Wraz ze zmianą sytemu politycznego w Polsce nastąpiło ożywienie gospodarcze, charakteryzujące się m.in. powstawaniem produkcyjnych i handlowych firm

Transkrypt

1 Wraz ze zmianą sytemu politycznego w Polsce nastąpiło ożywienie gospodarcze, charakteryzujące się m.in. powstawaniem produkcyjnych i handlowych firm prywatnych. Ich rozwój związany jest z potrzebą zwiększenia kapitału obrotowego i z inwestycjami. Podstawowym źródłem finansowania były i są kredyty bankowe. Rozwój sektora prywatnego spowodował, że powstała znaczna grupa kredytobiorców przedsiębiorstwa prywatne. Fakt ten spowodował również zmiany w systemie kredytowym, polegające głównie na wprowadzaniu różnorodnej oferty kredytowej przez banki. Pomimo że udzielenie kredytu poprzedza badanie zdolności kredytowej oraz wybór odpowiedniego prawnego zabezpieczenia kredytów, częste są przypadki zaprzestania płacenia długów na skutek pogorszenia się sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorców. Często z powodu sytuacji wyjątkowych lub niezależnych od nich samych niemożliwa jest spłata kredytu w terminie określonym w umowie. W tej sytuacji bank podejmuje decyzję o zaspokojeniu swoich roszczeń. O ile istnieją przesłanki zwrotu długu w późniejszym terminie, banki najczęściej restrukturyzują długi. Jedną z form mogącą mieć zastosowanie w restrukturyzacji kredytów jest wykorzystanie faktoringu. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie korzyści płynących z wykorzystania faktoringu w restrukturyzacji kredytów nieregularnych. Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej przedstawiono tok postępowania banku i warunki niezbędne przy tym sposobie restrukturyzacji, natomiast w drugiej określono

2 Teresa Gołębiewska wymierne korzyści płynące z tej metody restrukturyzacji zarówno dla banku, jak i dla klienta. We współczesnym obrocie gospodarczym rozróżnia dwa podstawowe rodzaje faktoringu wiążące się z ryzykiem niewypłacalności dłużnika: właściwy (pełny, zupełny, bez regresu, bez roszczenia zwrotnego), niewłaściwy (niepełny, niezupełny, z roszczeniem zwrotnym, z regresem). Faktoring właściwy polega na tym, że ryzyko niewypłacalności dłużnika przejmuje bank. W następstwie zawarcia umowy faktoringu właściwego dochodzi do definitywnego (ostatecznego) przeniesienia określonej wierzytelności z faktoranta na faktora, przy czym w przypadku niezapłacenia należności przez kontrahenta (dłużnika) nie dochodzi do regresu wierzytelności na zbywcę (faktoranta). Faktor przejmuje odpowiedzialność del credere, której istotą jest przejęcie w pełni ryzyka niewypłacalności dłużnika, co następuje wraz z zawarciem umowy. Ten rodzaj faktoringu jest preferowany przez przedsiębiorstwa, ale w Polsce stosowany niezwykle rzadko i z reguły odnosi się do firm obdarzonych przez faktora szczególnym zaufaniem (kluczowych klientów). Faktoring niewłaściwy (warunkowe przeniesienie wierzytelności) polega na sprzedaży wierzytelności przez faktoranta faktorowi bez przejmowania przez faktora ryzyka niewypłacalności dłużnika. W praktyce oznacza to, że jeżeli dłużnik nie dokona płatności, to dokona jej za niego faktorant, gdyż wierzytelność powraca z banku faktoringowego do przedsiębiorcy, tzn. faktorowi przysługuje prawo regresu do zbywcy (z punktu widzenia prawa następuje więc powrotne przeniesienie wierzytelności na faktoranta). Umowę faktoringu niewłaściwego w aspekcie prawnym trzeba traktować jako umowę zawieraną pod warunkiem rozwiązującym. W wyniku zawarcia takiej umowy faktor nabywa daną wierzytelność jedynie warunkowo. Warunek ten wiąże się z niemożliwością ściągnięcia wierzytelności od dłużnika wywołaną jego niewypłacalnością. W umowie faktoringu bardzo istotny jest zapis czy dotyczy ona faktoringu pełnego czy niepełnego. Jeżeli w treści umowy ta kwestia nie zostanie w ogóle poruszona, umowa faktoringu zostanie uznana za umowę o faktoring pełny 1. 1 J. Grzywacz, Faktoring, Difin, Warszawa 2005.

