Autor - dr inż. Józef Zawada. Instrukcja do ćwiczenia nr 2 CZUJNIKI MECHANICZNE I OPTYCZNE

Transkrypt

1 Ator - dr nż. Józef Zawada Instrkcja do ćwczena nr Temat ćwczena: CZUJNIKI MECHANICZNE I OPTYCZNE Cel ćwczena: Celem ćwczena jest zapoznane stdentów z zasadą dzałana, konstrkcją eksploatacją wybranych odman czjnków mechancznych mechanczno-optycznych, a także technką pomarów realzowanych za pomocą tych czjnków. Program ćwczena:. Czjnk zębate (zegarowe) pomary bca promenowego osowego;. Czjnk dźwgnowo-zębate (transametr): - przygotowane przyrząd do kontrol określonego wymar; - kontrola poprawnośc wykonana ser elementów; 3. Czjnk sprężynowy (mkrokator) - pomar wysokośc wałeczka, opracowane wynk pomar pojedynczego; 4. Optmetr pomar welokrotny średncy wałka, opracowane wynk pomar welokrotnego Lteratra:. W. Jakbec, J. Malnowsk - Metrologa welkośc geometrycznych, Wydawnctwa Nakowo - Technczne, Warszawa, 999 r.. J. Zawada - Wybrane zagadnena z podstaw metrolog, skrypt PŁ, Łódź, 00r; Ł Ó D Ź 009

2 WPROWADZENIE Czjnk mechanczne to czjnk, w których powązane przemeszczena końcówk pomarowej z odpowadającym m przemeszczenem element wskazjącego, odbywa sę na drodze mechancznej, poprzez różnego rodzaj przekładne. W zależnośc od rodzaj tych przekładn wyróżna sę następjące typy czjnków: a) dźwgnowe; b) zębate; c) dźwgnowo-zębate; d) dźwgnowo-śrbowe; e) sprężynowe; Czjnk optyczne to czjnk, które w kładze przenoszena rchów końcówk pomarowej na rządzene wskazjące posadają poza elementam przekładn mechancznych równeż elementy optyczne (lstra, pryzmaty, kłady soczewek, tp..). Do czjnków optycznych zalcza sę: a) optmetry (pozome, ponowe projekcyjne); b) ltraoptmetry; c) optkatory; d) mkrolksy; e) czjnk nterferencyjne; Ponżej zameszczono krótke nformacje na temat tych rodzajów czjnków, które będą wykorzystane w nnejszym ćwczen. Czjnk zębate Zasadę dzałana czjnków zębatych, w praktyce zwanych częścej czjnkam zegarowym przedstawono na rysnk a. Zmana położena końcówk pomarowej powodje dentyczne przesnęce sztywno z ną połączonej lstwy zębatej "5", która obraca koło zębate "" oraz sztywno z nm powązane koło zębate "" wskazówkę do odczyt zgrbnego "7". a) b) mm Rys.. Czjnk zębaty (zegarowy: a) zasada dzałana, b) wdok czjnka

