Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw na terenach słabo zurbanizowanych województwa łódzkiego *

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw na terenach słabo zurbanizowanych województwa łódzkiego *"

Transkrypt

1 Renata Lisowska Uniwersytet Łódzki Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw na terenach słabo zurbanizowanych województwa łódzkiego * Wprowadzenie Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią ważne ogniwo gospodarki, charakteryzują się dużą elastycznością i kreatywnością, szybko reagują na sygnały rynkowe i względnie łatwo dostosowują swoją produkcję lub rodzaj świadczonych usług do zmieniającej się sytuacji rynkowej. W świetle dotychczasowych doświadczeń transformacji systemowej w Polsce sektor MŚP okazał się najbardziej dynamicznym segmentem gospodarki. Szczególna jego rola w Polsce w latach 90. minionego stulecia polegała na tworzeniu nowych miejsc pracy, które w znacznym stopniu rekompensowały spadek zatrudnienia w przedsiębiorstwach dużych. MŚP mogą się również przyczynić do: poprawy konkurencyjności gospodarki, zwiększenia zdolności eksportowych, podnoszenia efektywności, rozwoju infrastruktury ekonomicznej (powiązań kooperacyjnych w skali krajowej i międzynarodowej) oraz rozwoju regionalnego. Obserwowane obecnie spowolnienie dynamiki rozwoju sektora MŚP, stwarzające zagrożenia dla sytuacji ekonomicznej wielu regionów w Polsce, wywo- * Artykuł został przygotowany na podstawie badań nt. Perspektywy rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności na terenach słabo zurbanizowanych, realizowanych w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.

2 220 Renata Lisowska łuje naturalną dyskusję na temat uwarunkowań rozwojowych przedsiębiorstw tego sektora. Dyskusja ta prowadzi do zgodnych wniosków co do natury podstawowych barier, do których przede wszystkim zalicza się: nadmierny fiskalizm, niekorzystne dla firm uregulowania rynku pracy, niespójne prawo gospodarcze, niedostateczną dostępność do kredytów. Większość podnoszonych barier ma charakter makroekonomiczny i może być przezwyciężana jedynie na szczeblu krajowym. Można by na tej podstawie sądzić, że chociaż MŚP są istotnym czynnikiem rozwoju regionów, to z kolei ich rozwój zależy głównie od uregulowań makroekonomicznych. Nie negując istotności makroekonomicznych uwarunkowań konkurencyjności i dynamiki przedsiębiorstw, w przypadku MŚP trzeba docenić także wpływ środowiska regionalnego. Związek pomiędzy MŚP a rozwojem gospodarki regionu ma bowiem charakter sprzężenia zwrotnego. W literaturze przedmiotu w niewystarczający sposób wydaje się wyeksponowany aspekt ścisłego uzależnienia możliwości rozwojowych MŚP od kształtowania korzystnego otoczenia na poziomie regionu. MŚP pełnią istotną rolę w rozwoju regionalnym, stanowiąc integralną część sił wewnętrznych regionu warunkujących jego rozwój. Firmy z sektora MŚP mają głównie charakter lokalny i regionalny, są ściśle związane z obszarem, na którym działają. Lokalny rynek jest dla nich podstawowym źródłem zaopatrzenia w zasoby pracy, materiały, podzespoły itp., a także podstawowym rynkiem zbytu dla zdecydowanej części firm. Działalność MŚP jest tylko częścią szerokiego wachlarza relacji gospodarczych i pozagospodarczych, w które te firmy są włączone. Działalność gospodarcza pociąga za sobą działalność pozagospodarczą, a co za tym idzie określone relacje ekonomiczno-społeczne, które wpływają na sposób działania tych firm. MŚP tworzą sieci lokalne, które są postrzegane jako sposoby wzmocnienia podstawy gospodarczej danego obszaru 1. MŚP charakteryzują się dużym zróżnicowaniem regionalnym, są bowiem usytuowane przeważnie w pobliżu dużych aglomeracji miejskich. Na rozwój tych przedsiębiorstw korzystnie wpływa bliskość odpowiednich rynków zbytu, dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna oraz dostęp do wyspecjalizowanych usług i środków finansowych. Dlatego też bardzo słabo rozwijają się MŚP w regionach słabo zurbanizowanych (wiejskich). 1 J. Curran, R. Blackburn, Small Firms and Local Economic Networks. The Death of the Local Economy?, Paul Chapman Publishing, London 1994, s. 2.

3 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Pojęcie innowacyjności i jej znaczenie dla małych i średnich przedsiębiorstw Innowacje w niniejszym artykule ujmuje się jako pomyślną ekonomicznie eksploatację nowych pomysłów, których efektem są: a) nowe lub udoskonalone produkty, b) nowe lub zmodernizowane metody wytwórcze, c) zmiany organizacyjne w produkcji. Realizacja innowacji angażuje liczne czynności naukowe, techniczne, organizacyjne, finansowe i handlowe. Innowacje są traktowane jako kontinuum zmian, obejmujące, z jednej strony, proste modyfikacje istniejących produktów, procesów i praktyk (które mogą być nowe dla firmy, ale niekoniecznie dla przemysłu) do fundamentalnie nowych produktów i procesów, z drugiej (które są nowe zarówno dla przemysłu, jak i dla firmy) 2. Pozwala to na przyjęcie założenia, że innowacyjność firm jest także stopniowalna, w miejsce uproszczonego podziału na firmy innowacyjne i nieinnowacyjne, umożliwiające rozważanie jej stopnia lub natężenia dla firm o różnej skali, rodzaju działalności, lokalizacji itp. Innowacyjność jest określana jako zdolność przedsiębiorstw do tworzenia i wdrażania innowacji oraz faktyczna umiejętność wprowadzania nowych i zmodernizowanych wyrobów, nowych lub zmienionych procesów technologicznych lub organizacyjno-technicznych 3. Przedsiębiorstwo, a szczególnie innowacyjne, potrzebuje do swojego rozwoju lokalnego otoczenia, które jest dzisiaj rozpatrywane nie tylko jako miejsce lokalizacji, lecz jako system składający się z sieci przedsiębiorstw, złożonych relacji między nimi, rodzaju siły roboczej, infrastruktury i jakości życia. Istotną rolę mają tu do odegrania władze lokalne, instytucje publiczne i prywatne oraz duże przedsiębiorstwa, lokalne systemy wspierania badań, kształcenia, finansowania przedsięwzięć innowacyjnych. Szczególne znaczenie posiada środowisko innowacyjne dla firm o małej skali działalności. Są one zbyt małe, aby mieć wszystkie niezbędne kompetencje i zasoby normalnie dostępne w dużych przedsiębiorstwach. Nie są w stanie same przetworzyć swoich idei i pomysłów w konkretną produkcję, nie mogą stworzyć interdyscyplinarnej ekipy badawczej, są zbyt małe, aby prowadzić samodzielnie marketing czy zorganizować dystrybucję swoich wyrobów, nie mają dostępu do globalnych zasobów wiedzy, finansów, dystrybucji. Aby przetrwać muszą współpracować z innymi firmami i instytucjami. Współpraca za pośrednictwem sieci ułatwia przezwyciężenie tych ograniczeń, pomaga mniejszym firmom 2 Zob. Oslo Manual. Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data, OECD, Paris 1992, s W. Wiszniewski, Innowacyjność polskich przedsiębiorstw przemysłowych. Procesy dostosowawcze do polityki innowacyjnej Unii Europejskiej, ORGMASZ, Warszawa 1999, s. 25.

