Mariusz Kasprzak 1, Marcin Bocheński 1, Paweł Czechowski 2, Aleksandra Steliga 3,Grzegorz Jędro 4, Leszek Jerzak 11

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2011 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LXII NR 580 Mariusz Kasprzak 1, Marcin Bocheński 1, Paweł Czechowski 2, Aleksandra Steliga 3,Grzegorz Jędro 4, Leszek Jerzak 11 Parametry czerwonokrwinkowe piskląt dymówki Hirundo rustica z lęgów wczesnych i późnych* Red blood cell parameters in barn swallow Hirundo rustica chicks from early and late broods 1 Katedra Zoologii, Uniwersytet Zielonogórski Department of Zoology, University of Zielona Góra 2 PWSZ w Sulechowie, ITiR Vocational Higher Education School in Sulechów, Institute of Tourism and Recreation 3 Katedra Nauk o Zdrowiu, Akademia Pomorska w Słupsku Pomeranian University of Slupsk, Department of Health Sciences 4 Słowiński Park Narodowy Slovinski National Par Przebadano pisklęta dymówki pochodzące z lęgów wczesnych (N=35) oraz z lęgów późnych (N=20). Oznaczono u nich podstawowe parametry czerwonokrwinkowe: liczbę krwinek czerwonych RBC, stężenie hemoglobiny we krwi Hgb oraz wartość hematokrytu Hct. Na podstawie tych danych obliczono średnią objętość krwinki czerwonej MCV, średnią zawartość hemoglobiny w krwince MCH oraz średnie stężenie hemoglobiny w krwince MCHC. Po dokonaniu standaryzacji wyników względem wieku porównano obie grupy piskląt. Dymówki z lęgów wczesnych miały niższą liczbę krwinek czerwonych RBC oraz niższą wartość hematokrytu Hct. Jednakże wyższe stężenie hemoglobiny we krwi dymówek z lęgów wcześniejszych spowodowało istotnie wyższą zawartość hemoglobiny w krwince MCH i wyższe stężenie hemoglobiny w krwince MCHC. Bardziej wysycane hemoglobiną krwinki piskląt z lęgów wcześniejszych wskazują na większe możliwości energetyczne tej grupy piskląt i ich lepszą kondycję fizjologiczną. * Badania prowadzono za zgodą Lokalnej komisji etycznej do spraw doświadczeń na zwierzętach w Gdańsku uchwała nr 3/2008 z ) oraz Ministra Środowiska (decyzja DKFOP =Ozgi- 4200/III-109/2920/08/aj z dn ) Do cytowania For citation: Kasprzak M., Bocheński M., Czechowski P., Steliga A., Jędro G., Jerzak L., Parametry czerwonokrwinkowe piskląt dymówki Hirundo rustica z lęgów wczesnych i późnych. Zesz. Nauk. UP Wroc., Biol. Hod. Zwierz., LXII, 580:

2 38 Mariusz Kasprzak i wsp. SŁOWA KLUCZOWE: dymówka, Hirundo rustica, liczba krwinek czerwonych (RBC), hematokryt (Hct), hemoglobina (Hgb), średnia objętość krwinki czerwonej (MCV), średnia zawartość hemoglobiny w krwince (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC) WSTĘP Dymówka Hirundo rustica jest powszechnie znanym, szeroko rozpowszechnionym i pospolitym gatunkiem gniazdującym w Eurazji i Ameryce Północnej. Zimuje w środkowej i południowej Afryce, Ameryce Południowej oraz południowo-wschodniej Azji. W Europie występuje podgatunek nominatywny Hirundo r. rustica (Cramp 1988). Pierwotnym miejscem gniazdowania dymówki było środowisko skalne, jaskinie, groty itp. (Bocheński 2000). Obecnie jest gatunkiem synantropijnym, gniazduje głównie wewnątrz budynków gospodarczych w chlewniach, oborach, stajniach itp. (Glutz von Blotzheim 1985, Cramp 1988). Preferuje ona indywidualne gospodarstwa, w których hoduje się bydło i trzodę (Kartanas 2001). Badania wykazały, że liczebność lokalnych populacji w różnych częściach Europy zmniejszyła się (Møller 1989, Marchanat i wsp. 1990, Tucker, Haeth 1994, Møller, Vansteenwegen 1997). Jedną z przyczyn takiego zjawiska jest odnotowane zmniejszenie w ostatnich latach liczby gospodarstw hodujących krowy i małych