3 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji Niejeden przedsiębiorca zastanawia się, jak finansować bieżącą działalność przy wydłużonych okresach oczekiwania na zapłatę i co stanie się z jego firmą, gdy najważniejszy odbiorca spóźni się z zapłatą należności. Perspektywa utraty płynności finansowej zmusza do poszukiwania środków na bieżącą działalność w wewnętrznych, zwykle kosztownych źródłach. Faktoring jest alternatywną dla kredytu i stanowi formę finansowania przedsiębiorstwa. To usługa łącząca trzy elementy: finansowanie, uwolnienie od ryzyka niewypłacalności kontrahenta, zarządzanie należnościami klienta. Faktoring niweluje przejściowy brak gotówki, spowodowany udzieleniem kredytu kupieckiego, a jednocześnie pozwala zachować dobre kontakty dostawcy z odbiorcami 2. Udzielając kredytu, bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach w tej umowie określonych. Kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu 3. Udzielenie kredytu, określenie jego wysokości poprzedzone jest zbadaniem przez bank zdolności kredytowej kredytobiorcy, na podstawie przedstawionych dokumentów i informacji niezbędnych do tej oceny. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętych kredytów wraz z odsetkami w umownych terminach płatności. Zdolność kredytową posiadają przedsiębiorstwa, których efektywność gospodarowania oraz stan majątkowy zapewniają wypłacalność. Bank, udzielając kredytu, musi mieć pewność, że przedsiębiorstwo, które się o niego ubiega, posiada zdolność kredytową i że w czasie kredytowania jej nie utraci. W przypadku utraty zdolności kredytowej, przedsiębiorstwo powinno posiadać majątek płynny, który pozwoliłby na pokrycie wszystkich zobowiązań, w tym kredytu. Przy ocenie zdolności kredytowej podstawowe znaczenie ma analiza działalności gospodarczej podmiotu gospodarczego. Zakres oceny zdolności kredytowej powinien być uzależniony od okresu korzystania z kredytu. O ile podmiot gospodarczy ubiega się o krótkoterminowy kredyt obrotowy na sfinansowanie wymaganych zobowiązań, ocena zdolności może polegać na ocenie standingu finansowego firmy w danym momencie. O ile firma będzie ubiegać się o kredyt obrotowy lub inwestycyjny (krótko-, średnio-, długoterminowy), oprócz bieżącej zdolności kredytowej powinno ocenić się także tę zdolność w okresie kredytowania. 2 M. Matusiak, Alternatywa dla kredytu, Gazeta Prawna 2004, nr 217, s I. Herapolitańska, E. Borowska, Kredyty i gwarancje bankowe, Twigger SA, Warszawa 1999, s. 27.

4 Teresa Gołębiewska Oceniając sytuację finansową i majątkową kredytobiorcy, bada się m.in. dynamikę sprzedaży, poziom i dynamikę rentowności, poziom i dynamikę kosztów, wskaźnik płynności środków obrotowych (rotację zapasów, cykl rozliczeniowy należności, współczynnik zadłużenia, wielkość kapitału i inne. Po przeprowadzeniu oceny efektywności finansowej można się przekonać czy firma posiada zdolność kredytową. Oceny tej dokonuje się, analizując sprawozdanie finansowe (bilans oraz rachunek wyników). Na podstawie tych dokumentów określa się między innymi tendencję kształtowania się kosztów, ich dynamikę, ich wpływ na wielkość przychodów oraz analizuje się straty i zyski nadzwyczajne. Oceniając firmę, dokonuje się również analizy finansowej, która ma na celu ocenę pozycji finansowej tej firmy. Bada się więc płynność finansową, wiarygodność kredytową, efektywność i zyskowność. Do tego celu używa się wielu wskaźników. Porównanie wskaźników obecnych i prognozowanych na okres kredytowania oraz ich interpretacja daje obraz sytuacji finansowej firmy. Podmiotowi gospodarczemu nieposiadającemu zdolności kredytowej, banki z reguły nie udzielają kredytu. Jeżeli firma działa, a jej działalność w przyszłości umożliwi spłatę zadłużenia, bank może podjąć ryzyko kredytowania, o ile przedsiębiorstwo przedstawi program uzdrowienia swojej gospodarki, który pozwoli na uzyskanie zdolności kredytowej. Jest to podstawowy warunek udzielania kredytu. Podobnie w wypadku, gdy podmiot gospodarczy posiada już zadłużenie przeterminowane, którego nie obsługuje, prowadząc jednocześnie działalność. Zarobione pieniądze przeznacza na swoją działalność, a nie na obsługę długu. Trudności płatnicze, z którymi często się boryka, są wynikiem sprzedaży towarów i usług na tzw. wydłużony (odroczony) termin płatności, natomiast brak gotówki uniemożliwia firmie zwiększenie obrotów, a tym samym zysków. Bank, aby zaspokoić swoją wierzytelność, może rozpocząć egzekucję z posiadanego zabezpieczenia, co w konsekwencji może oznaczać upadek firmy i niezaspokojenie banku. Wnioskowanie przez firmę o następny kredyt i restrukturyzację już istniejącego długu, w przypadku braku zdolności kredytowej, uwarunkowane jest przedstawieniem bankowi biznesplanu. Jego realizacja powinna pozwolić na rozwój firmy i umożliwić spłatę starego zadłużenia oraz wnioskowanego. Sporządzenie takiego biznesplanu jest bardzo kosztowne, szczególnie dla firmy przechodzącej trudności. Niedogodność tę można wyeliminować, stosując faktoring. Istota faktoringu polega na nabywaniu od przedsiębiorców krótkoterminowych, pieniężnych wierzytelności handlowych (faktur) przez faktora przed terminem ich zapadalności za określonym wynagrodzeniem z przyjęciem lub bez przyjęcia ryzyka wypłacalności dłużnika. Jest sposobem krótkoterminowego, szybkiego finansowania dostaw towarów i usług przez bank (faktora), który pośredniczy w procesie rozliczeń pomiędzy dostawcą i odbiorcą. W tym przypadku analiza przeprowadzona przez