3 Koło zębate "" wymsza z kole obrót koła zębatego 3 zwązanej z nm wskazówk do odczyt dokładnego "". Z drgej strony na koło "3" oddzaływje napędzane spralną sprężyną "8" koło zębate "4", którego zadanem jest lkwdacja lzów zwrotnych w kładze. Z zameszczonego schemat wynka, że zwązek pomędzy przemeszczenem "s" trzpena pomarowego, a odpowadającym m obwodowym przemeszczenem Ł końca wskazówk "", określa zależność: L z Ł = s m z z gdze: L - dłgość wskazówk ""; z, z, z 3 - lczby zębów kół zębatych, odpowedno "", "" "3"; m - modł zębena Z przedstawonej wyżej zależnośc wynka, że charakterystyka czjnków zębatych jest lnowa. Dzęk tem mogą one posadać dże zakresy pomarowe. Wdok przykładowego czjnka zegarowego pokazano na rys.b. W jego skład wchodzą: wymenna końcówka pomarowa "" zakończona klśce, zamast nej można zamontować końcówk pomarowe o nnych kształtach, np. płaske, pryzmatyczne, tp. trzpeń pomarowy ""; chwyt "3" o znormalzowanej średncy φ 8H7 słżący do mocowana czjnka w różnego rodzaj chwytach statywach; obrotowa tarcza z podzałką "4", która możlwa wyzerowane czjnka przy dowolnym położen wskazówk "". Możlwośc wyzerowana ne ma natomast podzałka mlmetrowa współpracjąca ze wskazówką "7". nastawne wskaźnk pola tolerancj"5" łatwające ocenę merzonych wymarów; chwyt "" do podnoszena opszczana trzpena pomarowego; Czjnk dźwgnowo-zębate Rys.. Zasada dzałana czjnka dźwgnowo-zębatego Zasadę dzałana czjnków dźwgnowo-zębatych pokazano na rys.. Trzpeń pomarowy "", którego położene zależy od wymar merzonego przedmot, stala położene kątowe dźwgn "". Dłższe ramę tej dźwgn zakończone jest segmentem zębatym "3", który obraca koło zębate "4". Z kołem tym jest sztywno powązana wskazówka "5". Sprężyna "" słży do kasowana lzów w kładze czjnka. Czjnk dźwgnowo-zębate mają wele różnych odman. W ćwczen wykorzystany zostane czjnk dźwgnowo-zębaty zwany transametrem (passametrem). Bdowę zasadę dzałana tego przyrząd przedstawono na rys. 3. Transametr posada dwa kowadełka: nastawcze 4 pomarowe 5. Kowadełko nastawcze pełn rolę bazy pomarowej, jego położene jest reglowane przy pomocy nakrętk nastawczej 3 blokowane tleją zacskową. Kowadełko pomarowe pełn rolę końcówk 3

4 7 Z Z Rys. 3. Bdowa zasada dzałana transametr pomarowej, jego położene powązane jest poprzez dźwgnę kątową zakończoną segmentem zębatym z koło zębate z z położenem wskazówk 8. Sprężyna docska kowadełko pomarowe do przedmot merzonego gwarantjąc właścwy nacsk pomarowy. Przycsk 7, pokonjąc opór sprężyny przeswa kowadełko pomarowe w lewo łatwając wprowadzene merzonego przedmot 9. Czjnk sprężynowe Czjnk sprężynowe reprezentje w nnejszym ćwczen mkrokator. Zasadę dzałana tego przyrząd przedstawono na rys. 4. Trzpeń pomarowy sterje położenem dźwgn, która rozcąga śrbowo zwnętą taśmę (sprężynę) 3. Zmana dłgośc sprężyny 3 wywołje jednocześne jej obrót, a wraz z ną wrje wskazówka 4. W cel zmnejszena drgań wskazówk na sprężyne zanstalowany jest tłmk drgań Rys. 4. Zasada dzałana mkrokatora 7 4,7 3 9 Bdowę przyrząd przedstawono na rys. 5. Korps mkrokatora zamocowany w ramen 3, przeswa sę po kolmne podstawy 9 przy pomocy pokrętła. Dokonje sę w ten sposób zgrbnego stawena czjnka. Do zablokowana ramena na kolmne słży śrba 4. Dokładne stawene czjnka realzje sę poprzez przesw korps mkrokatora względem ramena przy pomocy pokrętła 5.Do zablokowana korps mkrokatora w ramen słży pokrętło. Jeżel w trakce blokowana wystąp nepożądane przesnęce wskazówk względem podzeln to można je zlkwdować przy pomocy pokrętła obrot skal 7. Do stalana położena merzonych przedmotów słży stolk pomarowy 0 Rys. 5. Wdok mkrokatora 4

