Przeciwdziałanie praniu pieniędzy w instytucjach obowiązanych Praktyczne aspekty stosowania zmienionej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy

Transkrypt

1 Przeciwdziałanie praniu pieniędzy w instytucjach obowiązanych Praktyczne aspekty stosowania zmienionej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy I. Program i uwagi merytoryczne 1. Źródła brudnych pieniędzy w Polsce. Percepcja pieniędzy z nielegalnych i nieujawnionych źródeł przez pracowników instytucji obowiązanych. Specyfika brudnych i szarych pieniędzy. Przykłady tzw. przestępstw bazowych dla prania pieniędzy w sprawach karnych prowadzonych przez polskie organy ścigania oraz postępowaniach analitycznych Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów. Skala brudnych pieniędzy w Polsce. Zagadnienie jest realizowane w ujęciu podawczym, wzbogacone o: a) komentarz praktyczny dotyczący związków prania pieniędzy z tzw. przestępczością VAT-owską w oparciu o Raport FATF Laundering the proceeds of VAT carousel fraud, (raport o praniu pieniędzy pochodzących z przestępstw związanych z VAT); b) casus dotyczący wyliczenia dochodu z konkretnego przestępstwa; c) praktyczny komentarz: jak szacuje się dochody z nieujawnionych źródeł Polaka przykłady, symptomy, oświadczenia majątkowe Dlaczego pracownicy w instytucji obowiązanej powinni mieć świadomość występowania w obrocie finansowym środków pochodzących z nielegalnych źródeł? 2. Charakterystyka przestępstwa prania pieniędzy. Znamiona przestępstwa w odniesieniu do róŝnych form działalności gospodarczej oraz róŝnych czynności realizowanych przez instytucje obowiązane. Odpowiedzialność karna pracowników instytucji obowiązanych oraz osób działających na ich rzecz oraz w ich imieniu za pranie pieniędzy. Udział pracowników instytucji obowiązanych w zorganizowanym praniu pieniędzy. Warunki stosowania klauzuli niekaralności za pranie pieniędzy. Omówienie 1

2 zmian w art. 299 k.k. wprowadzonych ustawą zmieniającą ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy z 25 czerwca 2009 roku. Charakterystyka przedmiotu rodzajowego prania pieniędzy, ze szczególnym uwzględnieniem instrumentów finansowych. Zagadnienia są realizowane naprzemiennie: wykładem podawczym i warsztatami w oparciu o następujące casusy: a) znamiona czasownikowe prania pieniędzy a percepcja transakcji podejrzanej; b) przykładowe zachowania przestępcze pracownika instytucji obowiązanej penalizowane w art. 299 par. 2 k.k. czynności dowodowe prokuratora; Co pracownicy instytucji obowiązanej powinni wiedzieć na temat gromadzenia dowodów popełnienia przestępstwa prania pieniędzy oraz odpowiedzialności karnej pracowników? 3. Mechanizmy prania pieniędzy. Techniki w stadium umiejscawiania środków pochodzących z działalności przestępczej w instytucjach obowiązanych. Sposoby prania pieniędzy w fazie maskowania. Wykorzystywanie do celów prania pieniędzy przekazów Western Union, MoneyGram, bankowości internetowej itp. Istota wykorzystywania rajów podatkowych do celów prania pieniędzy w fazie maskowania. Techniki prania pieniędzy w fazie integracji. Rodzaje umów w obrocie gospodarczym wykorzystywanych w fazie integracji. Przykładowe techniki prania pieniędzy są omawiane na konkretnych przykładach w sposób, który przydatny będzie w części warsztatów dotyczącej typowania transakcji podejrzanych (swoisty wstęp do analizy transakcji). Zagadnienia realizowane są w ujęciu warsztatowym: omawiane casusy są konfrontowane z praktyką uczestników szkolenia. Wykorzystywane są w tej części seminarium doświadczenia Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i polskich organów ścigania oraz przypadki omówione w Raporcie FATF Laundering the proceeds of VAT carousel fraud, (raport o praniu pieniędzy pochodzących z przestępstw związanych z VAT), Raporcie FATF Trade based Money laundering, (pranie pieniędzy w transakcjach handlowych) oraz innych dokumentach międzynarodowych. Jak pracownicy instytucji obowiązanej powinni identyfikować techniki prania pieniędzy i do czego mają wykorzystywać tę umiejętność? 2