4 222 Renata Lisowska w angażowaniu się we wspólne rozwiązywanie problemów. Środowisko podmiotów sieci, istniejące jako struktura o wyraźnie określonym zasięgu lokalnym czy regionalnym, pełni tu rolę inkubatora procesów innowacyjnych 4. MŚP są ważnymi aktorami w procesach innowacyjnych, ale role, które odgrywają poszczególne firmy, są bardzo zróżnicowane. Z punktu widzenia innowacyjności jest to sektor bardzo heterogeniczny. Każda z firm (lub ich wyodrębnionych grup) ma swoje własne specyficzne zachowania innowacyjne od prostych imitacji do innowacji radykalnych, od stosunkowo wyizolowanej działalności innowacyjnej, do bardzo skomplikowanych powiązań z innymi podmiotami. Rzutuje to na rolę, jaką odgrywają poszczególne firmy lub ich grupy w gospodarce i technice, na atrakcyjność MŚP dla ich partnerów w procesie innowacyjnym, na ich ocenę znaczenia dla gospodarki dokonywaną przez politykę gospodarczą. Zapotrzebowanie MŚP na różnego rodzaju usługi zewnętrzne (techniczne, doradcze, finansowe itp.) i kontakty z otoczeniem (inne firmy, jednostki B+R, instytucje wsparcia) będzie się znacząco różnić w zależności od metod produkcji, które są tworzone i eksploatowane, od sektora, w którym firma działa oraz od ogólnej strategii firmy i jej zdolności do korzystania z efektów zewnętrznych. 2. Cel i metodyka badań Celem badań jest poszerzenie wiedzy o warunkach rozwoju innowacyjności przedsiębiorstw w obszarach słabo zurbanizowanych w województwie łódzkim oraz zbadanie powiązań przedsiębiorstwa z otoczeniem i przedstawienie głównych kierunków polityki wsparcia dla sektora MŚP na tych obszarach. Cele szczegółowe badań są następujące: zbadanie warunków podejmowania działalności innowacyjnej; identyfikacja potrzeb przedsiębiorstw w zakresie innowacji (szkolenia, doradztwo, finanse, informacja); sformułowanie wniosków i rekomendacji dla Regionalnej Strategii Innowacji. Badanie obejmowało podmioty gospodarcze: a) zlokalizowane na terenach słabo zurbanizowanych województwa łódzkiego (wybrano 10 powiatów o na j- mniejszym współczynniku urbanizacji, tzn. powiaty: opoczyński, łaski, łęczycki, łowicki, wieruszowski, poddębicki, wieluński, łódzki wschodni, pajęczański, zduńskowolski); b) o zatrudnieniu na dzień 1 stycznia 2004 r. nieprzekraczającym 249 osób; c) niezależne, tzn. stanowiące samodzielny podmiot, nie zaś 4 E. Stawasz, P. Głodek, Raport z badania potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora MŚP w województwie śląskim, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2003 (maszynopis powielony).

5 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw część większej organizacji, i jednocześnie w co najmniej 50% należące do krajowych osób (podmiotów) prywatnych; d) działające w dziedzinach określanych jako działalność produkcyjna, usługi produkcyjne i technologiczne, budownictwo i transport (z badań wyłączone zostają podmioty zaliczane do sektorów: handel i naprawy oraz obsługa nieruchomości). W analizie wykorzystane zostały wyniki badania ankietowego oraz materiały statystyczne. Założono, że badanie ankietowe zostanie przeprowadzone metodą wywiadów bezpośrednich z właścicielami lub współwłaścicielami firm bądź ich głównymi menedżerami przez przeszkolonych ankieterów studentów Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Przyjęto, że badana próba liczyć będzie 100 firm z sektora MŚP wylosowanych: z baz danych rejestru REGON z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Łodzi, z ogólnodostępnych rejestrów firm województwa łódzkiego (Polskie Książki Telefoniczne, Panorama Firm) oraz spośród firm wskazanych przez badane Starostwa Powiatowe i Urzędy Gminne. Dobór firm do badań ankietowych miał charakter losowy. Łącznie, z ogółu przedsiębiorstw z sektora MŚP w województwie łódzkim, do badań wytypowano wstępnie ok. 300 firm. Po przeprowadzeniu badania ankietowego, do bazy danych wpisano 107 firm. Po analizie kompletności uzyskanych danych i ich spójności, do analizy syntetycznej przyjęto wyniki dotyczące 102 firm. 3. Charakterystyka badanych firm W działalności badanych firm dominuje działalność produkcyjna (78,4% firm), a w następnej kolejności tzw. pozostałe usługi: transport (10,8% firm), działalność budowlana (5,9% firm) oraz rolnictwo (4,9% firm). Powyższy ro z- kład działalności jest zgodny z przyjętym układem firm, w którym przeważają sektory najbardziej innowacyjne (szeroko rozumiana działalność produkcyjna). Wśród branż produkcyjnych najliczniej reprezentowane są dziedziny działalności charakterystyczne dla badanych powiatów: przetwórstwo owoców i warzyw (15% firm), produkcja, przetwórstwo i konserwowanie mięsa i wyrobów z mięsa (12,5% firm), produkcja odzieży i dodatków do odzieży (10,2% firm), produkcja ceramiki szlachetnej, materiałów i wyrobów ogniotrwałych (8,4% firm). Z punktu widzenia nowoczesności technicznej (przynależnoś ci do poszczególnych dziedzin działalności) 5, badane firmy działają głównie w dziedzinach 5 W analizie przyjęto podział przemysłu na cztery sektory, biorąc za kryterium wyodrębnienia poziom techniczny danego sektora, zgodnie z klasyfikacją OECD Classification of high-technology produces and industries, dokument DST/EAS/IND/STP (95)1, OECD, Paryż 1995: 1) przemysły

6 224 Renata Lisowska uznawanych za niskie pod względem zaawansowania technicznego (dotyczy to ok. 90% firm), bądź średnio niskich. W badanej próbce przeważają firmy określane jako mikro, o liczbie pracujących od 0 do 9 osób: badaniami objęto 49 tego typu firm, co stanowi 50% całości próbki (zob. tabela 1). Firm małych o liczbie pracujących od 10 do 49 osób jest 32, co stanowi 32,6% badanej próby. Firm średnich o liczbie pracujących od 50 do 249 osób jest 17, co stanowi 17,6% badanej próby. Za najbardziej innowacyjne uważane są MŚP, stanowiące połowę badanej próby. Struktura badanych firm (według liczby pracujących) w 2004 r. Tabela 1 Kategorie firm % firm 0 9 pracowników 150, pracowników 132, pracowników 117,4 Razem 100,0 Uwaga: dane dla 98 firm. W strukturze przestrzennej rynku zbytu badanych firm (zob. rys. 3) przeważa rynek krajowy ok. 46% firm, a następnie lokalny (powiat) 36,3% i regionalny (województwo łódzkie) 13,7% firm. Tylko 3,9% firm działa na rynkach zagranicznych. Do najczęściej wskazywanych rynków zagranicznych należą: Rosja, Czechy, Włochy, Ukraina, Białoruś, Słowacja i Słowenia. wysokiej techniki (np.: produkcja maszyn biurowych i komputerów, sprzętu i aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej, instrumentów medycznych, optycznych, zegarów i zegarków, środków farmaceutycznych, chemikaliów medycznych i środków pochodzenia roślinnego); 2) przemysły średnio-wysokiej techniki (np.: produkcja maszyn i aparatury elektrycznej nigdzie indziej nie sklasyfikowanej, produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, maszyn i urządzeń nigdzie indziej nie sklasyfikowanych, produkcja sprzętu kolejowego i transportowego, chemikaliów) oraz informatyka; 3) przemysły średnio-niskiej techniki (np.: produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych, metali szlachetnych i nieżelaznych, wyrobów jubilerskich i podobnych, instrumentów muzycznych, artykułów sportowych, gier i zabawek, metalowych wyrobów gotowych, z wyjątkiem maszyn i urządzeń, odlewnictwo metali lekkich, odlewnictwo pozostałych metali nieżelaznych) oraz tzw. pozostałe usługi; 4) przemysły niskiej techniki (np.: produkcja masy celulozowej, papieru oraz wyrobów z papieru, działalność wydawnicza, wyrób tkanin, odzieży, toreb bagażowych, toreb ręcznych, produkcja wyrobów rymarskich, uprzęży i obuwia, drewna i wyrobów z drewna i korka, artykułów ze słomy i materiałów do wyplatania, mebli, artykułów spożywczych i napojów) oraz budownictwo. Zob. E. Stawasz, P. Głodek, op. cit.