5 Czjnk optyczne Grpę tą reprezentje w nnejszym ćwczen optmetr. Zasadę dzałana optmetr przedstawono na rys.. W pol wdzena oklar znajdje sę płytka 5 z newdocznym przez oklar wzorcem kreskowym (skalą) wdocznym przecwwskaźnkem 7. Pnkt A wzorca znajdje sę w ognsk obektyw 4. Dlatego wysłane z tego pnkt promene śwatła po przejśc przez obektyw 7 5 w begną zawsze równolegle po odbc sę od pochylnego lstra nadal równolegle, lecz pod kątem α wpadają do A A obektyw. Po skpen w obektywe tworzą obraz kresk A w pnkce A leżącym w płaszczyźne ognskowej - tej α samej, w której leży płytka 5 z wdocznym f przecwwskaźnkem 7. W zwązk z tym w oklarze wdać przecwwskaźnk na tle obraz skal. Położene obraz skal zależy od kąta wychylena zwercadła, które z kole zależy od położena końcówk pomarowej. 4 α α a α Rys.. Zasada dzałana optmetr s W ćwczen wykorzystany zostane optmetr projekcyjny MOP/00 prodkcj nemeckej f-my Carl Zess. Jego wdok przedstawono na rys. 7. Podstawowe dane metrologczne tego przyrząd: wartość dzałk elementarnej zakres wskazań zakres pomarowy granczna wartość błęd przyrząd - µm; - ± 00 µm; mm; - ± 0, µm; PRZEBIEG ĆWICZENIA Zadane Zmerzyć bce promenowe osowe wskazanych eksponatów trzpeń pomarowy A merzona tarcza B Rys. 7. Sposoby pomar bca: promenowego (czjnk A) osowego (czjnk B) Bce promenowe jest to różnca najwększej najmnejszej odległośc pnktów rzeczywstej powerzchn walcowej od os odnesena (obrot); Bce osowe jest to różnca najwększej najmnejszej odległośc pnktów rzeczywstej powerzchn czołowej leżących na określonym promen R od dowolnej płaszczyzny prostopadłej do os odnesena (obrot); Sposoby pomar bca promenowego osowego pokazano na rys. 7. W cel pomar bca tarczy należy:. Ustalć symbol merzonego eksponat wpsać go do karty pomarów.. Umeścć tarczę na trzpen pomarowym. 3. Zamocować trzpeń w kłach. 5

6 Rys. 7. Optmetr projekcyjny MOP 00/ prodkcj Carl Zess Jena wdok przyrząd ( podstawa; stolk pomarowy z rowkam; 3 wymenna końcówka pomarowa; 4 pokrętło blokady przesw dokładnego; 5 obdowa optmetr; zdejmowalna osłona ekran; 7 zespół ośwetlacza; 8 pokrętło zerowana skal (± µm); 9 pokrętło blokady przesw zgrbnego; 0 pokrętło przesw dokładnego; ramę; nakrętka stawcza ramena; 3 - dźwgna do podnoszena końcówk pomarowej; 4 kolmna statyw

7 4. Dosnąć czjnk do walcowej powerzchn zewnętrznej tak, aby wskazane czjnka wynosło od 0- do 0- procent jego zakres pomarowego. Oś trzpena wnna być prostopadła do merzonej powerzchn. 5. Obracając powol merzony eksponat odczytać ekstremalne wskazana czjnka α max α mn zanotować je w karce pomarów.. Dosnąć czjnk do powerzchn czołowej eksponat tak, aby stykał sę z eksponatem w pnkce leżącym na stalonym promen R. Wskazane czjnka wnno meścć sę w przedzale (0 0)% zakres pomarowego, a oś trzpena pomarowego być prostopadła do powerzchn merzonej. 7. Obracając powol merzony eksponat odczytać ekstremalne wskazana czjnka α max α mn zanotować je w karce pomarów. 8. Opracować wynk pomarów pamętając, że: a) wartość zaobserwowana bca, zarówno promenowego jak osowego, jest równa różncy wskazań ekstremalnych (α max α mn ) b) głównym składnkam błęd pomar (błędam cząstkowym) każdej z w/w odchyłek są: - błąd wskazań czjnka w odpowednm (zależnym od welkośc bca) zakrese; dane odnośne wartośc błędów wskazań czjnków zegarowych zawera tabela ; - błędy odczyt wskazań ekstremalnych; przyjąć α mn = α max = ± 0,7 w e ; - błąd wynkający z odchyłk stalena merzonej tarczy na trzpen pomarowym; (na podstawe szereg pomarów oszacowano, że dla eksponatów żytych w nnejszym ćwczen maksymalne wartośc tych błędów wynoszą ± 0,00 mm w przypadk bca promenowego ± 0,005 mm w przypadk bca osowego. c) nepewność wynk pomar jest wypadkową nepewnośc oszacowana wartośc wszystkch błędów cząstkowych (w praktyce ogranczamy sę do czterech błędów cząstkowych wymenonych w pnkce b); Uwaga! Nepewność połowa różncy wartośc grancznych błęd x = ( max x mn x)/ Zadane Przy pomocy transametr sprawdzć poprawność wykonana ser elementów. Wymagana odnośne wartośc sprawdzanego wymar poda prowadzący zajęca.. Zamocować transametr w statywe.. Uwzględnając podany przez prowadzącego wymar wymagany oraz zakres pomarowy transametr stalć wymar stos płytek, na który należy go wyzerować; jeżel któraś z odchyłek grancznych przekracza zakres pomarowy transametr należy odpowedno zmenć wymar nomnalny (p. rys. 9); F N G x F G A N Rys. 9. Zmana parametrów wymar wymaganego (A, B); podana przez prowadzącego odchyłka F ne meśc sę w zakrese pomarowym transametr; po odpowednej zmane wymar nomnalnego z N na N nowe odchyłk F G meszczą sę jż w zakrese pomarowym. B 3. Dobrać z komplet płytk możlwające zbdowane stos o stalonej wysokośc, nformacje o wybranych płytkach zameścć w odpowednch rbrykach karty pomarów. 7

