, , KANDYDOWANIE W WYBORACH PREZYDENCKICH WYSOKICH URZĘDNIKÓW PAŃSTWOWYCH WARSZAWA, GRUDZIEŃ 95

Transkrypt

1 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET: sekretariat@cbos.pl BS/211/186/95 KANDYDOWANIE W WYBORACH PREZYDENCKICH WYSOKICH URZĘDNIKÓW PAŃSTWOWYCH KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 95 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 W ostatnich tygodniach życie publiczne w naszym kraju w dużej mierze podporządkowane było wyborom prezydenckim. Kontrowersyjnym problemem związanym z kampanią wyborczą było między innymi kandydowanie w wyborach prezesa Narodowego Banku Polskiego Hanny Gronkiewicz-Waltz, rzecznika praw obywatelskich Tadeusza Zielińskiego i prezesa Sądu Najwyższego Adama Strzembosza. Pojawiały się opinie, iż może to wpłynąć na działalność kierowanych przez nich instytucji i w związku z tym osoby te, podejmując decyzje o kandydowaniu, powinny ustąpić ze swoich stanowisk. Po I turze wyborów pojawiły się natomiast spekulacje dotyczące dalszego sprawowania funkcji przez Hannę Gronkiewicz-Waltz i Tadeusza Zielińskiego. Problemy te były na początku listopada 1 po raz drugi tematem sondażu CBOS. Po I turze głosowania, podobnie jak na początku września 2, największe grupy badanych były zdania, że kandydowanie w wyborach Hanny Gronkiewicz-Waltz, Tadeusza Zielińskiego oraz Adama Strzembosza nie miało wpływu na działalność kierowanych przez nich instytucji. Ponad jedna czwarta ankietowanych nie wypowiedziała się w tej kwestii (tab. 1, 2 i 3). Warto też zauważyć, że dość wczesne wycofanie się Adama Strzembosza z kandydowania w wyborach spowodowało zapewne, że w jego przypadku najwięcej osób nie potrafiło zająć stanowiska. Tabela 1 Czy, Pana(i) zdaniem, udział w kampanii wyborczej prezesa Narodowego Banku Polskiego Hanny Gronkiewicz-Waltz wpłynął (wpłynie) czy też nie wpłynął (wpłynie) na działalność kierowanej przez nią instytucji? Wskazania respondentów według terminów badań Tak, wpłynął (wpłynie) pozytywnie 15 9 Tak, wpłynął (wpłynie) negatywnie Nie, nie miał wpływu Trudno powiedzieć Badanie "Aktualne problemy i wydarzenia" (66), 9-12 listopada '95, reprezentatywna próba losowa dorosłych mieszkańców Polski (N=1254). 2 Por. komunikat CBOS "Apolityczność najwyższych urzędów państwowych w wyborach prezydenckich", wrzesień '95.

3 - 2 - Tabela 2 Czy, Pana(i) zdaniem, udział w kampanii wyborczej rzecznika praw obywatelskich Tadeusza Zielińskiego wpłynął (wpłynie) czy też nie wpłynął (wpłynie) na działalność kierowanej przez niego instytucji? Wskazania respondentów według terminów badań Tak, wpłynął (wpłynie) pozytywnie Tak, wpłynął (wpłynie) negatywnie Nie, nie miał wpływu Trudno powiedzieć Tabela 3 Czy, Pana(i) zdaniem, udział w kampanii wyborczej prezesa Sądu Najwyższego Adama Strzembosza wpłynął (wpłynie) czy też nie wpłynął (wpłynie) na działalność kierowanej przez niego instytucji? Wskazania respondentów według terminów badań Tak, wpłynął (wpłynie) pozytywnie 11 7 Tak, wpłynął (wpłynie) negatywnie Nie, nie miał wpływu Trudno powiedzieć Podobnie jak we wrześniu, opinie o negatywnym wpływie udziału w kampanii wyborczej Hanny Gronkiewicz-Waltz, Tadeusza Zielińskiego i Adama Strzembosza na działalność kierowanych przez nich, ważnych i z założenia apolitycznych, instytucji najczęściej formułują badani legitymujący się wyższym wykształceniem 3 (odpowiednio 41%, 33% i 24%). Z taką oceną częściej niż inni zgadzają się także przedstawiciele kadry kierowniczej i inteligencji (odpowiednio 44%, 32% i 22%). Udział w kampanii wyborczej oprócz wpływu na działalność kierowanej przez kandydata instytucji mógł także zmienić społeczny odbiór jego osoby. Zdaniem ankietowanych, kandydowanie w wyborach miało największy wpływ na zmniejszenie się społecznego autorytetu Hanny Gronkiewicz-Waltz, najmniejszy zaś - na autorytet Adama Strzembosza. 3 Por. tabele aneksowe.