5 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji bank (faktora) podobna jest do analizy przy udzielaniu kredytu, ale koncentruje się przede wszystkim na ocenie dłużnika, a nie faktoranta (przy zastosowaniu faktoringu właściwego). Przy kredycie wymagane jest zabezpieczenie. Dla firmy już zadłużonej może to być bariera nie do pokonania. W przypadku faktoringu sytuacja finansowa i zabezpieczenie nie mają aż tak istotnego znaczenia. Dla faktora zabezpieczeniem jest bowiem sama wierzytelność i wypłacalność dłużnika 4. W przypadku udzielenia kredytu, najczęściej ustala się miesięczne raty spłaty kapitału i odsetek. Może to oznaczać, że już po spłacie pierwszej raty w firmie może wystąpić zapotrzebowanie na środki płatnicze. Faktoring ten problem eliminuje, ponieważ firma sama decyduje o tym kiedy ma otrzymać środki pieniężne, przedstawiając bankowi fakturę do wykupu. Kredyt wpływa na strukturę bilansu negatywnie, podwyższając pasywa. Jest to zjawisko niepokojące, ponieważ majątek firmy w większości finansowany jest przez źródła obce. Stosując faktoring, firma zwiększa samofinansowanie. W bilansie po stronie aktywów następuje zamiana należności na gotówkę, nie powodując przy tym wzrostu zobowiązań. Jeżeli kredytobiorca nie ma środków na spłatę raty kredytu, dlatego że jego kontrahenci spóźniają się z zapłatą, ponosi koszty odsetek karnych. Przy faktoringu, jeżeli następują opóźnienia w zapłacie, to odbiorcy, a nie faktorant, ponoszą koszty odsetek za zwłokę. Oznacza to, że koszty związane z faktoringiem mogą być niższe niż koszty związane z obsługą kredytu. Kolejnym obszarem, gdzie faktoring wykazuje przewagę nad kredytem, jest dyscyplina płatnicza i ryzyko niewypłacalności kontrahentów. W pierwszym przypadku odbiorcy, mając świadomość zobowiązań wobec instytucji finansowej, płacą bardziej terminowo, w drugim zaś faktor może przejąć ryzyko ich niewypłacalności 5. Wynikające z zastosowania faktoringu korzyści dla firm to poprawa płynności, ponieważ ich faktury natychmiast zamieniane są na gotówkę. Firma może zaoferować swoim kontrahentom korzystniejsze warunki płatności, co powinno prowadzić do zwiększenia sprzedaży produktów lub usług, a tym samym do zwiększenia zysku. Konsekwencją tego może być spłata starego zadłużenia wobec banku. Również banki w usłudze faktoringowej upatrują swój interes o ile bowiem przy udzielaniu kredytów muszą ściśle trzymać się surowych rygorów prawa bankowego, o tyle przy faktoringu nie są skrępowane już takimi więzami. Nie muszą tworzyć rezerw (opodatkowanych) na złe kredyty 6. 4 Faktoring szybkie finansowanie bieżącej działalności, Prawo i Gospodarka 2000, nr 91, s M. Matusiak, Nie każdemu się opłaci, Gazeta Prawna 2004, nr 217, s Z. Biskupski, Czy warto korzystać z faktoringu, Gazeta Prwana 2005, nr 12, s. 14.