7 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Innowacyjność firm Badane firmy można uznać za innowacyjne, biorąc za miarę innowacyjności fakt wprowadzenia w latach do praktyki gospodarczej jakiegokolwiek rozwiązania, nowego przynajmniej dla samej firmy nowego produktu, metody produkcji lub organizacji. Większość firm (57,9%) wykazała wprow a- dzenie zmian w produktach/usługach, a 41,2% zmian w technice/metodach produkcji, czyli badane firmy rzadziej wprowadzały w omawianym okresie innowacje procesowe (nowe lub usprawnione metody produkcji). Przewaga inn owacji produktowych nad procesowymi może oznaczać, że badane firmy bardziej cenią sobie nowości rynkowe, takie jak poprawa jakości, wzornictwa, kolorystyki i opakowania, rzadziej zaś oryginalne nowe produkty, dające im przewagę na rynku (lub obronę ich pozycji rynkowych) nad efektami mniej z auważalnymi, wyrażającymi się w oszczędnościach nakładów, zwiększeniu wydajności pracy itp. Z drugiej strony innowacje produktowe są przeważnie mniej oryginalne i kosztochłonne, a za to bardziej naśladowcze, niż innowacje procesowe. O aktywności innowacyjnej firm świadczy także wskaźnik udziału sprzedaży nowych lub zmodernizowanych produktów/usług w ogólnej sprzedaży. Średni udział sprzedaży nowych lub zmodernizowanych produktów/usług wprowadzonych w latach w ogólnej sprzedaży firm w 2003 r. był wysoki i wyniósł 29%, a mediana 18% (typowy wskaźnik) 6. Rozpiętość wskaźnika udziału sprzedaży nowych lub zmodernizowanych produktów/usług wprowadzonych w latach w ogólnej sprzedaży firm w 2003 r. była jednak bardzo wysoka od 1% (2 firmy) do 100% (8 firm), co świadczy o dużym zróżnicowaniu badanej próby. Stosunkowo wysoka aktywność innowacyjna badanych firm nie idzie w parze z wysokim poziomem nowoczesności wprowadzonych rozwiązań mierzonym stopniem nowości technicznej i użytkowej wyrobów, technologii oraz materiałów wytwarzanych/stosowanych w tych firmach. W badaniach poziom ten odniesiono do przypadku samej firmy, skali lokalnej (powiat), regionalnej (w o- jewództwo łódzkie), krajowej oraz zagranicznej. Poziom ten jest stosunkowo niski. W samoocenie firm, wprowadzone nowe produkty/usługi są nowością wyłącznie dla samej firmy (47,6%), na rynku lokalnym (19%), a na rynku ogó l- nokrajowym dla 28,6% firm (zob. rys. 1). Rozwiązania wprowadzone w 1,6% firm stanowią nowość w skali zagranicznej; należy tutaj jednak uwzględnić fakt, że 3,9% firm działa na rynkach zagranicznych, co może wskazywać bądź na nadmierny optymizm firm w ocenie prezentowanych rozwiązań, bądź na nie- 6 Jest to wskaźnik wyższy w porównaniu z poziomem całego polskiego przemysłu (18,5%). Zob. Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach , Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa 2002, s. 113.

8 226 Renata Lisowska umiejętność/niemożność ulokowania na rynkach zagranicznych swoich nowoczesnych wyrobów lub usług. Nowość w skali zagranicznej Nowość w skali regionalnej (województwo łódzkie) 1,6% 28,6% Nowość w skali lokalnej (powiat) 3,2% Nowość w skali krajowej 19% Nowość wyłącznie dla firmy 47,6% % wskazań Rys. 1. Charakter nowości wprowadzonych produktów/usług w latach W samoocenie firm wprowadzone nowe metody produkcji są nowością wyłącznie dla samej firmy (73,9%), na rynku lokalnym (8,7%), a na rynku ogólnokrajowym dla 10,9% firm; zaledwie dla 2,2% firm wprowadzone rozwiązania stanowią nowość w skali zagranicznej (rys. 2). Nowość w skali zagranicznej Nowość w skali regionalnej (województwo łódzkie) Nowość w skali lokalnej (powiat) Nowość w skali krajowej 2,2% 8,7% 4,3% 10,9% Nowość wyłącznie dla firmy 73,9% % wskazań Rys. 2. Charakter nowości wprowadzonych zmian technik/metod produkcyjnych w latach

9 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Bariery wprowadzania innowacji Wprowadzane w firmach innowacje napotykały na bariery utrudniające ich sprawną i efektywną realizację. Do podstawowych przeszkód badane firmy zaliczyły: 1) niedostatek własnych środków finansowych (69,6% firm) oraz ryzyko niepowodzenia (49,0% firm); 2) brak znajomości rynku (19,6% firm) oraz niewystarczającą bazę tec h- niczną (17,6% firm). Nieznaczne oceny uzyskały takie bariery, jak: trudności związane z ochroną patentową (2,9% firm), brak sektorowych kontaktów potencjalnych kooperantów (2,9% firm) oraz trudny dostęp do odpowiednich specjalistów i dostawców (4,9% firm). Brak sektorowych kontaktów (potencjalni kooperanci) Trudności związane z ochroną patentową Trudny dostęp do odpowiednich specjalistów i dostawców Brak czasu Brak informacji na temat nowości technicznych Brak odpowiednio wykwalifikowanego personelu Wykonywanie produktów standardowych Niewystarczająca baza techniczna Brak znajomości rynku 2,9% 2,9% 4,9% 7,8% 9,8% 10,8% 15,7% 17,6% 19,6% Ryzyko niepowodzenia 49% Brak środków finansowych 69,6% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 3. Bariery wprowadzania innowacji Bariera finansowa wpłynęła na sposób osiągania zmian w asortymencie produktów lub metodach produkcji. Działalność innowacyjna badanych firm opierała się przede wszystkim na korzystaniu z (por. rys. 4): 1) własnych pomysłów i zasobów (ok. 73% firm), 2) informacji ogólnie dostępnych (40,3% firm), 3) kopiowania obcych rozwiązań (22,1% firm).

10 228 Renata Lisowska Są to sposoby niewymagające intensywnego zaangażowania badawczego, współpracy z instytucjami B+R. Ponadto słaba pozycja rynkowa firm, nieskuteczność działań marketingowych i promocyjnych, wpływała ujemnie na oryginalność (nowoczesność, śmiałość) podejmowanych rozwiązań. Stąd tak dość niska ocena nowości produktów badanych firm. Zakup licencji, patentu, know-how W ramach umowy kooperacyjnej lub joint venture Nabywając produkty od innych firm 2,6% 5,6% 13% Zaangażowanie specjalisty Kopiowanie obcych rozwiązań Skorzystanie z informacji ogólnie dostępnych W oparciu o własne pomysły i zasoby 16,9% 22,1% 40,3% 72,7% % wskazań Uwaga: dane dla 77 firm; badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 4. Sposoby osiągania zmian w asortymencie produktów lub metodach produkcji Niewielki odsetek firm wykorzystuje współpracę z innymi firmami jako sposób na wprowadzenie innowacji w ramach umowy joint venture (5,6% firm) oraz zakup licencji na produkt lub technikę produkcji, patentu lub know-how (2,6% firm). 6. Współpraca z innymi przedsiębiorstwami i instytucjami wsparcia Inne przedsiębiorstwa są to podstawowi partnerzy w dziedzinie innowacji dla małych firm. Partnerstwo z firmami jest ważnym źródłem pomysłów dla innowacji, dostarcza bodźców dla rozwoju firmy oraz zwłaszcza w przypadku współpracy z dużymi firmami pozwala na dostęp do ich zasobów (sieci dy s- trybucji i marketingu, uzupełniających technik produkcji itp.). Większość badanych firm nie współpracowała z innymi przedsiębiorstwami w zakresie opracowywania i wprowadzania nowego produktu lub metody produkcji czy organizacji w ostatnich trzech latach fakt ten odnotowało prawie

11 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw % firm. Oznacza to, że polegały one przede wszystkim na własnych zasobach i pomysłach, ewentualnie na współpracy z innymi jednostkami (instytucje B+R, wsparcia biznesu, administracji itp.). 41,2% firm posiadało kontakty ważne dla innowacji z innymi firmami, z tego dla 38,1% firm była to współpraca z dwoma partnerami, a dla 23,8% badanych firm z trzema. Głównym partnerem badanych MŚP w dziedzinie innowacji są inne MŚP, zwłaszcza średnie, o zatrudnieniu od 49 do 249 osób (29,5% firm). W dalszej kolejności były to kontakty z firmami dużymi, o zatrudnieniu powyżej 250 osób (28,2% firm), stosunkowo najsłabiej rozwinięte były kontakty z mikrofirmami o zatrudnieniu od 0 do 9 osób (19,2% firm) (por. rys. 5). powyżej 250 pracujących 28,2% 0 9 pracujących 19,2% pracujących 29,5% pracujących 23,1% Rys. 5. Współpraca z innymi firmami według wielkości firmy (liczba pracujących) Współpraca ta ma charakter przede wszystkim systematyczny i formalny. Systematyczne kontakty MŚP z innymi przedsiębiorstwami można określić jako najbardziej trwałe, a więc potencjalnie najcenniejsze dla ich długofalowej działalności innowacyjnej. Tego typu kontakty posiada ok. 70% firm. Kontakty MŚP z innymi przedsiębiorstwami w dziedzinie innowacji napotykają na wiele trudności, barier. Ich rozpoznanie i podjęcie odpowiednich działań wspomagających ze strony np. instytucji wsparcia, władz regionu zaowocować powinno większymi korzyściami w dziedzinie innowacji. Do podstawowych trudności współpracy badanych firm z innymi przedsiębiorstwami w zakresie opracowywania i wprowadzania nowego produktu, techniki produkcji lub organizacji należą: 1) brak odpowiednich partnerów (wskazane przez 48,9% firm, w tym przez 40,4% firm na pierwszym miejscu) oraz brak tradycji współpracy (wskazane przez 46,8% firm, a przez 29,8% firm na pierwszym miejscu);

