip drobnolistnych o obwodzie cm; 14 kasztanowców o obwodzie cm; 4 jesiony wyniosłe o obwodzie cm; wiąz szypułkowy o obwodzie 160 cm) przy drodze z Brzózy do Sewerynowa 80 letni jałowiec pospolity w Maciejowicach 18 drzew w Grądach 16 dębów szypułkowych o obwodzie cm, jesion wyniosły 275 cm, klon 270 cm 2 klony jawory o obwodzie 280 cm i 315 cm Ursynów. Postulowane do ochrony są: Dolina rzeki Radomki; Grądy podworskie stawy ok. 60 ha, z roślinnością szuwarową i stanowiskami lęgowymi; Marianów staw porośnięty roślinnością szuwarową z fragmentem martwego zagajnika brzozowego; Miejska Dąbrowa staw śródpolny; Stawki śródleśne obniżenie, niegdyś staw; Zapole dwa śródleśne stawy; Źródło Stawki dwa wąwozy z licznymi źródłami; oraz 28 drzew (w tym 24 w parku zabytkowym w Brzózie) jako pomniki przyrody. OCHRONA ZABYTKÓW Historycznie teren obecnej gminy Głowaczów związany był zawsze z lasami i Radomką z jej dopływami. Najstarsze ślady sięgają paleolitu. Wzdłuż Radomki przebiegała granica miedzy Małopolską a Mazowszem (w okresie formowania się państwa plemiennego). Leszek Biały wcielił tereny do Mazowsza. Najstarsza znana osada to Leżenice, jednak w XV wieku znane były również Głowaczów, Brzóza i Chodków. Obiekty wpisane do centralnego Rejestru Konserwatora Zabytków: Brzóza spichlerz murowany podworski z połowy XIX w.; Brzóza park krajobrazowy z XVIII w.; Brzóza kościół parafialny oraz dzwonnica; Wólka Brzózka park Grądy krajobrazowy z aleją grabową i starymi dębami; Zabytkowe cmentarze: 9

10 1. katolickie w Brzózie i Głowaczowie; 2. żydowski w Głowaczowie. Rysunek 1 Obszary chronione Mazowsza Miejsca pamięci narodowej: Studzianki Pancerne pomnik bitwy w 1944 r. i zbiorowa mogiła; Lipa miejsce bitwy powstańców 1863 r.; 10

11 Głowaczów mogiły z września 1939 i 1944; Głowaczów obelisk ku czci zamordowanych mieszkańców wsi; Cecylówka Głowaczowska pomnik ku czci zamordowanych mieszkańców wsi; Chodków pomnik walk oddziału Hubala. Na terenie gminy znajdują się liczne stanowiska archeologiczne ze śladami osadnictwa z różnych okresów od paleolitu do XIX wieku. Nakłady gminy na inwestycje ekologiczne stanowią istotny element jej budżetu. WODOCIĄGI I KANALIZACJA, ZASOBY WODNE Gmina Głowaczów skanalizowana jest w ok. 20%. Do rozdzielczej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy podłączonych jest 1580 mieszkańców. Szacuje się, że na terenie gminy Głowaczów powstaje około 1000m 3 ścieków bytowych na dobę. Na terenie gminy skanalizowane są Głowaczów, Leżenice i część Brzózy. Zgodnie z przyjętą koncepcją uporządkowania gospodarki ściekowej planuje się dalszy rozwój kanalizacji. W najbliższym czasie skanalizowane zostaną miejscowości: pozostała część Brzózy, Sewerynów, Emilów, Moniochy i Lipa. Na terenie gminy znajduje się jedna oczyszczalnia gminna: biologiczno - chemiczna o przepustowości 200 m 3 w Głowaczowie, Oczyszczalnia została oddana do użytku w 1996 r. W wyniku realizacji koncepcji wszystkie większe miejscowości gminy zostaną skanalizowane. Zachodzi zatem potrzeba wybudowania przynajmniej dwóch nowych oczyszczalni. Koniecznie należy dodać, że ścieki oczyszczone z oczyszczalni w Głowaczowie są odprowadzane do rzeki Radomki i nie stwierdzono, by negatywnie oddziaływało to na jakość wód rzeki, będącej jednocześnie głównym akwenem rekreacyjno turystycznym na terenie gminy Głowaczów. Gmina Głowaczów położona jest w obrębie głównych zbiorników wód podziemnych nr 215a i 215 Subniecka Warszawska, nr 405 Niecka Radomska na południe od rzeki Radomki oraz w niewielkim fragmencie w obszarze głównego zbiornika wód podziemnych nr 222 Dolina Środkowej Wisły. Wody GZWP charakteryzują się wysoką jakością wód, odpowiadającą klasie 1b (w skali od 1a do 3) czyli wody wysokiej jakości wymagające prostego uzdatniania. Czwartorzędowy poziom wodonośny ma znaczenie lokalne dla zaopatrzenia w wodę przez indywidualnych użytkowników. Ujmowany jest przez studnie gospodarcze kopane oraz płytkie studnie wiercone w przewadze głębokości 3 7 m. Woda dostarczana jest do większości gospodarstw domowych z wiejskich wodociągów grupowych lub indywidualnych ujęć zlokalizowanych na poszczególnych działkach. Łączna wydajność ujęć dla wodociągów zbiorowych wynosi 116 m 3 /h Na terenie gminy Głowaczów znajdują się następujące ujęcia i wodociągi zbiorowe: Ujęcie w Głowaczowie 22 m 3 h, zaopatrujące Głowaczów, Podmieście, Lipę i Leżenice Ujęcia w Sewerynowie 9 m 3 /h Brzóza, Sewerynów i Wólka Brzózka 11

