Stan warunków pracy i przestrzegania prawa pracy w regionie pomorskim w 2005r.

Transkrypt

1 Stan warunków pracy i przestrzegania prawa pracy w regionie pomorskim w 2005r. Stan warunków pracy i przestrzegania prawa pracy w regionie pomorskim w 2005r. Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku obejmuje w ramach terytorialnej właściwości województwo pomorskie. W strukturze OIP w Gdańsku działa m.in. 5 oddziałów: w Starogardzie Gdańskim, Wejherowie, Gdyni, Malborku i w Słupsku oraz Sekcja Krajowa Gospodarki Morskiej, która w swojej działalności koncentruje się zwłaszcza na nadzorowaniu przestrzegania prawa pracy w zakładach gospodarki morskiej. Na terenie OIP Gdańsk funkcjonuje ponad 226 tysięcy zakładów pracy i innych podmiotów, w których pracuje ponad 854 tysiące osób /dane US za 2005r./. W strukturze nadzorowanych zakładów dominują zakłady prowadzące działalność: handlową (27%), produkcyjną (12%), zajmujące się obsługą nieruchomości (18%), zakłady budowlane (10%) oraz transportowe (7%). Wśród nadzorowanych zakładów 95% to zakłady małe zatrudniające do 9 pracowników. Warunki pracy na terenie województwa pomorskiego Według danych Urzędu Statystycznego, w 2005 roku na terenie województwa pomorskiego zarejestrowano 5402 wypadki przy pracy, co stanowi spadek o 6% w stosunku do roku W wypadkach przy pracy poszkodowane zostały 5452 osoby. Wskazuje to również na 6%-owy spadek liczby poszkodowanych. W zarejestrowanych wypadkach 38 osób poniosło śmierć, a 65 odniosło ciężkie obrażenia, zaś w 2004r. były to odpowiednio: osoby zmarłe - 51 i poszkodowane ciężko Wydarzenia, które spowodowały najwięcej urazów podczas wypadków zbadanych przez inspektorów pracy, tj. głównie ciężkich i śmiertelnych/, to były głównie: utrata kontroli nad maszyną, środkami transportu /32% wypadków/, potknięcia, pośliźnięcia lub upadki osób /19% wypadków/. Najwięcej wypadków o najcięższych skutkach to wypadki drogowe. Najwięcej wypadków odnotowuje się w przemyśle, budownictwie, transporcie oraz handlu i naprawach dla ludności (głównie w sektorze prywatnym). W 2005r. w województwie pomorskim stwierdzono 141 przypadków chorób zawodowych /w 2004r / - wg danych PWIS. Wśród zarejestrowanych chorób zawodowych najwięcej było: uszkodzeń słuchu, chorób narządu głosu, chorób zakaźnych i inwazyjnych. Zagrożenia środowiskowe, będące źródłem stwierdzonych chorób zawodowych dotyczyły pracowników zatrudnionych np. w produkcji i naprawie statków, transporcie morskim, szkolnictwie, ochronie zdrowia i leśnictwie. Sytuacja w gospodarce morskiej BUDOWA I REMONTY STATKÓW Dla stoczni budujących statki na terenie województwa pomorskiego rok 2005 upłynął pod znakiem trwającej nadal restrukturyzacji z wykorzystaniem pomocy publicznej. Najgorzej nadal radzi sobie pod względem finansowym Grupa Stoczni Gdynia SA, która jakkolwiek legitymuje się pełnym portfelem zamówień, nadal boryka się z brakiem środków finansowych. Pracownikom wypłacano w terminach nakazanych przepisami prawa wynagrodzenia za pracę, jednakże pracodawca powstrzymywał się od wypłat niektórych innych typów świadczeń pieniężnych, jak no. nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne, rentowe. Nie odprowadzano również środków finansowych na konto ZFŚS. W znacznie lepszej sytuacji finansowej w roku 2005 znajdowały się stocznie remontowe, w szczególności sprywatyzowana Gdańska Stocznia REMONTOWA SA, która rok 2005 zakończyła zyskiem wyższym, niż w latach poprzednich. Zarówno w tej stoczni, jak i w Stoczni Remontowej NAUTA w Gdyni płynność finansowa pozwalała