12 230 Renata Lisowska 2) problemy z wykształceniem dojrzałej współpracy; chodzi tutaj o nieufność partnerów dotyczy to 38,3% firm, a dla 21,3% stanowi podstawową barierę i brak wymiernych korzyści (23,4% firm) oraz brak miejsc i okazji do nawiązania współpracy (21,6% firm). Inne Firma potrafi samodzielnie rozwiązać problemy innowacyjne Rozwiązania zewnętrzne są zbyt kosztowne Brak miejsc i okazji do nawiązania współpracy Brak wymiernych korzyści 6,4% 14,9% 21,3% 21,3% 21,4% Wzajemna nieufność między przedsiębiorcami 38,3% Brak tradycji współpracy Brak odpowiednich partnerów 46,8% 48,9% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 6. Podstawowe problemy we współpracy z innymi przedsiębiorstwami Powyższe wypowiedzi dobitnie wskazują na charakter relacji między przedsiębiorstwami z sektora MŚP województwa łódzkiego. Firmy działają raczej jako podmioty wyizolowane z otoczenia; często spotykana jest nieufność partnerów, sceptycyzm co wymiernych korzyści, nieumiejętność znalezienia odpowiednich partnerów, stosunkowo wysokie koszty nawiązania i podtrzymywania kontaktów. Istnieje pilna konieczność zmiany tych stosunków w kierunku większej współpracy firm, zwłaszcza w odniesieniu do wspólnych potrzeb (innowacyjnych) w branży, regionie. Stan ten wymaga refleksji ze strony instytucji wsparcia: przekonanie MŚP do podejmowania współpracy, pomoc w szukaniu wspólnych potrzeb, pomoc w organizowaniu lobbingu MŚP, pośrednictwo w wyszukiwaniu partnerów (w tym także zagranicznych) i nawiązywaniu kontaktów, organiz o- wanie miejsca do inicjowania współpracy itp. Instytucje wsparcia to różnego typu instytucje, przeważnie publiczne, pełniące funkcję pośrednictwa w dostępie małych firm do zewnętrznych zasobów wiedzy, doradztwa, finansów, nawiązujące współpracę z różnymi partnerami firm. Inną ważną ich rolą jest pomoc dla małych firm obejmująca diagnozowanie potrzeb, transfer i adaptację obcych rozwiązań do warunków firm. Do tej grupy należą: parki naukowe, centra innowacji, centra transferu technologii, in-

13 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw kubatory, agencje, fundusze itp. Mają one głównie regionalny charakter i stanowią ważny składnik regionalnych systemów innowacji. Większość badanych firm nie współpracowała z instytucjami wsparcia (m.in.: izby przemysłowo-handlowe, agencje rozwoju regionalnego, ośrodki szkoleniowo-doradcze, fundusze pożyczkowe, inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii, stowarzyszenia zawodowe) w zakresie opracowywania i wprowadzania nowego produktu, techniki produkcji lub organizacji w ostatnich trzech latach. Kontakty te odnotowało tylko 25% firm. Przyczyn tego stanu rzeczy można się upatrywać w niechęci współpracy z tymi jednostkami oraz w małej liczbie instytucji tego typu w badanych regionach. Spośród firm, które współpracowały z instytucjami wsparcia najwięcej firm wskazało na agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, a w dalszej kolejności na izby przemysłowo-handlowe oraz stowarzyszenia zawodowe, czyli instytucje świadczące usługi o bardzo ogólnym charakterze. Znaczny odsetek firm współpracował z ośrodkami szkoleniowo-doradczymi i ośrodkami doradztwa rolniczego. Z innymi kategoriami instytucji wsparcia kontakty MŚP były znacznie słabsze. Dotyczy to zwłaszcza instytucji wyspecjalizowanych w transferze technologii inkubatorów przedsiębiorczości, centrów transferu technologii oraz funduszy pożyczkowo-poręczeniowych. Reasumując, głównym partnerem badanych MŚP w dziedzinie innowacji są instytucje świadczące jednak mało wyspecjalizowane usługi w zakresie innowacji i transferu technologii, a współpraca ta ma charakter kontaktów formalnych (zarówno systematycznych, jak i sporadycznych). Inne Współpraca z instytucjami wsparcia nie przynosi korzyści Trudności z adaptacją uzyskanej pomocy 3,6% 5,4% 5,4% Zbyt wysoki koszt Brak środków na inwestycje związane z uzyskaną pomocą Wysokie koszty usługi 9,1% 14,5% 21,8% Uciążliwe, trudne procedury we współpracy Brak informacji o funkcjonowaniu/ofercie instytucji wsparcia Brak/mało ośrodków tego typu w regionie 23,6% 36,7% 58,2% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 7. Przyczyny niezadowolenia firm ze współpracy z regionalnymi instytucjami wsparcia

14 232 Renata Lisowska Większość badanych firm (60%) była niezadowolona ze współpracy z regionalnymi instytucjami wsparcia. Jako przyczyny niezadowolenia wymieniano przede wszystkim (por. rys. 7): 1) zbyt małą liczbę bądź brak instytucji tego typu w regionie (58,2% łąc z- nych odpowiedzi); 2) problemy komunikacji z instytucjami pomocowymi: brak informacji o funkcjonowaniu/ofercie instytucji wsparcia (36,7% łącznych odpowiedzi), zbyt trudne i uciążliwe procedury (23,6% łącznych odpowiedzi); 3) koszty uzyskania pomocy (21,8% łącznych odpowiedzi). 7. Finansowanie działalności innowacyjnej Badane firmy prezentują typową dla sektora MŚP strukturę źródeł finansowania inwestycji, opartą w decydującej mierze na środkach własnych z niewielkim udziałem źródeł zewnętrznych. Do bardzo zbliżonych wniosków prowadzą m.in. rezultaty badań publikowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, czy też wyniki badania 100 firm innowacyjnych z regionu łódzkiego, toruńskiego oraz ostrołęckiego z 2000 r. 7 Struktura ta jest rezultatem m.in. barier i trudności, które ograniczają dostęp małych przedsiębiorstw do finansowania zewnętrznego. Trudności te są uważane w samoocenie firm za jedną z głównych przyczyn słabej pozycji konkurencyjnej firm na ich głównych rynkach. Do podstawowych barier współpracy firmy z instytucjami finansowymi należały: brak bądź mała liczba instytucji w regionie (wskazane przez 46,1% firm, w tym przez 42,5% firm na pierwszym miejscu); pracochłonne i czasochłonne procedury (wskazane przez 45,1% firm, a przez 26,6% firm na pierwszym miejscu). Uciążliwość tego elementu związana jest z jednej strony z przeciągającą się procedurą, która utrudnia aktywne zarządzanie strukturą kapitału i zarządzanie płynnością w firmie, a z drugiej systemem organizacyjnym małej firmy, gdzie trudno jest wydzielić pracownika, który specjalizowałby się w tego rodzaju działalności i mógł jej poświęcić większość swojego czasu pracy; brak doświadczeń firm we współpracy z instytucjami finansowymi (36,3% łącznych odpowiedzi firm) oraz wymagane zabezpieczenia (19,6% łącznych od- 7 Zob. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2002, s. 195; oraz P. Głodek, M. Pietraszewski, M. Martin, Finansowanie projektów innowacyjnych [w:] Zewnętrzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm, pod red. K.B. Matusiaka, E. Stawasza i A. Jewtuchowicz, Katedra Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001, s