3 4. Środki bezpieczeństwa finansowego. Ogólna charakterystyka nowej instytucji prawnej w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Omówienie istoty: a) identyfikacji klienta i weryfikacji jego toŝsamości na podstawie dokumentów lub informacji publicznie dostępnych; b) podejmowania czynności, z zachowaniem naleŝytej staranności, w celu identyfikacji beneficjenta rzeczywistego; c) uzyskiwania informacji dotyczących celu i zamierzonego przez klienta charakteru stosunków gospodarczych; d) bieŝącego monitorowania stosunków gospodarczych z klientem Zasady identyfikacji i weryfikacji toŝsamości klienta. Rozpoznawanie autentyczności dokumentów toŝsamości. Okoliczności i przesłanki identyfikacji klientów. Zakres identyfikacji. Aspekty organizacyjne identyfikacji. Utrudnienia w identyfikacji klientów a zasada naleŝytej staranności. Znaczenie identyfikacji dla postępowania karnego w sprawach o pranie pieniędzy. Zakres i sposoby weryfikacji toŝsamości. Bazy danych do weryfikacji Pojęcie rzeczywistego beneficjenta. Kategorie beneficjentów rzeczywistych. Pranie pieniędzy z wykorzystaniem beneficjentów rzeczywistych. Istota i potrzeba identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Sposoby ustalania toŝsamości oraz struktury własności i zaleŝności dotyczących beneficjentów rzeczywistych. Utrudnienia w zakresie weryfikacji beneficjenta rzeczywistego Uproszczone środki bezpieczeństwa finansowego. Istota środków uproszczonych. Przypadki stosowania uproszczonych środków bezpieczeństwa finansowego. Państwa równowaŝne WzmoŜone środki bezpieczeństwa finansowego. Rodzaje wzmoŝonych środków bezpieczeństwa finansowego. Zasady stosowania wzmoŝonych środków bezpieczeństwa finansowego Identyfikacja osób na eksponowanych stanowiskach politycznych (PEP). Definicja PEP. Środki bezpieczeństwa finansowego w stosunku do PEP. Listy PEP. Ryzyko związane z PEP. Praktyczne przykłady dotyczące prania pieniędzy przez PEP. Wyzwana dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy przez PEP. Produkty informatyczne wykorzystywane do przeciwdziałania praniu pieniędzy przez PEP. Przyjmowanie oświadczeń od PEP. 3

4 Wszystkie zagadnienia ujęte na nowo w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy omawiane są w formie zajęć warsztatowych obejmujących casusy interpretacyjne dotyczące tzw. starych czynności identyfikacyjnych i nowych środków bezpieczeństwa finansowego. Zajęcia prowadzone są w formule: pytanie odpowiedź uczestników seminarium podsumowanie. W oparciu o praktykę wywiadowni i organów ścigania komentowane są moŝliwości weryfikacji toŝsamości i danych o przedsiębiorcach a takŝe techniczne aspekty rozpoznawania autentyczności dokumentów toŝsamości. Przedstawiane są teŝ filmy poglądowe. Jak pracownicy instytucji obowiązanej muszą rozwiązywać wątpliwości interpretacyjne dotyczące środków bezpieczeństwa finansowego? 5. Ocena ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Risk based approach jako nowe wyzwanie w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy. Ustawowe ujęcie oceny ryzyka. Obszary ryzyka. Analiza oceny ryzyka. Środki i kryteria oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Kategorie oceny ryzyka. Metodologia oceny ryzyka. Nowy obowiązek ustawowy prezentowany jest w formie warsztatów. W oparciu o przykładowe informacje z instytucji obowiązanej uczestnicy przygotują zgodnie z wypracowaną metodologią ocenę ryzyka prania pieniędzy i sporządzą stosowną dokumentację analizy tej oceny W jaki sposób pracownicy instytucji obowiązanej uczestniczą w ocenie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu? 6. Rejestrowanie danych dotyczących transakcji. Zakres rejestracji. Tajność rejestracji. Przechowywanie rejestrów i dokumentów źródłowych. Omówienie zmian prawnych w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Wykorzystywanie firm outsourcingowych do realizacji obowiązków rejestracyjnych. 4

