Logo, marka, znak towarowy terminy znane czy nieznane?

Transkrypt

1 Logo, marka, znak towarowy terminy znane czy nieznane? Autorzy: Małgorzata Ulatowska - Enea Centrum Sp. z o.o. Henryk Zawadzki - rzecznik patentowy ("Energia Elektryczna" - marzec 2015) Dla każdej firmy funkcjonującej na rynku konkurencyjnym priorytetem jest zaistnienie w świadomości potencjalnych konsumentów. Za sprawą firmowego logo kojarzymy przedsiębiorstwo produkujące towary czy świadczące usługi, do którego mamy zaufanie, spełnia nasze oczekiwania i chcemy stać się jego klientem. Znajomość marki wydaje nam się niezbędna wtedy, kiedy zamierzamy np. kupić buty sportowe i zastanawiamy się nad wyborem producenta: Adidas, Nike, Reebok, a może Ecco. Podobnie jest ze wszystkimi towarami, bo marka kojarzy nam się z odpowiednią jakością i panującą modą. Znak towarowy, jako środek reklamy i strategii marketingowej, stanowi niekiedy znaczącą pozycję w majątku przedsiębiorstwa. Znak Coca-cola jest wart ok. 41 mln dolarów, co czyni go najdroższym znakiem towarowym na świecie. W dobie przekształceń strukturalnych i właścicielskich w grupach elektroenergetycznych w Polsce, przez połączenie zakładów energetycznych, zaistniało wiele zmian, w tym także metamorfoza logo oznaczeń identyfikujących firmy, ich jednostki organizacyjne i produkty/usługi. Czy istnieje konieczność zgłoszenia do ochrony znaku w Urzędzie Patentowym, czy można się z nimi zapoznać w ogólnie dostępnej bazie danych Urzędu Patentowego RP? Na początek jednak warto spojrzeć na definicje terminów powszechnie używanych z tej dziedziny. Słowa, myśli, obrazy Czy logo, marka, znak towarowy oznacza to samo? Logotypy (słowa, myśli, obrazy) często rejestrowane są jako znaki towarowe. Logo, którego podstawę stanowi logotyp, to oznaczenie indywidualizujące, przeznaczone do odróżniania firm, jest pojęciem używanym w działalności marketingowej. Logo chroni tylko prawo autorskie, które reguluje prawa twórcy i roszczenia (odszkodowania) względem naruszającego jego prawa. Marka natomiast symbolizuje określoną jakość i uznanie nabywców towarów/usług. Pod tym określeniem mogą funkcjonować: znak firmowy oraz znak towarowy identyfikujący producenta/usługodawcę. Markę stanowi nazwa lub symbol graficzny umieszczany na wyrobach lub usługach w celu ochrony przed naśladownictwem lub podrabianiem, podszywaniem się. W gospodarce rynkowej marka ma swoją cenę jest podstawą

2 sukcesu biznesowego. Wyróżniamy również markę globalną, która jest znakiem handlowym producenta lub usługodawcy, pozwalającym na jego identyfikację, używanym na wielu rynkach i rozpoznawalnym w skali europejskiej bądź światowej. Znakiem towarowym, chronionym w Urzędzie Patentowym, może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które daje się w sposób graficzny wyrazić, jeśli takie oznaczenie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów lub usług innych przedsiębiorstw. Znakiem towarowym może być przykładowo: wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, a także melodia lub sygnał dźwiękowy. Z powyższej definicji wynika, że znaki towarowe mogą być słowne, graficzne, słownograficzne, dźwiękowe i słowno-graficzno-dźwiękowe, a omówienie ich istoty to odrębny temat. Znaki towarowe rejestruje się dla oznaczania konkretnych towarów lub usług, według Międzynarodowej Klasyfikacji Towarów i Usług, co wraz ze znakiem określa zakres ochrony i identyfikacji z uprawnionym do prawa ochronnego na dany znak. Prawo ochronne na znak towarowy trwa 10 lat od daty zgłoszenia znaku w Urzędzie Patentowym, z możliwością przedłużania go na kolejne okresy 10-letnie. Urząd Patentowy, po dokonaniu prawidłowego zgłoszenia, może udzielić ww. prawa po zbadaniu znaku, m.in. pod względem istnienia cech odróżniających i podobieństwa do znaków wcześniej zgłoszonych i wniesieniu opłaty za ochronę. Mogą istnieć na rynku towary o takim samym oznaczeniu, lecz mające inne przeznaczenie. Przykładem tego może być brak kolizji pomiędzy identycznymi lub podobnymi znakami towarowymi oznaczającymi lodówki, a znakami towarowymi oznaczającymi artykuły spożywcze. W przypadku znaków powszechnie znanych i renomowanych ochrona rozciąga się też na towary/usługi nie objęte prawem ochronnym na znak towarowy, np.: Coca Cola, Microsoft, Philips. Ze względu na postrzeganie znaku przez odbiorców i jego znajomość można wyróżnić: - znak towarowy powszechnie znany, znak towarowy renomowany, symbolizujący określoną jakość i cieszący się uznaniem nabywców towarów opatrzonych tym znakiem; - znak towarowy sławny, powszechnie znany i który jest jednocześnie znakiem renomowanym.

