ANALIZA WSKANIKOWA DOCHODÓW GMINY PRZEGLD STOSOWANYCH METOD

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ANALIZA WSKANIKOWA DOCHODÓW GMINY PRZEGLD STOSOWANYCH METOD"

Transkrypt

1 Adam ABKA Monika TUREK-RADWAN ANALIZA WSKANIKOWA DOCHODÓW GMINY PRZEGLD STOSOWANYCH METOD Streszczenie W artykule podejmuje si problematyk praktycznego zastosowania analizy finansowej do wspomagania zarzdzania finansami JST oraz oceny jej kondycji finansowej. Jako punkt wyjcia przyjto analiz wskaników stosowanych w przedsibiorstwach by na tym tle dokona przegldu metod analizy wskanikowej stosowanych w praktyce funkcjonowania JST. Przeprowadzona analiza pozwoliła na wskazania zalet oraz niedoskonałoci stosowanych metod oceny finansowej kondycji jednostek samorzdu terytorialnego. Słowa kluczowe: wskaniki finansowe, budet gminy Wstp Dochody gmin, jako podstawowych jednostek samorzdu terytorialnego, systematycznie rosn. Wysoko dochodów gmin w latach zaprezentowano na wykresie 1. Dr in. Adam abka, Wysza Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku Białej. Mgr Monika Turek-Radwan, Wysza Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku Białej. 100

2 Wykres 1. Dochody gmin w latach ródło: opracowanie własne na podstawie sprawozda z wykonania budetu pastwa w cz ci: Informacja o wykonaniu budetów jednostek samorzdu terytorialnego, Warszawa Na przestrzeni o miu, zobrazowanych na wykresie lat, dochody gmin wzrosły ponad dwukrotnie. Warto take zauway, e kryzys finansowy jedynie spowolnił dynamik wzrostu tyche, nie spowodował jednak ich spadku. Dysponujc dochodami w takiej wysoko ci władze lokalne dysponuj stosunkowo wskim wachlarzem narzdzi pozwalajcych oceni skutki wydatkowania rodków finansowych. Jednym z narzdzi, stosowanych skutecznie w przedsibiorstwach, jest analiza wskanikowa. 1. Analiza wskanikowa sprawozdania finansowego Punktem wyj cia rozwaa dotyczcych moliwo ci zastosowania analizy wskanikowej w gminie musi by analiza dostpnych wskaników analizy finansowej stosowanej przedsibiorstwach komercyjnych. Z pewno ci nie wszystkie wskaniki bdzie mona w prosty sposób przenie na grunt działalno ci publicznej ze wzgldu na odmienno charakteru teje działalno ci. Podstaw realizacji analizy finansowej jest sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie finansowe jest niezbdnym elementem oceny sytuacji finansowej danego podmiotu, niewystarczajcym jednak do uzyskania pełnego obrazu działalno ci jednostki. W przypadku gminy bdzie to przede wszystkim 101

3 sprawozdanie z wykonania budetu oraz raport o stanie mienia komunalnego. W gminach, w których budet tworzy si zgodnie z procedurami budetowania zadaniowego, gromadzona jest dodatkowa ilo informacji przydatnych dla celów analitycznych. W takim przypadku analiza moe by znacznie bardziej rozbudowana. Majc ródło informacji ze sprawozdania finansowego, mona przystpi do analizy wskanikowej 1. Głównym przedmiotem analizy wskanikowej jest relacja pomidzy wielko ciami pochodzcymi ze sprawozdania finansowego. Wyrónia si tu wielko ci charakteryzujce róne aspekty funkcjonowania badanej jednostki, dla lepszej i pełniejszej oceny badanego przedsibiorstwa stosuj si pewne okre lone zestawy wskaników opisujce zblione tre ci ekonomiczne 2. W ród wskaników finansowych wykorzystywanych w praktyce najcz ciej wykorzystuje si 3 : wskaniki płynno ci finansowej, wskaniki majtkowe, wskaniki rentowno ci. Wskaniki płynnoci finansowej s wykorzystywane przy ocenie zdolno ci danego podmiotu do terminowego regulowania zobowiza. Płynno finansowa jednostki jest oceniana poprzez róne relacje pomidzy aktywami płynnymi oraz zobowizaniami, które jednostka musi uregulowa w najbliszej przyszło ci. Do oceny płynno ci finansowej wykorzystuj si najcz ciej nastpujce wskaniki: wskanik biecej płynno ci, wskanik płynno ci gotówkowej. Wskanik biecej płynno ci finansowej (z ang. current ratio) jest traktowany, jako podstawowy miernik zdolno ci jednostki do spłacenia wszystkich zobowiza biecych, poprzez upłynnienie zasobów 1 D. Wdzki, Analiza wskanikowa sprawozdania finansowego. Tom II Wskaniki finansowe, Oficyna, Kraków 2009, ss M. Sierpiska, Jachna T., Ocena przedsibiorstw według standardów wiatowych, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2004, s J. Czekaj, Z. Dresler, Zarzdzanie finansami przedsibiorstw. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s

