NAUCZANIE PRZEDMIOTÓW ILOŚCIOWYCH PRZEZ INTERNET POTRZEBY A MOŻLIWOŚCI TECHNICZNE

Transkrypt

1 Jerzy Michnik Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego w Katowicach Sławomir Jarek Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach NAUCZANIE PRZEDMIOTÓW ILOŚCIOWYCH PRZEZ INTERNET POTRZEBY A MOŻLIWOŚCI TECHNICZNE W kształceniu na uczelniach ekonomicznych występuje szereg przedmiotów, w których szeroko wykorzystywane są metody matematyczne. W przypadku kiedy odpowiedni materiał dydaktyczny ma zostać udostępniony studentom w gotowej formie, np. na stronie internetowej, sprawa jest względnie prosta. Jeżeli jednak wykładowca chce przygotować atrakcyjną postać multimedialną, musi liczyć się ze sporym, dodatkowym nakładem pracy. Konsultacja owa ze studentem wymaga przekazania przekształceń matematycznych i wykresów związanych z jego problemem tu brak wygodnych narzędzi. Najgorzej wygląda kwestia kontaktów on-line. Narzędzia używane do chatu nie pozwalają na przekazywanie treści matematycznych. Czy wyjściem jest połączenie wysokiej techniki z tradycyjnymi narzędziami: papier, ołówek i kamera internetowa? 1. Wprowadzenie W nauczaniu w szkołach wyższych stosuje się różne formy i techniki prezentacji. Naszą uwagę skupimy na problemach dotyczących przedmiotów ilościowych, które stanowią niebagatelną część całego programu nauczania na uczelniach ekonomicznych. Szczególnie w tym przypadku nie należy umniejszać roli tradycyjnego przekazu opartego na tablicy i kredzie. Jego wartość zasadza się, w szczególności, na naturalnym dostosowaniu tempa przekazu do szybkości percepcji słuchaczy i skupieniu uwagi na prowadzącym. Rozwój techniki prowadzi do coraz częstszego wykorzystania prezentacji multimedialnych jako uzupełnienia czy wręcz zastąpienia całkowicie technik tradycyjnych. Nie wchodząc w rozważania na temat ich zalet i wad, zajmiemy się ich znaczeniem dla nauczania na odległość. Niewątpliwie student pozbawiony bezpośredniego kontaktu z wykładowcą nie otrzymuje tradycyjnego spektaklu z żywym aktorem. W zamian za to ma materiały

2 wykładowe i ćwiczeniowe, do których dociera poprzez swój komputer (nagrany CD-ROM lub strona internetowa). W tym przypadku forma tego materiału zyskuje na znaczeniu. Czytanie skryptu tekstowego z ekranu jest niewątpliwie mniej atrakcyjne niż lektura wykładu wzbogaconego o kolorowe, a czasem i animowane, elementy. Dla wykładowcy przedmiotów zawierających sporą dawkę matematyki jest to duże wyzwanie. Składanie wzorów w wybranym edytorze, przygotowywanie rysunków i wykresów dla tradycyjnej formy wykładu (np. folie) jest zadaniem pracochłonnym. Wzbogacenie wkładu o elementy multimedialne wymaga kolejnych narzędzi i jeszcze większego nakładu pracy. Jeszcze większym wyzwaniem dla obu stron jest przekazywanie wzorów matematycznych i wykresów podczas konsultacji on-line (komunikacja jednoczesna). 2. Komunikacja wykładowca - student założenia Zasadniczym problemem w komunikacji wykładowca-student w nauczaniu przedmiotów ilościowych jest sprawne przekazywanie treści związanych z modelami matematycznymi. W rozważanym przez nas przypadku student nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu z wykładowcą. O ile materiał przekazywany tradycyjnie w formie wykładu można umieścić w specjalnie przygotowanej prezentacji, o tyle wiedzę przekazywaną w trakcie ćwiczeń czy konsultacji trudno przekazać w ten sam sposób. W tym miejscu pojawia się konieczność skorzystania z wyspecjalizowanych środków i form komunikacji. Aby komunikacja wykładowca-student mogła być realizowana w omawianym przez nas zakresie, należy założyć, że zarówno student, jak i wykładowca sprawnie posługują się narzędziami i oprogramowaniem stosowanymi w modelowaniu matematycznym. 3. Środki komunikacji niejednoczesnej Jako środki komunikacji, niewymagające jednoczesnego udziału zainteresowanych stron, używane są: poczta elektroniczna, zamknięta lista dyskusyjna, komunikatory internetowe. Aby za ich pomocą przekazać treści matematyczne, trzeba wykorzystywać specjalistyczne narzędzia. Abstrahujemy tutaj od przypadku, kiedy 2