5 Zagadnienia realizowane są poprzez podsumowanie wiedzy dotyczącej rejestracji transakcji a następnie zajęcia warsztatowe polegające na prezentacji casusów interpretacyjnych dotyczących rejestracji (pytanie odpowiedź uczestników seminarium podsumowanie). Ponadto warsztaty obejmują następujące przypadki: a) przykładowe wypełnienie karty transakcji, b) typowanie transakcji do obligatoryjnej rejestracji. Jak pracownicy instytucji obowiązanej muszą rozwiązywać wątpliwości interpretacyjne dotyczące rejestracji transakcji i nie powinni popełniać błędów w zakresie rejestracji transakcji? 7. Analiza transakcji jako element zarządzania ryzykiem prania pieniędzy w instytucji obowiązanej. Ustawowy obowiązek analizy transakcji. Typowanie transakcji podejrzanych (niejasnych, nietypowych, nadzwyczajnych). Typowanie transakcji ex-ante i ex-post. Dokumentowanie wyników analiz transakcji. Symptomy prania pieniędzy istota czerwonych flag. Modele rachunków wzorcowych. Polityka poznaj swojego. Oprogramowanie wykorzystywane do analizy transakcji. Analiza transakcji w kierunku typowania związków z finansowaniem terroryzmu (baza danych podmiotów objętych sankcjami, środki ograniczające Unii Europejskiej i inne listy sankcje, skanowanie transakcji wychodzących i przychodzących). Jedno z najwaŝniejszych zagadnień seminarium realizowane jest wyłącznie w konwencji warsztatów obejmujących m.in.: a) przykłady transakcji podejrzanych (ok ) w róŝnych kategoriach działalności instytucji obowiązanych; dynamiczna prezentacja multimedialna o charakterze analitycznym umoŝliwiająca dyskusję dotyczącą symptomatologii prania pieniędzy; b) przykłady dokumentów transakcyjnych oraz historii operacji na rachunkach klientów analiza i rozpoznawanie symptomów prania pieniędzy; c) casusy wykorzystywania transakcji międzynarodowych do prania pieniędzy (omówione np. na podstawie Raportu FATF, The misuse of corporate vehicles, including trust and company service providers, ). Jaki jest wpływ pracowników instytucji obowiązanej na przebieg analizy transakcji skutkującej wytypowaniem prania pieniędzy? 5

6 8. Wewnętrzne procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy w instytucjach obowiązanych. Ustawowe wymogi dotyczące procedur wewnętrznych. Sposób przygotowywania procedur wewnętrznych. Zakres procedur wewnętrznych. Aktualizowanie procedur wewnętrznych. Funkcje i zadania osób wyznaczonych do realizacji obowiązków wynikających z ustawy oraz wewnętrznych procedur. Tworzenie zakresów obowiązków pracowników przeciwdziałających praniu pieniędzy. Whistleblower a przeciwdziałanie praniu pieniędzy. Wybór programów szkoleniowych dla pracowników instytucji obowiązanej. Zakres programów szkoleniowych, w tym w wersji e-learningowej. Warsztaty dotyczące tego zagadnienia obejmują interpretowanie poszczególnych zapisów przykładowej procedury wewnętrznej. Omawiane są teŝ błędy w zakresie procedur przeciwdziałania praniu pieniędzy ujawnionych w dotychczasowych kontrolach wewnętrznych i zewnętrznych. Procedura w trakcie tych warsztatów traktowana jest jako przejaw tzw. tonu nadawanego z góry w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Elementem warsztatów jest teŝ dyskusja dotycząca whistleblowerów i ich ochrony. Jak kierownictwo instytucji obowiązanej powinno nadawać ton aktywnej polityce przeciwdziałania praniu pieniędzy? 9. Przekazywanie informacji do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Zawiadomienie o transakcji podejrzanej. Wstrzymywanie transakcji, blokada rachunku i zamraŝanie środków. Zakres obowiązku i procedury. Zmiany w zakresie przekazywania informacji wynikające z nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Zagadnienie realizowane jest poprzez wykład podawczy obejmujący problematykę proceduralną a następnie w oparciu o technikę warsztatową. Do zrealizowania konieczne są casusy: a) podejmowanie decyzji o wyborze właściwej procedury zawiadamiania, wstrzymywania, blokady i zamraŝania, b) wątpliwości interpretacyjne dotyczące zawiadamiania. Jaki jest udział pracowników instytucji obowiązanej w zawiadomieniu o praniu pieniędzy (wstrzymaniu, blokadzie)? 6