4 majtku obrotowego. Dostarcza ogólnych informacji na temat płynno ci finansowej badanej jednostki. Wskanik ten przyjmuje nastpujc posta relacji aktywów biecych do zobowiza biecych 4. Wzrost poziomu wskanika biecej płynno ci pozwala wnioskowa, i nastpiła poprawa zdolno ci jednostki do regulowania zobowiza biecych. Wskanik płynno ci gotówkowej (z ang. cash ratio) jest to stosunek najbardziej płynnych rodków obrotowych, tj. rodków pieninych, do zobowiza biecych. Wskanik ten informuje jaka cz zobowiza moe zosta uregulowana bezpo rednio z dostpnych rodków płatniczych. Nie przesdza on jednak o stopniu wypłacalno ci przedsibiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawno płatnicz. Omawiany wskanik mona obliczy jako relacj rodków pieninych do zobowiza biecych 5. W praktyce gospodarczej, jest to znacznie mniej przydany wskanik w porównaniu do dwóch wcze niejszych, poniewa trudno ustali jego warto ci wzorcowe. Kolejn grup omawianych wskaników, s wskaniki majtkowe i wskaniki rentownoci. Wykorzystywana jest tutaj struktura majtku jednostki, rotacja rodków, tempo zmian wielko ci zaangaowanego majtku, jak równie polityka umorzeniowa i inwestycyjna. Wskaniki sprawno ci działania nazywane s wskanikami aktywno ci gospodarczej 6. Zaliczamy do nich: wskanik rotacji aktywów = przychody ogółem/aktywa ogółem, wskanik rotacji aktywów trwałych = przychody netto/aktywa trwałe, wskanik rotacji dochodów w dniach = (dochody ogółem/wydatki ogółem) x liczba dni dla badanego okresu, wskanik rotacji rodków finansowych w dniach = ( rodki finansowe/naleno ci) x liczba dni dla badanego okresu, wskanik pokrycia naleno ci w dniach = (przychody netto/naleno ci) x liczba dni dla badanego okresu. 4 K. Stpie, Rentowno a wypłacalno przedsibiorstw, Difin, Warszawa 2008, s L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s Z. Leszczyski, A. Skowronek-Mielczarek, Analiza ekonomiczno-finansowa spółki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004, ss

