Profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr hab. Bogumił Szmulik PROBLEM ZGODNOŚCI USTAWY HAZARDOWEJ Z KONSTYTUCJĄ RP

Transkrypt

1 Profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr hab. Bogumił Szmulik Wydział Prawa i Administracji PROBLEM ZGODNOŚCI USTAWY HAZARDOWEJ Z KONSTYTUCJĄ RP Referat wygłoszony w trakcie konferencji Prawo Hazardowe w Kontekście Europejskim Aspekty Prawne i Społeczne w dniu 25 listopada w Warszawie. 1. BŁYSKAWICZNE UCHWALENIE Na początku 2010 roku, w polskich mediach pojawiła się oŝywiona debata. Była ona rezultatem nadzwyczaj szybkiego postępowania ustawodawczego zakończonego uchwaleniem nowej ustawy hazardowej. Całe powyŝsze postępowanie przebiegało w przysłowiowo ekspresowym tempie, toteŝ ani w Sejmie, ani w Senacie nie przygotowano Ŝadnych ekspertyz. Nie przeprowadzono równieŝ Ŝadnych obiektywnych badań medycznych i statystycznych na skalę całego kraju, które przyniosłyby rzeczywiste rzetelne i wiarygodne informacje dotyczące hazardu. We wtorek 17 listopada 2009 roku Sejm rozpoczął prace nad rządowym projektem nowej ustawy hazardowej, a w czwartek juŝ ją uchwalił. Następnego dnia ustawą zajął się Senat, który nie zaproponował do niej poprawek. PoniewaŜ ustawa zawierała zmiany dotyczące takŝe podatków, Prezydent RP podpisał ustawę, tak by mogła być opublikowana do 30 listopada. Zdaniem organów ustawodawczych, ten niezwykle przyspieszony tryb był jak najbardziej uzasadniony, chociaŝby z tego powodu, Ŝe przepisy zwiększały ochronę osób poniŝej 18 roku Ŝycia przed niebezpieczeństwem lekkomyślnego korzystania z gier hazardowych. Tak więc ustawa miała przede wszystkim oddziaływać w kierunku eliminacji patologii związanych z hazardem w Polsce. Wspomniana juŝ przeze mnie medialna debata - trwająca podczas prac parlamentarnych nad ustawą - polegała przede wszystkim na stawianiu pytań o konstytucyjność regulacji uchwalonych w takim tempie, w tak waŝnej i problematycznej sferze. Pytania te - jak się wydaje - były jak najbardziej uzasadnione, bowiem liczne ekspertyzy niezaleŝnych ekspertów wykazały, iŝ ustawa moŝe być niezgodna z Konstytucją. Ustawa o grach hazardowych weszła w Ŝycie w dniu 1 stycznia 2010 roku z wyjątkiem kilku przepisów, które wejdą w Ŝycie w dniu 2 stycznia 2016 roku.

2 2. HAZARD BEZ WYGRANEJ? Problem jawi się juŝ na samym początku ustawy, bowiem art. 2 ustawy zawiera zbiór dość wątpliwych definicji legalnych. Tak więc, zgodnie z definicją, grami na automatach są gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerowych, o wygrane pienięŝne lub rzeczowe, w których gra zawiera element losowości. Za wygraną rzeczową w grach na automatach uznaje się wygrane polegające na moŝliwości przedłuŝenia gry bez konieczności wpłaty stawki za udział w grze, a takŝe moŝliwość rozpoczęcia nowej gry poprzez wykorzystanie wygranej w poprzedniej grze. Ustawodawca w tym przypadku zakwalifikował efekt w postaci przedłuŝenia gry jako swoistą korzyść majątkową, którą moŝe uzyskać gracz w skutek rozpoczęcia gry na automacie. Powoduje to konieczność uznania np. popularnych symulatorów samochodowych, flipperów albo innych gier zręcznościowych, takich jak np. pump it up (urządzenie do trafiania stopami w podświetlane kwadraty w rytm muzyki, uzaleŝnionego od zręczności i szybkości) za podlegające ustawie, a to juŝ wydaje się być daleką nadinterpretacją. Działalność w zakresie gier na automatach moŝe być prowadzona tylko na podstawie udzielonej koncesji na prowadzenie kasyna gry. Konsekwentnie zatem, prowadzenie gier na automatach, na których gracz moŝe tylko uzyskać bezpłatne przedłuŝenie lub nową grę bez konieczności zapłaty stawki i w których nie gra się o Ŝadne inne wygrane powinno odbywać się na podstawie uzyskanej uprzednio koncesji i wyłącznie w kasynach. Koncesja jest przejawem reglamentacji działalności gospodarczej dokonywanej przez państwo. Jest ona formą najbardziej restrykcyjnego oddziaływania na przedsiębiorców