Etyczny kontekst wykluczania trudnych przypadków z postępowania diagnostycznego na przykładzie dysleksji rozwojowej.

Transkrypt

1 Etyczny kontekst wykluczania trudnych przypadków z postępowania diagnostycznego na przykładzie dysleksji rozwojowej. Dr Dorota Bednarek Katedra Neurorehabilitacji SWPS, Warszawa

2

3 Kodeks Etyczno -Zawodowy Psychologa, PTP Psycholog ustosunkowuje się twórczo do zastanego dorobku swojej dyscypliny.

4 Założenie: istnieją trudne przypadki (nietypowy wzór objawów; zaburzenia sprzężone).

5 Ethical Principles of Psychologists and Code of Conduct, APA Wszyscy mają prawo do dostępu i korzyści płynących z zastosowania psychologii, w równym stopniu, równej jakości usług.

6 Teza: W diagnostyce w kierunku dysleksji trudne przypadki są wykluczane systemowo.

7 Kryteria wykluczające w praktyce: IQ poniżej 70 (upośledzenie umysłowe); Poważne wady narządów zmysłów; Niekorzystne środowisko; Poważne problemy zdrowotne (np. neurologiczne).

8 Dysleksja specyficzne zaburzenia czytania Specyficzne i znaczące upośledzenie umiejętności czytania, za które nie są odpowiedzialne wyłącznie: wiek umysłowy dziecka, problemy ostrości wzroku lub nieadekwatny proces nauczania.

9 Specyficzne zaburzenia czytania Należą do specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych i do zaburzeń rozwoju psychicznego: Zaburzenie lub opóźnienie tych funkcji, które są ściśle związane z procesem biologicznego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego.

10 Teza: kryteria wykluczające diagnozę w kierunku dysleksji w trudnych przypadkach NIE wynikają ze współczesnych standardów WHO.

11 Brak kryteriów wykluczających w ICD-10: Takie trudności w uczeniu się nie są bezpośrednimrezultatem innych zaburzeń (jak: upośledzenie umysłowe, duże deficyty neurologiczne, niewyrównane problemy wzroku i słuchu lub zaburzenia emocjonalne) chociaż mogą one występować w tych zaburzeniach(icd-10, 2000, s. 202).

12 Dlaczego nadal w praktyce obowiązują kryteria wykluczające?

13 Dostępne narzędzia diagnostyczne nie pozwalają na rozstrzygnięcie czy obserwowane trudności w czytaniu (i pisaniu) wynikają bezpośrednio ze sprzężonego zaburzenia.

14 Trudność diagnostyczna zostaje rozwiązana przez wykluczenie trudnych przypadków

15 Konkluzja: Należy zadbać o prawo trudnych przypadków do rzetelnej diagnozy psychologicznej.

16 Przypadek Zosi: - 10 lat, diagnoza dysleksji, opinia psychologiczna, dostosowanie systemu oceny i egzaminowania; - 15 lat, zaczynają się napady padaczkowe. Cud: zaburzenia neurologiczne wyleczyły Zosię z dysleksji. W związku z chorobą neurologiczną odebrano dziecku uprawnienia do dostosowania systemu oceny i egzaminowania!

17 Specyficzne zaburzenia czytania podłoże biologiczne; -początek zawsze w niemowlęctwie lub w dzieciństwie; atypowy rozwój mózgu (Gilger i Kaplan, 2001). Neurorozwojowe markery dysleksji.

18 percepcja uwaga pamięć Funkcje wykonawcze język czytanie pisanie

19 Co wiadomo o dysleksji u Głuchych?

20 Co wiadomo o dysleksji u Głuchych Zaburzenie narządu słuchu (w okresie przedjęzykwym) prowadzi bezpośrednio do znacznego obniżenia zdolności czytania i pisania. Czy osoby głuche od wczesnego dzieciństwa mogą cierpieć na specyficzne zaburzenia czytania? Jakich neurorozwojowychmarkerów można szukać?

21 Atypowy rozwój mózgu: Anomalie percepcji wzrokowej; Zaburzenia uwagi wzrokowej; Zaburzenia pamięci wzrokowej; Zaburzenia szybkiego przetwarzania wzrokowego; Problemy z automatyzacją czynności (funkcje móżdżku); Dysleksja rodzinna

22 W populacji Głuchych, podobnie jak wśród słyszących, około 10% może cierpieć na dysleksję. Samar, V.J.iParasnis, I. (2005).Dorsal stream deficits suggest hidden dyslexia among deaf poor readers: Correlated evidence from reduced perceptual speed and elevated coherent motion detection thresholds. Brain and Cognition, 58,

23 Reading & DyslexiainDeafChildren City University w Londynie, dr Rosalind Herman. opracowanie narzędzi do diagnozy czytania u dzieci głuchych. Normy są zbierane oddzielnie w populacji dzieci niesłyszących mówiących językiem oralnym, a oddzielnie u dzieci posługujących się naturalnym językiem migowym. Prace mają na celu identyfikację dysleksji wśród dzieci głuchych, aby umożliwić im korzystanie na równi z uczniami słyszącymi z programów dla osób z dysleksją (

24 Miller, słyszący dysleksja głusi 1 0 kategoryzacja dźwiękowa kategoryzacja wzrokow

25 Dysleksja w czytaniu alfabetem Braille a

26 Atypowy rozwój mózgu: Zaburzenia słuchu fonematycznego; Zaburzenia świadomości fonologicznej; Zaburzenia szybkiego przetwarzania bodźców słuchowych; Centralne zaburzenia słuchu; Problemy z automatyzacją czynności (funkcje móżdżku); Dysleksja rodzinna

27 Arter, C. (1998). Braille Dyslexia: Does it Exist? British Journal of Visual Impairment, 16(2). Coppins, N. i Barlow-Brown, F. (2006). Reading difficulties in blind, braille-reading children. British Journal of Visual Impairment, 24(1). Greaney, R. i Reason, R. (2000). Braille Reading by Children: Is there a Phonological Explanation for their Difficulties? Journal of Visual Impairment, 18(1). Veispak, A. i Ghesquière, P. (2010). Could Specific Braille Reading Difficulties Result from Developmental Dyslexia? Journal of Visual Impairment & Blindness, 10(4).

28 Uczeń niewidomy z dysleksją: inddyslexia.htm

29 W Polsce: 150 tys. niewidomych i słabowidzących; 10% -> 15 tys. osób; Milion głuchych i niedosłyszących; 10% -> 100 tys. osób;

30 Problem etyczny i merytoryczny: Jak zapewnić grupom szczególnie wrażliwym dostęp do diagnozy dysleksji? Głusi Niewidomi Chorzy neurologicznie

31 Należy: Opracować specyficzne, znormalizowane narzędzia diagnozy deficytów czytania i pisania; Opracować narzędzia diagnozy neurorozwojowychmarkerów atypowego rozwoju mózgu.

32 Na początek: Opracować narzędzia diagnozy czytania i pisania z normami dla wieku i inteligencji. IQ< 85 IQ <85;115> IQ> lat 11 lat 12 lat

33 Narzędzia psychologiczne nie spadają z nieba. Za ich zaprojektowanie, opracowanie, znormalizowanie, wdrożenie a także za ich brak, odpowiedzialność ponoszą psychologowie.

34 Tam gdzie wola, znajdzie się i sposób.