indywidualnych gospodarstw (Kartanas 2001, Møller 2001). Dymówka najczęściej wyprowadza dwa lęgi w roku, w niektórych populacjach część par przystępuje do trzeciego lęgu (Møller 1984). Wielkość zniesienia najczęściej waha się od 4 do 6 jaj, a gniazdo opuszcza z sukcesem średnio 3,70 4,43 młodych (przegląd w: Czechowski 2007, 2010). Możliwość wyprowadzania drugich i kolejnych lęgów u większości ptaków zależy głównie od dostępności pokarmu (Lack 1954, Svensson 1995). Jak wykazano w przypadku wielu europejskich populacji dymówki im później ptaki przystępują do rozrodu, tym mniejszy osiągają sukces rozrodczy, a liczba wyprowadzonych podlotów jest większa w lęgach pierwszych (wczesnych) w porównaniu z lęgami drugimi i powtarzanymi (późnymi) (przegląd w: Czechowski 2007). Należy jednak zwrócić uwagę, że nie zawsze miarą sukcesu reprodukcyjnego osobników jest liczba wyprodukowanego przez nie potomstwa. Duże znaczenie ma także jego jakość, czyli zdolność przeżycia i dalszej propagacji genów (Newton 1989). Badania Kalińskiego i wsp. (2009) na bogatkach Parus major wykazały, że ptaki w drugich lęgach wyprowadzały mniej potomstwa, ale charakteryzującego się lepszą kondycją fizjologiczną. Podobne wnioski można wysunąć na podstawie pracy Kasprzaka i wsp. (2006) dotyczącej kondycji piskląt bociana białego Ciconia ciconia. W obu przedstawianych przypadkach kluczowe znaczenie miała baza pokarmowa dostępna w sezonie lęgowym. Wszystkie procesy zachodzące w organizmie zwierzęcym mają swoje odzwierciedlenie w funkcjonowaniu układu krwionośnego i krwi. Za pomocą parametrów czerwonokrwinkowych można scharakteryzować procesy odpowiedzialne za transport tlenu i bezpośrednio za metabolizm. Łatwość pozyskania materiału czyni badania krwi jednymi z najpopularniejszych stosowanych zarówno u ludzi, jak i w weterynarii. Znając tzw. normy hematologiczne lekarz jest w stanie określić kondycję pacjenta (Bergman 1985). W wielu pracach prezentowane są zakresy oraz trendy zmian parametrów czerwonokrwinkowych u różnych gatunków ptaków (np. Kostelecka-Myrcha, Jaroszewicz 1993,

3 Parametry czerwonokrwinkowe piskląt dymówki Montesinos i wsp. 1997, Gayathri i wsp. 2004, Simmons, Lill 2006, Jerzak i wsp. 2010). Coraz częściej pojawiają się prace, w których ocenia się jakość (kondycję) osobników, analizując parametry ich krwi (np. O Brien i wsp. 2001, Villegas i wsp. 2004, Kasprzak i wsp. 2006, Nadolski i wsp. 2006, Kaliński i wsp. 2009). Celem niniejszej pracy jest porównanie wartości parametrów czerwonokrwinowych u piskląt dymówki pochodzących z lęgów wczesnych i późnych oraz próba interpretacji uzyskanych wyników w kontekście kondycji fizjologicznej młodych ptaków. TEREN BADAŃ Badania prowadzono w populacji dymówek zasiedlających obory w miejscowości Kłopot (gm. Cybinka, woj. lubuskie). Fizjograficznie Kłopot leży w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierzy Południowobałtyckich, makroregionie Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej, w mezoregionie Doliny Środkowej Odry (Kondracki 1988). Miejscowość zamieszkana jest przez około 160 mieszkańców w 61 gospodarstwach. Zabudowa wsi to głównie domy mieszkalne z budynkami gospodarskimi wzdłuż ulicy, np. obory, chlewnie, stajnie i kurniki, rzadziej królikarnie. MATERIAŁ I METODY Prace terenowe Od kwietnia do sierpnia 2008 r. przeprowadzono 15 kontroli gniazd dymówek zasiedlających budynki gospodarcze w Kłopocie. W ich trakcie określano stan lęgu, liczbę jaj i piskląt. W sumie badano przebieg 40 lęgów dymówki. Dwadzieścia trzy z nich zaliczono do lęgów wczesnych (rozpoczętych przed końcem maja), a