8 4. Wyzerować transametr, w tym cel należy: - odkręcć tleję zacskową (rys. 3); - wsnąć stos płytek pomędzy kowadełka za pomocą nakrętk 3 tak stawć kowadełko nastawcze 4, aby wskazane transametr było równe zero; - dokręcć tleję zacskową ; - sprawdzć poprawność zerowana ponowne merząc ten sam stos płytek; w raze potrzeby proces zerowana powtórzyć; 5. Ustawć wskaźnk tolerancj na właścwych mejscach.. Za pomocą przycsk 7 odsnąć odpowedno kowadełko pomarowe 5 meścć pomędzy kowadełkam merzony wałeczek. Zwolnć przycsk 7 ocenć poprawność wykonana wałeczka. Wynk oceny zapsać w odpowednej rbryce karty pomarów. W/w czynnośc powtórzyć dla pozostałych wałeczków. 7. Oblczyć granczną wartość błęd pomar transametrem przyjmjąc, że składają sę nań w głównej merze następjące błędy cząstkowe: 8 - błąd pobrana d d, (przyjąć, że w naszym przypadk d d = ± µm); - błąd przyrząd p d (wg danych prodcenta p d = ±. µm); - błąd odtwarzana wymar przez stos płytek w d, błąd ten wynka z błędów odtwarzana wymarów przez poszczególne płytk stos, dane na ten temat zawarto w tabel ; - błąd zerowana z d, wartość błęd zerowana zależy m.n. od starannośc, z jaką czynność tą przeprowadzamy; w naszym przypadk przyjąć, że z d = ± 0,5 w e ; - błąd stawena wskaźnków pola tolerancj r d ( ± 0,5 w e ) oraz - błąd oceny położena wskazówk względem wskaźnka pola tolerancj o d (± 0,3 w e ); Przy założen, że w/w błędy są wzajemne nezależne a rozkłady ch wartośc symetryczne względem zera nepewność wypadkowa d = (,d) = {d, p, w, z, r, o} 8. Oblczoną wartość d zameścć w stosownej rbryce karty pomarów. Zadane 3 Za pomocą mkrokatora zmerzyć wysokość wskazanych przez prowadzącego wałeczków. W tym cel należy:. Pomerzyć zgrbne wysokość h wałeczka za pomocą swmark.. Uwzględnając wynk pomar swmarką oraz zakres pomarowy mkrokatora stalć wysokość stos płytek, na który należy go wyzerować. 3. Dobrać z komplet płytk możlwające zbdowane stos o stalonej wysokośc, nformacje o wybranych płytkach zameścć w odpowednch rbrykach karty pomarów. 4. Zbdować stos o stalonej wysokośc wyzerować mkrokator: - docskając zbdowany stos płytek do powerzchn stolka wsnąć go pod końcówkę pomarową mkrokatora; - odblokować przesw ramena mkrokatora (rys. 5, pokrętło4) za pomocą pokrętła stawć je tak, by wskazówka znalazła sę w centralnej częśc zakres pomarowego przyrząd, po czym przesw ramena zablokować; - za pomocą pokrętła 5 stawć korps mkrokatora tak, aby przyrząd wskazywał zero, przy czym do precyzyjnego stawana wskazana można wykorzystać pokrętło 7 ; - sprawdzć poprawność zerowana ponowne merząc ten sam stos płytek; w raze potrzeby wskazane odpowedno skorygować (pokrętło 7 )