3 Jednak posiadanie tych cech przez określone znaki towarowe należy udowodnić przed sądem, gdyż w literaturze przedmiotu nie mają one definicji legalnej i nie są unormowane prawnie. Zdarza się, że popularność towaru i oznaczającego go znaku towarowego, np.: żelazko, rower, termos, nylon, linoleum, krówka czy telegazeta, powoduje, że w życiu codziennym zaczynają funkcjonować jako nazwy rodzajowe, określające pewne kategorie produktów. Uprawnieni do tych znaków towarowych albo nie przeciwdziałali temu, albo się na to zgodzili, by znaki te weszły do języka codziennego na oznaczanie określonej kategorii towarów. W efekcie tego przestały spełniać podstawową funkcję każdego z tych znaków towarowych, inaczej mówiąc uległy one degeneracji. Gdy znak się zdegeneruje, każdy może zacząć go używać, a także każdy może domagać się wygaszenia prawa ochronnego na znak towarowy. Zatem logo, marka, znak towarowy to nie są pojęcia tożsame, choć posiadają cechy wspólne, takie jak: formę graficzną, firmę lub nazwę, natomiast różnią się np.: formą prawną, sposobem i zakresem ochrony lub jej brakiem. Identyfikacja firm energetycznych Jak się identyfikują firmy energetyczne? Jak prawa ochronne na znaki towarowe funkcjonują w energetyce? Na te pytania optymalną odpowiedź można by sformułować, biorąc pod uwagę pełne zestawienie znaków towarowych firm energetycznych na podstawie ogólnie dostępnej bazy danych Urzędu Patentowego RP. Wynika z niej, że: Grupa Energa ma ok. 50 znaków towarowych, Grupa Tauron Polska Energia ok. 45, GK Enea ok. 40, a GK PGE Polska Grupa Energetyczna ok. 30. Przedstawienie jednak wszystkich znaków w artykule jest niemożliwe ze względu na ich mnogość, zatem zaprezentowana została porównawcza minitabela, zawierająca wybrane znaki towarowe w ujęciu historycznym. Znajomość prawa własności przemysłowej, umiejętność prognozowania korzyści i zagrożeń wynikających z przyjętej wewnętrznej polityki w tym zakresie to atuty jedne z najważniejszych, decydujące o uplasowaniu przedsiębiorstwa na rynku. Zapewne w tej kwestii każda z przedstawionych grup energetycznych kieruje się własnymi zasadami, zgodnymi z przyjętą polityką własności przemysłowej w danej firmie. Powszechnie stosowana zasada stanowi, że znaki towarowe związane z wysoką jakością są gwarancją reputacji firmy, produktu czy usługi utożsamianej tylko z nimi. Zatem nie powinny być zmieniane, modyfikowane czy zarzucane dopóty, dopóki mają zdolność identyfikacji pochodzenia towarów lub usług, są powszechnie kojarzone z określonym źródłem pochodzenia, posiadają renomę. Znaki towarowe należy używać w takiej formie, w jakiej są chronione, gdyż zmiana cech odróżniających znaku towarowego może być uznana za odmianę starego znaku towarowego, ale też może być uznana za nowy znak towarowy, a tym