6 Teresa Gołębiewska Ocena sytuacji firmy dokonywana jest z różnych punktów widzenia przez jej otoczenie i stanowi podstawowy element standingu przedsiębiorstwa, tj. jego pozycji konkurencyjnej, wiarygodności i siły ekonomicznej na rynku. Wpływa ona również na zaufanie kontrahentów do solidności partnera i na poziom kształtującej się o nim opinii. Nie tylko partnerzy przedsiębiorstwa interesują się oceną jego sytuacji finansowej, ale również ono powinno interesować się odpowiednio standingiem finansowym swoich partnerów, aby zachować odpowiednie granice bezpieczeństwa obrotu. Analiza finansowa powinna być również przeprowadzona w samym przedsiębiorstwie. Szczególnie istotna jest samoocena zdolności płatniczej. Często utrata zdolności płatniczej przez firmę prowadzi do przestojów w produkcji, wzrostu zobowiązań przeterminowanych, a tym samym pogorszenia pozycji ekonomicznej. W takiej sytuacji niezbędne są zewnętrzne źródła finansowania, jak kredyt czy faktoring. Znacznie trudniejsza jest sytuacja przedsiębiorstwa, które posiada w banku zadłużenie przeterminowane i którego nie jest w stanie obsługiwać. Zadłużenie, brak środków pieniężnych nie pozwalają na zwiększenie produkcji czy obrotu. Firma, pomimo większych zamówień, może wykonywać tylko ściśle określoną liczbę produktów, gdyż tylko określoną ściśle kwotę może przeznaczyć na materiały, płace oraz inne niezbędne płatności. W takim przypadku bank powinien dać szansę firmie i ustalić sposób zrestrukturyzowania starego długu. Sposób ten powinien być jak najmniej dotkliwy dla przedsiębiorstwa oraz powinien umożliwić szybkie otrzymywanie środków pieniężnych. Firma zadłużona najczęściej nie dysponuje już żadnym dodatkowym majątkiem, który mógłby zabezpieczyć ewentualny dodatkowy kredyt. Firma taka będzie się również wzbraniała przed zleceniem sporządzenia programu naprawczego czy biznesplanu z uwagi na kosztowność takich usług. Bank może zrestrukturyzować zadłużenie firmy, proponując jej usługi faktoringowe. Naturalnie tok postępowania banku musi być ściśle określony. W pierwszej kolejności bank powinien ponownie zbadać sytuację firmy. Po przeanalizowaniu dokumentów finansowych, zbadaniu portfela zamówień, umów z kontrahentami, przyszłych planów przedsiębiorstwa, bank powinien ocenić czy dodatkowe środki finansowe przeznaczone do obrotu, pozwoliłyby firmie na jej rozwój. O ile ocena będzie pozytywna, pomimo bieżących strat, należy podjąć dalsze kroki. Następnym etapem powinno być zbadanie czy firma ma stałych kontrahentów. Jest to ważny warunek dla obu stron, tzn. zarówno dla banku, jak i dla firmy. Analiza ekonomiczna, którą musi przeprowadzić bank w stosunku do dłużników firmy przed pierwszą transakcją, jest pracochłonna. Ciągła zmiana dłużników firmy, a w związku z tym przeprowadzanie analiz ekonomicznych przez bank jest

7 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji niekorzystne z uwagi na wydłużenie czasu dostępu do środków pieniężnych przez przedsiębiorstwo. W dalszej kolejności należy sprawdzić, jakie firmy są dłużnikami klienta. Ustalić należy obroty klienta z poszczególnymi odbiorcami za rok ubiegły i w roku bieżącym, określone warunki płatności ze szczególnym uwzględnieniem terminowości, aktualny stan należności. Następnie należy ustalić, czy dłużnicy wyrażą zgodę na faktoring. Ma to tego rodzaju znaczenie, że o ile nie będzie takiej zgody, bank może mieć utrudnioną drogę ściągnięcia należności w przypadku faktoringu właściwego, nawet gdy dłużnika cechuje doskonała kondycja finansowa. Bank powinien uzyskać dokumenty niezbędne do oceny sytuacji ekonomiczno- -finansowej dłużnika. Są to dokumenty dotyczące faktoranta, jego sytuacji finansowo-ekonomicznej, dotyczące zabezpieczeń transakcji. W praktyce dokumenty dotyczące dłużnika dostarczane są przez faktoranta. Gdy celem banku jest restrukturyzacja starego długu, dokumenty i informacje dotyczące dłużnika bank powinien zgromadzić na własną rękę. Informacje dostarczone przez faktoranta mogą być niezadowalające lub wręcz fałszywe, gdyż jego celem jest szybkie otrzymanie pieniędzy, natomiast bank musi mieć pewność, że skupione przez niego faktury będą przez dłużnika zapłacone. Jednym z ostatnich etapów przed podpisaniem umowy jest analiza ekonomiczno-finansowa dłużnika. Analiza ta jest podobna do analizy kredytu i powinna określać standing finansowy dłużnika. Przede wszystkim bank musi ocenić, czy dłużnik jest firmą solidną, wywiązującą się ze swoich zobowiązań, czy wierzytelności są bezsporne, jak układa się współpraca dłużnika i zbywcy. Po dokonaniu wymienionych etapów oraz uzyskaniu pozytywnej oceny dłużnika zbywcy, następuje określenie rodzaju faktoringu, jaki należy zastosować. O ile dłużnik jest znany bankowi z długoletniej współpracy lub jest znaną, dobrze prosperującą firmą na terenie działalności banku, czy też jest spółką giełdową, należy zastosować faktoring pełny, wtedy bank definitywnie przenosi na siebie wierzytelność. Klient, którego dług należy zrestrukturyzować, najprawdopodobniej nie ma majątku, którym może poręczyć za dłużnika przy faktoringu niepełnym. Dalszym etapem jest określenie limitu zaangażowania w odniesieniu do dłużników oraz łącznej kwoty zaangażowania banku z tytułu faktoringu. Ostatnim etapem jest ustalenie zasad restrukturyzacji zadłużenia przeterminowanego klienta. Strony powinny ustalić: jaka część (procent) środków pieniężnych otrzymanych przez faktoranta po wykonaniu wierzytelności przez bank oraz po potrąceniu dyskonta i prowizji przeznaczona zostanie na spłatę zadłużenia, na co w pierwszej kolejności bank będzie zarachowywał środki: czy na spłatę kapitału, czy na spłatę odsetek,