i wolny rynek. Wprowadza się ją w przypadku działalności, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo teŝ ze względu na inny waŝny interes publiczny. Ponadto reglamentacja działalności gospodarczej moŝe mieć na celu zapewnienie ochrony innych niŝ państwo podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym, w szczególności konsumentów. Konstytucja RP stanowi, Ŝe ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na waŝny interes publiczny. Ustawodawca za pomocą ustawy o grach hazardowych wprowadził bardzo powaŝne ograniczenie w zakresie wolności wykonywania działalności gospodarczej. Na podstawie przyjętego rozwiązania, prowadzenie salonu gier na automatach bez wygranych pienięŝnych i rzeczowych z moŝliwością przedłuŝenia gry lub rozpoczęcia nowej za udział w grze, moŝe odbywać się wyłącznie w formie kasyna i na podstawie koncesji.

3 Zgodnie z postanowieniami Konstytucji taka reglamentacja jest dopuszczalna w sytuacji spełnienia dwóch przesłanek: przesłanki formalnej - (tu) ograniczenie wolności działalności gospodarczej dopuszczalne jest tylko w drodze ustawy; oraz przesłanki materialnej - (tu) ograniczenie wolności działalności gospodarczej dopuszczalne jest tylko ze względu na waŝny interes publiczny. W przypadku ustawy o grach hazardowych spełniona została jedynie przesłanka formalna. Normy ograniczające swobodę działalności gospodarczej wynikają z przepisów o randze ustawy. W przedmiotowej sprawie nie sposób dopatrzeć się "waŝnego interesu publicznego", który uzasadniłby ograniczenie wolności działalności gospodarczej. Nie sposób dopatrzeć się waŝkich korzyści, jakie zostaną uzyskane przez społeczeństwo. Podczas prac legislacyjnych nad ustawą nie wskazano interesu publicznego, który byłby urzeczywistniany przez ten przepis. Gra na automatach, która nie ma na celu wygranie pieniędzy lub innych nagród nie niesie ze sobą takich zagroŝeń i patologii, jakie mogą powstać przy grze na automatach o tzw. niskich wygranych. W związku z tym ustanowienie tego typu regulacji nie będzie przyczyniało się do realizacji głównego celu ustawy o grach hazardowych, jakim jest przeciwdziałanie społecznym negatywnym skutkom hazardu. Dla przedmiotowej sprawy istotny jest fakt, iŝ w Polsce nie przeprowadzono Ŝadnych obiektywnych badań medycznych i statystycznych na skalę całego kraju, które przyniosłyby rzeczywiste, rzetelne i wiarygodne informacje dotyczące hazardu i związanych z nim negatywnych zjawisk społecznych. W uzasadnieniu posłuŝono się jedynie ogólnymi sformułowaniami o szkodliwości hazardu i jego negatywnym wpływie na społeczeństwo. Brak informacji o skali problemu istotnie rzutuje na ocenę konstytucyjności rozwiązań przyjętych w ustawie. NaleŜy wyraźnie podkreślić, Ŝe tylko bardzo powaŝny wzrost liczby i skali zjawisk patologicznych związanych bezpośrednio z hazardem mógłby uzasadniać ewentualne wprowadzenie tak restrykcyjnych rozwiązań prawnych. Natomiast, jeŝeli negatywne zjawiska związane z hazardem mają charakter marginalny, wówczas wprowadzenie bardzo restrykcyjnych i reglamentacyjnych przepisów nie znajduje uzasadnienia. W tym teŝ zakresie ustawa narusza zasadę proporcjonalności. NaleŜy podkreślić, Ŝe gry na automatach bez wygranych nie przyczyniają się do powstawania społecznie negatywnych zjawisk związanych z hazardem. 3. GRA LOSOWA Kolejna dość wątpliwa definicja stanowi, Ŝe grami na automatach są takŝe gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych lub elektronicznych, w tym komputerowych, organizowane w celach komercyjnych, w których grający nie ma moŝliwości uzyskania wygranej