5 Wykorzystujc tego rodzaju wskaniki, jednostka otrzymuje informacj na temat zainwestowanych pienidzy, a konkretniej w jakim czasie wróc one do inwestora i bd mogły by zainwestowane kolejny raz 7. Wskaniki rentownoci wykorzystywane s do wykonywania tzw. podsumowujcych analiz, informujcych nas o korzy ciach jednostki z prowadzonej działalno ci 8. Do podstawowych grup wskaników rentowno ci zaliczamy: wskanik rentowno ci inwestycyjnej = zysk(strata) z działalno ci gospodarczej + korekta zysku / przychody netto ze sprzeday + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + korekta przychodów wskanik informuje, jaki zysk z działalno ci inwestycyjnej wypracowuj przychody finansowe, wskanik rentowno ci brutto sprzeday = zysk(strata) brutto / przychody netto ze sprzeday + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne + korekty wskanik przekazuje informacje o zyskowno ci podstawowej, pozostałej i inwestycyjnej oraz nadzwyczajnej działalno ci, a take w jakim stopniu operacje gospodarcze wpłynły na wynik finansowy działalno ci nadzwyczajnej, wskanik rentowno ci netto sprzeday = zysk(strata) netto /przychody netto ze sprzeday + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne + korekty wskanik oznajmia, jaki jest poziom zysku po opodatkowaniu stop podatkow w stosunku do zysku do opodatkowania, wskanik gotówkowej rentowno ci sprzeday = przepływy pienine netto/ przychody netto ze sprzeday + pozostałe przychody operacyjne + przychody finansowe + zyski nadzwyczajne + korekty przychodów wskanik pokazuje jaka jest nadwyka lub niedobór gotówki ze 7 Por. G. Gołbiowski, A. Tłaczała, Analiza ekonomiczne-finansowa w ujciu praktycznym, Difin, Warszawa Por. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. G widerska, W. Wicław, Difin, Warszawa 2006, s

6 wszystkich rodzajów działalno ci, po uwzgldnieniu podatku dochodowego od zysków z tych działalno ci wskanik rentowno ci pozostałej = zysk(strata) z działalno ci operacyjnej + korekty zysku ze sprzeday / przychody netto ze sprzeday + pozostałe przychody operacyjne korekty przychodów wskanik informuje jaka jest zyskowno działalno ci operacyjnej przy uwzgldnieniu zysku i straty na pozostałej działalno ci 9, wskanik rentowno ci finansowej = (zysk netto/kapitał własny) x 100% - wskanik rentowno ci finansowej dotyczy rentowno ci zaangaowanego kapitału własnego, okre la stop zwrotu uzyskan w momencie inwestowania w dany podmiot 10. Analiza sprawozda finansowych jest podstawowym ródłem informacji wykorzystanym do przeprowadzenia oceny działalno ci jednostki. Zawiera zbiór informacji o sytuacji majtkowej i finansowej sporzdzonej za dany okres 11. Wybór odpowiednich wskaników, pozwala dostarczy cennych informacji umoliwiajcych ocen planów budetowych jak równie ich wykonanie. 2. Ocena sytuacji finansowej jednostek sektora finansów publicznych w praktyce Metody analizy sprawozda finansowych, zaczerpnite z analizy finansowej przedsibiorstw, znalazły zastosowanie take w jednostkach samorzdu terytorialnego. W opracowaniu przedstawiono trzy koncepcje wykorzystania analizy w obszarze finansów JST. Pierwsz z zaprezentowanych metodyk jest propozycja Ministerstwa Finansów. Znalazła si ona w opracowaniu ze wzgldu na fakt, i obejmuje ona wszystkie jednostki samorzdu terytorialnego, a co za tym idzie stanowi pełn baz porównawcz dla wszystkich jednostek. Kolejna metoda jest stosowana przez agencj ratingow Fitch Ratings. Agencja ta jest najcz ciej wybierana przez JST, które poddaj si ocenie ratingowej. 9 D. Wdzki, Analiza wskanikowa, op.cit., ss M. Sierpiska, T. Jachna, Ocena przedsibiorstw, op.cit, s Podstawy rachunkowoci. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. Bronisław Micherda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s

7 Analiza stosowana przez Fitch Ratings jest te szczególna ze wzgldu na jej funkcjonalny charakter. Nacisk jest tutaj połoony na ocen płynno ci i zdolno ci JST do regulowania zobowiza. Analiza stosowana w gminie Gliwice zaprezentowano jako przykład rozwizania, które powstało w jednostce samorzdu terytorialnego jako odpowied na zapotrzebowanie władz lokalnych na informacj zarzdcz. Zostało wybrane ze wzgldu na bezpo rednie nawizania do wskaników analizy finansowej stosowanej w przedsibiorstwach. 2.1 Analiza wskanikowa Ministerstwa Finansów Ministerstwo Finansów przygotowało zestaw wskaników pozwalajcych na ocen sytuacji finansowej jednostek sektora finansów publicznych. Na podstawie przygotowanych wskaników finansowych jednostki samorzdu terytorialnego, bd mogły porówna swoj sytuacj finansow z sytuacj finansow innych jednostek 12. Wyróniono nastpujce typy wskaników: wskaniki budetowe, wskaniki na mieszkaca. Wskaniki budetowe nawizuj do analizy bilansu przedsibiorstwa. Przedstawiono je tabela