8 Teresa Gołębiewska jaka kwota (procent) odsetek karnych zostanie umorzona. Po dokonaniu powyższych czynności przygotowawczych bank (faktor) i dłużnik banku (jednocześnie faktorant) powinni zawrzeć odpowiednie umowy. Zachowanie omówionych wyżej procedur oraz spisanie odpowiednich umów pozwoli na realizację przez bank ofert składanych przez zbywcę, a w konsekwencji spłatę kredytów przeterminowanych zbywcy. Możliwość uzyskania przez firmę środków finansowych z tytułu zbycia wierzytelności często na długo przed nadejściem terminu jej wymagalności ma duże znaczenie gospodarcze, szczególnie dla firm małych i średnich. Faktoring jest usługą dla tych firm, które stosują przy sprzedaży odroczony termin płatności i jest niewątpliwie dla tych podmiotów korzystny, chociażby ze względu na to, że eliminuje on wymogi stosowane przy kredycie. Jako zewnętrzne źródło finansowania umożliwia szybki dostęp do środków pieniężnych, zatem podwyższa płynność finansową sposobem szybszym niż kredyt, zmniejsza koszty administracyjne z tytułu udzielonych kredytów kupieckich, dyscyplinuje dłużników firmy do terminowego wywiązywania się z płatności itp. Firma korzystająca z usług faktoringowych ma środki na bieżące potrzeby, a także może spłacać stare zadłużenie wobec banku 7. Aby pokazać wymierne korzyści, jakie z tego płyną, posłużono się hipotetycznym przykładem liczbowym. Przykład 1 Firma Z jest firmą produkcyjną, która moce przerobowe wykorzystuje w 50%. Całkowite wykorzystanie mocy przerobowych firmy Z jest niemożliwe z uwagi na brak środków płatniczych. Ubieganie się o kredyt jest również niemożliwe ze względu na przeterminowane zadłużenie w banku i brak zabezpieczenia. Niespłacony kredyt wynosi 300 jednostek, a odsetki zaległe nie zapłacone 400 jednostek. Jest to zadłużenie na dzień 30 marca. Cykl produkcyjny w firmie wynosi 14 dni. Koszty jakie ponosi na wytworzenie wyrobów w jednym cyklu produkcyjnym wynoszą 800 jednostek. W okresach 14 dniowych (po wytworzeniu partii wyrobów) firma Z sprzedaje całość produkcji za kwotę Udziela swoim stałym odbiorcom kredytu kupieckiego na okres 30 dni. 7 J. Grzywacz, Kto się bardziej boi ryzyka, Gazeta Prawna, listopada 2000, nr 107 (410), s. 28.

