Podstawowym obowiązkiem podatnika prowadzącego działalność gospodarczą jest. Ile kar może przysporzyć jedna kontrola Urzędu Skarbowego

Transkrypt

1 Podatnik za niewpłacenie w terminie podatku na rzecz właściwego organu podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (maksymalnie ,00 zł) albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Przepisy prawa podatkowego nakładają na podatników prowadzących działalność gospodarczą szereg obowiązków. Pochodną tych obowiązków jest ryzyko dokonania kontroli przez organ skarbowy w zakresie wywiązywania się z nich przez podatnika. W celu egzekucji przestrzegania przepisów prawa organy skarbowe zostały zaopatrzone w środki sankcyjne wynikające z przepisów Ordynacji Podatkowej, Kodeku Karnego Skarbowego oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Sprawdzeniu, czy podatnik wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego, służy kontrola podatkowa, która ma na celu sprawdzenie poprawności ksiąg, deklaracji, wpłat itp. W praktyce występują również kontrole krzyżowe, polegające na potwierdzeniu udokumentowania u podatnika transakcji wykazanych u innego kontrolowanego podatnika. Organem podatkowym właściwym funkcjonalnie i rzeczowo na podstawie przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 1997 r., Nr 137, poz. 926 ze zm.) dalej: OP, do przeprowadzenia kontroli podatkowej jest Naczelnik Urzędu Skarbowego bądź odpowiednio wójt, burmistrz, prezydent miasta, Naczelnik Urzędu Celnego. Podstawowym obowiązkiem podatnika prowadzącego działalność gospodarczą jest 1 / 8

2 prowadzenie ksiąg podatkowych, na podstawie których ustalana jest wysokość zobowiązania podatkowego oraz poprawność złożonej deklaracji. W sytuacji braku ksiąg podatkowych lub wadliwego bądź nierzetelnego prowadzenia ksiąg podatkowych, organ podatkowy może oszacować podstawę opodatkowania na podstawie art. 23 OP. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż to na podatniku spoczywa obowiązek przedstawienia dowodów, czyli udowodnienia prawidłowości zapisów w księgach podatkowych. Podatnik, w przypadku oszacowania podstawy opodatkowania przez organ podatkowy, ma obowiązek nadpłacić powstałą różnicę oraz odsetki karne z tego tytułu. Zgodnie z art OP zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie, a także niezapłacona zaliczka lub rata podatku. Na równi z zaległością podatkową traktuje się także: nadpłatę, oprocentowanie nienależnej nadpłaty, zwrot podatku - jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie - oraz wynagrodzenie płatników, inkasentów, pobrane nienależnie. Powstanie zaległości podatkowej skutkuje nie tylko naliczaniem odsetek. Jedną z najważniejszych konsekwencji z tytułu jej powstania jest możliwość prowadzenia przez organ skarbowy egzekucji administracyjnej, której celem jest doprowadzenie do przymusowego ściągnięcia od podatnika zaległych należności z tytułu podatków. Katalog obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej uregulowany został w art. 2 par. 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. Nr 24, poz. 151 ze zm.). Przepis ten wskazuje m.in. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy OP. Podatnik może również spodziewać się kontroli skarbowej, która jest przeprowadzana przez Urząd Kontroli Skarbowej zgodnie ustawą z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t. jedn.: Dz. U. z 2004 r., Nr 8, poz. 65 ze zm.) dalej: KS. Celem kontroli skarbowej jest ochrona interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa oraz zapewnienie skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Taka kontrola może objąć swym zakresem poza zobowiązaniem podatkowym również np. rozliczenia z funduszami (dotyczącymi gospodarowania środkami z Unii Europejskiej i mieniem Skarbu Państwa, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych itp.). 2 / 8

3 Zgodnie z ustawą z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 83, poz. 930) dalej: KKS, odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Kryterium różnicującym typy czynów zabronionych jest społeczna szkodliwość czynu. Według tego podziału wyróżniamy przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez KKS pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Przestępstwo skarbowe skierowane jest przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego. Jest to takie przestępstwo skarbowe, które zagraża Skarbowi Państwa powstaniem uszczerbku finansowego w wysokości co najmniej dziesięciokrotności wielkiej wartości (art i 3 KKS). Przez wielką wartość należy rozumieć wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia, czyli ,00 zł w 2009 r. (art KKS oraz obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z 24 lipca 2008 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2009 r. - M.P. nr 55, poz. 499). Za przestępstwa skarbowe podatnik może zostać ukarany przez sąd karą grzywny wymierzoną na podstawie określonej liczby stawek oraz wysokości jednej stawki dziennej. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności. Oznacza to, że stawka dzienna może wynosić w 2009 r. od 42,53 zł do ,00 zł. Przyjmując najniższą stawkę dzienną, za przestępstwo skarbowe w 2009 r. może być zatem orzeczona kara od 425,30 zł (10 stawek dziennych) do 30621,60 zł (720 stawek dziennych). KKS przewiduje ograniczenia co do wysokości kary, zgodnie z którymi (najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa 720) oraz wyrokiem nakazowym sąd może wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziennych. 3 / 8