siedemnaście do lęgów późnych (rozpoczętych nie wcześniej niż w czerwcu). Populacja tego gatunku gniazdująca w Kłopocie charakteryzuje się podobnymi parametrami rozrodu, jakie wykazano w innych populacjach, a niektóre wskaźniki rozrodu osiągają wartości wyższe (wielkość zniesienia, liczba piskląt i podlotów). Może to wynikać z położenia wsi w dolinie Odry, która prawdopodobnie stanowi dobrą bazę pokarmową dla tych ptaków (Jędro 2009). Pod koniec maja 2008 r. pobrano krew od 35 piskląt dymówki (w wieku od 10 do 15 dni) z 8 lęgów wczesnych. Z kolei na początku sierpnia 2008 r. pobrano krew od 20 piskląt (w wieku od 11 do 16 dni) z 6 lęgów późnych. Nakłuwano żyłę skrzydłową igłą nr 5, wypływającą kroplę krwi pobierano do automatycznej pipety, a następnie rozdzielano do probówek zawierających odpowiednie odczynniki. Po pobraniu krew była tamowana poprzez ucisk nakłutego miejsca kawałkiem ligniny. Po zatamowaniu krwawienia pisklęta odnoszono do gniazda, z którego były wyjęte. Analizy laboratoryjne Automatyczną pipetą firmy Eppendorf podawano 0,02 ml krwi do 4 ml płynu Natta Hericka (Natt, Herick 1952). Jest to płyn, który rozcieńcza i barwi jądrzaste erytrocyty ptaków na kolor lekko różowy, a krwinki białe na kolor fioletowy. Krwinki czerwone

4 40 Mariusz Kasprzak i wsp. liczono w 80 małych kwadratach siatki Bürcera. Liczbę krwinek czerwonych w 1 L krwi RBC obliczano wg Bergmann (1985). Hematokryt (Hct) oznaczano metodą mikrohematokrytową. Do heparynizowanych rurek pobierano krew bezpośrednio wypływającą z nakłutej żyły skrzydłowej. Krew pełna w heparynizowanych rurkach była wirowana przez 5 minut przy obrotów na minutę. Stężenie hemoglobiny (Hgb) oznaczano spektrofotokolorymetrycznie, metodą Drabkina (1945). Z nakłutej żyły skrzydłowej bezpośrednio pobierano 0,02 ml krwi i podawano ją do 5 ml płynu Drabkina. Przed odczytaniem ekstynkcji na spektrofotometrze Epol roztwór odwirowywano przez 5 minut przy obrotach na minutę w celu odseparowania błon komórkowych i jąder zhemolizowanych erytrocytów. Ekstynkcję supernatantu odczytywano przy długości fali 540 nm. Na podstawie liczby krwinek czerwonych (RBC), wartości hematokrytu (Hct) i stężenia hemoglobiny (Hgb) obliczono wartości wskaźników czerwonokrwinkowych: średnią objętość krwinki czerwonej (MCV), średnią zawartość hemoglobiny w krwince (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej (MCHC) (Campbell 1995). Analiza statystyczna W wielu pracach dotyczących parametrów hematologicznych ptaków wykazano, że ich wartości zmieniają się wraz z rozwojem piskląt (Kostelecka-Myrcha, Jaroszewicz 1993, Eklom, Lill 2006, Simmons, Lill 2006). Aby wyeliminować wpływ wieku na uzyskane wyniki analiz statystycznych, otrzymane wartości poszczególnych parametrów standaryzowano względem wieku piskląt dymówek. W celu porównania średnich wartości poszczególnych parametrów hematologicznych piskląt z lęgów wczesnych i późnych zastosowano test t Studenta. Dla średnich podano także odchylenia standardowe (SD). Obliczenia wykonano za pomocą pakietu Statistica 9.1 (StatSoft. Inc. 2010). WYNIKI Średnia liczba piskląt w lęgach wczesnych, z których pobierano próbki krwi, wynosiła 4,4 (SD=1,06), a w lęgach późnych 3,8 (SD=0,87). Różnica ta jednak nie była istotna statystycznie (Test U Manna-Whitneya, Z=1,17, p = 0,24). Pisklęta dymówki z lęgów wczesnych charakteryzowały się istotnie wyższymi wskaźnikami czerwonokrwinkowymi takimi jak: Hgb, MCH i MCHC. Z kolei pisklęta z lęgów późnych miały istotnie wyższe wskaźniki Hct i RBC. Wartość MCV nie różniła się istotnie pomiędzy badanymi grupami (tab. 1).