8 Tabela 2. Rodzaje wskaników budetowych w sektorze finansów publicznych Lp. Nazwa wskanika Wskaniki budetowe Informacja na temat wskanika 1 W B1 Dochody ogółem/dochody biece(nie bdce dochodami majtkowymi) - wskanik wskazuje jak cze dochodów ogółem stanowi dochody biece. 2 W B2 Dochody własne/dochody ogółem - wskanik wskazuje jak cze dochodów ogółem stanowi dochody własne. Nadwyka operacyjne/dochody ogółem - udział nadwyki operacyjnej w dochodach ogółem (W 3 W B3 ) okre la stopie w jakim B3 jednostka mogłaby zacign nowe zobowizania w stosunku do osiganych dochodów. 4 W B4 Wydatki majtkowe/wydatki ogółem -wskanik W B4 wskazuje jak cze wydatków ogółem stanowi wydatki majtkowe. 5 W B5 biece -wskanik wskazuje jak cze wydatków biecych Wydatki na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze/wydatki stanowi wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze. 6 W B6 ogółem - wskanik wskazuje udział w dochodach ogółem, nadwyki (Nadwyka operacyjna + dochody ze sprzeday majtku)/dochody operacyjnej powikszonej o dochody ze sprzeday majtku. 7 W B7 (Nadwyka operacyjna + dochody majtkowe)/wydatki majtkowe - warto wskanika obrazuje stopie w jakim jednostka samorzdu terytorialnego finansuje inwestycje rodkami własnymi, czyli zdolno do samofinansowania. Obja nienia: W B1 - wskanik udziału dochodów biecych w dochodach ogółem, W B2 - wskanik udziału dochodów własnych w dochodach ogółem, W B3 - wskanik udziału nadwyki operacyjne w dochodach ogółem, W B4 - wskanik udziału wydatków majtkowych w wydatkach ogółem, W B5 - wskanik obcienia wydatków biecych wydatkami na wynagrodzenia i pochodnymi od wynagrodze, W B6 - wskanik udziału nadwyki operacyjnej i dochodów ze sprzeday majtku w dochodach ogółem, W B7 - wskanik samofinansowania ródło: opracowanie własne na podstawie Wskaniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorzdu terytorialnego w latach , Ministerstwo Finansów, Warszawa 2010 Druga kategoria wskaników posiada nazw wskaniki na jednego mieszkaca, zostały one przedstawione w tabeli nr

9 Tabela 3. Rodzaje wskaników na jednego mieszkaca w sektorze finansów publicznych Lp. Nazwa wskanika Wskaniki na mieszkaca Informacja na temat wskanika 1 W L1 budetowej -wskanik W L1 informuje jakie s transfery biece na Subwencja ogólna i dotacje biece/liczba mieszkaców jednostki jednego mieszkaca 2 W L2 W L2 informuje jaka jest nadwyka operacyjna na jednego Nadwyka operacyjna/liczb mieszkaców jednostki - wskanik mieszkaca 3 W L3 Zobowizania wg tytułów dłunych/liczb mieszkaców jednostki samorzdu terytorialnego - wskanik W L3 informuje jakie s zobowizania ogółem na jednego mieszkaca 4 W L4 (Zadłuenia wg tytułów dłunych bez zadłuenia na projekty unijne)/liczb mieszkaców jednostki samorzdu terytorialnego - wskanik W L4 informuje jakie s zobowizania ogółem bez zobowiza na projekty unijne na jednego Mieszkaca Obja nienia: W L1 - wskanik transferów biecych na mieszkaca, W L2 wskanik nadwyki operacyjnej na mieszkaca, W L3 wskanik zobowiza ogółem na mieszkaca, W L4 wskanik zobowiza ogółem bez zobowiza na projekty unijne na mieszkaca ródło: opracowanie własne na podstawie Wskaniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorzdu terytorialnego w latach , Ministerstwo Finansów, Warszawa 2010 Wskaniki zaproponowane przez Ministerstwo Finansów pozwalaj zyska ogóln orientacj w sytuacji budetowej gminy. Błdem byłoby negowanie ich warto ci poznawczej w procesie oceny sytuacji finansowej gminy. Jakkolwiek jako najwaniejszych odbiorców informacji wygenerowanych na podstawie analizy wskanikowej uznaje si władze lokalne, potencjalnych nabywców obligacji komunalnych oraz inwestorów. W takim przypadku równie wan, o ile nie waniejsz, jest informacja na temat istniejcego w gminie potencjału, który mona aktywowa dla osignicia załoonych celów. Takiej informacji na podstawie wskaników ministerialnych uzyska nie mona. W swoich załoeniach wskaniki ministerialne przypominaj nieco koncepcj 108