4 - 3 - CBOS RYS. 1. JAK PAN(I) SĄDZI, CZY W ZWIĄZKU Z UDZIAŁEM W KAMPANII WYBORCZEJ WZRÓSŁ CZY ZMALAŁ SPOŁECZNY AUTORYTET, SZACUNEK DO OSOBY: prezesa Narodowego Banku Polskiego HANNY GRONKIEWICZ-WALTZ (%) rzecznika praw obywatelskich TADEUSZA ZIELIŃSKIEGO prezesa Sądu Najwyższego ADAMA STRZEMBOSZA Raczej wzrósł Nie miało to wpływu Raczej zmalał Trudno powiedzieć Także w tej kwestii szczególny krytycyzm wykazują osoby najlepiej wykształcone. Spośród badanych z wykształceniem wyższym ponad dwie trzecie uważa, iż w związku z udziałem w kampanii wyborczej zmalał społeczny szacunek dla Hanny Gronkiewicz-Waltz. W przypadku rzecznika praw obywatelskich i prezesa Sądu Najwyższego opinie takie podziela znacznie mniejsza część tej kategorii ankietowanych (odpowiednio 31% i 23%), choć nadal są one wśród nich częstsze niż w innych grupach. Jak już wspomniano, kandydowanie w wyborach prezydenckich prezesa NBP, rzecznika praw obywatelskich i prezesa Sądu Najwyższego, zdaniem największej grupy badanych, nie miało wpływu na działalność kierowanych przez nich instytucji, pomimo istniejącego ryzyka utraty przez nie niezależności politycznej. Nie może więc dziwić fakt, iż w społeczeństwie - podobnie jak we wrześniu - najczęstszy jest także pogląd, że nie było konieczne, aby osoby te, biorąc udział w kampanii wyborczej, ustąpiły ze swych stanowisk. Przeciwnych opinii jest najwięcej w przypadku Hanny Gronkiewicz-Waltz (tab. 4, 5 i 6).

5 - 4 - Tabela 4 Czy, Pana(i) zdaniem, prezes Narodowego Banku Wskazania respondentów według terminów badań Polskiego Hanna Gronkiewicz-Waltz startując w wyborach prezydenckich - powinna była ustąpić ze stanowiska nie było to konieczne Trudno powiedzieć Tabela 5 Czy, Pana(i) zdaniem, rzecznik praw obywatelskich Tadeusz Zieliński startując w wyborach prezydenckich Wskazania respondentów według terminów badań - powinien był ustąpić ze stanowiska nie było to konieczne Trudno powiedzieć Tabela 6 Czy, Pana(i) zdaniem, prezes Sądu Najwyższego Adam Strzembosz startując w wyborach prezydenckich Wskazania respondentów według terminów badań - powinien był ustąpić ze stanowiska nie było to konieczne Trudno powiedzieć Podobnie jak w poprzednich kwestiach, najbardziej wyrobione opinie w tej sprawie mają badani z wyższym wykształceniem. W grupie tej ponad połowa sądzi, iż nie było konieczne, aby prezes NBP, rzecznik praw obywatelskich i prezes Sądu Najwyższego, kandydując w wyborach prezydenckich ustąpili ze swych stanowisk (odpowiednio 52%, 61% i 55%), choć w przypadku Hanny Gronkiewicz-Waltz niewiele mniej osób jest przeciwnego zdania (46%). Warto także zauważyć, iż ponad połowa respondentów uważa, że po zakończeniu kampanii wyborczej osoby te powinny dalej pełnić swoje funkcje (odpowiednio 54%, 62% i 57%). Jest to kolejny dowód na to, że społeczeństwo w zasadzie nie dostrzegło nic niewłaściwego w politycznym zaangażowaniu urzędników państwowych, którzy powinni zachowywać neutralność.

6 - 5 - We wszystkich grupach społeczno-demograficznych dominują zwolennicy pozostania na dotychczasowych stanowiskach Tadeusza Zielińskiego i Adama Strzembosza. W przypadku Hanny Gronkiewicz-Waltz jest podobnie; wyjątek stanowią prywatni przedsiębiorcy, wśród których przeważają zwolennicy jej odejścia. Warto zauważyć, że w tej grupie badanych większość jest także zdania, że prezes NBP powinna była ustąpić ze stanowiska w momencie startu w wyborach prezydenckich. RYS. 2. PROSZĘ POWIEDZIEĆ, CZY, PANA(I) ZDANIEM, PO ZAKOŃCZENIU KAMPANII WYBORCZEJ [...] POWINNA/POWINIEN DALEJ PEŁNIĆ SWOJĄ FUNKCJĘ CZY TEŻ NIE? (%) 54 CBOS prezes Narodowego Banku Polskiego HANNA GRONKIEWICZ-WALTZ rzecznik praw obywatelskich TADEUSZ ZIELIŃSKI prezes Sądu Najwyższego ADAM STRZEMBOSZ Powinna/powinien Nie powinna/nie powinien Trudno powiedzieć Sympatie polityczne a stosunek do kandydowania w wyborach wysokich urzędników państwowych Sympatie polityczne ankietowanych, których wyrazem są deklaracje o identyfikowaniu się z określonymi poglądami politycznymi 4, wpływają przede wszystkim na opinie dotyczące 4 Por. tabele aneksowe.