4 pienięŝnej lub rzeczowej, ale gra ma charakter losowy. W tym przypadku, podobnie jak wcześniej, ustawodawca zrezygnował z konstytutywnego elementu definicji gier hazardowych, jakim jest uzyskanie wygranej pienięŝnej lub rzeczowej. W związku z tym, jeŝeli w kafejce internetowej ktoś zainstaluje grę, która będzie zawierała element losowości i będzie to gra jak gra na automacie, gdzie wyświetlają się określone znaki, bądź będzie to gra w ruletkę na komputerze, taka gra zostanie potraktowana tak jak na automacie. Prowadzi to do konkluzji, Ŝe rygorom ustawy podlegać będą obecnie takŝe gry internetowe, zręcznościowe, symulatory, pasjanse, scrabble itp., których rozgrywka i wynik zaleŝą od elementu losowości tj. ich wynik zdeterminowany jest sylogizmem matematycznym będącym częścią programu komputerowego. Przedstawione rozwiązanie dotknięte jest identycznymi wadami jakie wskazałem powyŝej. Przykładowo, info - kioski, będące realizacją idei powszechnego dostępu do Internetu, przy moŝliwości przeprowadzania za ich pomocą gier internetowych, według uzasadnienia Rady Ministrów do ustawy o grach hazardowych naleŝałoby uznać za niezgodne z ustawą. Nasuwa się pytanie, czym jest to uzasadnione? 4. KTO MOśE PROWADZIĆ DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE GIER HAZARDOWYCH? Problemowa jest równieŝ kwestia uregulowania ograniczeń w zakresie statusu osoby będącej członkiem organu spółki prowadzącej działalność w zakresie gier hazardowych. Osoby pełniące funkcje wskazane w ustawie, nie mogą być skazane za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Ponadto, osoby te muszą cieszyć się nienaganną opinią, a wszystko to musi być potwierdzone odpowiednimi zaświadczeniami. Ograniczenia te nie dotyczą osób wchodzących w skład organów spółek prowadzących działalność w zakresie gier liczbowych, loterii pienięŝnych i gry telebingo (tj. objętych monopolem państwowym). Jest to oczywista niekonsekwencja prawodawcy, która moŝe być potraktowana jako przejaw swoistej dyskryminacji spółek niepaństwowych. NaleŜy zgodzić się z poglądem, Ŝe popełnienie niektórych przestępstw umyślnych i przestępstw skarbowych moŝe stanowić podstawę ograniczenia dostępu do zarządzania podmiotami urządzającymi gry hazardowe. Do takich przestępstw naleŝy zaliczyć w szczególności przestępstwo łapownictwa, płatna protekcja, przestępstwa przeciwko mieniu, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, czy teŝ przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi. Szczególne znaczenie w tym katalogu posiadają przestępstwa zdefiniowane na gruncie ustawy kodeks karny skarbowy. Popełnienie określonych tam przestępstw moŝe budzić uzasadnione wątpliwości, co do

5 postawy i kwalifikacji moralnych osób chcących zarządzać spółką urządzającą gry hazardowe. Z drugiej strony naleŝy wyraźnie podkreślić, Ŝe istnieje cała grupa umyślnych przestępstw oraz umyślnych przestępstw skarbowych, których popełnienie nie dyskwalifikuje sprawcy i nie powoduje, iŝ nie daje on gwarancji naleŝytego wykonywania funkcji w organach spółek. Jako przykłady moŝna wskazać przestępstwo uchylania się od słuŝby wojskowej, przestępstwo naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwającego nie dłuŝej niŝ 7 dni, nieudzielenia pomocy, sprowadzenia katastrofy w ruchu lądowym lub powietrznym, przestępstwo wyrębu drewna w lesie itp. Tego typu przestępstwa nie pozostają w Ŝadnym związku z pełnieniem funkcji w organach spółek i nie mogą w Ŝaden sposób wpływać na ich realizację. Nie moŝna się zatem zgodzić z tym, Ŝe ich popełnienie powinno dyskwalifikować sprawców z moŝliwości prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie hazardu. Wskazane ograniczenia są zbyt daleko idące. NaleŜy wyrazić stanowisko, Ŝe popełnienie jedynie niektórych spośród wymienionych przestępstw uzasadnia odebranie prawa do udziału w zarządzaniu spółkami. Pozostałe przestępstwa nie pozostają natomiast w Ŝadnym, najmniejszym nawet związku z pełnieniem tego typu funkcji Konstytucja RP stanowi, Ŝe "KaŜdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa". Ze wskazanej normy wynika zakaz arbitralnego ograniczania dostępu do wykonywania pracy zawodowej przez ustawodawcę. Natomiast ustawa o grach hazardowych wprowadza generalne ograniczenie dostępu do zatrudnienia w stosunku do osób, które