15 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw powiedzi firm). Problem ten jest typowy dla ogółu małych przedsiębiorstw, jednocześnie szczególnie dotyczy przedsiębiorstw innowacyjnych, gdzie część majątku ma postać niematerialną (m.in. : patenty, know-how). Fakt ten stanowi poważne utrudnienie przy pozyskiwaniu kredytu bankowego ze względu na konieczność przedstawienia odpowiedniej wysokości zabezpieczeń materialnych. Inne bariery, jak: brak profesjonalizmu instytucji finansowych, niechęć do współpracy z firmą czy wymagania organizacyjno-prawne, odgrywają mniejsze znaczenie. Brak profesjonalizmu instytucji finansowych Niechęć instytucji finansowych do współpracy z firmą Wymagania organizacyjno-prawne Wysokość oprocentowania Obawa przed utratą kontroli nad firmą (uzależnienie od instytucji finansowych) Koszt opracowania wniosku, biznes planu Wymagane zabezpieczenia Brak doświadczeń firmy we współpracy z instytucjami finansowymi Pracochłonne i czasochłonne procedury Mała liczba instytucji tego typu w regionie 4,9% 5,8% 7,8% 11,8% 11,8% 15,7% 19,6% 36,3% 45,1% 46,1% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 8. Bariery współpracy firmy z regionalnymi instytucjami finansowymi w dziedzinie innowacji Badane firmy ogólnie prezentują dość krytyczne nastawienie w kontekście użyteczności instrumentów wsparcia finansowego związanego z działalnością innowacyjną. Mimo to znaczny odsetek firm ocenił te instrumenty jako użyteczne. Najwyżej ocenione zostały: 1) preferencyjne kredyty i pożyczki, pomocowe linie kredytowe (wskazane przez 69,8% firm, a przez 63,5% firm na pierwszym miejscu); 2) uczestnictwo w programach pomocowych Unii Europejskiej (25,4% łącznych odpowiedzi firm); 3) doradztwo i konsultacje, dopłaty (subwencje) do szkoleń pracowników (19% łącznych odpowiedzi firm).

16 234 Renata Lisowska Finansowanie udziałowe (np. fundusze inwestycyjne) Dopłaty dotyczące promocji i innowacji firmy Poręczenia, gwarancje Doradztwo i konsultacje, dopłaty do szkoleń pracowników Uczestnictwo w programach pomocowych Unii Europejskiej Preferencyjne kredyty i pożyczki 7,9% 10,8% 14,2% 19% 25,4% 69,8% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 9. Instrumenty finansowe oferowane w regionie z tytułu prowadzenia działalności innowacyjnej Interesujących wniosków dostarcza analiza oczekiwań firm pod adresem polityki finansowej wspierającej firmy w dziedzinie innowacji. Do najbardziej preferowanych rodzajów wsparcia finansowego zaliczono: 1) ulgi inwestycyjne, preferencyjne kredyty i pożyczki zdecydowanie najbardziej oczekiwany instrument wskazało na nie 53% firm, a 39,5% wymieniło je na pierwszym miejscu; 2) doradztwo i konsultacje, dopłaty do szkoleń pracowników odpowiednio: 43,1% oraz prawie 17% firm; 3) instrumenty finansowe związane ze środkami Unii Europejskiej odpowiednio: 25,5% oraz blisko 11% firm. Dotacje do nowych technik/metod produkcji Poręczenia, gwarancje Dopłaty dotyczące promocji i innowacji firmy Uczestnictwo w programach pomocowych Unii Europejskiej Doradztwo i konsultacje, dopłaty do szkoleń pracowników Ulgi inwestycyjne, preferencyjne kredyty i pożyczki 4,9% 7,8% 23,5% 25,5% 43,1% 53% % wskazań Uwaga: badane firmy mogły wskazać trzy odpowiedzi. Rys. 10. Oczekiwania firm dotyczące wsparcia finansowego w dziedzinie innowacji

17 Innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw Lista preferowanych przez firmy metod wsparcia finansowego zasadniczo pokrywa się z listą instrumentów wykorzystywanych w praktyce przez firmy. Można sądzić, że jest to wynikiem braku wiedzy o istniejących instrumentach wsparcia (dotyczy to zwłaszcza firm, które nie korzystały z tych instrumentów), co wskazuje na potrzebę rozszerzenia zakresu stosowania istniejących instrumentów. Wnioski Zgodnie z przyjętą w badaniach metodyką, ankietowane firmy działały w jednym z dziesięciu powiatów województwa łódzkiego. Należały do następujących sekcji PKD: produkcji oraz tzw. pozostałych usług, jak transport, budownictwo i rolnictwo. W działalności firm dominuje produkcja (78,3 % firm). W badanej próbie przeważają firmy określane jako mikro, o liczbie pracujących od 0 do 9 osób (50% firm) i firmy małe o liczbie pracujących od 10 do 49 osób (32,6% firm). Badane firmy można uznać za innowacyjne: w latach większość firm (57,9%) wprow adziła zmiany w produktach/usługach, a 41,2% zmiany w technikach/metodach produkcji; oznacza to, że badane firmy rzadziej wprowadzały innowacje procesowe. Bariery wprowadzania innowacji są związane z niedostatkiem własnych środków finansowych, ryzykiem niepowodzenia, trudnościami z dostępem do zewnętrznego finansowania oraz brakiem znajomości rynku. MŚP województwa łódzkiego opierają się przede wszystkim na mało kosztownych sposobach wprowadzania zmian, głównie na własnych zasobach i pomysłach, a w dalszej kolejności na informacjach ogólnodostępnych oraz kopiowaniu obcych rozwiązań. Podstawowymi barierami współpracy firm z sektorem B+R są: brak lub mała liczba tego typu instytucji, brak informacji o funkcjonowaniu i ofercie jednostek B+R oraz wysoki koszt współpracy. Badane firmy prezentują typową dla sektora MŚP strukturę źródeł finansowania inwestycji opartą na środkach własnych z niewielkim udziałem źródeł zewnętrznych. Do barier dostępu do finansowania zewnętrznego firmy zaliczają: wymagane zabezpieczenia, wysokie oprocentowanie oraz skomplikowane procedury. Do najbardziej preferowanych rodzajów wsparcia finansowego zalicza się: ulgi inwestycyjne, preferencyjne kredyty i pożyczki, doradztwo i konsultacje oraz dopłaty do szkoleń pracowników.

18 236 Renata Lisowska Literatura Curran J., Blackburn R., Small Firms and Local Economic Networks. The Death of the Local Economy?, Paul Chapman Publishing, London Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach , Informacje i opracowania statystyczne, GUS, Warszawa Głodek P., Pietraszewski M., Martin M., Finansowanie projektów innowacyjnych [w:] Zewnętrzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm, pod red. K.B. Matusiaka, E. Stawasza i A. Jewtuchowicz, Katedra Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź Oslo Manual. Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data, OECD, Paris Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach , Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa Stawasz E., Głodek P., Raport z badania potrzeb innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora MŚP w województwie śląskim, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2003 (maszynopis powielony). Wiszniewski W., Innowacyjność polskich przedsiębiorstw przemysłowych. Procesy dostosowawcze do polityki innowacyjnej Unii Europejskiej, ORGMASZ, Warszawa Innovativeness of SMEs in Poorly Urbanized Areas of the Region of Łódź SMEs are significant entities in innovation processes, but the significance of the role they play varies from company to company. Every company (or the particular group of entities) demo n- strates its own specific innovative behaviour, ranging from simple innovations to breakthrough changes, and from relatively independent innovative solutions to complex projects undertaken jointly with other entities. The objective of the research was to gain knowledge concerning the environment of developing innovativeness in poorly urbanized areas of the Region of Łódź. The research covered 102 business entities from poorly urbanized areas of the Region (10 powiats with the lowest urbanization rate were selected). The investigated companies may be regarded innovative: in , most of them (57.9%) introduced changes in products/services, and 41.2% implemented new production methods. Additionally, the companies recorded an increase in the ratio of the sales of new or modified products to the total sales; in 2003, this ratio testifying to corporate innovativeness reached an average level of 29%, and its median 18%). Renata Lisowska adiunkt w Katedrze Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Studia wyższe ukończyła na tej uczelni w 1994 r., uzyskując tytuł magistra. W 2003 r. uzyskała stopień doktora nauk ekonomicznych na podstawie rozprawy nt. Rola sektora małych i średnich przedsiębiorstw w tworzeniu miejsc pracy na terenach zmarginalizowanych. Zainteresowania naukowo-badawcze: małe i średnie przedsiębiorstwa, przedsiębiorczość, rynek pracy, procesy uruchomienia działalności gospodarczej, rozwój regionalny i lokalny, regionalna strategia innowacji, procesy integracji europejskiej. Kontakt: Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, Katedra Przedsiębiorczości i Polityki Przemysłowej, ul. Matejki 22/26, Łódź, tel./fax: (0-42) , rlisowska@wshe.lodz.pl.

ZAŁĄCZNIK 1. SUBREGIONY A BRANŻA BADANYCH FIRM W %

ZAŁĄCZNIK 1. SUBREGIONY A BRANŻA BADANYCH FIRM W % 158 Analiza potrzeb innowacyjnnych przedsiębiorstw w województwie podlaskim ZAŁĄCZNIK 1. SUBREGIONY A BRANŻA BADANYCH FIRM W % Działy PKD 15 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Centralny Nazwa branży Ogółem

Bardziej szczegółowo

Tabela 1. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim (wg REGON) w VIII r.