10 wskanika pomiaru poziomu ycia HDI (Human Development Index), który Amartya Sen, laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, okre lił jako niewyszukany wskanik, stanowicym tylko wstpny bodziec do zainteresowania [...] zbiorem informacji zawartych w raporcie. 2.2 Analiza wskanikowa FITCH Ratings Kolejn grupa podmiotów dokonujcych analizy jednostek samorzdu terytorialnego s agencje ratingowe. Agencja Fitch Ratings opracowała standardowy raport uwzgldniajcy nastpujce wskaniki: nadwyka operacyjna/dochody operacyjne wskanik informuje i nadwyka operacyjna stanowi rónic midzy dochodami operacyjnymi a wydatkami operacyjnymi, nadwyka bieca/dochody biece wskanik informuje nadwyka bieca stanowi rónic midzy dochodami biecymi (suma dochodów operacyjnych i dochodów z odsetek) a wydatkami biecymi (wydatki biece plus odsetki od zapłaconych poyczek, kredytów), nadwyka (deficyt) przed obsług zadłuenia/dochody ogółem wskanik obrazuje ogóln sytuacj jednostki samorzdu terytorialnego przed spłat dotychczasowego zadłuenia, bd zacigniciem nowego zobowizania, wynik budetu ogółem/dochody ogółem wskanik stanowi sum nadwyki budetowej (deficytu budetowego) zwikszon o zmian zadłuenia netto. Gdy uzyska on poziom wysoki dodatni, oznacza to i jednostka sektora finansów publicznych powikszyła swoje rezerwy finansowe 13. Kolejna grupa wskaników obrazuje struktur i elastyczno dochodów i wydatków jednostek samorzdu terytorialnego. Raport wyrónia nastpujce pozycje wskaników: 13 Interpreting the Financial Rations In International Public Finance Reports (September 2010), s

11 dochody operacyjne/planowane dochody operacyjne wskanik prezentuje informacje na temat przyjtych prognoz dochodów. Je li s one zbyt optymistyczne, to mog powodowa problemy z finansowaniem zada biecych danej jednostki, wydatki operacyjne/planowane wydatki operacyjne - wskanik przedstawia informacje na temat przyjtych prognoz wydatków. Je li s one zbyt optymistyczne, to wskanik osignie poziom wyszy od 100% i wzro nie poziom deficytu, w odwrotnej sytuacji wskanik bdzie miał pozytywny wpływna wyniki operacyjne jednostki, dochody podatkowe/dochody operacyjne wskanik mierzy zdolno generowania dochodów podatkowych, podatki lokalne/dochody podatkowe ogółem wskanik przedstawia udział dochodów z podatków lokalnych (stawki mog by zmieniane przez jednostki samorzdowe) do dochodów z podatków ogółem, otrzymane transfery biece/dochody operacyjne wskanik mierzy stopie centralizacji oraz zaleno ci sektora publicznego od gospodarki krajowej. transfery biece/wydatki operacyjne jeeli transfery biece s na wysokim poziomie, bdzie to oznaczało e jednostka samorzdu terytorialnego znaczn cze zada zleciła podległym instytucj, dochody operacyjne/dochody ogółem jeeli poziom wskanika jest na poziomie wysoki, tym wysze dochody otrzymuj jednostka z podatków i opłat oraz innych wpływów pieninych, wydatki majtkowe/wydatki ogółem wskanik przedstawia informacj na temat rodzajów zada jednostek samorzdowych, ich udział wydatków majtkowych moe by niszy lub wyszy w wydatkach ogółem, 110