7 - 6 - Hanny Gronkiewicz-Waltz i Tadeusza Zielińskiego. Podobnie jak we wrześniu '95, można dostrzec nieco bardziej negatywny stosunek do kandydowania prezes NBP wśród osób identyfikujących się z lewicą, a w przypadku rzecznika praw obywatelskich - wśród badanych deklarujących prawicowe poglądy polityczne. Brak takich zależności w przypadku Adama Strzembosza można zapewne tłumaczyć jego wczesną rezygnacją z udziału w wyborach prezydenckich. Opinie respondentów o wpływie udziału w kampanii wyborczej Hanny Gronkiewicz- -Waltz, Tadeusza Zielińskiego i Adama Strzembosza na działalność kierowanych przez nich instytucji, a także poglądy na temat ich ewentualnej rezygnacji ze stanowiska w momencie podjęcia decyzji co do kandydowania oraz dalszego pełnienia przez nich swych funkcji nie zależą od opcji politycznych, wyrażanych przez deklaracje głosowania w następnych wyborach parlamentarnych. Warto jednak zauważyć, że wpływ udziału w kampanii wyborczej na zmniejszenie się społecznego autorytetu szefów ważnych i z założenia apolitycznych instytucji najczęściej dostrzegają potencjalni wyborcy Unii Wolności i Unii Pracy (odpowiednio: w przypadku Hanny Gronkiewicz-Waltz - 63% i 60%, Tadeusza Zielińskiego - 40% i 36%, Adama Strzembosza po 29%). Poglądy ankietowanych w kwestiach związanych z działalnością polityczną osób pełniących kierownicze funkcje w apolitycznych instytucjach są zróżnicowane w zależności od tego, na kogo oddali oni głos w I turze wyborów prezydenckich. Poparcie 5 listopada Hanny Gronkiewicz-Waltz wiąże się z częstszymi opiniami o pozytywnym wpływie udziału w kampanii jej i Adama Strzembosza na działalność kierowanych przez nich instytucji (odpowiednio 29% i 22%) oraz ich osobisty autorytet (odpowiednio 30% i 25%). W tym drugim przypadku można to zapewne tłumaczyć faktem, iż Adam Strzembosz, rezygnując z udziału w wyborach, poparł kandydaturę pani prezes. Analogicznie, elektorat Tadeusza Zielińskiego często wyraża takie przekonanie w przypadku jego urzędu (35%) oraz osoby (48%). Podobnie, przeciwnikami opinii o konieczności rezygnacji ze stanowiska prezesa NBP i prezesa Sądu Najwyższego, w związku z podjęciem decyzji o kandydowaniu w wyborach, są najczęściej wyborcy Hanny Gronkiewicz-Waltz (odpowiednio 75% i 71%), a w przypadku rzecznika praw obywatelskich jego własny elektorat (86%). Opcje polityczne badanych,

8 - 7 - wyrażające się w głosowaniu w I turze wyborów prezydenckich, nie mają wpływu na ich stosunek do dalszego pełnienia funkcji przez Hannę Gronkiewicz-Waltz, Tadeusza Zielińskiego i Adama Strzembosza. Opinie o różnych kwestiach, wynikających z kandydowania w wyborach prezydenckich wysokich urzędników państwowych, wiążą się 5 także z deklarowanym przez badanych zaufaniem do tych osób 6. Ankietowani deklarujący brak zaufania do Hanny Gronkiewicz-Waltz najczęściej są zdania, że jej kandydowanie miało negatywny wpływ na działalność NBP (42%) i jej osobisty autorytet (70%), zgadzają się też, że w momencie podjęcia decyzji o udziale w wyborach powinna była ustąpić ze stanowiska (56%), natomiast po wyborach nie powinna dalej pełnić swojej funkcji (45%). Podobne zależności występują w przypadku opinii o Tadeuszu Zielińskim (odpowiednio 46%, 57%, 57% i 44%). Podobnie jak we wrześniu br. należy stwierdzić, że większości Polaków nie razi polityczne zaangażowanie osób zajmujących kluczowe stanowiska w instytucjach, które z założenia nie powinny kierować się doraźnymi interesami politycznymi. Temat ten jest szczególnie abstrakcyjny dla respondentów słabiej wykształconych. Wydaje się także, że wskazania na zmniejszenie się społecznego autorytetu tych osób, w związku z ich udziałem w wyborach prezydenckich (dotyczy to zwłaszcza Hanny Gronkiewicz-Waltz), mają większy związek z brakiem sukcesu w wyborach, niż dostrzeżeniem w ich postępowaniu złamania pewnych zasad. 5 V Cramera od 0.14 do Por. komunikat CBOS "Zaufanie do polityków w listopadzie '95", listopad '95.