7 10. Współpraca instytucji obowiązanych z Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej oraz organami ścigania w zakresie walki z praniem pieniędzy. Zadania Generalnego Inspektora. Organizacja i funkcje Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów (DIF). Istota postępowania wyjaśniającego DIF. Parametry efektywności realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Czynności śledcze w sprawach o pranie pieniędzy. Istota śledztwa finansowego. Rejestry i ewidencje wykorzystywane w śledztwie finansowym porównania do analizy transakcji podejrzanych. Zmiany w zakresie współpracy z organami ścigania w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Zagadnienie realizowane jest w formie warsztatów, podczas których zaprezentować moŝna: a) wyniki działania GIIIF, b) przykładowe sprawy karne o pranie pieniędzy, c) film dydaktyczny dotyczący działań organów ścigania w sprawie o pranie pieniędzy, d) przykładowe rejestry i ewidencje uŝyteczne do śledztwa finansowego, e) istotę analizy kryminalnej w walce z praniem pieniędzy, f) podstawowe aspekty czynności śledczych i udziału w nich pracowników bankowych. Co pracownicy instytucji obowiązanej powinni wiedzieć na temat śledztwa w sprawie prania pieniędzy i do czego mają wykorzystać tę wiedzę? 11. Kontrola wewnętrzna i zewnętrzna respektowania zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy. Procedury kontrolne. Czynności kontrolne DIF. Wyniki kontroli. Zagadnienie realizowane jest poprzez wykład wstępny charakteryzujący procedury kontroli a następnie konwersatorium na temat udziału pracowników instytucji obowiązanej w kontroli przestrzegania zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy. Jak pracow nicy instytucji obowiązanej powinni dbać o pozytywne wyniki kontroli i zabiegać o nienaruszanie procedur przeciwdziałania praniu pieniędzy? 7

8 12. Kary pienięŝne i odpowiedzialność karna za nieprzestrzeganie zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy i przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu. Interpretacja nowych przepisów o karach pienięŝnych. Procedury dotyczące stosowania kar pienięŝnych. W formie warsztatów zaprezentowane zostaną casusy zachowań wyczerpujących znamiona odpowiedzialności karnej pracowników instytucji obowiązanych za nieprzestrzeganie zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy. W podobny sposób zaprezentowane zostaną zachowania skutkujące odpowiedzialnością finansową instytucji obowiązanych. Jak pracownicy instytucji obowiązanych powinni unikać odpowiedzialności karnej w związku z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy? II. Uzasadnienie szkolenia 1. W dniu roku weszła w Ŝycie zmieniona ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Dokonano bardzo istotnych zmian we wszystkich zasadach przeciwdziałania procederowi. Pranie pieniędzy stało się po raz pierwszy terminem prawnym w Polsce a przeciwdziałaniu przestępstwu określonemu w art. 299 kodeksu karnego nadano nowy impuls. 2. Zgodnie z art. 10a ust. 4 ustawy instytucje obowiązane zapewniają udział pracowników, wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w instytucji obowiązanej, w programach szkoleniowych dotyczących tych obowiązków. 3. Ustawa po raz pierwszy określiła odpowiedzialność finansową dla instytucji obowiązanych za nie zapewnienie pracownikom udziału w programie szkoleniowym, o którym mowa w art. 10a. Zgodnie z art. 34a pkt. 5 nie dopełnienie obowiązku zapewnienia udziału pracowników w programie szkoleniowym podlega karze pienięŝnej do zł nakładanej przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. 4. W programie szkoleniowym uczestniczą pracownicy wykonujący obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. 5. Proponowany program seminarium szkoleniowego realizowany moŝe być w formule otwartej (dla pracowników wielu instytucji obowiązanych) lub zamkniętej (dla pracowników jednej instytucji). W przypadku szkoleń otwartych naleŝy zapewnić udział pracowników z instytucji obowiązanych realizujących podobną działalność. 8