12 Ujęcie w Marianowie 13 m 3 h Marianów, Przejazd, Ursynów, Stanisławów, Maciejowice i Cecylówka Brzózka Ujęcie w Miejskiej Dąbrowie 26 m 3 h Miejska Dąbrowa Ujęcie w Studniach 15 m 3 h Studnie, Kosny Ujęcie w Emilowie 9 m 3 /h Emilów, Moniochy Ujęcie w Grabnowoli 10 m 3 /h - Grabnowola Ujęcie w Studziankach Pancernych 12m 3 /h Studzianki Pancerne Wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w wodę w gminie Głowaczów połączone zostaną w przyszłości w układ pierścieniowy, dając tym samym możliwość bezawaryjnych dostaw wody do odbiorców. STRUKTURA WŁADANIA GRUNTÓW W strukturze władania dominuje sektor prywatny głównie jako użytki rolne osób fizycznych ( ha czyli 77 % ogółu użytków rolnych) co wiąże się z rolniczym charakterem gminy oraz lasy prywatne (2398 ha). We władaniu sektora publicznego znajdują się przede wszystkim grunty leśne (2992 ha co stanowi 56 % ogółu gruntów leśnych) oraz grunty Gminy i Skarbu Państwa. Kompleksy rolniczej przydatności gleb stanowiły podstawę określenia regionów glebowo rolniczych, wyróżniających się lokalną specyfiką warunków przyrodniczych i glebowych, podobnym agroklimatem oraz zbliżoną rzeźbą terenu. Gmina Głowaczów znajduje się w obszarze Regionu A -1 Nadpilicko Kozienickiego. Występują tu głównie gleby pseudobielicowe i brunatnobielicowe, zjawiskiem większości wytworzone zjawiskiem piasków słabogliniastych i luźnych, rzadziej z piasków gliniastych lub glin. Warunki klimatyczne są korzystne do produkcji rolniczej. Warunki wodne określane są jako średnio korzystne do produkcji rolniczej z 45% udziałem użytków rolnych o okresowym lub stałym niedoborze wody. Optymalne stosunki wodne występują na powierzchni 25% użytków rolnych. Tereny z przewagą gleb o okresowym i częstym nadmiarze wód stanowią 30%. GOSPODARKA ODPADAMI W gminie nie wprowadzono segregacji odpadów, co wydaje się obecnie jednym z najistotniejszych celów działania gminy. Znaczna powierzchnia gminy powoduje, że na jej terenie powstają dzikie wypiska śmieci. Przydrożne lasy są nieustająco zaśmiecane, przy czym problem ten nasila się w sezonie letnim. Warto zatem rozważyć propozycję samoopodatkowania się mieszkańców w celu sfinansowania prac porządkowych i wywozu śmieci, zakładając, że opodatkowaniu podlegaliby nie tylko stali mieszkańcy ale również sezonowi. 12

13 Wszelkie działania zmierzające do przekształcenia gminy z rolniczej na turystyczno rolniczą mogą spalić na panewce, jeżeli nie zostanie rozwiązany problem śmieci. Tym bardziej, że niedługo gmina stanie przed jeszcze jednym, poważnym problemem potrzebą utylizacji ogromnych ilości eternitu, który na terenie gminy jest wiodącym materiałem pokrywającym dachy. Niski poziom świadomości ekologicznej powoduje, że śmieci są palone w piecach, co powoduje emisję zanieczyszczeń do powietrza. Rysunek 2 Stopień zainwestowania w infrastrukturę techniczną 13