popełniły przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe, całkowicie zbędne. Za zasadne uznać moŝna wyłącznie ograniczenie dostępu do pełnienia funkcji w organach przez osoby, które popełniły przestępstwa budzące uzasadnione wątpliwości, co do ich rzetelności, wiarygodności i uczciwości, w tym pozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością. MoŜna więc zaryzykować stwierdzenie, Ŝe prawodawca chcąc zapewnić legalne i rzetelne wykonywanie funkcji w organach spółek handlowych, zdecydowanie posłuŝył się nieadekwatnym środkiem, który jest znacznie bardziej uciąŝliwy dla obywateli, niŝ było to konieczne. Co równieŝ bardzo istotne, z ustawy wynika, Ŝe do ustanowienia zakazu pełnienia funkcji wystarczy samo skazanie osoby pełniącej funkcje w spółce urządzającej gry. Istotne znaczenie dla przedmiotowego przepisu ma fakt, iŝ prawodawca nie posłuŝył się pojęciem prawomocnego skazania. W konsekwencji oznacza, to iŝ wyrok karny wydany w I instancji (nieprawomocny) stanowi negatywną przesłankę wykonywania funkcji w organach spółek urządzających gry hazardowe. Konstytucja zawiera gwarancję domniemania niewinności stanowiąc, Ŝe kaŝdego uwaŝa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. W konsekwencji przepis ustawy o grach hazardowych

6 narusza zasadę domniemania niewinności, bowiem łączy skutki prawne z nieprawomocnym wyrokiem sądowym. Z ww. konstytucyjnej zasady wynika, iŝ ustawowe, negatywne skutki czynu zabronionego mogą zostać wdroŝone (zastosowane) dopiero po prawomocnym skazaniu. 5. DEFICYT KASYN? Zgodnie z ustawą, kasyna gry mogą być lokalizowane w miejscowościach liczących do 250 tys. mieszkańców (1 kasyno). Na kaŝde kolejne rozpoczęte 250 tys. mieszkańców liczbę dozwolonych kasyn gry zwiększa się o jeden (1). Łączna liczba kasyn gry w województwie nie moŝe być jednak wyŝsza niŝ jedno (1) kasyno na kaŝde pełne 650 tys. mieszkańców województwa. Z kolei salony gry bingo pienięŝne mogą być lokalizowane w miejscowościach liczących do 100 tys. mieszkańców (1 salon). Na kaŝde kolejne rozpoczęte 100 tys. Mieszkańców liczbę dozwolonych salonów zwiększa się o jeden (1). Łączna liczba salonów gry bingo pienięŝnych w województwie nie moŝe być jednak wyŝsza niŝ jeden (1) salon na kaŝde pełne 300 tys. mieszkańców województwa. Ograniczenie to ma ściśle restrykcyjny charakter. W przeliczeniu na ogólną liczbę mieszkańców RP maksymalnie, będzie mogło istnieć około 55 kasyn i około 380 salonów gry w bingo pienięŝne. Dyspozycją wskazanego przepisu objęte są wszystkie kasyna niezaleŝnie od rodzaju urządzanych tam gier. W konsekwencji, jeŝeli kasyno, na podstawie uzyskanej koncesji, będzie urządzało jedynie gry w kości na obszarze działania tego kasyna nie będzie moŝliwości zorganizowania kasyna urządzającego np. gry na automatach. Przytoczone przepisy charakteryzują się ponadto bardzo duŝą nieskutecznością. Restrykcyjność ustawy skutkować będzie tym, Ŝe w miejscowościach przygranicznych poza granicami RP będą urządzane kasyna i salony gier, do których nie będą miały zastosowania przepisy ustawy o grach hazardowych. W zdecydowanej mierze uczestnikami organizowanych tam gier będą natomiast obywatele polscy. W ten sposób przepisy ustawy będą obchodzone w całkowicie legalny sposób. Istnieje równieŝ moŝliwość, iŝ w skutek stosowania tak restrykcyjnych przepisów wytworzy się w Polsce "szara strefa", w której będą funkcjonować nielegalne salony gier i kasyna. Będą one powstawać i działać całkowicie poza kontrolą państwową i nie będą odprowadzać podatków. W konsekwencji ustawa o grach hazardowych moŝe wywołać skutek całkowicie odwrotny od zamierzonego. PowyŜsze rozwiązanie narusza zasadę wolności działalności gospodarczej w zakresie jej podejmowania oraz sytuowania. Przepis ten wprawdzie dopuszcza moŝliwość ograniczenia swobody wykonywania działalności gospodarczej, ale pod warunkiem, Ŝe wynika to z ustawy i równocześnie uzasadnione jest waŝnym interesem publicznym.