9 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji Firma Z w celu uzyskania pieniędzy na wzrost produkcji i spłatę starych długów wobec banku skorzystała z restrukturyzacji kredytu z zastosowaniem faktoringu. Cykl przedstawia się następująco: I miesiąc. 30 marca firma Z sprzedaje swoje wyroby za sumę 1000, 1 kwietnia przedstawia bankowi fakturę do wykupu. Bank stosuje stopę dyskonta (dyskonto) w wysokości 27% oraz prowizję 0,3% od wartości faktury. Na mocy umowy o restrukturyzacji kredytu 10% wypłaconej sumy z tytułu wykupu faktury bank przeznacza na spłatę zadłużenia przeterminowanego w następującej kolejności: odsetki, kapitał. Koszty faktoringu: % 30 dni dyskonto = 22,5 jednostki, prowizja ,3% = 3,0 jednostki razem koszty faktoringu: 25,50 jednostki pierwsza transakcja. Dnia 2 kwietnia firma Z otrzymuje na swoje konto kwotę 877,05 jednostki, co wynika z poniższego wyliczenia: ,5 = 974,50 (potrąca się koszty), 974,50 10% = 97,45 (potrąca się 10% z tytułu restrukturyzacji) spłata odsetek, 974,50 97,45 = 877,05 jednostki otrzymane środki. Firma Z z otrzymanej kwoty 877,05 jednostki 400 przeznacza na zwiększenie produkcji, a z kwoty 477,05 jednostki pokrywa inne zobowiązania, np. płace, podatek itp. Dnia 3 kwietnia zwiększa produkcję o 400 jednostek, czego efektem jest całkowite wykorzystanie mocy przerobowych na pierwszej zmianie. Koszty produkcji wynoszą 1200 jednostek ( ) Dnia 17 kwietnia, tj. po 14 dniach, sprzedano wyroby za kwotę 1500 jednostek (1000 jednostek + 50%), a następnego dnia sprzedano bankowi fakturę: % 30 dni dyskonto = 33,75, prowizja ,3% = 4,50 koszty faktoringu: = 38,25 jednostki druga transakcja. Dnia 19 kwietnia firma Z otrzymała środki w wysokości 1315,57, co wynika z wyliczenia: ,25 = 1461,75 (potrąca się koszty), 1461,75 10% = 146,18 (potrąca się 10% z tytułu restrukturyzacji) spłata odsetek, 1461,75 146,18 = 1315,57 jednostki otrzymane środki.

10 Teresa Gołębiewska W pierwszym miesiącu firma Z spłaciła zaległe odsetki w wysokości 97, ,18 = 243,63 jednostki. II miesiąc. Firma zwiększa produkcję o dalsze 50%, rozpoczynając produkcję w dni wolne od pracy. Na to zwiększenie przeznacza kwotę 600 jednostek, a z pozostałej kwoty reguluje zobowiązania. Koszty produkcji wyniosą 1800 jednostek ( ) jednostek. Dnia 2 maja sprzedaje bankowi fakturę na kwotę 2250 jednostek (1500 jednostek + 50%) % 30 dni dyskonto = 50,63, prowizja ,3% = 6,75 koszty faktoringu: 57,38 jednostki trzecia transakcja. 2250,00 57,38 = 2192,62 (potrącane są koszty), 2192,62 10 % = 219,26 (spłata długu) 10% z tytułu restrukturyzacji. Dnia 3 maja firma otrzymała środki w wysokości: 2192,62 219,26 = 1973,36 jednostki otrzymane środki. Mając więcej środków pieniężnych, firma Z zwiększa produkcję o dalsze 50% i rozpoczyna pracę na dwie zmiany. Dnia 18 maja ponownie sprzedaje wszystkie wyprodukowane wyroby, a następnego dnia sprzedaje bankowi fakturę. Koszty produkcji wyniosły 2700 jednostek (1800 jednostek + 50%). Sprzedano wyrobów na kwotę 3375 jednostek ( %). Dnia 19 maja bank wykupił fakturę, obliczając dyskonto i należną mu prowizję: % 30 dni dyskonto = 75,94, prowizja ,3% = 10,13 koszty faktoringu: = 86,07 jednostki czwarta transakcja. 3375,00 86,07 = 3288,93 (potrąca się koszty), 3288,93 8% = 262,11 pozostały do spłaty dług. Firma otrzymała środki: 3288,93 263,11 = 3025,82 jednostki. W drugim miesiącu firma Z spłaciła dług w łącznej wysokości: 219, ,11 = 481,37, natomiast za dwa miesiące narastająco, 481, ,63 = 725 jednostek. Bank z tej kwoty pokrył w pierwszej kolejności odsetki zaległe w wysokości 400 jednostek oraz bieżące liczone zwiększonym procentem z uwagi na przeterminowanie kredytu w wysokości 25 jednostek. Obliczono to następująco:

11 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji % 30 dni = 12,5 jednostki odsetki bieżące po I miesiącu oraz w analogicznej wysokości za drugi miesiąc to jest łącznie 25 jednostek. Razem suma odsetek, które pokrył klient, wynosiła 425 jednostek.pozostałą kwotę przeznaczył na spłatę kredytu przeterminowanego w wysokości 300 jednostek. Z powyższego przykładu wynika, że firma Z, sprzedając bankowi faktury, mogła w pełni wykorzystać swoje moce przerobowe. Z tytułu faktoringu poniosła koszty w łącznej wysokości 207,20 jednostki, jednakże w dość krótkim czasie spłaciła całkowicie swoje zadłużenie wobec banku. Swoje zobowiązania może więc realizować na bieżąco. Faktoring zastosowany do restrukturyzacji kredytów daje również wymierne korzyści samemu bankowi. Oprócz poprawy struktury swojego portfela kredytowego w wyniku spłaty kredytu przeterminowanego bank uzyskuje dodatkowe dochody, a mianowicie: 1) dochody banku z tytułu faktoringu: dyskonto 22, , , ,94 = 182, 82 jednostki, prowizja 3,00 + 4,50 + 6, ,13 = 24,38 jednostki. Łączny dochód z tytułu wykupionych przez bank faktur wyniesie 207,20 jednostki; 2) dochody z tytułu spłaty przeterminowanych i bieżących odsetek od zrestrukturyzowanego kredytu w łącznej wysokości 425 jednostek: odsetki przeterminowane 400 jednostek, odsetki bieżące 25 jednostek. Pozwoli to na zaliczenie w dochody otrzymane wymienionej w punkcie 2 kwoty, przeksięgowując ją z konta Należne odsetki zapadłe ; 3) spłata zadłużenia przeterminowanego w wysokości 300 jednostek. Portfel kredytowy banku ulega poprawie poprzez wyeliminowanie kredytu straconego. Na kwotę 300 jednostek bank rozwiąże utworzoną wcześniej 100% rezerwę na ten kredyt, zarachowując jednocześnie kwotę spłaconego kredytu w dochody z tytułu rozwiązanych rezerw. Reasumując bank uzyska dochody w łącznej wysokości 932,20 jednostki (207, ). Jest to zatem rozwiązanie bardzo korzystne. W praktyce, restrukturyzując kredyt, bank dochodzi z kredytobiorcą do porozumienia i najczęściej umarza część odsetek przeterminowanych. Dokonuje się również zarachowania wpłaconych kwot najpierw na spłatę kapitału, następnie na spłatę odsetek. Obrazuje to poniższy przykład.

12 Teresa Gołębiewska Przykład 2 Założenia są takie same jak w przykładzie I, z wyjątkiem tego, że spłata zadłużenia przeterminowanego przebiega w sposób następujący: kapitał, odsetki. W wyniku umowy o restrukturyzacji długu bank umorzył 100 jednostek odsetek przeterminowanych, a zatem przeterminowany kredyt wynosi 300 jednostek i odsetki przeterminowane również 300 jednostek. Pierwsza transakcja Koszty faktoringu wyniosły 25,50 jednostki. Firma Z otrzymała środki pieniężne w wysokości 877,05 jednostki. Kwotę 97,45 jednostek bank przeznaczył na spłatę kapitału. Do spłaty zadłużenia pozostała kwota 202,55 jednostki z tytułu kapitału (300 97,45) i 300 jednostek z tytułu odsetek. Druga transakcja Koszty faktoringu wyniosły 38,25 jednostki. Firma Z otrzyma środki w wysokości 1315,57 jednostki. Kwotę 146,18 jednostek bank przeznaczył na spłatę kredytu. Do spłaty zadłużenia pozostała kwota 56,37 jednostki z tytułu kredytu (202, ,18) oraz 300 jednostek z tytułu odsetek. Trzecia transakcja Koszty z tytułu faktoringu wyniosły 57,38 jednostki. Firma Z otrzymała do obrotu środki pieniężne w wysokości 1 973,36 jednostki. Bank z kwoty 219,26 jednostki (10% potrącenie), 56,37 przeznaczył na całkowitą spłatę kredytu, pozostałą kwotę na spłatę odsetek bieżących i przeterminowanych. 300 (kapitał) 50% 14 dni = 5,83, 202,55 (kapitał) 50% 14 dni = 3,94, 56,37 (kapitał) 50% 14 dni = 1,10. Razem 10,87 jednostki. Na spłatę odsetek przeterminowanych przeznaczono więc kwotę 152,02 jednostki (pierwsze obliczenie: 219,26 56,37 kapitał = 162,89); drugie obliczenie: 162,89 jednostki 10,87 jednostki). Do spłaty pozostały odsetki przeterminowane w wysokości 147,98 jednostki (300 jednostek 152,02 jednostki).