14 Tabela 4 Rolnicza przydatność gleby ROLNICZA PRZYDATNOŚĆ GLEBY UDZIAŁ PROCENTOWY GMINA SUBREGION WYSTĘPOWANIE GRUNTY ORNE PSZENNY BARDZO DOBRY 0 0, PSZENNY DOBRY 1,6 7 okolice Brzózy PSZENNY WADLIWY 0 0, ŻYTNI BARDZO DOBRY 4,7 15,2 okolice Głowaczowa, Lipy, Leżenic, ŻYTNI DOBRY 16,5 17,8 Lipskiej Woli, Monioch, Miejskiej Dąbrowy, Bobrownik, ŻYTNI SŁABY 19,6 20,1 północno zachodnia i południowa część gminy oraz mozaikowo w pozostałych obszarach ŻYTNI BARDZO SŁABY 29,2 16,3 południowa i centralna część gminy ZBOŻOWO PASTEWNY MOCNY 16,1 12,5 niewielkie obszary w środkowej i południowo wschodniej części gminy ZBOŻOWO PASTEWNY SŁABY 12,3 9,7 wzdłuż doliny Radomki UŻYTKI ZIELONE KOMPLEKS BARDZO DOBRY 0 0, KOMPLEKS ŚREDNI 19 56,5 KOMPLEKS SŁABY I BARDZO SŁABY 81 43,1 w dolinach Radomki i jej dopływów Ogólnie można stwierdzić, że jakość przeważającej części gleb na terenie gminy jest słaba lub bardzo słaba. Oznacza to, że niezbędnym dla poprawy jakości warunków życia mieszkańców jest znalezienie takich rozwiązań rozwojowych, które zmienią wiodący sposób pozyskiwania dochodu przez mieszkańców gminy. Lokalizacja gminy, jej walory przyrodnicze i klimatyczne pozwalają założyć, że rozwiązaniem takim jest turystyka i produkcja żywności ekologicznej. Zgodne jest to z nakreślonymi w Strategii Województwa Mazowieckiego założeniami szans rozwoju terenów pozametropolitalnych Mazowsza. 14

15 Rysunek 3 Specjalizacja produkcji rolnej 15

16 Rysunek 4 Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej 16

17 OCENA ZAGADNIEŃ SPOŁECZNYCH Województwo mazowieckie jest największym pod względem powierzchni - 35,6 tys. km 2 (11,4%) i najludniejszym - 5,1 mln mieszkańców (13,1%) województwem w Polsce. Przestrzenny i ludnościowy potencjał województwa ma odbicie w jego wewnętrznej, administracyjnosamorządowej organizacji. Na terenie województwa znajduje się 38 powiatów ziemskich oraz 4 miasta na prawach powiatu (Radom, Płock, Siedlce i Ostrołęka). Samorząd stopnia podstawowego tworzy tu 325 gmin, w tym 46 gmin miejskich, 47 gmin miejsko-wiejskich oraz 232 gminy wiejskie. Na terenie woj. mazowieckiego znajdują się 83 miasta oraz 7294 sołectwa, a w nich aż 9138 miejscowości wiejskich (16% wielkości ogólnopolskiej). W miastach woj. mazowieckiego mieszka 3,25 mln osób, co stanowi ponad 64,1% ogółu ludności województwa mazowieckiego (7 miejsce w kraju przy średniej krajowej 61,8%) oraz 13,6% ludności miejskiej kraju. Obszary wiejskie Mazowsza zamieszkuje 1,82 mln osób, co stanowi 35,9% ogółu ludności województwa, a więc mniej niż średnio w kraju (38,4%). Gdyby jednak ze statystyki tej wyłączyć wielką aglomeracje warszawską, okaże się, że województwo mazowieckie jest regionem zdecydowanie wiejskim. W kilkunastu powiatach udział ludności wiejskiej przekraczał 70%. W ciągu najbliższych 20 lat procesy urbanizacyjne nie będą na tyle silne, by te proporcje radykalnie zmienić. Prognoza demograficzna GUS wskazuje, że przyrost ludności w woj. mazowieckim będzie dokonywał się ogólnie biorąc jedynie w miastach i będzie zauważalny dopiero po 2005 r. Obszary wiejskie województwa, ujmowane łącznie, będą wykazywały stały ubytek liczby mieszkańców zauważalny zwłaszcza po 2005 roku. Zmiany liczebności podstawowych grup wiekowych ludności w miastach i na obszarach wiejskich woj. mazowieckiego w latach przedstawia poniższa tabela w tys. w % = 100,0 Miasta Ludność ogółem` 3251,0 100,0 100,0 100,5 102,1 104,0 105,4 W tym roczniki: 7-12 (szkoła podstawowa) 238,4 100,0 91,8 76,6 71,9 81,7 100, (gimnazjum) 155,8 100,0 88,1 69,6 57,4 55,9 63, (szkoła średnia) 158,3 100,0 101,3 77,5 66,0 55,5 58, (szkoła wyższa) 309,7 100,0 103,0 102,3 82,5 69,7 61, /64 (wiek produkcyjny) 2022,9 100,0 101,6 105,8 105,8 102,0 97,9 17