12 wydatki majtkowe/planowane wydatki majtkowe wskanik ulega wahaniom w cigu roku. Wydatki majtkowe nale do kategorii bardzie elastycznej ni wydatki operacyjne 14. Wskaniki wykorzystywane przez Fitch Ratings, oprócz wskaników tosamych z ministerialnymi, najwikszy nacisk kład na okre lenie wysoko ci dochodów które mog zosta wykorzystane na obsług zadłuenia. To jest zgodne z przyjtym kryterium, a wic ocen zdolno ci regulowania zobowiza przez badan jednostk. Cigle jednak brakuje oceny posiadanego przez gmin potencjału, a take efektywno ci wykorzystania majtku komunalnego. 2.3 Analiza wskanikowa budetu Gliwic Poza jednostkami zewntrznymi zestawy wskaników przygotowuj take jednostki samorzdu terytorialnego. Władze gminy Gliwice do analizy budetu wykorzystuj wybrane grupy wskaników za pomoc których przedstawia si analiz wykonania budetu za dany rok. W skład tej analizy wchodz: analiza wskanikowa pozycji i atrakcyjno ci finansowej miasta, analiza równowagi finansowej, analiza rotacji rodków budetowych 15. Analiza wskanikowa pozycji i atrakcyjno ci finansowej miasta wyrónia nastpujce pozycje wskaników: 1. Budet: nadwyka (deficyt) 16 / dochody ogółem. W przypadku wystpienia deficytu wyraa on moliwo sfinansowania zaplanowanego deficytu budetowego za dany rok budetowy przychodami z kredytów) Interpreting the Financial Rations In International Public Finance Reports (September 2010), s Sprawozdanie z wykonania budetu Miasta Gliwice, 2010 rok. 16 Dodatnia rónica midzy dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi stanowi nadwyk sektora finansów publicznych, natomiast ujemna rónica stanowi deficyt sektora finansów publicznych. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009 roku, Dz. U. nr 157 poz. 1240, art

13 2. Stopie pokrycia wydatków dochodami: dochody ogółem / wydatki ogółem (ile wydatków budetowych zostanie pokryte planowanymi dochodami), dochody własne / wydatki ogółem (wysoki poziom wskanika wiadczy o samodzielno ci i niezaleno ci finansowej miasta), dochody biece / wydatki biece ( iloraz dochodów biecych i wydatków biecych wskazuje istnienie nadwyki operacyjnej), wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze /wydatki biece (informuje, jak cz z wydatków biecych stanowi wynagrodzenia i pochodne od wynagrodze), wydatki majtkowe / wydatki ogółem (informuje jaki procent wydatków ogółem stanowi wydatki majtkowe). 3. Zdolno pokrycia wydatków majtkowych: wydatki majtkowe / dochody ogółem (informuje o stopniu sfinansowania wydatków majtkowych), wydatki majtkowe / dochody własne (informuje o stopniu sfinansowania wydatków majtkowych), wydatki majtkowe / wolne rodki (informuje o stopniu sfinansowania wydatków majtkowych), wydatki majtkowe / nadwyka operacyjna (informuje o stopniu sfinansowania wydatków majtkowych), wolne rodki / dochody ogółem (informuje, jaka cz dochodów zostanie w budecie po dokonaniu wydatków biecych), nadwyka operacyjna / dochody ogółem (informuje, jaka cz dochodów biecych pozostanie w budecie po dokonaniu wydatków biecych i bdzie mogła by przeznaczona na wydatki majtkowe oraz obsług długu), (nadwyka operacyjna + dochody majtkowe) /wydatki majtkowe (obrazuje stopie, w jakim jednostka samorzdu terytorialnego finansuje wydatki majtkowe ze rodków własnych). 4. Płynno finansowa płynno finansowa w ujciu kasowym, płynno finansowa w ujciu memoriałowym, roczne przepływy gotówkowe / dochody ogółem, skumulowany stan gotówki / dochody ogółem 112