2 na terminowe i pełne wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy. W roku 2005 zarówno stocznie produkcyjne, jak i remontowe, pod względem przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy poddane były głównie kontrolom w zakresie bezpieczeństwa pracy na wysokości. Stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły głównie budowy i eksploatacji rusztowań, przy czym gorszy ich stan stwierdzano w małych firmach budujących statki, kadłuby statków lub tylko sekcje okrętowe. Na wynik finansowy dużych stoczni, a także na bezpieczeństwo pracy w nich w znacznym stopniu negatywnie wpłynęła sytuacja, jaka wytworzyła się na rynku pracy wykwalifikowanych pracowników przemysłu okrętowego po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Możliwość podejmowania zatrudnienia za granicą spowodowała gwałtowny odpływ spawaczy, monterów kadłubowych i malarzy-piaskarzy na zachód Europy. Brak siły roboczej na rynku pracy, wykorzystują pracownicy mający zagwarantowane zatrudnienie w stoczniach, których podejrzewa się, iż uzyskują zwolnienia lekarskie, następnie w ich trakcie świadczą pracę dla spółek realizujących produkcję stoczniową. W efekcie w stoczniach odnotowano znaczny wzrost absencji chorobowej. Jednocześnie, odpływ dobrze wykwalifikowanych pracowników spowodował zatrudnianie do pracy w tym przemyśle pracowników gorzej przygotowanych i nie posiadających doświadczenia. PORTY Spółki przeładunkowe w portach w Gdańsku i Gdyni rok 2005 zakończyły zyskiem wyższym niż w latach ubiegłych. Rok ten charakteryzował się też erupcją ważnych dla przyszłości portów inwestycji. Dla portu gdańskiego kluczową było rozpoczęcie budowy największego w Polsce głębokowodnego terminalu kontenerowego, która zakończyć się ma w przeciągu dwóch lat. W porcie Gdynia, do najważniejszych inwestycji zaliczyć należy oddanie do eksploatacji tzw. linkspan na Terminalu Promowym, dzięki któremu jednocześnie na dwa pokłady promów wjeżdżają i wyjeżdżają ciężarówki i samochody osobowe. W roku tym, prywatyzacja Bałtyckiego Terminalu Zbożowego związana była ze sporem zbiorowym.przeprowadzona kontrola wykazała, że Związki Zawodowe zostały pominięte jako reprezentacja pracowników w negocjowaniu pakietu socjalnego. Inspektor pracy podjął podejrzenie naruszenia przepisów ustawy o związkach zawodowych w zakresie, w jakim związkom zawodowym przysługuje uprawnienie uczestniczenia w tworzeniu porozumień zbiorowych, będących prawem pracy. O powyższym powiadomiono prokuraturę. Bezpieczeństwo pracy w portach kontrolowano w ramach realizacji tematu, dotyczącego eksploatacji mechanicznych urządzeń przeładunkowych w trakcie przeładunków. ŻEGLUGA Wpływ PIP na warunki pracy polskich przedsiębiorstw żeglugowych z terenu OIP w Gdańsku jest minimalny z uwagi na to, że formalnymi armatorami są spółki z siedzibami na Malcie, Cyprze, wyspach Bahama itp. Nadzorowi Państwowej Inspekcji Pracy nadal podlegały jednakże statki w żegludze portowej, osłoniętej i przybrzeżnej, zarówno w ramach kontroli rutynowych, jak i z mocy ustawy o bezpieczeństwie morskim - statki nowozbudowane, przebudowywane, lub też statki przeflagowane z bandery obcej na polską. Na mocy ustawy o żegludze śródlądowej dokonywano także kontroli statków żeglugi śródlądowej. RYBOŁÓWSTWO MORSKIE Dalekomorskie rybołówstwo polskie znajduje się w stanie agonii. Przedsiębiorstwo DALMOR w roku 2005 eksploatowało pod polską banderą tylko jeden statek, pozostałe cztery eksploatowała spółka z siedzibą poza Polską, z decydującym udziałem kapitału DALMORU. Z uwagi na bazowanie i połowy na zachodniej części półkuli południowej, praktycznie nie sprawowano nadzoru nad warunkami pracy rybaków dalekomorskich. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej sytuacja w rybołówstwie bałtyckim stała się niestabilna z uwagi na odpłatne złomowanie kutrów, a także przydzielane rybakom kwoty połowowe oraz okresy ochronne. Sytuacja ta powoduje frustrację w środowisku rybaków. Ma to także wpływ na klimat, jaki panuje w trakcie kontroli armatorów kutrów rybackich. Zaznaczyć należy, iż jako pracodawcy właściciele kutrów charakteryzują się niską znajomością i lekceważeniem przepisów prawa pracy, w tym w szczególności ustawy o pracy na morskich statkach handlowych. Dotyczy to głównie przepisów o czasie

3 pracy na kutrach i wypłat wynagrodzeń, co potwierdziły przeprowadzane tam kontrole. Ocena skuteczności stosowanych środków prawnych i efekty działań PIP w 2005r. Ilość i jakość zastosowanych przez inspektorów pracy środków prawnych jest w dużej mierze odzwierciedleniem stanu praworządności w zakładach pracy. Działania inspektorów pracy związane m.in. z przeprowadzeniem 7643 kontroli w sposób istotny przyczyniły się do poprawy tego stanu poprzez wymuszenie na pracodawcach określonych zachowań wskutek skierowanych do nich w 2005 roku środków prawnych / wnioski zawarte w wystąpieniach, oraz decyzje nakazowe/. Do lutego 2005r pracodawcy zrealizowali już 77% decyzji nakazowych wydanych na piśmie oraz wniosków z wystąpień inspektorów pracy. Działanie te rzutują na szereg pozytywnych zjawisk, wśród których można wymienić: - rozpatrzenie w 2005r skarg pracowniczych, co spowodowało, iż w tylu potencjalnie przypadkach wyeliminowane zostały spory pracownicze przed sądami pracy /w 2004r rozpatrzone skargi/ - wyegzekwowanie na rzecz pracownikówkontrolowanych zakładów pracykwoty ponad 12 mln zł, co wyeliminowało ewentualne postępowanie sądowe i egzekucyjne i zaspokoiło należne pracownikom świadczenia /w 2004r mln zł./; działalność ta jest wyrazem realizacji przyjętego priorytetu, dotyczącego realizacji rekontroli u pracodawców, szczególnie zaś tych którzy zalegają z wypłatami wynagrodzeń za pracę; ilość stwierdzonych niewypłat w 2005r. uległa zmniejszeniu w porównaniu do roku 2004, - udzielenie porad prawnych i technicznych, co spowodowało wzrost świadomości prawnej tak pracodawców, pracowników, jak i organizacji związkowych, w zakresie profilaktyki i doprowadziło do wyeliminowania potencjalnych nieprawidłowości / w 2004r /, - działania inspektorów pracy /poprzez wystąpienia inspektorów pracy i pozwy do sądu/ spowodowały, że 1390 osób zatrudnionych dotychczas na podstawie stosunku cywilnoprawnego lub bez umowy uzyskało status pracownika. Działalność kontrolna i profilaktyczna inspektorów pracy w dziedzinie bhp doprowadziła do poprawy stanu bhp, co uwidoczniło się w szczególności poprzez: - wyeliminowanie zagrożeń w stosunku do 851 pracowników zatrudnionych wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, poprzez skierowanie ich do innych robót /w 2004r. - odnośnie 677 pracowników/, - wyeliminowanie bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia 2729 pracowników, w stosunku do których inspektorzy pracy wstrzymali nakazami wykonywanie robót /w 2004r. - odnośnie 3090 pracowników/, - poprawie warunków pracy ok. 250 tys. pracownikom w drodze innych nakazów, - uregulowanie decyzjami i wnioskami sprawy oceny ryzyka zawodowego 20 tysięcy pracowników /w 2004r tysięcy pracowników/, - wyeliminowanie w 2005r. nieprawidłowości dotyczących nowo budowanych obiektów. Inspektorzy pracy wnieśli 46 /w 2004r. - 66/ sprzeciwów, a w 141 /w 2004r / przypadkach - uwagi