7 Przeciwdziałanie zjawisku uzaleŝnienia od hazardu niewątpliwie leŝy w interesie społecznym, jednakŝe zjawisko to nie stanowi wystarczającego uzasadnienia dla ograniczenia ilości kasyn i salonów gry w bingo pienięŝne. Wskazany przez ustawodawcę cel w niczym nie uzasadnia tak daleko idącego i jednocześnie restrykcyjnego ograniczenia moŝliwości podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w tym jej lokalizacji. NaleŜy wyraźnie podkreślić, Ŝe brak jest obecnie jakichkolwiek danych medycznych oraz statystycznych, które potwierdzałyby choćby w części tezę, Ŝe zmniejszenie liczby kasyn i salonów bingo przyczyni się do ograniczenia społecznie negatywnych skutków hazardu, w tym wpłynie na zmniejszenie uzaleŝnienia. Przeprowadzona analiza wskazuje, Ŝe zjawiska te kojarzone są nie z liczbą legalnie działających kasyn i salonów, ale z liczbą łatwo dostępnych automatów do gier oraz łatwą ich dostępnością w szczególności dla osób nieletnich w miejscach takich jak stacje paliw, restauracje puby itp. Jak juŝ wspomniałem, przepisami ustawy o grach hazardowych objęte zostały równieŝ salony gier z automatami bez wygranych oraz z wygranymi polegającymi na przedłuŝeniu gry lub rozpoczęciu nowej, tj. symulatory, filpery, kafejki internetowe z pasjansami i.t.p. Tego typu gry mogą być urządzane tylko w kasynach i mają do nich zastosowanie wyŝej wymienione ograniczenia. 6. OGRANICZENIE REKLAMY Ustawa niezwykle szeroko i zarazem nieostro określa zakazaną reklamę gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych i gier na automatach. Przedmiotem zakazu są: publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych i znaków graficznych związanych z grami hazardowymi, publiczne rozpowszechnianie (.) informacji o miejscach, gdzie takie gry lub zakłady są urządzone, sprzedaŝ w miejscach publicznych rekwizytów związanych m. in. Z grą w karty i grą w kości, promocja produktów (.), których nazwa, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie wykorzystuje podobieństwo lub jest toŝsame z oznaczeniem gier hazardowych. NiemoŜliwe jest zatem precyzyjne nakreślenie granic takich sformułowań, jak: "znaków towarowych i graficznych związanych z grami."; "rekwizytów związanych z grami.", czy teŝ "opakowanie wykorzystuje podobieństwo". Zachodzi pytanie, czy przykładowo sprzedaŝ kart do gry w pokera jest juŝ objęta zakazem reklamy? Czy zakazana jest np. reklama przedsiębiorstw produkujących karty do gry lub ich produkty? Czy niedozwolona jest reklama gier komputerowych?