5 Parametry czerwonokrwinkowe piskląt dymówki Tabela 1 Table 1 Wartości parametrów czerwonokrwinkowych piskląt dymówki Hirundo rustica z lęgów wczesnych i późnych Red blood cell parameters in barn swallow Hirundo rustica chicks from early and late broods Lęgi Broods wczesne późne statystyka earlier later Statistic n=35 n=20 Hct (%) średnia mean 39,086 47,8 SD 5,403 6,662 min. max. 29,00 49,75 32,00 44,38 Hgb (g*dl -1 ) średnia mean 10,293 8,509 SD 1,746 1,971 min. max. 6,71 13,95 5,86 12,00 RBC (T*L -1 ) średnia mean 2,501 2,936 SD 0,549 0,664 min. max. 1,00 3,30 1,60 4,03 MCV (fl) średnia mean 163, ,081 SD 41,54 22,329 min. max. 132,31 335,00 129,03 207,92 MCH (pg) średnia mean 42,042 29,55 SD 6,827 5,339 min. max. 32,57 67,11 17,94 38,64 MCHC (g*dl -1 ) średnia mean 26,185 17,817 SD 2,506 3,265 min. max. 20,03 29,19 13,04 23,71 wartość p p value > 0,001 > 0,002 > 0,006 = 0,055 > 0,001 > 0,001 DYSKUSJA Stan fizjologiczny piskląt gniazdowników jest w dużym stopniu uzależniony od kondycji rodziców (będącej wyrazem ich jakości), jak i od obfitości zasobów pokarmowych środowiska (Lack 1954, Svensson 1995). Kondycję młodych ptaków można badać między innymi poprzez sprawdzanie parametrów ich krwi. W trakcie rozwoju piskląt obserwuje się wzrost wartości wskaźników hematologicznych, choć intensywność tego wzrostu jest zróżnicowana gatunkowo (Kostelecka-Myrcha, Jaroszewicz 1993, Eklom, Lill 2006, Simmons, Lill 2006, Kasprzak i wsp. 2009).

6 42 Mariusz Kasprzak i wsp. Wzrastająca z wiekiem liczba krwinek czerwonych (RBC) powoduje wzrost wartości hematokrytu (Hct). Hct to stosunek liczby krwinek czerwonych do całkowitej objętości krwi. Wraz z wiekiem ptaków zwiększa się również stężenie hemoglobiny (Hgb) we krwi. Zmiany wymienionych parametrów pociągają za sobą wzrost zawartości hemoglobiny w krwince (MCH) i stężenia hemoglobiny w krwince (MCHC). Wszystkie one wskazują na zwiększanie się możliwości energetycznych organizmu tak, aby możliwy był wzrost metabolizmu niezbędny do rozwoju narządów. To z kolei warunkuje zwiększenie masy ciała młodych ptaków, jak i zdolność do uzyskania przez nie homeotermii (Kamiński 1985, Hetmański, Wołk 2005). Jedynym parametrem krwi, który w trakcie wzrostu ptaków zmniejsza swoje wartości, jest rozmiar krwinki czerwonej (MCV). Mniejsze krwinki czerwone efektywniej transportują tlen. Najlepszym dowodem na to jest ewolucja rozmiarów krwinek u kręgowców, konsekwencją czego jest uzyskanie stałocieplności (Gill 1987). Młode dymówki z lęgów późnych w badanej populacji charakteryzowały się wyższymi wartościami RBC i Hct w porównaniu z ptakami pochodzącymi z lęgów wczesnych. Gdyby dysponować tylko tymi wskaźnikami, można by wnioskować o lepszej kondycji dymówek z lęgów późnych. Jednakże uwzględnienie stężenia hemoglobiny Hgb powoduje, że sytuacja ulega odwróceniu. Pomimo mniejszych wartości RBC i Hct wyższe stężenie Hgb u piskląt z lęgów wcześniejszych sprawia, że ptaki te mają istotnie wyższe wartości MCH i MCHC. Przy zbliżonych rozmiarach krwinek (MCV nie różni się istotnie statystycznie pomiędzy badanymi grupami) wyższe stężenie Hgb powoduje, że dymówki z lęgów wczesnych mają krwinki bardziej wysycane hemoglobiną. To z kolei wpływa na większe możliwości wytwarzania energii i potencjalnie lepszą kondycję fizjologiczną. Wyniki badań hematologicznych piskląt dymówki w Kłopocie korespondują wprost z tezą, że efektywność lęgów późnych (drugich, trzecich i powtarzanych) u dymówki jest gorsza w porównaniu z lęgami wczesnymi (pierwszymi); (przegląd w: Czechowski 2007). Jednak w tym przypadku nie objawia się to niższą produkcją młodych w lęgach późnych, a przede wszystkim słabszą ich kondycją fizjologiczną. W ten sposób niniejszą pracę można traktować jako kolejny przyczynek do dyskusji o tym, czym jest sukces reprodukcyjny ptaków i jak go mierzyć (Newton 1989). Wnioski 1. Termin lęgu ma wpływ na wartości parametrów czerwonokrwinkowych u dymówki. 