9 5. Docskając lekko merzony wałeczek do powerzchn stolka mkrokatora wsnąć go pod końcówkę pomarową przyrząd.. Dokonać odczyt wskazana mkrokatora, odczytaną wartość α wpsać do karty pomarów. 7. Czynnośc 5 powtórzyć dla pozostałych eksponatów. 8. Sprawdzć ponowne wyzerowane przyrząd. W przypadk stwerdzena stotnych różnc wszystke wymenone czynnośc należy powtórzyć. 9. Opracować zyskane wynk Poneważ pomary wysokośc wałków dokonane zostały metodą różncową, węc zgodne z L opracowane wynk pomar wnno sę odbyć wg następjącego algorytm: Wysokośc merzonych wałków określa zależność gdze: h z,p = w - m w + α - m α h z,p - wartość zaobserwowana poprawna wysokośc wałka; w - nomnalna wysokość stos płytek, którego żyto do wyzerowana mkrokatora, w = L =,,... gdze L nomnalne dłgośc płytek wchodzących w skład stos; m w wartość średna błęd wysokośc odtwarzanej przez stos płytek wzorcowych, m w = ml =,,... gdze m L wartośc średne błędów odtwarzana płytek wchodzących w skład stos; wartośc te odczytjemy z metryczek płytek wzorcowych, a jeśl metryczek brak przyjmjemy, że są równe zero α - odczyt wskazana mkrokatora m α - błąd średn wskazana mkrokatora (przy wskazan α); nformację o wartośc tego błęd może zawerać dokmentacja bądź protokół wzorcowana przyrząd, jeżel brak stosownych danych to przyjmjemy, że m α = 0; Nepewność wynk pomar wysokośc wałków określa zależność: gdze: h = ( ) ( w ) ( z α + + ) h - nepewność wynk pomar wysokośc wałka; α - nepewność wynk pomar różncy pomędzy wysokoścą wałeczka a wysokoścą stos płytek (nepewność odnośne poprawnośc wskazana mkrokatora). Nepewność ta wynka z neznajomośc rzeczywstych wartośc: - błęd pobrana welkośc merzonej h α (odchyłk kształt, zaneczyszczena, odkształcena, tp. ); wartość błęd pobrana zależy m.n. od merzonego eksponat; w naszym przypadk przyjąć, że h α = ± µm; - błęd mkrokatora p α; wg danych prodcenta granczne wartośc tego błęd wynoszą ±, µm; - błęd odczyt o α, najczęścej przyjmje sę, że wartość tego błęd ne przekracza ± 0,7 wartośc dzałk elementarnej przyrząd; w nepewność odnośne wartośc wysokośc odtwarzanej przez stos płytek, w = ( L ) gdze L nepewność odtwarzana dłgośc przez - tą płytkę stos, dane na ten temat zawarto w tabel ; z - nepewność zerowana; zależy m.n. od starannośc z jaką czynność tą przeprowadzamy; w naszym przypadk można przyjąć, że jej wartość ne przekracza połowy wartośc dzałk elementarnej; 9