8 Na tym polu, istnieje zatem szerokie pole do dowolnych interpretacji. Niesprecyzowanie wprowadzonych zakazów oraz wprowadzenie sankcji za ich naruszenie stanowi istotne ryzyko naduŝyć dla adresatów tych zakazów. Brak precyzyjnej definicji pojęć "reklamy" i "promocji " w ustawie powoduje, iŝ za takową moŝna uznać kaŝdą informację bezpośrednio lub pośrednio związaną z grami hazardowymi oraz podmiotem je prowadzącym. Omawiane przepisy spowodowały olbrzymie zamieszanie, które osiągnęło poziom absurdu - firmy z branŝy hazardowej zastanawiały się, czy mogą umieszczać logo na oficjalnej korespondencji np. z urzędami. Niezastosowanie się do wprowadzonych restrykcji jest zagroŝone sankcją karną. Sankcją tą jest tutaj kara grzywny, która przy wzięciu pod uwagę maksymalnego wymiaru kary moŝe oznaczać konieczność uiszczenia grzywny w kwocie ok złotych. Ta konstatacja pokazuje, jak waŝne jest zadbanie przez ustawodawcę o to by przepisy karne jasno i czytelnie wskazywały granice odpowiedzialności karnej. Oczywiście, cenzura to reklama na koszt państwa - po wprowadzeniu zakazu mówiło się o firmach hazardowych znacznie więcej. Podmioty z branŝy hazardowej doszły teŝ do wniosku, Ŝe reklama jest droga, a brak reklamy jeszcze droŝszy i podejmowały ryzyko stosowania racjonalnej wykładni zakazu reklamy. Bardzo istotne znaczenie ma równieŝ fakt, iŝ ustawodawca wprowadził sankcję za naruszenie zakazu reklam. Prawodawca najpierw wprowadził bardzo nieostry zakaz reklamy, promocji i sponsoringu, a następnie sprzągł go z sankcją karną. Precyzyjność norm karnych i karnoskarbowych nabiera szczególnego znaczenia, albowiem adresaci norm muszą mieć moŝliwość ustalenia bez Ŝadnej wątpliwości, czy ich zachowania stanowią czyn zabroniony, czy teŝ nie. Redakcja omawianej normy uniemoŝliwia dokonania przez zainteresowane podmioty jednoznacznej i właściwej oceny legalności lub bezprawności ewentualnych działań. Ustawa o grach hazardowych ustanowiła szeroki zakaz reklamy i promocji gier hazardowych, jak równieŝ zakaz informowania o sponsorowaniu przez podmiot prowadzący działalność w zakresie tych gier. Zakaz reklam, promocji i sponsoringu skierowany jest do spółek prawa handlowego (akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością). Znamiennym jest fakt, iŝ ustawa reguluje równieŝ działalność w zakresie gier liczbowych, loterii pienięŝnych, telebingo, które stanowią monopol państwa. Monopol państwa wykonywany jest przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa tworzone przez ministra do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z ministrem do spraw finansów publicznych. W konsekwencji w obrocie gospodarczym będą występowały jednoosobowe, kapitałowe spółki prawa handlowego uprawnione do urządzania hazardowych gier liczbowych, loterii pienięŝnych i gry w telebingo. Co istotne, te spółki oraz ich działalność nie są objęte zakazem reklamy, promocji i sponsoringu.