3 nieskomplikowane formuły można przekazać w postaci tekstowej, wykorzystując składnię zapożyczoną z języków programowania (edytorów lub arkuszy kalkulacyjnych): np. y(x)=5*x^2+4*x-3. Zwykle wykładowca ma swój ulubiony zestaw narzędzi, z których korzysta w modelowaniu matematycznym. Dostępność poszczególnych programów jest jednak ograniczona poprzez koszty licencji, dostępność lub trudność w opanowaniu umiejętności korzystania z danego pakietu. Dużym powodzeniem cieszą się takie pakiety jak: MS Office, SPSS, SAS, Statistica, MathCAD, Mathematica, e-views czy S+. Do przygotowania tekstów można stosować z powodzeniem pakiety biurowe i zawarte w nich edytory np. MS Word lub wyspecjalizowane programy do składu tekstu np. LaTeX. Zestaw wymaganych przez wykładowcę narzędzi powinien uwzględniać możliwości ich nabycia i stosowania przez studentów. Tutaj należy wspomnieć, że wiele z powyższych narzędzi ma swoje darmowe odpowiedniki rozpowszechniane w ramach wolnej licencji publicznej. Do nich należą edytory TeX i LaTeX, przeznaczone do profesjonalnego składu tekstów zawierających formuły matematyczne oraz Maxima darmowy pakiet matematyczny. Aby przekazać wykres lub animację zamiast kosztownego tworzenia pliku graficznego i przesyłania go siecią, możliwe jest zastosowanie języka skryptowego dostępnego w stosowanych programach matematycznych. Zamiast rysowania funkcji można przesłać krótkie polecenie lub komendę, które sprawią, że stosowany program matematyczny wykona określoną akcję lub zbuduje odpowiedni wykres. Taki rodzaj komunikacji jest sprawny i niezwykle elastyczny. Wymaga oczywiście posiadania przez studentów odpowiedniego oprogramowania oraz opanowania jego obsługi. 4. Środki komunikacji jednoczesnej Jak już wspomnieliśmy na wstępie, większe problemy w przekazywaniu treści matematycznych powstają w sytuacji komunikacji jednoczesnej (on-line). Do takiej komunikacji mogą służyć: komunikatory tekstowe, telefonia internetowa, komunikacja wideo i prezentacje on-line. Komunikatory tekstowe oferują standardowo okno do wprowadzania tekstu z klawiatury, a więc nie dają możliwości sprawnego przekazania bardziej 3

4 skomplikowanych wyrażeń matematycznych czy wykresów. Telefonia internetowa nie wiele pomaga, ze względu na wizualny charakter przekazu; bardziej przydatne w tym kontekście może być wykorzystanie komunikacji za pomocą kamer internetowych. Jednakże kamery w dostępnej cenie charakteryzują się niewielką rozdzielczością obrazu, co może utrudniać odczytanie informacji. Szybkość transmisji w lokalnych łączach też może być barierą dla takiego rozwiązania. W obecnej chwili najlepszą z punktu widzenia funkcjonalności propozycją wydają się urządzenia typu tablet. Na specjalnym ekranie pisze się specjalnym piórem. Można w ten sposób przekazać formuły, wykresy i rysunki od ręki. Zapisaną informację można transmitować do odbiorcy jako grafikę, za pomocą zaawansowanych komunikatorów. Tu jednakże, podobnie jak w przypadku kamery, transmituje się duże ilości bajtów. Na chwilę obecną drugą wadą tej opcji jest stosunkowo wysoka cena tabletów. 5. Podsumowanie Celem autorów było zwrócenie uwagi na specyficzne problemy, jakie pojawiają się w nauczaniu na odległość przedmiotów ilościowych. W świetle powyższych uwag widać, że chociaż już obecnie istnieje wiele narzędzi pomocnych w tym zakresie, problem daleki jest od satysfakcjonującego rozwiązania. Do rozważenia są zagadnienia: pogłębionej analizy przydatności poszczególnych narzędzi programowych i urządzeń technicznych do nauczania przedmiotów ilościowych na odległość z uwzględnieniem: funkcjonalności, łatwości przyswojenia przez studentów, kosztów; ewentualnego opracowania nowych, uniwersalnych narzędzi, które cechowałyby się dużą funkcjonalnością, łatwością obsługi i możliwie niskim kosztem wdrożenia; uwzględnienie w programie studiów internetowych dla studentów kierunków ekonomicznych zaznajomienia ich z odpowiednimi narzędziami do nauki przedmiotów ilościowych przez internet, np. w ramach kursów informatyki. 4

5 Abstract Quantitative methods are the important part of the teaching process in economics and management. There are several tool which support preparing the teaching material in an attractive multimedia form. However it is very time-consuming for the lecturer. The other possibility is to hire specialists in the multimedia. In this case the cost of preparing the material grows substantially. There are not the tools dedicated to exchange math formulas and graphs in contact with the students. They have to be written in advance in the appropriate editor. The worst situation is the on-line contacts of chat type. Maybe we have to go back to the traditional paper and pencil accompanied by webcam. 5