ROCZNICA UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA

Transkrypt

1 Anita Plumińska-Mieloch ROCZNICA UCHWALENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA Scena jest urządzona jak studio telewizyjne, za plecami prowadzącego program wielka mapa Polski z okresu rozbiorów. Biurko z napisem TVN 24 - XVIII w. (lub inna nazwa). Kilka sekund muzyki z omawianego okresu (coś skocznego, wesołego), po jej zakończeniu wchodzi prezenter (ubrany w strój z epoki). Tomasz Bochiński, TVN 24. Zapraszamy na wiadomości z 3 maja 1791 roku. Zaczniemy od informacji ze stolicy. Od kilku dni w Sejmie trwają prace nad ustawą zasadniczą. Stronnictwo postępowe pod kierunkiem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dąży do zmian w państwie. Czy rzeczywiście mają one być zmianami na lepsze? Państwo nasze jest słabe, w porównaniu z sąsiadami mamy mało wojska, Rosja ingeruje w polskie sprawy wewnętrzne. Oddajemy głos naszym sprawozdawcom w parlamencie. Halo, halo... Bartek, Daniel, jak mnie słyszycie? Co się dzieje w Sejmie? Druga strona sceny. Bartek i Daniel (za nimi napis dużymi literami SEJM): Tomku, słyszymy cię dobrze. Czekamy na wyjście króla, chcemy zdać mu kilka pytań, na sali sejmowej wyraźnie coś się dzieje, szkoda, że państwo tego nie widzicie! Tak, posłowie głosują. O, z sali wychodzi Jego Wysokość. Drzwi się otwierają i wychodzi nimi Poniatowski z dwoma ochroniarzami. Daniel (podtyka mikrofon pod nos króla): Wasza Wysokość, co się stało na sali? Czy rzeczywiście uchwalono dzisiaj konstytucję? Zwolennicy reform odnieśli wreszcie wielki sukces. Udało nam się przegłosować konstytucję. Co ona zmienia? Co daje Polsce? Zniesione zostaje liberum veto, wolna elekcja, Polska stanie się monarchią dziedziczną, w Sejmie będą zasiadać przedstawiciele mieszczaństwa.

2 Daniel: Jak to wpłynie na naszą pozycję w Europie? Mam nadzieję, że państwo będzie silniejsze, że kraje ościenne nie będą wtrącały się w nasze sprawy wewnętrzne. Wzmocniliśmy przecież wojsko, udało się podnieść gospodarczo miasta i wsie z upadku po wojnach w XVII wieku. Jak konstytucja zostanie przyjęta przez Rosję? Czy nie ma obawy o jej utrzymanie? Jak zareaguje caryca, którą Wasza Wysokość tak dobrze zna? Ochrona króla: Koniec wywiadu, koniec wywiadu, idziemy do karety! Daniel: Jak widać, król nie chciał udzielić odpowiedzi na to pytanie, czyżby obawiał się ingerencji Rosji? Drzwi Sejmu otwierają się i wychodzi z nich otyły jegomość ze smutną miną, powoli zbliża się do reporterów. O, z sali wychodzi przeciwnik konstytucji, hetman Potocki (podchodzi do niego). Jakie są pana wrażenia po zakończonych obradach? Potocki: Fatalne, fatalne! Zniesiono liberum veto, wolną elekcję. Moja rodzina nigdy się z tym nie pogodzi! Będziemy walczyć ze zwolennikami reform. Odchodzi, drzwi znowu się otwierają. O, kolejny hetman, może on powie nam coś więcej. Jakże konstytucja? Hetman: Bez komentarza! Jak widać, konstytucja nie została uchwalona jednogłośnie, ma przeciwników, którzy kierując się własnym interesem, nie chcą jej przyjąć. Oddajemy głos do studia. Prace Sejmu Wielkiego zakończyło przyjęcie Konstytucji 3 maja. Stanowi ona wielki krok w procesie reformy naszego państwa. Zniesienie wolnej