odnośnie przekazania do eksploatacji nowo wybudowanych zakładów pracy lub ich części. Działania inspektorów pracy w sposób istotny przyczyniły się do poprawy stanu bhp poprzez wymuszenie na pracodawcach określonych zachowań wskutek skierowanych do nich środków prawnych. Ogółem poprawiono warunki pracy dla szacunkowo 270 tys. pracowników. W czasie realizacji tematu dotyczącego wzmożonego nadzoru w zakładach o największym nasileniu zagrożeń zawodowych poprawę warunków pracy uzyskano w 5 zakładach objętych tym nadzorem, co dotyczyło ok osób. Do poprawy warunków pracy przyczyniły się zarówno działania Inspektorów Pracy podejmowane po przeprowadzanych kontrolach jak i działania własne zakładów pracy. Należy podkreślić, że ograniczenie zagrożeń chorobowych i wypadkowych osiągnięto poprzez wykonanie prac modernizacyjnych i remontów, instalowanie nowych maszyn i urządzeń technicznych, zmianę technologii lub eliminację z procesu technologicznego maszyn stwarzających zagrożenie. Wśród innych pozytywnych efektów działalności należałoby wymienić: - Wysoki poziom zaufania do PIP zarówno ze strony pracowników jak i pracodawców, co się przejawia w ich

4 bezpośrednich z kontaktach z inspektorami, jak i pośrednio przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. - W wyniku współdziałania z mieszkańcami województwa pomorskiego inspektorzy pracy OIP Gdańsk spowodowali zlikwidowanie 117 zagrożeń publicznych, które miały najczęściej związek z prowadzonymi robotami budowlanymi. - Działania inspektorów pracy w zakładach pracy wspomaga Sekcja Badań Środowiska Pracy, funkcjonująca w strukturze Okręgu Gdańskiego. Laboratorium Sekcji Badań Środowiska Pracy posiada wdrożony system jakości. Działalność promocyjna i prewencyjna Rok 2005 był znamienny pod względem wzmożonej działalności promocyjnej i prewencyjnej, w szczególności w budownictwie i rolnictwie. Jak co roku, zorganizowano: - konkurs "Pracodawca Organizator Pracy Bezpiecznej" - promujący najlepsze praktyki w zakresie poprawy warunków bezpieczeństwa pracy oraz eliminacji istniejących w ich zakładach zagrożeń, - konkurs o tytuł "Najaktywniejszego społecznego inspektora pracy", - konkurs "Bezpieczna Budowa", którego celem jest upowszechnianie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy na placach budów, a także promowanie wykonawców robót budowlanych, zapewniających bezpieczne stanowiska pracy w procesie realizacji obiektów budowlanych. Zrealizowano ponadto program prewencyjnego "Bezpieczeństwo pracy w małych zakładach", którego celem jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa pracy i przestrzegania prawa pracy w małych zakładach poprzez realizację programu naprawczego dostosowującego warunki pracy do obowiązujących wymagań prawa. Decyzją Okręgowego Inspektora Pracy w Gdańsku Dyplom Państwowej Inspekcji Pracy w 2005 roku otrzymało 19 pracodawców, w tym 10 reprezentujących branżę budowlaną. Od momentu wprowadzenia tego programu z wynikiem pozytywnym ukończyło go 101 pracodawców. Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku corocznie uczestniczy w imprezach wystawienniczych organizowanych przez Międzynarodowe Targi Gdańskie S.A., np. w dniach r. Gdańska Wiosna Budowlana 2005oraz Targi Technik i Urządzeń Basenowych, Sanitarnych i Rekreacji AQUABUD 2005, czy też w Targach Pracy w Słupsku. Na poszczególne imprezy przygotowywane były materiały promocyjne i informacyjne. Działalność promocyjna i prewencyjna rolnictwie indywidualnym Znaczące efekty odnotowujemy w zakresie upowszechniania wiedzy o najczęściej występujących zagrożeniach dla zdrowia