13 Wykorzystanie faktoringu w restrukturyzacji Czwarta transakcja Koszty z tytułu faktoringu 86,07 jednostki, Firma Z otrzymuje środki w wysokości 3025,82 jednostki, Bank potrącił kwotę 147,98 jednostki tj. 4,9% otrzymanych środków i zarachował ją na spłatę odsetek przeterminowanych. Tym samym dług przeterminowany został całkowicie spłacony, firma poniosła takie same koszty z tytułu faktoringu jak w przykładzie pierwszym, natomiast koszty związane z obsługą przeterminowanego długu zmalały o 114,13 jednostki w porównaniu z pierwszym przykładem i ostatecznie wyniosły 310,87 jednostki ( ,87). Korzyści banku w tym przypadku są również wysokie. Bank bowiem otrzymuje dochody z tytułu świadczenia usług faktoringowych w wysokości 207,20 jednostki, otrzymał odsetki przeterminowane i bieżące w łącznej wysokości 310,87 jednostki (300 jednostek + 10,87 jednostki) oraz dochody z tytułu rozwiązań rezerw 300 jednostek. Łącznie dochód banku wyniósł 818,07 jednostki. Zaprezentowane wyżej przykłady zawierają pewne uproszczenia. Jednakże zamierzeniem autorki było wykazanie, że zastosowanie w pewnych przypadkach faktoringu do zrestrukturyzowania kredytu jest korzystne zarówno dla banku, jak i dla dłużników. Faktoring można potraktować jako technikę komplementarną wobec kredytu, szczególnie przydatną w wypadku powtarzalnych dostaw i obrotu w miarę jednorodnym towarem. Celem niniejszego artykułu było wykazanie korzyści płynących z zastosowania faktoringu w restrukturyzacji kredytów. Mając na względzie korzyści zarówno dla banku, jak i dla dłużnika został omówiony sposób restrukturyzacji zastosowany w praktyce. Właściciel jednej z firm kredytowanych przez bank zmarł śmiercią tragiczną. Spadek wraz z zadłużeniem przejęła żona, która prowadziła nadal firmę. Firma produkowała opakowania z tektury, ale dlatego, że nie miała w pełni wykorzystanych mocy przerobowych, ilość i wartość produkcji była niewielka. Osiągane zyski świadczyły o rentowności produkcji, ale rozwój był na razie niemożliwy ze względu na brak środków pieniężnych w obrocie. Firma posiadała dwóch znaczących odbiorców, tj. Unilever SA Bydgoszcz oraz Canexim Sp. z o.o. Grudziądz (wytwórnia świec), co umożliwiało zastosowanie faktoringu pełnego. Dłużnik nie posiadał bowiem majątku, aby jego poręczenie miało znaczenie w przypadku faktoringu niepełnego. Zbywca dostarczył niezbędne dokumenty swoich kontrahentów. Ocena zdolności płatniczych dłużników wypadła pozytywnie, tak więc można było podpisać stosowne umowy.

14 Teresa Gołębiewska Faktoring jest korzystnym zewnętrznym źródłem finansowania przedsiębiorstw. Przenosząc wierzytelności wynikające ze stosunków handlowych z odbiorcami swych produktów na faktora, przedsiębiorstwo uzyskuje natychmiastowy dostęp do środków finansowych niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej i tym samym rozwiązuje problem utrzymania płynności finansowej. W ten sposób przedsiębiorstwo omija skomplikowane i długotrwałe procedury, jakie obowiązują przy udzieleniu kredytu. Biskupski Z., Czy warto korzystać z faktoringu, Gazeta Prawna 2005, nr 12. Faktoring szybkie finansowanie bieżącej działalności, Prawo i Gospodarka 2000, nr 91 (707). Grzywacz J., Faktoring, Difin, Warszawa Grzywacz J., Kto się boi ryzyka, Gazeta Prawna 2000, nr 107 (410). Herapolitańska I., Borowska E., Kredyty i gwarancje bankowe, Twigger SA, Warszawa Kreczmańska K., Faktoring w teorii i praktyce, czyli o tym jak szybko, tanio, bezpiecznie i zgodnie z prawem odzyskać wierzytelności, Wydawnictwo Bart, Warszawa Matusiak M., Alternatywa dla kredytu, Gazeta Prawna 2004, nr 217. Matusiak M., Nie każdemu się opłaci, Gazeta Prawna 2004, nr 217. The purpose of this article is to present the benefitsoffactoringintherestructuringof irregular debt, which due to existing financial difficulties enterprises are unable to service in a timely fashion in accordance with their loan agreement. The chronic lack of cash precludes the increase of production, turnover, and, as a result, profits.suchacompany is only just able to cover day-to-day payments and conduct basic activities to a limited degree; it lacks the financialmeansforrepaymentofitsbankloans.basedontheexample of a hypothetical company, the author presents the restructuring process for an unpaid loan using factoring according to the credit restructuring agreement concluded with a bank. The debtor company (unpaid principal and interest) using only half its production capacity by selling invoices to the bank, not only started two-shift production, but in a relatively short time (2 months), entirely paid off its debts to the bank and was able to pay its liabilities on an ongoing basis. True, it did incur the costs of factoring (payment of the bank discount and commission). The bank also obtained measurable benefits. Apart from improving its credit portfolio structure as a result of repayment of the overdue loan, the bank generated additional revenue from factoring due to the payment of overdue and current interest and freeing up of its reserve for overdue credit. The author shows that in certain cases using factoring to restructure unpaid credit may be advantageous to both parties the bank and the client-debtor the latter of which improves its financial liquidity because its invoices are instantly changed into cash necessary for conducting ongoing activities.