3 elekcji, liberum veto, konfederacji i rokoszy są bardzo postępowe. To one były przecież przyczynami zacofania naszego państwa w stosunku do Rosji, Prus i Austrii. Państwa te wykorzystały naszą słabość i w 1772 roku zabrały nam część polskich ziem. Polska była zbyt słaba, aby zbrojnie się o nie upomnieć. Spróbujemy się teraz połączyć z naszymi korespondentami za granicą. Paryż, czy mnie słyszysz? Przed sceną stoi korespondentka, która przeprowadzi wywiad z Robespierre em. Tu Paryż. We Francji nasza konstytucja została przyjęta z entuzjazmem. Prawda, panie Robespierre? Robespierre: Prawda, prawda. To jest rewolucja, co zrobili Polacy. Żałujemy tylko, że nie byliśmy pierwszym państwem w Europie, które ma konstytucję. Nasza jest dopiero przygotowywana, wyprzedziliście nas. Wychodzą. Spróbujemy połączyć się teraz z Rosją, ciekawe, jak w Moskwie przyjęto nasze reformy. Przed sceną korespondent rozmawiający z carycą Katarzyną II. Korespondent: Jest tu ze mną władczyni Rosji Katarzyna II. Wasza Wysokość, jak odbieracie w Rosji naszą konstytucję? Caryca Katarzyna: Nie podobają się nam te zmiany. Liczyłam na to, że Poniatowski, z uwagi na długotrwałą łączącą nas przyjaźń, nie będzie niczego robił przeciw mnie. W końcu to ja umieściłam go na tronie polskim, jestem zawiedziona, ale nie poddam się, chcę, aby Rosja była potęgą w Europie. Czy ma się to odbyć kosztem Polski? Caryca Katarzyna: Cóż to dla mnie Polska? Wasze reformy zostały wprowadzone zbyt późno, w dodatku mają wielu przeciwników. Nie sadzę, żeby konstytucja utrzymała się zbyt długo. I tym mało optymistycznym akcentem kończymy relację z Rosji.

4 Miejmy nadzieję, że Polska będzie się w stanie obronić. Przejdziemy teraz do mniej poważnych tematów. Uchwalenie konstytucji wpłynęło na polską listę przebojów. Pojawiły się na niej zupełnie nowe pozycje. Zanim jednak je usłyszymy, przerwa na reklamę. Na scenie pojawiają się Dziennikarz Uwaga, Uwaga dla wszystkich nowy Monitor - tylko u nas najnowsze wiadomości z Sejmu. Wojtku, co nowego na liście przebojów? Wojtek (bardziej rozczochrany niż zwykle): Mam teraz kilka nowych przebojów, pierwszy z nich to... Muzyka z magnetofonu Witaj, majowa jutrzenko, drugie miejsce zajmuje Wiwat maj, trzeci maj. Dwie minuty muzyki. Zapraszamy teraz na wiadomości sportowe. Grzegorz: Spory z sali sejmowej przeniosły się na arenę sportową. Niezadowoleni z uchwalenia konstytucji posłowie hetmani wyzwali na pojedynek na szable przedstawicieli stronnictwa postępowego. Walka zakończyła się trzema ranami kłutymi, których doznał hetman Potocki. Pojedynkowi z loży honorowej przyglądał się król Stanisław August Poniatowski, który dopingował posłów-reformatorów. W corocznej majowej gonitwie koni czystej krwi pierwsze miejsce zajął książę Józef Poniatowski, najlepszą amazonką okazała się hrabina Chłapowska. Jak donoszą z zagranicy, w Stanach Zjednoczonych wymyślono nową grę. Czarni niewolnicy wrzucają piłkę do dwóch wiklinowych koszy, podobno gra ma już wielu zwolenników. Wątpimy jednak, aby przyjęła się w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, my wolimy szable. Przerwa na reklamę. Pojawia się reklama butów sportowych. Pani (prezentująca prognozę pogody): Na Litwie spodziewamy się wielkich huraganów, nie jesteśmy jednak tego pewni, dlatego radzimy nie zakładać w tym tygodniu peruk, aby wiatr nie zrzucił ich z głowy. W Koronie można oczekiwać przygruntowych przymrozków, radzimy więc na nowo zacząć palić w kominkach i piecach kaflowych. Jeżeli nie będzie mrozu, można oczekiwać małych upałów, dlatego gospodynie domowe powinny uzupełnić zapasy piwa, aby mieć czym raczyć gości w trakcie obiadów. Modna gospodyni powinna wzorować się na dworze królewskim i zapraszać w czwartki do swojego domu na obiad poetów i malarzy. Pogoda będzie sprzyjała pieszym wędrówkom,

5 karety można więc odstawić do wozowni i wzorem mistrza Canaletto podziwiać piękne widoki. Jak widać, konstytucja ma wpływ na wiele dziedzin życia w kraju. Jak donoszą agencje zagraniczne, przeciwnicy konstytucji wyjechali do Petersburga, aby szukać poparcia u Katarzyny II. Prezenter wychodzi przy dźwiękach poloneza lub innej muzyki z epoki. Narrator: Wiemy, że Rosja wraz z Prusami i Austrią dążyła do całkowitego rozbioru Polski. Przeciwnicy konstytucji zawiązali w Targowicy konfederację i walczyli po stronie Rosji. Pomimo stawiania oporu pod Zieleńcami i Dubienką wojsko polskie zaczęło się wycofywać. Król przystąpił do Targowicy i nakazał zaprzestanie działań zbrojnych. Konsekwencją przegranej wojny był drugi rozbiór Polski, w którym Prusy i Rosja zabrały nam kolejne ziemie. Konstytucja została zniesiona, a jej zwolennicy udali się na emigrację. Państwo polskie zaczęło znowu słabnąć i w konsekwencji przestało istnieć po trzecim rozbiorze w 1795 roku.