i życia w rolnictwie. Działalność ta prowadzona była m.in. poprzez: - zorganizowanie spotkań z uczniami szkół podstawowych i gimnazjum /w 2005r spotkań z 4710 uczniami/, - udział w 4 spotkaniach z 620 rolnikami indywidualnymi podczas wywiadówek w szkołach, - wizytacje w gospodarstwach rolników indywidualnych podczas prac żniwno-omłotowych oraz innych prac sezonowych w rolnictwie/w 2005r. - wizytacje 166 gospodarstw oraz 138 prac żniwnych/, - współpracę z ANR Oddziałem w Gdańsku, Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego oraz z Regionalnym Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Starym Polu, organizatorem Żuławskich Targów Rolnych oraz konferencji o tematyce rolniczej. Państwowa Inspekcja Pracy włącza się w organizację wielu przedsięwzięć, corocznie uczestniczy w Żuławskich Targach Rolnych, a ostatnio także w Targach Ogrodniczo-Nasiennych w Starym Polu, Targach Rolno-Przemysłowych w Lubaniu. Efektem współdziałania jest podziękowanie podczas Targów Rolno-Przemysłowych w Lubaniu dla Państwowej Inspekcji Pracy, Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku za długoletnią współpracę w propagowaniu bezpiecznych warunków pracy w gospodarstwach rolnych województwa pomorskiego, wręczone obecnemu na targach Okręgowemu Inspektorowi Pracy przez Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Rok 2005 był bardzo owocny, jeśli chodzi o działalność prewencyjną w rolnictwie. Wyrazem tej działalności był np. współudział Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku przy organizowaniu wielu konkursów dla środowiska wiejskiego. Należy tu wymienić następujące konkursy:

5 - Regionalny Konkurs Bezpieczne Gospodarstwo Rolne 2005, - Pracujemy bezpiecznie w gospodarstwie rolnym, - Zagrożenia wypadkowe w indywidualnych gospodarstwach rolnych, - Bezpieczna Praca i zabawa dzieci na wsi, - Olimpiada młodych producentów rolnych. Współpraca z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy oraz z innymi instytucjami W 2005r. współpraca z innymi organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy dotyczyła przede wszystkim: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Urzędu Dozoru Technicznego, Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Prokuratury, Inspekcji Transportu Drogowego i Urzędu Nadzoru Budowlanego. Współdziałanie z tymi organami miało miejsce między innymi przy realizacji takich zagadnień z programu działania PIP jak np.: - opiniowanie odstępstw od przepisów dotyczących lokalizacji pomieszczeń stałej pracy poniżej poziomu terenu oraz oświetlenia ww. pomieszczeń pracy wyłącznie oświetleniem elektrycznym, - przekazywanie do eksploatacji wybudowanych lub przebudowywanych zakładów pracy, - analizowanie przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy, - kontrole dotyczące bezpieczeństwa przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, - kontrole stacji autogazu. Na uwagę zasługuje współdziałanie Okręgu ze środowiskiem uczelni wyższych. W dniu 31 maja 2005r. Okręgowy Inspektor Pracy w Gdańsku Bożenna Walczak-Siwek i Rektor Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej w Gdańsku prof. dr hab. Henryk Woźniak podpisali umowę o organizację praktyk studenckich na terenie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku. Porozumienie ma na względzie umożliwienie studentom poszerzenie zdobytej w uczelni wiedzy o jej stronę praktyczną oraz pomoc w przejściu z etapu nauki do pracy zawodowej. Opracowanie: Zbigniew Długokęcki, Bernard Dąbrowski /w części dot. sytuacji w gospodarce morskiej/ Publikacja: Hubert Bogusławski OIP Gdańsk