9 W konsekwencji ustawodawca ustanowił regulacje prawne, które dyskryminują podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na urządzaniu gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych oraz gier na automatach. Objęcie zakazem reklamy tylko części podmiotów stanowi przejaw nierównego traktowania i dyskryminacji. 7. ZMIANY W ZAKRESIE PODATKÓW Ustawa o grach hazardowych została uchwalona w dniu 19 listopada 2009 r., a opublikowana w Dzienniku Ustaw RP z dnia 30 listopada 2009 r. Weszła w Ŝycie 1 stycznia 2010 r. Wraz z całą ustawą z tym dniem weszły w Ŝycie przepisy regulujące podatek od gier. Określa on między innymi nowy sposób naliczania podatku oraz nowe stawki podatkowe. Trybunał Konstytucyjny w wypracowanym orzecznictwie wskazał m.in., Ŝe przygotowując regulacje podatkowe prawodawca zobowiązany jest zachować odpowiedni okres przejściowy (vacatio legis). Jest to pewien okres czasu przeznaczony na zapoznanie się z treścią nowych regulacji przez adresatów. Ustanowienie odpowiedniej długości tego okresu traktowane jest jako element państwa prawa. Zapewnienie stosownego czasu na dostosowanie się do ustawy słuŝy pewności prawa i zaufaniu do państwa i stanowionego przez nie prawa. Pochodną tej zasady jest zakaz zaskakiwania adresatów norm prawnych nowymi rozwiązaniami. Zasada zachowania odpowiedniego vacatio legis ma szczególne znaczenie w świetle przepisów prawa podatkowego. Jest to szczególnie istotne, gdy nowe przepisy dotyczą działalności gospodarczej, której swoboda jest gwarantowana przez przepisy Konstytucji RP. NaleŜy podkreślić, Ŝe podejmowanie decyzji gospodarczych wymaga czasu na odpowiednie i niezbędne przygotowania. W przypadku ustawy o grach hazardowych ustawodawca ustanowił niezmiernie krótki okres przejściowy, zwłaszcza, Ŝe zmiany mają charakter systemowy oraz w bardzo duŝym stopniu zwiększają obciąŝenia podatkowe uczestników obrotu gospodarczego. Przyjęte zmiany podatkowe skutkują niezwykle powaŝnym obniŝeniem dochodów podmiotów gospodarczych urządzających gry hazardowe. W konsekwencji bardzo powaŝnym przeobraŝeniom muszą ulec plany finansowe tych grup przedsiębiorców. Wprowadzenie tak powaŝnych zmian podatkowych w podatku od gier z zachowaniem tylko miesięcznego okresu przejściowego nie daje moŝliwości na odpowiednie przygotowanie się przedsiębiorców do ich wdroŝenia. W szczególności nie mają oni czasu na zmianę planów i polityk finansowych.

10 8. PODSUMOWANIE Ustawa, która narusza tak fundamentalne zasady państwa, skutkując niezgodnością z ustawą zasadniczą nie moŝe być uznana za kunszt sztuki legislacyjnej. Liczba niekonstytucyjnych przepisów robi wraŝenie. Te przepisy, to przepisy o największym znaczeniu dla całej regulacji (dotyczą one m.in. kwalifikacji gier hazardowych, dozwolonych miejsc organizowania gier, zakazów reklamy itd.). Ponadto w ustawie zawarto jeszcze liczne przepisy, które co prawda nie są niekonstytucyjne, lecz znamionują je rozbieŝności interpretacyjne, niespójność, niejasność czy wręcz absurdalność. Ustawa, która wprowadza tak duŝe restrykcje w zakresie swobody działalności gospodarczej powinna charakteryzować się spójnością, precyzyjnością w zakreślaniu granic tych ograniczeń, a zwłaszcza ich proporcjonalnością i nakierowaniem na osiągnięcie postawionego celu. Celem uchwalenia ustawy było zwiększenie ochrony społeczeństwa przed negatywnymi skutkami gier hazardowych, w szczególności przeciwdziałanie zagroŝeniom wynikającym z uzaleŝnienia od hazardu osób nieletnich. Zatem naleŝy odpowiedzieć na pytanie, czy przepis ustawy, który uznaje za grę hazardową - grę na automacie bez moŝliwości wygrania pieniędzy lub innych nagród (gra, w której jedyną wygraną jest moŝliwość przedłuŝenia gry, bez konieczności wpłaty stawki za udział w grze czy teŝ moŝliwość rozpoczęcia nowej gry poprzez wykorzystanie wygranej w poprzedniej grze) ma jakikolwiek związek z osiągnięciem tego celu. NaleŜy stwierdzić, Ŝe w swym aktualnym brzmieniu ustawa prowadzi raczej do absurdalnych interpretacji, niŝ racjonalnych ograniczeń. Krytycznie naleŝy ocenić pisanie ustawy "ad casu" oraz wprowadzanie jej w pośpiechu - tj. dla rozwiązania konkretnego problemu. Ustawa winna stanowić przemyślane, kompletne rozwiązanie w określonym zakresie i winna uwzględniać całokształt okoliczności. Takie działanie odbiera wiarę w racjonalnego ustawodawcę. Ustawa w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami została poddana kontroli właściwych organów, które rozstrzygną, czy jest to tzw. bubel prawny.