14 Wskaniki dotyczce płynno ci finansowej budetu jednostki samorzdu terytorialnego słu do oceny skuteczno ci planowania finansowego w krótkim okresie czasu. 5. Wskaniki per capita stan zadłuenia per capita dochody ogółem per capita wydatki ogółem per capita wydatki majtkowe per capita Wskaniki per capita wiadcz o finansowaniu rozwoju jednostki samorzdu terytorialnego z kredytów i poyczek. Okre laj równie poziom zadłuenia jednostki przypadajcego na jednego mieszkaca. Kolejn analiz jest analiza równowagi budetowej, celem jej jest zaprezentowanie wydatków budetowych jednostki samorzdu terytorialnego a w szczególno ci ich ródeł finansowania. Wyróniamy tutaj nastpujce wskaniki: wskanik samodzielno ci finansowej = (dochody własne /wydatki budetu) x 100 wskanik gwarancji podatkowej = (wpływy podatkowe /wydatki budetu) x 100 wskanik podatków centralnych = (udział w podatkach centralnych/wydatki budetu) x 100 wskanik subwencji = (subwencje/wydatki budetu) x 100 wskanik dotacji = (dotacje/wydatki budetu) x 100 Trzecim rodzajem jest analiza rotacji rodków budetowych. cykl rotacji dochodów budetowych = (dochody budetu/ wydatki budetu) x Analiza wskanikowa budetu stosowana w Gliwicach jest najbardziej szczegółowa ze wszystkich prezentowanych metod. Przyjte w analizie wskaniki daj obraz organizacji, jak jest w tym przypadku gmina w krótkim okresie czasu. Mona powiedzie, e przyjte wskaniki odzwierciedlaj ide analizy finansowej, pomijajc aspekty 17 Sprawozdanie z wykonania budetu Miasta Gliwice, 2010 rok. 113

15 analizy kwestii ekonomicznych, determinujcych sytuacj gminy w dłuszym ni rok okresie czasu. Brakuje take wskaników pokazujcych wydajno poszczególnych ródeł dochodów, na podstawie których to wskaników mona stawia twierdzenia dotyczce perspektyw gospodarki finansowej gminy w przyszło ci. Jednostka przy wyborze odpowiednich wskaników, powinna zwróci uwag na zrozumiało danego wskanika, jego dostpno, unikalno oraz zorientowanie na kontrolowane aspekty działalno ci 18. W procesie tworzenia odpowiednich wskaników do potrzeb jednostek sektora finansów publicznych, powinni uczestniczy eksperci w tej dziedzinie 19. Analizujc przedstawione przykłady stosowanych analizy wskanikowych dochodów gminy naley zwróci uwag na utylitarne podej cie do tworzenia wszystkich trzech zestawów wskaników, ale take równie mocno zaznaczy fakt, i nie pozwalaj one na analiz gospodarki finansowej gminy oraz, e nie daj podstaw do antycypacji sytuacji finansowej gminy w przyszło ci. Podsumowanie W opracowaniu zaprezentowano trzy metody oceny sytuacji finansowej jednostki samorzdu terytorialnego. Kada z zaprezentowanych metod została skonstruowana z my l o konkretnym zastosowaniu. Wydaje si, e analiza przygotowana przez Ministerstwo Finansów ma, w załoeniach, stanowi podstaw do porównania wszystkich JST w bardzo wskim obszarze działalno ci. W tym układzie moliwe jest usystematyzowanie JST według zadanego klucza, aczkolwiek wnioskowanie o ich sytuacji finansowej na podstawie skpego zestawu do ogólnikowych wskaników nie moe by podstaw podejmowania decyzji zarzdczych ani inwestycyjnych. Metodyka stosowana przez Fitch Ratings jest rozwizaniem dedykowanym pod bardzo konkretne zapotrzebowanie. W wskim 18 Por. Analiza finansowa w zarzdzaniu współczesnym przedsibiorstwem, red. M. Walczak, Difin, Warszawa P. Bednarek, Controlling w zarzdzaniu gmin, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, ss