Tabela 1. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w województwie łódzkim (wg REGON) w VIII r. Projekt Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego

Bardziej szczegółowo

2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Dr Barbara Grzybowska. Warszawa, maj 2010

2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Dr Barbara Grzybowska. Warszawa, maj 2010 2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności j mikroprzedsiębiorstw Dr Barbara Grzybowska Warszawa, maj 2010 PLAN WYSTĄPIENIA 1. Współpraca mikroprzedsiębiorstw z innymi podmiotami w zakresie realizacji

Bardziej szczegółowo

URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE

URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE Opracowania sygnalne Szczecin, styczeń 2010 r. DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA PRZEDSIĘBIORSTW W LATACH 2006-2008 W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM Wyniki badania działalności innowacyjnej

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF ZARZĄDZANIE SIECIĄ WSPÓŁPRACY MŚP Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Wrzesień 2010 1 WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU

Bardziej szczegółowo

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY WZROST KONKURENCYJNOŚCI KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW 2004-2006 Krzysztof Gulda p.o. Dyrektora Departament Innowacyjności

Bardziej szczegółowo

Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS).

Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Kompilacja pojęć stosowanych w badaniach statystycznych statystyki publicznej na temat innowacyjności przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). (Kompilacja dokonana przez Fundację Centrum Analiz Transportowych

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo

Finansowanie innowacji. Adrian Lis

Finansowanie innowacji. Adrian Lis 2011 Finansowanie innowacji Adrian Lis Plan prezentacji Część teoretyczna Wewnętrzne i zewnętrzne źródła finansowania innowacji Programy wspierające innowacyjność Część praktyczna Główne problemy i najlepsze

Bardziej szczegółowo

LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013

LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013 MOśLIWO LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013 2013 Działalno alność PARP na rzecz wspierania rozwoju i innowacyjności ci polskich przedsiębiorstw Izabela WójtowiczW Dyrektor Zespołu

Bardziej szczegółowo

Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski

Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski Bolesław Domański Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski Prawidłowości rozmieszczenia, uwarunkowania i skutki Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2001 Spis

Bardziej szczegółowo

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r. Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza

Bardziej szczegółowo

Finansowanie MSP z funduszy europejskich w perspektywie oraz Konferencja SOOIPP Warszawa, maj 2019

Finansowanie MSP z funduszy europejskich w perspektywie oraz Konferencja SOOIPP Warszawa, maj 2019 Finansowanie MSP z funduszy europejskich w perspektywie 2014-20 oraz 2021-27 Konferencja SOOIPP Warszawa, maj 2019 Wsparcie przedsiębiorstw w POIR Finansowanie: badań i prac rozwojowych, inwestycji, w

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU 1. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC GRUDNIA 2009 ROKU. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Pracy i Warunków Życia POPYT NA PRACĘ W I PÓŁROCZU 2008 ROKU

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Pracy i Warunków Życia POPYT NA PRACĘ W I PÓŁROCZU 2008 ROKU GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Pracy i Warunków Życia MONITORING RYNKU PRACY POPYT NA PRACĘ W I PÓŁROCZU 2008 ROKU Uwagi ogólne Od 2007 roku badanie popytu na pracę ma charakter reprezentacyjny

Bardziej szczegółowo

Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.

Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2. Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Zintegrowanego Programu

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2011 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC GRUDNIA 2011 ROKU. Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Raport pt.: Stan sektora małych i średnich firm w latach 2005-2006. Kto inwestuje, zwiększa swoje szanse na przeżycie

Raport pt.: Stan sektora małych i średnich firm w latach 2005-2006. Kto inwestuje, zwiększa swoje szanse na przeżycie Wyniki badań zrealizowanych na zlecenie PARP to kopalnia wiedzy o tym, co trzeba zrobić, aby tę działalność usprawnić. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości W styczniu br. odbyło się inauguracyjne

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności

Bardziej szczegółowo

Badania podstawą działań PARP na rzecz przedsiębiorców

Badania podstawą działań PARP na rzecz przedsiębiorców 2011 Anna Tarnawa Kierownik Sekcji Badań i Analiz Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności Badania podstawą działań PARP na rzecz przedsiębiorców Warszawa, 22 listopada 2011 r. Działalność

Bardziej szczegółowo

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski

Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Dr inż. MBA Janusz Marszalec Centrum Edisona, Warszawa 8 kwietnia 2014

Bardziej szczegółowo

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/ glowna.aspx 2 I Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowoprzemysłowe

Bardziej szczegółowo

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Urząd d Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 - Ostrowiec Świętokrzyski,

Bardziej szczegółowo

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów

Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów Bank partnerem wspierającym innowacyjne rozwiązania klientów AGENDA PREZENTACJI INNOWACJE W BIZNESIE POZYSKANIE FINANSOWANIA REALIZACJA ZAŁOŻEŃ od teorii i założeń do faktycznych możliwości i barier wachlarz

Bardziej szczegółowo

Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych

Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych WROCŁAWSKI PARK TECHNOLOGICZNY Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych Marek Winkowski Wiceprezes WPT S.A. Anna Madera - Kierownik DAIP Gdańsk, 09.03.2009

Bardziej szczegółowo

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Mirosław Marek PARP, Prezes Zarządu Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)

Bardziej szczegółowo

Klastry- podstawy teoretyczne

Klastry- podstawy teoretyczne Klastry- podstawy teoretyczne Dr inż. Anna Szerenos Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Program Innet Plan prezentacji Koncepcja klastra

Bardziej szczegółowo

Działalność innowacyjna w Polsce

Działalność innowacyjna w Polsce GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, październik 2014 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS AKTYWNOŚĆ INNOWACYJNA Działalność innowacyjna to całokształt działań naukowych,

Bardziej szczegółowo

Dofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji

Dofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji RPO Lubuskie 2020 Oś Priorytetowa 1 Gospodarka i innowacje PI 3 c Zwiększone zastosowanie innowacji w przedsiębiorstwach sektora MŚP W ramach PI mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ AUDITU TECHNOLOGICZNEGO

FORMULARZ AUDITU TECHNOLOGICZNEGO F7/8.2.1/8.5.10806 1/5 Załącznik nr 19b do SIWZ FORMULARZ AUDITU TECHNOLOGICZNEGO Auditorzy: Data auditu: Osoby zaangażowane w audit ze strony firmy: F7/8.2.1/8.5.10806 2/5 A. INFORMACJE OGÓLNE Firma:

Bardziej szczegółowo

WYNIKI OGÓLNE. Ankieta nt. przedsiębiorczości w Koninie

WYNIKI OGÓLNE. Ankieta nt. przedsiębiorczości w Koninie Stan na dzień, 28 marca 204 r. WYNIKI OGÓLNE Ankieta nt. przedsiębiorczości w Koninie ankietyzacja przeprowadzona wśród przedsiębiorstw z Konina w marcu 204 r. przez Wydział Działalności Gospodarczej i

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2011 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2011 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2011 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC CZERWCA 2011 ROKU. Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

ul. Wyszyńskiego Kutno /arrksa/

ul. Wyszyńskiego Kutno /arrksa/ ul. Wyszyńskiego 11 99-300 Kutno www.arrk.pl arrk@arrk.pl 24 355 74 50 /arrksa/ I.2.1 INFRASTRUKTURA B+R PRZEDSIĘBIORSTW Doposażenie własnego laboratorium, zarówno w urządzenia, jak i wartości niematerialne

Bardziej szczegółowo

REGIONALNE ŚRODKI NA WSPIERANIE DZIAŁÓW R&D. Mariusz Frankowski p.o. Dyrektora Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych

REGIONALNE ŚRODKI NA WSPIERANIE DZIAŁÓW R&D. Mariusz Frankowski p.o. Dyrektora Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych REGIONALNE ŚRODKI NA WSPIERANIE DZIAŁÓW R&D Mariusz Frankowski p.o. Dyrektora Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych Jaka jest Rola MJWPU? Wprowadzanie w świat finansowania innowacji na Mazowszu

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2012 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2012 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2012 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC MARCA 2012 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

INNOWACJE OTWARTE W POLSKIM PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM

INNOWACJE OTWARTE W POLSKIM PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM INNOWACJE OTWARTE W POLSKIM PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM prof. UWM, dr hab. Małgorzata Juchniewicz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 1. Główne tendencje: Wprowadzenie stale rosnąca złożoność otoczenia

Bardziej szczegółowo

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych Fiszka oferty usług proinnowacyjnych I. Akredytowany wykonawca 1. Nazwa wykonawcy "MERITUM" LUBELSKA GRUPA DORADCZA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 2. Forma prawna prowadzonej działalności Spółka

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Katowice, 21 września 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910

Bardziej szczegółowo

Innowacje. Ewolucja czy rewolucja w przedsiębiorstwie? Łukasz Pyzioł Orkla Care Polska S.A.