18 60+/65+ (wiek poprodukcyjny) 515,7 100,0 103,0 107,7 118,2 137,8 155,7 Wieś Ludność ogółem 1815,6 100,0 99,9 99,1 97,9 96,7 95,1 W tym roczniki: 7-12 (szkoła podstawowa) 175,5 100,0 98,0 83,0 69,5 67,6 69, (gimnazjum) 94,0 100,0 95,7 91,0 73,5 62,9 61, (szkoła średnia) 88,8 100,0 104,5 95,3 89,2 69,4 63, (szkoła wyższa) 168,3 100,0 101,0 105,6 97,7 86,3 68, /64 (wiek produkcyjny) 60+/65+ (wiek poprodukcyjny) 1001,8 100,0 102,0 107,5 110,6 108,7 102,8 309,1 100,0 99,5 95,3 93,1 98,4 108,8 Tabela 5 Prognoza demograficzna Mazowsza W województwie występuje jeden z najwyższych w Polsce (po woj. łódzkim) odsetek ludności w wieku 65 i więcej lat 13,8% (średnia krajowa 12,1%) oraz jeden z najniższych (również po woj. łódzkim) udział mieszkańców poniżej 25 lat - 34,6% (średnia krajowa 36,5%). Ważniejsze niż zapowiadana stagnacja ludnościowa woj. mazowieckiego są przewidywane zmiany struktury wiekowej mieszkańców tego regionu. Liczebność roczników w wieku szkolnym - tak w miastach jak i na wsi - ulegnie bardzo szybkiemu i wyraźnemu zmniejszeniu osiągając w okresie ok. 2/3-3/4 stanu z 1998 r. Do 2010 r. odczuwalnie zwiększała się będzie liczebność grupy w wieku produkcyjnym osiągając w miastach 105%, a na wsi - 110% stanu z roku Z kolei liczebność grupy w wieku poprodukcyjnym zwiększy się ok r. w miastach o ok. 40%, a na wsi zmaleje w mniejszym stopniu niżby to mogło wynikać z ogólnego spadku liczby ludności wiejskiej. Te przewidywane zmiany demograficzne (por. tabela) mają zasadnicze znaczenie dla formułowania kierunków rozwoju województwa. Prognoza ludności miast i obszarów wiejskich subregionu radomskiego do roku 2020 określona została w "Studium zagospodarowania przestrzennego województwa radomskiego" (1996 rok) w oparciu o prognozy Głównego Urzędu Statystycznego. Uwarunkowania demograficzne, społeczne, gospodarcze stanowiły przesłankę do założeń dwu wariantów prognozy ludności subregionu, a mianowicie: "wariant centralny" opracowany przez GUS, przewidujący w zasadzie stabilizację liczby ludności na poziomie stanu istniejącego i odpływ ludności na zewnątrz subregionu, obejmujący nieomal cały przyrost naturalny w okresie do 2020 r. tj. ok. 100 tys. osób. Wariant ten przyjmuje umiarkowany rozwój miast ze stalą tendencją wzrostową 18

19 oraz głęboką przebudowę struktury agrarnej ze znaczącym odpływem ludności wiejskiej i określa liczbę ludności w wielkościach: prognoza biologiczna osób prognoza pomigracyjna osób Wariant wojewódzki - subregionalny" przyjmuje w prognozie zarysowane i kształtujące się w latach dziewięćdziesiątych trendy migracyjne, stabilizację liczby ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich (wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich) oraz analogicznie jak w wariancie "centralnym" umiarkowane tempo rozwoju ludności w miastach i określa liczbę ludności w wielkościach: prognoza biologiczna osób prognoza pomigracyjna osób Gmina Głowaczów prognoza ludności w wariancie subregionalnym": W założeniach prognozy dla poszczególnych gmin subregionu, w tym dla gminy Głowaczów, brano pod uwagę dotychczasowe trendy procesów demograficznych, własny rozwój biologiczny, położenie i dostępność komunikacyjną, wyposażenie w infrastrukturę społeczną i techniczną, stan i strukturę gospodarki rolnej. Prognoza ludności gminy Głowaczów określona została w wielkościach: prognoza biologiczna 9500 osób prognoza pomigracyjna osób SYSTEM EDUKACJI Na terenie gminy Głowaczów znajdują się następujące placówki wychowawcze i oświatowe: 2 przedszkola: przy szkołach w Głowaczowie i Brzózie 7 szkół podstawowych: 5 prowadzonych przez gminę Głowaczów (w Głowaczowie, Brzózie, Cecylówce Brzózkiej, Bobrownikach, Miejskiej Dąbrowie) i 2 prowadzone przez Stowarzyszenia (Ursynów i Studzianki Pancerne). Łącznie w szkołach prowadzonych jest 57 oddziałów i uczy się w nich 819 uczniów. 3 gimnazja 2 prowadzone przez gminę: w Głowaczowie, Brzózie i Ursynowie (prowadzone przez Stowarzyszenie), łącznie 20 oddziałów i 435 uczniów. W szkołach w Głowaczowie, Brzózie, Ursynowie i Cecylówce znajdują się świetlice z zapleczem kuchennym (możliwość dożywianie). W oświacie na terenie gminy zatrudnionych jest ok. 150 nauczycieli i ok. 30 pracowników administracyjnych i technicznych, w tym 9 sezonowo. Szkoły na terenie gminy są sukcesywnie wyposażane w sale komputerowe. Pracownie funkcjonują we wszystkich szkołach, z łączną liczbą 81 komputerów. W szkołach naucza się dwóch języków obcych. 19

20 Szkoły organizują zajęcia pozalekcyjne i nadobowiązkowe. Organizowane są zajęcia sportowe, informatyczne, plastyczne, muzyczne, teatralne, ekologiczne i komunikacyjne. BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE W Kozienicach znajduje się Powiatowa Komenda Straży Pożarnej. Jej działania wspiera Ochotnicza Straż Pożarna, której jednostki znajdują się w: Cecylówce Brzózkiej, Ursynowie, Brzózie, Głowaczowie, Mariampolu, Lipie, Bobrownikach, Miejskiej Dąbrowie. Oprócz akcji ratowniczo pożarniczych jednostki OSP brały udział w wypompowywaniu wody z piwnic, podlewaniu w czasie suszy boisk i nowo posadzonych drzew, usuwaniu powalonych drzew, zabezpieczaniu imprez rekreacyjno-sportowych a także kulturalnych. Jednostki OSP organizują spotkania z dziećmi i młodzieżą. Stan wyposażenia jednostek jest zadawalający. Ilość wozów pożarniczych 6 oraz 1 samochód ratownictwa drogowego. POLICJA Na trenie gminy, w Głowaczowie, znajduje się 1 posterunek policji, zatrudniający 6 funkcjonariuszy. W miarę rozwoju ruchu turystycznego może się okazać, że to zbyt mało. POMOC SPOŁECZNA Na terenie gminy funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej z siedzibą w Głowaczowie. Liczba osób objętych pomocą społeczną wynosi 947. W większości przyczyną wnioskowania o udzielenie świadczenia z pomocy społecznej jest ubóstwo spowodowane bezrobociem. Gmina Głowaczów posiada Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W ramach Programu działają: rodzinny punkt konsultacyjny dla osób z rodzin, w których występują problemy związane z nadużywaniem alkoholu i przemocą, przy Urzędzie Gminy Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przy Urzędzie Gminy, OCHRONA ZDROWIA Na terenie gminy Głowaczów znajdują się 3 ośrodki zdrowia w Głowaczowie, Studziankach i Brzózie, 2 apteki i 2 gabinety stomatologiczne. Nie zaspokaja to jednak zapotrzebowania. STRUKTURA DEMOGRAFICZNA LUDNOŚCI Według GUS liczba ludności gminy Głowaczów wynosi 7534, w tym kobiety 3718, na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet. Od 1975 roku populacja gminy wykazuje nierównomierny rozwój, a liczba mieszkańców oraz wskaźniki przyrostu naturalnego i salda migracji wykazują duże wahania. Dynamika wzrostu w poszczególnych w/w okresach pięcioletnich wynosi: 95,9%, 104,5%, 98,3%, 102,9% i 101,4% w okresie Przyrost naturalny wykazuje tendencję spadkową., choć w poszczególnych latach zaznaczają się duże wahania tej wartości. 20