4 Podatnik, który uchylając się od opodatkowania nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (maksymalnie ,00 PLN) albo karze pozbawienia wolności (od 5 dni do 5 lat), albo obu tym karom łącznie (art. 54 KKS). Za niewpłacenie w terminie podatku na rzecz właściwego organu podatnik podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (maksymalnie ,00 PLN) albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Za przestępstwo skarbowe, jakim jest nierzetelnie prowadzenie ksiąg, podatnik podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych, natomiast za wadliwe prowadzenie ksiąg - karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 61 KKS). Wykroczenie skarbowe to czyn zabroniony przez KKS pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo. Jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia, czyli w 2009 r. kwoty 6380,00 zł. Zgodnie z art. 48 KKS oraz ustawy o minimalnym wynagrodzeniu obowiązującym w 2009 r. kara grzywny może być: - wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (od 127,60 zł do 25520,00 zł), 4 / 8

5 - mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (do kwoty 2552,00 zł), - wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (do kwoty 12760,00 zł), - wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się także stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe. W razie zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia skarbowego, zgodnie z art KPK, na poczet orzeczonej kary grzywny sąd zalicza okres rzeczywistego pozbawienia wolności, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności jest równoważny karze grzywny w wysokości od jednej pięćsetnej do jednej pięćdziesiątej górnej granicy ustawowego zagrożenia karą grzywny. Za niepobieranie podatku albo pobieranie go w kwocie niższej od należnej zgodnie z art. 78 KKS płatnik podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych (maksymalnie ,00 PLN) albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Podatnik zgodnie z art. 26 OP odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające z zobowiązań podatkowych podatki. Karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: - 5, gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat, - 10, gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata. 5 / 8

6 Jeżeli w okresach tych wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność przestępstwa skarbowego określonego w punkcie 1 ustaje z upływem 5 lat, a przestępstwa skarbowego określonego w punkcie 2 - z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu. Karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. W przypadku wykroczeń skarbowych termin ustania karalności wynosi jedynie 1 rok, chyba że w tym okresie wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy; wówczas karalność ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu. Należy zwrócić uwagę, iż istnieje również ryzyko odpowiedzialności na podstawie ustawy z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) dalej: ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, która wprowadza ograniczenia w możliwości kontrolowania przedsiębiorców. Zgodnie z tą ustawą Spółka jako podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyny zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, gdy zachowanie osoby fizycznej przyniosło lub mogło przynieść Spółce korzyść również niemajątkową, a dotyczy: 1. działania osoby fizycznej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnień lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku, 2. dopuszczenia do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa powyżej, 3. działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o 6 / 8

7 której mowa w pkt. 1, 4. będącej przedsiębiorcą. Warunkiem poniesienia odpowiedzialności jest popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego przez ww. osoby fizyczne, które zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym, nakazem karnym, prawomocnym orzeczeniem o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, prawomocnym orzeczeniem warunkowo umarzającym postępowanie lub prawomocnym orzeczeniem o umorzeniu postępowania z powodu okoliczności wyłączających ściganie sprawcy. Podmiot zbiorowy podlega karze w przypadku stwierdzenia co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej, o której mowa w pkt. 2 lub 3, lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą lub organizacja działalności tego podmiotu nie zapewnia uniknięcia popełnienia czynu zabronionego, a mogło je zapewnić zachowanie należytej, wymaganej w danych okolicznościach ostrożności przez osobę wymienioną w pkt. 1 i 4. Wobec podmiotu zbiorowego sąd może orzec następujące kary podstawowe: - karę pieniężną w wysokości 10% przychodu określonego w trybie przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym wydanie orzeczenia (jednak nie niższą niż 5000,00 zł); - jeśli przychód jest niższy niż ,00 zł, kara pieniężna wyniesie 10% wydatków poniesionych w roku poprzedzającym wydanie orzeczenia (jednak nie niższą niż 5000,00 zł); - przepadek przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do popełnienia takiego czynu (lub jej równowartości); - przepadek korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z czynu zabronionego 7 / 8

8 (lub jej równowartości). Sąd może także orzec kary uboczne, tj.: - zakaz promocji i reklamy prowadzonej działalności, - zakaz korzystania z dotacji, subwencji i innych form wsparcia finansowego ze środków publicznych, - zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, - zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne, - zakaz prowadzenia działalności podstawowej lub ubocznej, - podanie wyroku do publicznej wiadomości. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego lub jej brak nie wyłącza odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę, odpowiedzialności administracyjnej, ani indywidualnej odpowiedzialności prawnej sprawcy czynu zabronionego. W podsumowaniu należy wskazać, iż przedstawione w niniejszym artykule kwoty graniczne poszczególnych kar będą obowiązywać podatników w zakresie kontroli podatkowych dotyczących ksiąg podatkowych za 2009 r., zatem organ podatkowy aż do końca 2015 r. może kontrolować zobowiązania podatkowe za ten okres i tym samym nałożyć przedmiotowe kary. Przepisy prawa podatkowego przewidują szereg środków dyscyplinujących podatników sankcjami karnymi, jednakże należy zwrócić uwagę na to, iż stawki maksymalne są niezależne od wielkości przedsiębiorstwa i osiąganych przez niego zysków. To do organu podatkowego należy uznanie szkodliwości czynu, a w ślad za tym określenie wysokości kary za narażenie na uszczuplenie wpływów do budżetu państwa. Jednakże bez względu na wielkość przedsiębiorstwa kontrola podatkowa może doprowadzić do upadłości zarówno małego, jak i dużego przedsiębiorcę. 8 / 8