Innowacje. Ewolucja czy rewolucja w przedsiębiorstwie? Łukasz Pyzioł Orkla Care Polska S.A. 1 Innowacje. Ewolucja czy rewolucja w przedsiębiorstwie? Łukasz Pyzioł Orkla Care Polska S.A. Evolution of things Czym jest innowacja? 1. Wprowadzenie do produkcji nowych wyrobów lub udoskonalenie dotychczas

Bardziej szczegółowo

ISBN (wersja online)

ISBN (wersja online) Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Warszawa, 11 kwiecień 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm, Badania

Bardziej szczegółowo

liwości finansowania branży y IT z funduszy UE

liwości finansowania branży y IT z funduszy UE Możliwo liwości finansowania branży y IT z funduszy UE CO TO JEST DOTACJA? Dotacja jest bezzwrotną pomocą finansową W wielu przypadkach jest to refundacja kosztów, które przedsiębiorca poniósł. Dlatego

Bardziej szczegółowo

Organizacje udzielające pomocy przedsiębiorcom

Organizacje udzielające pomocy przedsiębiorcom Organizacje udzielające pomocy przedsiębiorcom Fundacja Inkubator ul. Piotrkowska 114, 90-006 Łódź tel. 042 633 16 55, fax: 042 633 87 13 www.inkubator.org.pl e-mail: sekretariat@inkubator.org.pl Fundacja

Bardziej szczegółowo

Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej

Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej 2014-2020 Regionalny Program Operacyjny Program regionalny to jeden z programów, który umożliwi

Bardziej szczegółowo

Wspieranie innowacji w Sieci KIGNET. KIGNET Innowacje izbowy system wsparcia innowacyjności przedsiębiorstw

Wspieranie innowacji w Sieci KIGNET. KIGNET Innowacje izbowy system wsparcia innowacyjności przedsiębiorstw Wspieranie innowacji w Sieci KIGNET w ramach projektu KIGNET Innowacje izbowy system wsparcia innowacyjności przedsiębiorstw Warszawa, 21 czerwca 2012 r. Sieć KIGNET Sieć współpracy, którą tworzą izby

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Warszawa, 30 stycznia 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm Badania

Bardziej szczegółowo

w mld USD MOFCOM UNCTAD SAFE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOFCOM, UNCTAD i SAFE.

w mld USD MOFCOM UNCTAD SAFE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOFCOM, UNCTAD i SAFE. A. BEZPOŚREDNI 1. Poprzez działalność produkcyjną lub usługową import technologii ze spółki macierzystej i wykorzystywanie jej w procesie produkcyjnym prowadzenie działalności w branżach wysokiej techniki

Bardziej szczegółowo

na rzecz transferu wiedzy i innowacji do gospodarki

na rzecz transferu wiedzy i innowacji do gospodarki budować sieci współpracy na rzecz transferu wiedzy i innowacji do gospodarki Miasto Poznań przyjazne dla przedsiębiorców Władze Miasta Poznania podejmują szereg działań promujących i wspierających rozwój

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Wrocław, 19 marca 2015

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Wrocław, 19 marca 2015 Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Wrocław, 19 marca 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910 wywiadów

Bardziej szczegółowo

FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP

FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP Iwona Szendel Dyrektor Zespołu Instrumentów Inwestycyjnych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2015 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2015 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2015 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC MARCA 2015 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013. Olsztyn, 24 marca 2014

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013. Olsztyn, 24 marca 2014 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Olsztyn, 24 marca 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm, Badania

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC WRZEŚNIA 2009 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC WRZEŚNIA 2009 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA KONIEC WRZEŚNIA 2009 ROKU 1. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC WRZEŚNIA 2009 ROKU. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

dla badań i rozwoju: Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG

dla badań i rozwoju: Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG dla badań i rozwoju: Oś Priorytetowa 1. - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Oś Priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R Oś Priorytetowa 3. Kapitał

Bardziej szczegółowo

Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP

Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP 2014-2020 Bydgoszcz, 28.09.2015 r. Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu]

Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu] Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu] Tomasz Bogdan Ekspert Strategiczny Miasta Chełmek Prezes Zarządu Certus Partnerzy Sp. z o.o. Urząd Miasta i Gminy Chełmek /

Bardziej szczegółowo

CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły

CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły URZĄD MARSZAŁKOWSKI WK-P zamierza uruchomić wsparcie m.in. na następujące projekty w ramach osi priorytetowej 1 Wzmocnienie innowacyjności

Bardziej szczegółowo

Otoczenie biznesu OTOCZENIE BIZNESU

Otoczenie biznesu OTOCZENIE BIZNESU Otoczenie biznesu OTOCZENIE BIZNESU Na terenie Krosna i regionu działają liczne instytucje, organizacje i stowarzyszenia, które w istotny sposób przyczyniają się do rozwoju biznesu, szczególnie małych

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2015 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2015 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2015 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC GRUDNIA 2015 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Wskaźniki innowacyjności przedsiębiorstw w Polsce

Wskaźniki innowacyjności przedsiębiorstw w Polsce Wskaźniki innowacyjności przedsiębiorstw w Polsce Tutaj do pobrania wersja raportu w formacie pdf Badania przeprowadzone przez Ipsos-Demoskop w dniach 28 czerwca - 16 lipca 2001 r. na zlecenie Polskiej

Bardziej szczegółowo

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo?

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Dariusz Lipka, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Kraków, 11.12.2013 r. Specyfika projektów energetyki odnawialnej -

Bardziej szczegółowo

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 Regionalny program operacyjny jest narzędziem słuŝącym realizacji strategii rozwoju regionu przy wykorzystaniu środków Unii Europejskiej w latach

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Białystok, 3 kwietnia 2014

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Białystok, 3 kwietnia 2014 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Białystok, 3 kwietnia 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm, Badania

Bardziej szczegółowo

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI 2015 R. Łódź lipiec 2016 SPIS TREŚCI Ludność Wynagrodzenia Rynek pracy - zatrudnienie Rynek pracy - bezrobocie Przemysł Budownictwo Budownictwo mieszkaniowe Podmioty

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność i działania badawczo- -rozwojowe wśród małopolskich przedsiębiorstw

Innowacyjność i działania badawczo- -rozwojowe wśród małopolskich przedsiębiorstw Innowacyjność i działania badawczo- -rozwojowe wśród małopolskich przedsiębiorstw Działalność wynalazcza w Małopolsce Streszczenie Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament Polityki Regionalnej

Bardziej szczegółowo

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne ze szczególnym uwzględnieniem Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Warszawa, 28 stycznia 2007 1 Narodowe Strategiczne

Bardziej szczegółowo

Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług

Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług 2009 Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług Tomasz Czerwoniak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

Bariery innowacyjności polskich firm

Bariery innowacyjności polskich firm Bariery innowacyjności polskich firm Anna Wziątek-Kubiak Seminarium PARP W kierunku innowacyjnych przedsiębiorstw i innowacyjnej gospodarki 1 luty, 2011 Na tle UE niski jest udział firm innowacyjnych w

Bardziej szczegółowo

Fundusze strukturalne i przedakcesyjne dla MŚP

Fundusze strukturalne i przedakcesyjne dla MŚP Fundusze strukturalne i przedakcesyjne dla MŚP Michał Janas Centrum Wspierania Biznesu w Rzeszowie www.spp.org.pl Plan 1) PHARE 2002 2) 3) Phare 2002 Program Rozwoju Przedsiębiorstw Usługi doradcze w następuj

Bardziej szczegółowo

Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach i wzmocnienie potencjału innowacyjnego

Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach i wzmocnienie potencjału innowacyjnego Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji Beneficjenci: Mikroprzedsiębiorstwa, Małe i średnie przedsiębiorstwa, Spółki prawa handlowego, Jednostki samorządu terytorialnego oraz związki, porozumienia

Bardziej szczegółowo

1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1.

1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1. Spis treści 1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1. Zastosowana metodologia rangowania obiektów wielocechowych... 53 1.2.2. Potencjał innowacyjny

Bardziej szczegółowo

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA

FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA FINANSOWANIE INNOWACJI REKOMENDACJE DLA DOLNEGO ŚLĄSKA prof. nzw. dr hab. Beata Filipiak Unia Europejska stoi wobec konieczności wzmocnienia swojej międzynarodowej pozycji konkurencyjnej w obliczu zmieniających

Bardziej szczegółowo

Dr Bogusław Klimczuk 1

Dr Bogusław Klimczuk 1 Dr Bogusław Klimczuk 1 2 3 4 RPO Województwo Lubelskie 2014-2020 5 6 Forma wsparcia Dotacje bezzwrotne Instrumenty zwrotne Instrumenty mieszane 7 Zasada koncentracji tematycznej środków w RPO WL 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Łódzki rynek pracy na tle dużych miast w Polsce. Eugeniusz Kwiatkowski Uniwersytet Łódzki

Łódzki rynek pracy na tle dużych miast w Polsce. Eugeniusz Kwiatkowski Uniwersytet Łódzki Łódzki rynek pracy na tle dużych miast w Polsce Eugeniusz Kwiatkowski Uniwersytet Łódzki 1 Cele: uchwycenie tendencji zmian na rynku pracy w Łodzi na tle innych dużych miast w Polsce 2 Struktura: 1. Wstęp

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013. Wrocław, 9 kwietnia 2014

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013. Wrocław, 9 kwietnia 2014 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Wrocław, 9 kwietnia 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm, Badania

Bardziej szczegółowo

Geneza Projektu Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Prz

Geneza Projektu Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Prz Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia 23.12.2010 r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości z Zarządem Województwa Podlaskiego na prowadzenie funduszu

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Rzeszów, 16 kwietnia 2015

Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Rzeszów, 16 kwietnia 2015 Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Rzeszów, 16 kwietnia 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2014 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2014 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 31 MARCA 2014 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC MARCA 2014 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 WRZEŚNIA 2012 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 WRZEŚNIA 2012 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 WRZEŚNIA 2012 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC WRZEŚNIA 2012 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze

Bardziej szczegółowo

Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska.

Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska. Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw została powołana przez Mazowiecką Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości w 1992 roku. MISJA FUNDACJI MSP: Propagowanie

Bardziej szczegółowo

Instytucja otoczenia biznesu na przykładzie Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. Mariusz Bednarz Prezes Zarządu RARR S.A.

Instytucja otoczenia biznesu na przykładzie Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. Mariusz Bednarz Prezes Zarządu RARR S.A. Mariusz Bednarz Prezes Zarządu RARR S.A. Instytucja Otoczenia Biznesu (IOB) to podmiot prowadzący działalność na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności, niedziałający dla zysku lub przeznaczający

Bardziej szczegółowo

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI. I POŁOWA 2018 r.

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI. I POŁOWA 2018 r. SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI I POŁOWA 2018 r. SPIS TREŚCI 1 LUDNOŚĆ 2 3 4 5 6 7 8 9 10 WYNAGRODZENIA RYNEK PRACY - ZATRUDNIENIE RYNEK PRACY - BEZROBOCIE PRZEMYSŁ BUDOWNICTWO BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE

Bardziej szczegółowo

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 1 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 w Wielkopolsce Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 2 Alokacja środków na WRPO 2014+ WRPO 2014+ 2 450,2 mln euro (EFRR 1 760,9 mln

Bardziej szczegółowo

FINANSOWANIE ROZWOJU MŚP

FINANSOWANIE ROZWOJU MŚP FINANSOWANIE ROZWOJU MŚP ELPARTNERS Twój zaufany partner w rozwoju biznesu Jesteśmy zespołem specjalistów, których misją jest wspierania dynamicznego rozwoju przedsiębiorstw poprzez kreowania rozwiązań,

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2012 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2012 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2012 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC CZERWCA 2012 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI SYTUACJA I POŁOWA 2017 ŁÓDŹ GRUDZIEŃ 2017 SPIS TREŚCI LUDNOŚĆ WYNAGRODZENIA RYNEK PRACY - ZATRUDNIENIE RYNEK PRACY - BEZROBOCIE PRZEMYSŁ BUDOWNICTWO BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ

Bardziej szczegółowo

Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A.

Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A. Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A. powstała w 1997 r. w ramach Kontraktu Regionalnego dla województwa śląskiego. W 2000 r. Agencja została włączona w Krajowy System Usług dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Bardziej szczegółowo

Stan i warunki rozwoju lokalnej gospodarki w Wyszkowie w 2012 roku

Stan i warunki rozwoju lokalnej gospodarki w Wyszkowie w 2012 roku Stan i warunki rozwoju lokalnej gospodarki w Wyszkowie w 2012 roku Raport podstawowe informacje Podstawą do niniejszej prezentacji jest Raport przygotowany przez Instytut EUROTEST z Gdańska, Badanie ankietowe

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2014 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2014 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2014 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC CZERWCA 2014 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2013 ROKU

CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2013 ROKU CHARAKTERYSTYKA ŁÓDZKIEGO RYNKU PRACY NA DZIEŃ 30 CZERWCA 2013 ROKU I. SYTUACJA WŚRÓD PRACUJĄCYCH W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTW W ŁODZI, NA KONIEC CZERWCA 2013 ROKU Liczba ogółem pracujących w sektorze przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla przedsiębiorców w nowej perspektywie finansowej 2014-2020

Wsparcie dla przedsiębiorców w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Wsparcie dla przedsiębiorców w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Marcin Łata Departament Konkurencyjności i Innowacyjności Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Katowice, 15 kwietnia 2015 r. Alokacja

Bardziej szczegółowo

WŁASNA FIRMA PIENIĄDZE NA START

WŁASNA FIRMA PIENIĄDZE NA START WŁASNA FIRMA PIENIĄDZE NA START Możliwości finansowania nowych podmiotów gospodarczych Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Gospodarki i Pracy w ramach Programu Aktywizacji Zawodowej Absolwentów

Bardziej szczegółowo

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI I POŁOWA 2016 R. Łódź listopad 2016 SPIS TREŚCI Ludność Wynagrodzenia Rynek pracy - zatrudnienie Rynek pracy - bezrobocie Przemysł Budownictwo Budownictwo mieszkaniowe

Bardziej szczegółowo

Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków

Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków Główny Punkt Informacyjnych Funduszy Europejskich w Zielonej Górze Lubuska Akademia Rozwoju,

Bardziej szczegółowo

Urząd Statystyczny w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badao Regionalnych Referat Analiz i Badao Regionalnych

Urząd Statystyczny w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badao Regionalnych Referat Analiz i Badao Regionalnych Urząd Statystyczny w Bydgoszczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badao Regionalnych Referat Analiz i Badao Regionalnych PRZEDSIĘBIORSTWA AKTYWNE INNOWACYJNIE, INNOWACYJNE W ZAKRESIE INNOWACJI PRODUKTOWYCH, PROCESOWYCH,

Bardziej szczegółowo

Innowacja. Innowacja w przedsiębiorczości. Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do

Innowacja. Innowacja w przedsiębiorczości. Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do Innowacja w przedsiębiorczości Andrzej Zakrzewski Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości andrzej.zakrzewski@inkubatory.pl Innowacja Innowacją jest wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego

Bardziej szczegółowo

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych Fiszka oferty usług proinnowacyjnych I. Akredytowany wykonawca 1. Nazwa wykonawcy Pracodawcy Pomorza i Kujaw Związek Pracodawców 2. Forma prawna prowadzonej działalności Związek pracodawców 3. Status Wnioskodawcy

Bardziej szczegółowo

Analiza badań Instytutu Doradztwa Sp. z o.o. na potrzeby konkursu POKL/2.1.1/2012/ZS

Analiza badań Instytutu Doradztwa Sp. z o.o. na potrzeby konkursu POKL/2.1.1/2012/ZS W dniach 21-3.1.213 r. Instytut Doradztwa Sp. z o.o. przeprowadził analizę rynkową MMSP z branży budowlanej z obszaru RP. Badania miały formę diagnozy potrzeb firm budowlanych i identyfikacji kierunków

Bardziej szczegółowo

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Poznań, 26 marca 2014

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Poznań, 26 marca 2014 Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku 2013 Poznań, 26 marca 2014 Już po raz czwarty Bank Pekao przedstawia raport o sytuacji mikro i małych firm 7 tysięcy wywiadów z właścicielami firm, Badania

Bardziej szczegółowo

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM STAN NA KONIEC 2007 R.

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM STAN NA KONIEC 2007 R. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ WPISANE DO REJESTRU REGON W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM STAN NA KONIEC 2007 R. Według stanu z końca grudnia 2007 r. w rejestrze REGON województwa świętokrzyskiego zarejestrowanych

Bardziej szczegółowo