4 samym każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić o jego wygaszenie zarzucając nieużywanie chronionego znaku. Wybrane znaki towarowe grup energetycznych w Polsce: GK ENEA: słowno-graficzny R Prawo ochronne trwało do r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwało do r. słowno-graficzny Z Umorzenie postępowania GK PGE Polska Grupa Energetyczna: słowno-graficzny R Prawo ochronne trwało do r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwa do r. oraz zgłoszone do ochrony r.: słowno-graficzny R Prawo ochronne trwało do r. Grupa TAURON Polska Energia: słowno-graficzny R Prawo ochronne trwa do r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwa do r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwa do r. słowno-graficzny Zgłoszenie z r. słowno-graficzny Zgłoszenie z Grupa ENERGA: słowno-graficzny R Prawo ochronne wygasło r. słowno-graficzny R Prawo ochronne wygasło r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwało do r. słowno-graficzny R Prawo ochronne trwa do r. słowno-graficzny Zgłoszenie z r.

5 Wygaśnięcie prawa ochronnego Co się dzieje w przypadku wygaśnięcia prawa ochronnego? Czy może go stosować bez konsekwencji prawnych każda inna osoba/ firma? Czy firma, która zmieni cokolwiek w swoim znaku towarowym, automatycznie traci prawo ochronne do zarejestrowanego wcześniej znaku? Odpowiedzi generalnej na powyższe pytania nie można udzielić, gdyż zależy to od każdego konkretnego przypadku, w odpowiednim postępowaniu przed Urzędem Patentowym i sądowo administracyjnym, zgodnie z obowiązującymi przepisami, których istotę przedstawiono niżej. Prawo ochronne na znak towarowy wygasa m.in. na skutek: - upływu okresu, na który zostało udzielone; - nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów objętych prawem ochronnym w ciągu nieprzerwanego okresu 5 lat po dniu wydania decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, chyba że istnieją ważne powody jego nieużywania; - utraty przez znak znamion odróżniających przez to, że na skutek działań lub zaniedbań uprawnionego stał się w obrocie zwyczajowym oznaczeniem składającym się wyłącznie z elementów, które mogą służyć w obrocie do oznaczania w szczególności: rodzaju towaru, jego jakości, ilości, ceny, przeznaczenia, sposobu, czasu lub miejsca wytworzenia, składu, funkcji lub przydatności w stosunku do towarów, dla których był zarejestrowany; - wykreślenia z właściwego rejestru podmiotu mającego osobowość prawną, któremu przysługiwało prawo ochronne na znak towarowy. Unieważnienie albo wygaśnięcie prawa ochronnego podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych. Nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli znak ten jest identyczny lub podobny do wcześniej zarejestrowanego w Rzeczypospolitej Polskiej znaku towarowego, którego ochrona wygasła, jeżeli od daty wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy do dnia zgłoszenia podobnego znaku przez inną osobę nie upłynął okres 2 lat. Rzecznik patentowy Kto się zajmuje zawodowo dziedziną własności przemysłowej? Rzecznik patentowy to profesjonalny pełnomocnik, dysponujący kompleksową wiedzą i umiejętnościami umożliwiającymi: uzyskiwanie, zachowywanie, wykonywanie oraz

6 dochodzenie praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej. Teoretyczną i praktyczną wiedzę zdobywa on, także pod opieką doświadczonego rzecznika patentowego prowadzącego kancelarię, w toku kilkuletniej aplikacji rzecznikowskiej, którą kończy egzaminem kwalifikacyjnym. Po pozytywnym zdaniu egzaminu z mocy prawa staje się członkiem Polskiej Izby Rzeczników Patentowych. Rzecznik patentowy świadczy pomoc: - prawną, polegającą w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, badaniu stanu prawnego przedmiotów własności przemysłowej, zastępstwie prawnym i procesowym; - techniczną, polegającą w szczególności na opracowywaniu opisów technicznych zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego wykorzystywania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań dotyczących stanu techniki. Ponadto występuje w charakterze pełnomocnika w postępowaniu przed Urzędem Patentowym, sądami i organami orzekającymi w sprawach własności przemysłowej. Uczestniczy w postępowaniu przed Urzędem Patentowym RP w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń może jedynie rzecznik wpisany na urzędową listę rzeczników patentowych. Warto nadmienić, że jest to zawód zaufania publicznego, a przy jego wykonywaniu podlega tylko ustawom i obliguje do wykonywania zawodu zgodnie z zasadami etyki rzecznika patentowego i z należytą starannością. Rzecznik patentowy występuje także w charakterze pełnomocnika w sprawach o zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Wobec powyższego można uznać, że profesjonalne wykonywanie tego zawodu przekłada się na bezpieczeństwo i pewność obrotu gospodarczego. Podsumowując, własność przemysłowa to prawa wyłączne, uregulowane na gruncie prawa krajowego i międzynarodowego, i warto również wiedzieć, że: - Urząd Patentowy RP od 1918 r. udziela na terenie Polski praw wyłącznych w dziedzinie własności przemysłowej. Polska jest członkiem wielu porozumień międzynarodowych, m.in.: Konwencji Paryskiej o Ochronie Własności Przemysłowej, Układu o Współpracy Patentowej (PCT), Porozumienia Madryckiego i Protokołu do porozumienia. - W Polsce zasady udzielania patentów na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe i znaki towarowe, jak również praw z rejestracji na wzory przemysłowe, topografie układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne, reguluje Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej.