10 Uwzględnając powyższe mamy: ( ) ( ) ( ) ( L ),h α +,pα +,oα + + ( z) h = Zadane 4 Za pomocą optmetr projekcyjnego zmerzyć średnce wskazanego przez prowadzącego wałeczka. W cel zwększena dokładnośc zastosować pomar welokrotny. Pomerzyć zgrbne średncę wałeczka za pomocą swmark.. Uwzględnając wynk pomar swmarką oraz zakres pomarowy optmetr stalć wysokość stos płytek, na który należy go wyzerować. 3. Dobrać z komplet płytk możlwające zbdowane stos o stalonej wysokośc, nformacje o wybranych płytkach zameścć w odpowednch rbrykach karty pomarów; 4. Zbdować stos o stalonej wysokośc wyzerować optmetr. W tym cel należy: - dokręcć nakrętkę stawczą (p. rys. 7) do styk z ramenem ; - odkręcć pokrętło blokady przesw zgrbnego (9); - za pomocą nakrętk stawczej podneść optmetr na odpowedną wysokość; - docskając zbdowany stos płytek do powerzchn stolka wsnąć go pod końcówkę pomarową optmetr; - za pomocą nakrętk stawczej opścć optmetr tak, aby jego końcówka pomarowa zetknęła sę ze stosem płytek, a w pol odczytowym pojawł sę obraz skal; - zablokować przesw zgrbny (pokrętło 9); w trakce tej czynnośc następje dość znaczna zmana wskazań, a nawet może sę zdarzyć, że obraz skal znkne (jeżel obraz skal znkne reglację zgrbną trzeba powtórzyć); - odkręcć pokrętło blokady przesw dokładnego (poz. 4); - pokrętłem 0 stawć wskazane przyrząd na zero; - zablokować przesw dokładny (pokrętło 4); w trakce tej czynnośc może nastąpć newelka zmana wskazań, którą należy skorygować za pomocą pokrętła 8. - wyjąć stos płytek, a następne wsnąć go ponowne pod końcówkę pomarową sprawdzć wskazane przyrząd, w raze potrzeby odpowedno je korygjąc (pokrętło 8). Przy wkładan wyjmowan stos wygodne jest skorzystać z mechanzm podnoszena końcówk pomarowej (dźwgna 3); 5. Docskając lekko merzony wałeczek do powerzchn stolka optmetr przesnąć go powol pod końcówką pomarową przyrząd, odczytać wskazane maksymalne zapsać je w odpowednej rbryce karty pomarów. Pomary wałeczka powtórzyć od do 0 razy zmenając za każdym razem mejsce pobrana wymar (przy różnych położenach osowych kątowych merzonego wałeczka);. Sprawdzć ponowne wyzerowane przyrząd. W przypadk stwerdzena nezgodnośc przekraczającej dzałkę elementarną wszystke przedne czynnośc należy powtórzyć. 7. Opracować zyskane wynk Pomar średncy wałeczka za pomocą optmetr jest dokonywany metodą różncową, w zwązk z czym algorytm opracowana wynk jest podobny do algorytm zastosowanego w zadan 3. Pewne różnce wynkają z fakt, ż w nnejszym zadan zastosowano pomar welokrotny. I tak: Średncę merzonego wałka będze w tym przypadk określać zależność d z,p = w - m w + α - m α 0