9 6. Seminaria powinny spełniać mogą takŝe zadania przygotowania trenerów do szkoleń wewnętrznych w instytucjach, które skorzystają z niniejszej oferty. 7. Zamierzeniem niniejszej oferty jest udział w seminarium pracownika Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Finansów, którego zadaniem, zgodnie z art. 4 ustawy jest prowadzenie szkoleń dla pracowników instytucji obowiązanych. Taka formuła da sposobność bezpośredniej wymiany poglądów między pracownikami Departamentu, profesjonalnym trenerem i pracownikami instytucji obowiązanych. 8. Przedkładany program jest celowo bardzo szczegółowy i zawiera szereg wskazówek merytorycznych, aby m.in. uświadomić Państwu zakres zmian w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i dać juŝ na wstępie gwarancję profesjonalnego podejścia do szkolenia jako sposobu wsparcia Rzeczpospolitej Polskiej w walce z patologią wprowadzania do obrotu finansowego brudnych pieniędzy. 9. Proponowane szkolenie ma zapewnić najwyŝszy poziom aktywności uczestników w rozwiązywaniu problemów dotyczących stosowania ustawy z roku. UmoŜliwić to ma przede wszystkim warsztatowa konwencja szkolenia oraz nasycenie duŝą ilością przykładów. KaŜdy z nich podany musi być w formie multimedialnej bądź papierowej, w zaleŝności od jego zakresu. Taki przekaz ma teŝ za zadanie maksymalne wykorzystanie czasu szkolenia (przekaz werbalny implikuje tzw. czas bez uczestnictwa szkolonych). 10. DuŜa uŝyteczność szkolenia warsztatowego moŝe być uzyskana teŝ przez: a) moŝliwość szybkiego sprawdzenia dotychczasowych doświadczeń pracowników, b) emisję fragmentów filmów dydaktycznych, c) pokaz multimedialny casusów, d) system: pytanie odpowiedź prezentacja interpretacyjna. 11. KaŜda część seminarium musi wypełniać oczekiwania uczestników artykułowane w programie pogrubioną czcionką w poszczególnych częściach programu. 12. W formie CD dla kaŝdego uczestnika przygotowano w szczególności pokaz dotyczący przykładów typowania transakcji podejrzanych. KaŜdy uczestnik otrzyma teŝ przykłady ćwiczeń rozwiązywanych w części warsztatowej. 13. Czas seminarium: 8 godzin dydaktycznych 9

10 Prowadzący: Wiesław Jasiński - doktor nauk prawnych, od ponad 20 lat związany z organami ścigania, w szczególności w obszarze zwalczania przestępczości finansowej, wiele lat dydaktyk a następnie Dyrektor w Instytucie Kształcenia Funkcjonariuszy SłuŜb Państwowych Zwalczających Przestępczość Zorganizowaną i Terroryzm WyŜszej Szkoły Policji w Szczytnie; w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym od momentu jego powołania, w latach dyrektor delegatury CBA w Gdańsku; od 1997r. wykładowca Międzynarodowej Szkoły Bankowości i Finansów w Katowicach; uczestnik wielu konferencji międzynarodowych i krajowych poświęconych tematyce bezpieczeństwa w bankach; autor jedynego na rynku komentarza do ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych dochodów oraz przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu z roku, ekspert Rady ds. Informacji Finansowej przy Ministrze Finansów oraz Multidisciplinary Group of Organized Crime przy Radzie Europejskiej, autor ksiąŝek na temat prania pieniędzy oraz ponad 120 artykułów naukowych i popularnonaukowych, które ukazały się m.in. w Prawie Bankowym, Gazecie Bankowej, Biuletynie Bankowym, Rzeczpospolitej, Przeglądzie Ustawodawstwa Gospodarczego, Monitorze Prawniczym, Edukacji Prawniczej, Kontroli Państwowej. 10