16 aspekcie działalno ci finansowej JST, zwizanym z ocen płynno ci oraz zdolno ci do regulowania zobowiza analiza ta spełnia wymagania przed ni stawiane, jednake zastosowanie jej jako podstawy podejmowania decyzji finansowych, z wyjtkiem decyzji zwizanych z zakupem obligacji komunalnych, nie jest moliwe. Najciekawsz w zaprezentowanym zestawieniu jest analiza stosowana w gminie Gliwice. Zastosowano tutaj wskaniki o konstrukcji bezpo rednio wzorowanej na wskanikach stosowanych w przedsibiorstwach. Posiada ona jednak dwie wady: wskaniki s zbyt ogólne i jest ich zbyt mało oraz nie pozwalaj na ocen potencjału gminy we wszystkich obszarach jej działalno ci finansowej, co stanowiłoby podstaw podejmowania decyzji zarzdczych. Analizujc prezentowane rozwizania nasuwaj si dwie cechy analizy finansowej gminy, które musz by spełnione aby mogła ona stanowi uyteczne narzdzie dla władz gminy oraz inwestorów: 1. musi obejmowa wszystkie obszary aktywno ci gminy, 2. musi pozwoli na ocen stopnia wykorzystania potencjału JST w poszczególnych obszarach jej funkcjonowania. Literatura [1]. Analiza finansowa w zarzdzaniu współczesnym przedsibiorstwem, red. M. Walczak, Difin, Warszawa [2]. Bednarek P., Controlling w zarzdzaniu gmin, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa [3]. Bednarski L., Analiza finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa [4]. Caputa W. (red), Rachunkowo i finanse podmiotów gospodarczych w erze informacji, CeDeWu, Warszawa [5]. Czekaj J., Dreszer Z., Zarzdzanie finansami przedsibiorstw. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa [6]. Gołbiowski G., Tłaczała A., Analiza ekonomiczne-finansowa w ujciu praktycznym, Difin, Warszawa [7]. Leszczyski Z., Skowronek-Mielczarek A., Analiza ekonomicznofinansowa spółki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa [8]. Podstawy rachunkowoci. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. Bronisław Micherda, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

17 [9]. Sierpiska M., Jachna T., Ocena przedsibiorstw według standardów wiatowych, Wydawnictwo PWN, Warszawa [10]. Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, red. widerska G, Wicław W., Difin, Warszawa [11]. Sprawozdanie z wykonania budetu Miasta Gliwice, 2010 [12]. Stpie K., Rentowno a wypłacalno przedsibiorstw, Difin, Warszawa [13]. Ustawa o finansach publicznych z dn. 27 sierpnia 2009 roku, Dz. U. nr 157 poz. 1240, art. 7. [14]. Wdzki D., Analiza wskanikowa sprawozdania finansowego. Tom II Wskaniki finansowe, Oficyna, Kraków [15]. abka A., Jonek-Kowalska I., Znaczenie przypływu informacji w zarzdzaniu rozwojem lokalnym [w:] Ewolucja rozwoju regionu w wymiarze społecznym, gospodarczym i rodowiskowym, red. Malik K., Opole Inne [1]. Interpreting the Financial Rations In International Public Finance Reports (September 2010) [2] /i-ii_wsk opis.pdf RATIO ANALISIS OF COMMUNITY NET INCOME REVIEW OF METHODS Summary The article takes the issues of practical application of financial analysis to support local government financial management and assessment of its financial condition. As a starting point assumed in the analysis of the indicators used by companies on this background to review the methods of analysis of the indicators used in the practice of local governments. The analysis allowed us to identify the advantages and weaknesses in the methods of assessing financial condition of local governments. Key words: financial ratios, the municipal budget 116