7 - Przedmioty własności przemysłowej to: wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe, znaki towarowe i oznaczenia geograficzne, topografie układów scalonych, jak również zwalczanie nieuczciwej konkurencji. - Znakiem towarowym może być każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny lub takie, które daje się w sposób graficzny wyrazić, jeśli takie oznaczenie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od tego samego rodzaju towarów lub usług innych przedsiębiorstw. - Uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy w Urzędzie Patentowym daje uprawnionemu prawo wyłącznego używania znaku towarowego dla towarów i usług objętych rejestracją w obrocie gospodarczym na terytorium państwa oraz możliwość zakazania osobom trzecim używania w obrocie gospodarczym zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, stwarzającego możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów. - Znaki towarowe i udzielane na nie prawa ochronne stanowią podstawowe narzędzie zabezpieczenia i odróżniania towarów czy usług jednej firmy od towarów lub usług innych firm. To skuteczny instrument zdobywania przewagi na rynku. To wartość niematerialna, która ma kluczowe znaczenie dla prowadzonej działalności. To aktywa biznesowe, które podnoszą wartość firmy i mogą być przedmiotem aportu, zabezpieczenia zobowiązań (np. kredytowych) czy źródłem dodatkowych przychodów: licencja, franczyza. - Znaki towarowe należy używać w takiej formie w jakiej są chronione, gdyż zmiana cech odróżniających znaku towarowego może spowodować, że każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić o jego wygaszenie zarzucając nie używanie chronionego znaku. Zatem znajomość zagadnień własności przemysłowej dotyczących m.in. praw z patentu czy praw ochronnych na znaki towarowe - jest niezbędna przy podejmowaniu racjonalnych decyzji wizerunkowych i biznesowych. Jest to bardzo ciekawy temat do studiowania, niby powszechnie znany, jednak niuansów do pogłębienia wiedzy nie brakuje. Jak w każdej dziedzinie, brak znajomości tematu może mieć bardzo daleko idące konsekwencje praktyczne. Bibliografia: Funkcje znaku towarowego, [w:] Księga pamiątkowa z okazji 80-lecia rzecznictwa patentowego w Polsce, Warszawa 2001, Znaki towarowe i prawa ochronne, [w:] Nowińska E., Prominska U., M. du Vall, Prawo własności przemysłowej, wyd. V, LexisNexis 2011,

8 Skubisz R., Prawo znaków towarowych. Komentarz, wyd. II, Warszawa 1997, Ulatowska M., Determinanty polityki elektroenergetycznej w Polsce i innych krajach UE, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab.. Czyżewskiego A., prof. UE, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2012, Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r., zmieniona w Brukseli dnia 14 grudnia 1900 r., w Waszyngtonie dnia 2 czerwca 1911 r., w Hadze dnia 6 listopada 1925 r., w Londynie dnia 2 czerwca 1934 r., w Lizbonie dnia 31 października 1958 r. i w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. - Akt sztokholmski z dnia 14 lipca 1967 r. (Dz.U. z 1975 r. nr 9, poz. 51), Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lipca 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz.U. nr 115, poz. 998; z 2005 r. nr 109, poz. 911; z 2014 r., poz. 466) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U nr 24, poz. 83), Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2013 r., poz. 1410).