11 gdze: d z,p - wartość zaobserwowana poprawna średncy merzonego wałka; w, m w m α - analogczne jak w zadan 3; α wartość średna zyskanych odczytów α = (α + α +...)/N gdze N jest lczbą zyskanych wynków; Na nepewność wynk pomar średncy wałeczka za pomocą optmetr składają sę dokładne take same nepewnośc cząstkowe, jake wystąpły w przypadk pomar mkrokatorem w zadan 3. Jednakże ze względ na pomar welokrotny smowane tych nepewnośc będze realzowane neco naczej Wynk zyskwane w trakce pomar welokrotnego charakteryzją sę pewnym rozrztem wartośc. Przyczyną wystąpena tego rozrzt są błędy cząstkowe o charakterze przypadkowym. Statystyczna analza wynków pomar welokrotnego pozwala na oszacowane wartośc grancznych smy tych błędów. Ne daje natomast żadnych nformacj na temat wartośc błędów systematycznych, które mszą zostać oszacowane w nny sposób. W zwązk z powyższym przy oblczan nepewnośc wynk pomar welokrotnego wszystke stotne błędy cząstkowe należy podzelć na przypadkowe systematyczne. W naszym przypadk: - błąd pobrana welkośc merzonej d d zalczamy do przypadkowych, bo czynność poberana towarzyszy każdem powtórzen pomar, a merzony wymar poberany jest z różnych mejsc wałka; - błąd przyrząd p d zalczamy do systematycznych, bo za każdym razem żywamy tego samego przyrząd, błąd przyrząd wynka główne z jego charakterystyk, która w krótkm okrese czas ne pownna legać stotnym zmanom; - błąd odczyt o d zalczamy do przypadkowych, bo odczytów dokonjemy przy każdym powtórzen, a główny składnk tego błęd zaokrąglena zmenają sę w zależnośc od wskazana przyrząd zarówno co do wartośc jak znak; - błąd wzorca w zalczamy do systematycznych, bo ten sam stos płytek, żyty w dodatk jednorazowo, był wspólny dla wszystkch powtórzeń; - błąd zerowana z zalczamy do systematycznych, bo czynność zerowana była wspólna dla wszystkch powtórzeń; Nepewność całkowtą wynk pomar welokrotnego można traktować jako smę dw nepewnośc cząstkowych: nepewnośc przypadkowej p d (wynkającej z szacowana wartośc smy błędów o charakterze przypadkowym) nepewnośc systematycznej s d (wynkającej z szacowana wartośc smy błędów o charakterze systematycznym) p s d = ( d) + ( d) Wartość nepewnośc przypadkowej wynk pomar welokrotnego wyznacza sę w oparc o rozrzt wartośc zyskanych wynków. Obowązje zależność: p d = t gdze: t g wartość granczna zmennej t rozkład Stdenta, taka, że prawdopodobeństwo zdarzena, że -t g < t < t g jest równe przyjętem pozomow fnośc p. Zaleca sę przyjmować p= 95% Wartośc granczne zmennej t dla różnej lczby powtórzeń różnych pozomów fnośc zestawono w tabel 3; g s α

12 s α - średne odchylene kwadratowe średnej arytmetycznej zyskanych wynków; s α = N ( N ) N ( α α) Wartość nepewnośc systematycznej wynk pomar welokrotnego oblcza sę smjąc nepewnośc zwązane z szacowanem wartośc wszystkch błędów cząstkowych o charakterze systematycznym. W naszym przypadk: = gdze: d = s (,pd) + ( w) + ( z),p d - nepewność wynkająca z szacowana wartośc błęd przyrząd; wg danych prodcenta błąd ten ne przekracza wartośc ± 0,000 mm; w nepewność co do wartośc dłgośc odtwarzanej przez stos płytek (wartość szacjemy dentyczne jak w zadan 3) z nepewność zerowana (wartość określamy podobne jak w zadan 3); ZAŁĄCZNIK TABELA. Dopszczalne wartośc błędów wskazań czjnków zegarowych Dzałka element. Grance błędów dopszczalnych w przedzale: w e 0, obrot 0,5 obrot obrotów całym 0,0 mm ± 5 µm ± 8 µm ± 5 µm ± 0 µm 0,00 mm ± µm ± 3 µm ± µm ± 8 µm 0,00 mm ± 0,5 µm ± µm ± 4 µm ± 5 µm TABELA. Dopszczalne wartośc błędów odtwarzana płytek wzorcowych [µm] Dłgość nomnalna L Klasa dokładnośc wykonana płytek [mm] 00 0 do 0 ± 0,0 ± 0, ± 0,5 ± 0,50 pow. 0 do 5 ± 0,07 ± 0,5 ± 0,30 ± 0,0 pow. 5 do 50 ± 0,0 ± 0,0 ± 0,40 ± 0,80 TABELA 3. Rozkład Stdenta. Wartośc granczne t g p (-tg<t<tg) = p k = N- p = 80% p = 90% p = 95% p = 98% p = 99%... 4,533,3,77 3,747 4,04 5,47,05,57 3,35 4,03,440,943,447 3,43 3,707 7,45,895,35,998 3,499 8,397,80,30,89 3,355 9,383,833,,8 3,50 0,37,8,8,74 3,9,33,79,0,78 3,0,35,78,79,8 3,055

13 3