2. Lepszą kondycję fizjologiczną osiągały dymówki z lęgów wczesnych. 3. Analizując rozwojowe zmiany parametrów czerwonokrwinkowych, należy uwzględniać warunki ekologiczne, w jakich ptaki się rozwijają. PIŚMIENNICTWO Bergmann H., Hematologia praktyczna. PZWL, Warszawa. Bocheński Z. (red.), Podstawy archeozoologii Ptaki. PWN, Warszawa. Campbell T.W., Avian hematology and cytology II edition. Iowa State University Press, Iowa.

7 Parametry czerwonokrwinkowe piskląt dymówki Cramp S., The Birds of the Western Palaearctic, Vol. V. Oxford University Press, Oxford, UK. Czechowski P., Wybrane elementy biologii i ekologii rozrodu dymówki Hirundo rustica w opuszczonych bunkrach w dolinie środkowej Odry. Akademia Pomorska w Słupsku praca doktorska. Czechowski P., Ekologia rozrodu dymówki Hirundo rustica w Polsce analiza kart gniazdowych. Ornis Polonica, 51: Drabkin D.R., Crystallographic and optical properties of human hemoglobin. A proposal for the standarization of hemoglobin. American Journal of Medical Science, 209: Eklom K., Lill A., Development of parameters influencing blood oxygen-carrying capacity in nesting doves. Emu., 106: Gayathri K.L., Shenoy K.B., Hegde S.N., Blood profile of pigeons (Columba livia) during growth and breeding. Comp. Biochem. Physiol., 138 A: Gill J. (red.), Zarys fizjologii porównawczej zwierząt. Tom I. Układy i mechanizmy służące utrzymaniu życia. PWN, Warszawa. Glutz von Blotzheim U.N., Handbuch der Vogel Mitteleuropas, Vol. 10. AULA-Verlag, Wiesbaden. Hetmański T., Wołk E., The effect of environmental factors and nesting conditions on clutch overlap In the feral pigeon Columba livia f. urbana (GM.) Pol. J. Ecol., 53, 1: Jerzak L., Sparks T.H., Kasprzak M., Bocheński M., Kamiński P., Wiśniewska E., Mroczkowski S., Tryjanowski P., Blood chemistry in White Stork Ciconia ciconia chicks varies by sex and age. Comp. Biochem. Physiol., 156 B: Jędro G., Biologia okresu lęgowego dymówki Hirundo rustica we wsi Kłopot (woj. lubuskie) w latach Praca magisterska. Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Zielonogórski. Kaliński A., Wawrzyniak J., Bańbura M., Skwarska J., Zieliński P., Bańbura J., Haemoglobin concentration and body condition of nestling Great Tits Parus major: a comparison of first and second broods in two contrasting seasons. Ibis, 151: Kamiński P., Growth and development of thermoregulation in the Jackdaw nestlings. Zesz. Nauk. Filii UW, 48, Biol., 10: Kartanas E., Liczebność populacji lęgowych dymówki Hirundo rustica L. i oknówki Delichon urbica (L.) na obszarze zagospodarowanym rolniczo usytuowanym na północ od Torunia. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Biologia LV, Z. 107: Kasprzak M., Jerzak L., Wołk E., Bocheński M., Red blood cell parameters in juvenile White Storks Ciconia ciconia with reference to chick development in various weather conditions, [in:] Tryjanowski P., Sparks T.H., Jerzak L. (eds.). The White Stork in Poland: studies in biology, ecology and conservation. Bogucki Wydawnic.two Naukowe, Poznań: Kasprzak M., Czechowski P., Jerzak L., Kamiński P., Steliga A., Jędro G., Hetmański T., Nietypowy obraz rozwojowych zmian parametrów czerwonokrwinkowych dymówki Hirundo rustica, [w:] Wiącek J., Polak M., Kucharczyk M., Grzywaczewski G., Jerzak L., (red.). Ptaki Środowisko Zagrożenia Ochrona. Wybrane aspekty ekologii ptaków. Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, Lublin: Kondracki J., Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. Kostelecka-Myrcha A., Jaroszewicz M., The changes in the values of red blood indices during the nestling development of the House martin Delichon urbica. Acta orn., 28: Lack D., The natural Regulation of Animal Numbers. Clarendon Press, Oxford. Marchanat J.H., Hudson R., Carter S.P., Whittington P., Population Trends in British Breeding Birds. British Trust for Ornithology, Tring. Møller A.P., Geographical tends in breeding parameters of Swallows Hirundo rustica and House Martins Delichon urbica. Ornis Scand., 15:

8 44 Mariusz Kasprzak i wsp. Møller A.P., Population dynamics of a declining swallow Hirundo rustica population. J. Anim. Ecol., 58: Møller A.P., The effect of dairy farming on barn swallow Hirundo rustica abundance, distribution and reproduction. J. Appl. Ecol., 38: Møller A.P., Vansteenwegen C., Barn swallow, [in:] Hagemeijer W.J.M., Blair M.J. The EBCC Atlas of European Breeding Birds: Their Distribution and Abundance. T., A.D. Poyser, London. Montesinos A., Sainz A., Pablos M.V., Mazzucchelli F., Tesouro M.A., Hematological and plasma biochemical reference intervals in young White Stork. J. Wildl. Dis., 33(3): Nadolski J., Skwarska J., Kaliński A., Bańbura M., Śniegula R., Bańbura J., Blood parameters as consistent predictors of nestling performance in Great Tits (Parus major) in the wild. Comp. Biochem. Physiol., A 143: Natt M.P., Herrick C.A., A new blood count diluent for counting erythrocytes and leukocytes of the chicken. Poult. Sci., 31: Newton I. (ed.), Lifetime reproduction in birds. Academic Press, New York. O Brien E.L., Morriso B., Johnson L.S., Assesing the effects of haematophagous ectoparasites on the health of nestling birds: haematocrit vs haemoglobin levels in Hous Wrens parasitized by blow fly larvae. J. Avian Biol., 32: Simmons P., Lill A., Development of parameters influencing blond oxygen carrying capacity In the Welcom swallow and Fair martin. Comp. Biochem. Physiol., A 143: StatSoft Inc., STATISTICA (data analysis software system), version Svensson E., Avian reproductive timing: when should parents be prudent? Anim. Behav., 49: Tucker G.H., Heath M.F., Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Inernational, Cambridge. Villegas A., Sanchez Guzman J.M., Corbacho P., Vargas J.M., Blood values of bald ibis (Geronticus eremita) in captivity: comparative ranges and variability with age, sex and physical condition. J. Ornithol., 145: Red blood cell parameters in barn swallow Hirundo rustica chicks from early and late broods Summary Burn Swallow Hirundo rustica chicks from earlier (N=35) and later (N=20) broods were examined. Basic red blood cell parameters were studied: number of red blood cells RBC, haemoglobin concentration Hgb and haematocrit Hct. According to this, three main red blood cell indices were calculated: mean corpuscular volume MCV, mean corpuscular haemoglobin MCH and mean corpuscular haemoglobin concentration MCHC. After standardization, results of both groups were compared. Chick from earlier brood had significantly lower number of RBC as well as Hct. However, they had significantly higher Hgb, thus higher value of MCH and MCHC. Better saturated with haemoglobin red blood cells of chicks from early broods indicate their better energetic possibilities and better physiological condition. KEY WORDS: Burn Swallow, Hirundo rustica, number of red blood cells RBC, haemoglobin concentration Hgb, haematocrit Hct,: mean corpuscular volume MCV, mean corpuscular haemoglobin MCH, mean corpuscular haemoglobin concentration MCHC Recenzent Reviewer: dr hab. Piotr Kamiński, prof. nadzw., Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu