Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju projekt biznesowy Rekopol Promowanie i rozpowszechnienie segregacji odpadów w małych miastach Polski

Transkrypt

1 2011 Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju projekt biznesowy Rekopol Promowanie i rozpowszechnienie segregacji odpadów w małych miastach Polski Fundacja Sendzimira Anna Pakowska, Aura Istrate, Beata Imre, Justyna Pietras, Maciej Nowicki Tomasz Bergier, Jakub Kronenberg, Wojciech Rośkiewicz

2 Spis treści

3 Wprowadzenie Poniższy raport został przygotowany przez uczestników szkoły letniej Wyzwania Zrównoważonego Rozwoju przeprowadzonej w Łodzi przez Funadcję Sendzimira, pomiędzy 3. a 23. lipca 2011 r. Jest on częścią większego projektu dotyczącego zrównoważonego rozwoju na obszarach miejskich, pokazującego praktyczne podejście do tej kwestii. Głównym celem Fundacji przy nawiązywaniu współpracy z partnerami biznesowymi było zapewnienie praktycznej nauki uczestnikom szkoły. Współpraca ta jest korzystna dla obu stron, ponieważ umożliwia uczestnikom zebranie odpowiedniego doświadczenia, a firmom uzyskanie świezego spojrzenia na swoją działalność. Głównym celem tego raportu jest dostarczenie Rekopolowi wskazówek dotyczących ulepszenia jego działań w sferze promowania i rozpowszechniania segregacji odpadów w małych miastach. Ponadto, dokonuje on pomiaru i wskazuje najważniejsze przyczyny obecnego stanu rzeczy oraz wskazuje działania możliwe do wykorzystania przy wdrażaniu strategi promocyjnej.

4 1. Opis działalności Rekopolu Organizacji Odzysku S.A Rekopol został założony 24 października 2000 r. przez polskich i zagranicznych producentów opakowań w celu realizacji ich celów statutowych wynikających z prawa krajowego oraz dyrektywy Unii Europejskiej nr 94/62/EC. Są to (od stycznia 2002): ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami opakowaniowymi o opłacie produktowej i opłacie depozytowej. W celu realizacji obowiązków wynikających z powyższych aktów prawnych, Rekopol koncentruje się na rozwijaniu ogólnokrajowego systemu zbiórki selektywnej odpadów opakowaniowych. Jest przy tym jedną z największych organizacji tego typu w Polsce. Jego udziałowcami jest 25 wiodących na rynku producentów produktów w opakowaniach, producentów opakowań oraz firm zajmujących się gospodarką odpadami, zarówno krajowych jak i zagranicznych. Najważniejszym zadaniem Rekopolu jest zabezpieczenie interesów przedsiębiorców objętych ustawowym obowiązkiem odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Usługi Organizacji są dostępne dla wszystkich przedsiębiorstw zobowiązanych do recyklingu opakowań, w których wprowadzają swoje produkty do obrotu gospodarczego (z wyłączeniem opakowań substancji niebezpiecznych). REKOPOL aby zrealizować wspomniany obowiązek pozyskuje odpady z trzech systemów: współfinansuje zbiórkę selektywną (współpracuje z ponad 1000 gmin na terenie kraju) pozyskuje odpady generowane przez Przedsiębiorców współpracuje bezpośrednio z recyklerami i firmami zbierającymi odpady (ponad 200 firm). Organizacja dodatkowo zapewnia doradztwo w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi i współpacę przy programach z zakresu edukacji ekologicznej.

5 Rekopol wspiera również firmy komunalne prowadzące selektywną zbiórkę odpadów. Współpraca opiera się na porozumieniach zawartych z samorządami lokalnymi i zakładami komunalnymi i dotyczy wsparcia finansowego (Organizacja oferuje dopłaty do każdej tony selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych) oraz działań edukacyjnych. Współpraca ta zakłada: dodatkowe opłaty za dostarczone surowce recyklingowe, doradztwo odnośnie gospodarki odpadami i możliwości ich sprzedaży, wsparcie w zakresie edukacji ekologicznej i kampaniach zwiększających świadomość ekologiczną obywateli.

6 2. Prawodawstwo Unii Europejskiej dot. gospodarki odpadami Najważniejsze zasady europejskiego podejścia do gospodarki odpadami: 1. Zmniejszanie ilości opakowań polega na poprawie metod produkcji i nakłanianie konsumentów do wyboru produktów bardziej zielonych o mniejszej ilości opakowań. 2. Ponowne użycie - polega na wielokrotnym wykorzystywaniu opakowań do tych samych lub podobnych celów. 3. Recykling jeśli odpady nie mogą lub nie nadają się do ponownego użycia należy je przetworzyć. 4. Ulepszenie procesu składowania i monitoring jeśli to możliwe, odpady niezdatne do recyklingu lub ponownego użycia powinny zostać spalone przy jednoczesnym odzysku energii cieplnej. Wywóz i składowanie odpadów na wysypiskach może być zastosowany jedynie w ostateczności. W celu ulepszenia ochrony środowiska państwa członkowskie powinny podjąć środki w celu spełnienia powyższych wymogów w następującej kolejności: zmniejszanie ilości opakowań, przygotowanie do ponownego użycia, recykling, odzyskiwanie energii cieplnej, składowanie. Niestety, dominujące w Polsce podejście do gospodarki odpadami powoduje, że są one powszechnie składowanie. Natomiast zmniejszanie liczby opakowań jest najrzadziej spotykaną praktyką, co stoi w sprzeczności z unijnymi dyrektywami. Dlatego też celem długookresowym jest zmniejszenie zużycia opakowań. Europejska Agencja Ochrony Środowiska określa redukcję źródłową, jako takie projektowanie, produkowanie, nabywanie i używanie materiałów, które przyczynia się do zmniejszenia ich ilości i toksyczności zanim zostaną uznane za odpady.

7 Aby zmniejszyć ilość odpadów w obiegu, Unia Europejska proponuje nowe zasady ich redukcji i selekcji: - do 2015 r. zbiórka selektywna powinna zostać upowszechniona przynajmniej dla takich materiałów jak: papier, metale, plastik,szkło, stal i aluminium, - do 2020 r. odsetek odpadów pochodzących z gospodarstw domowych oraz innych źródeł, o ile nie różnią się od nich znacznie, przygotowanych do ponownego użycia powinien wzrosnąć do co najmniej 50% pod względem masy; - do 2020 r. odsetek odpadów przeznaczonych do ponownego użycia, recyklingu oraz odzysku, włączając w to ponowne napełnianie oraz używanie odpadów do zastępowania innych materiałów, powinien wzrosnąć do co najmniej 70% pod względem wagi.

8 3. Poruszana problematyka i analiza SWOT Obecnie Rekopol współpracuje z ok. 200 firmami komunalnymi działającymi na terenie ponad 1000 gmin. W tym rozdziale zostaną przedstawione najważniejsze przeszkody stojące na drodze rozpowszechnieniu segregacji odpadów w analizowanej klasie małych miast. Poniższy opis oraz analiza barier opiera się na informacjach dostarczonych przez Rekopol oraz wywiadzie przeprowadzonym wśród mieszkańców tych miejscowości. Głównym prolemem jest niska świadomość mieszkańców obszarów prowincjonalnych o sposobach odzysku odpadów. Zazwyczaj nie widzą oni sensu takich działań, podkreślając, że nikt nie dostarcza im odpowiednich informacji na ten temat ani też racjonalnych argumentów skłaniających do odzysku odpadów. Co gorsza, nawet ci, którzy zdają sobie sprawę z istotności tej kwestii, często nie wiedzą w jaki sposób odzyskiwać odpady. Źle je segregują lub też wrzucają do pojemników odpady niezdatne do odzyku. Kolejną ważną kwestią są negatywne przyzwyczajenia. Wiele osób po prostu nie zdaje sobie sprawy np. z konieczności zgniatania plastikowych butelek przed wyrzuceniem. W efekcie pojemniki na odpady zbyt szybko się zapełniają, a mieszkańcy narzekają na niską dostępność do nich. Bezwlędnie należy także oporać się z mitemjednej śmieciarki 1 i rozwinąć długookresowe programy edukacyjne, wpierające osoby segregujące i odzyskujące odpady. Dzięki temu wzmocniony zostanie także już istniejący potencjał ekologiczny. Analiza SWOT obecnej sytuacji gospodarki odpadami w małych polskich miastach Poniższa tabela przedstawia ocenę silnych i słabych stron programu segregacji odpadów w małych polskich miastach oraz opis szans i zagrożeń, które mogę mieć na niego znaczący wpływ. 1 Mit jednej śmieciarki przekonanie, że sortowane i niesortowalne śmieci trafiają do jednej śmieciarki i ulegają ponownemu zmieszaniu, w związku z tym sortowanie śmieci nie ma sensu.

9 Tabela 1: Analiza SWOT ANALIZA SWOT CECHY POZYTYWNE CECHY NEGATYWNE CECHYY WEWNĘTRZNE silne strony: dobrze rozwinięta sieć lokalnych partnerów (zakłady komunalne, przedsiębiorstwa recyklingowe), optymalizacja kosztów, długoterminowe zabezpieczenie wykonania programu, współpraca w tworzeniu lokalnego system zarządzania odpadami. słabe strony: wysokie koszty transportu (z uwagi na niską gęstość zaludnienia), mit jednej śmieciarki, pojedyncze działania edukacyjne zamiast długofalowych kampanii, słaba dostępność gospodarstw domowych do infrastruktury niezbędnej do segregacji odpadów, słaba promocja zasad zmniejszania zużycia i ponownego użycia opakowań. CECHY ZEWNĘTRZNE szanse: zachęty finansowe (publiczne i prywatne), poparcie władz i mediów, oparcie swych działań na regulacjach UE, pozytywne stosunek Polaków do idei recyklingu. zagrożenia: brak środków w budżetach samorządów terytorialnych, niska świadomość ekologiczna Polaków, niska znajomość metod zarządzania odpadami w społeczeństwie.

10 4.Grupy docelowe Analizując problem recyklingu w małych miastach i gminach, potencjalnie zainteresowane strony zostały podzielone na kilka grup. W stosunku do omawianego zagadnienia, członkowie społeczeństwa mogą zachowywać się odmiennie i w związku z tym sposoby wpływania na nich także się różnią. Podział został przedstawiony w poniższej tabeli. Tabela 2. Podział zainteresowanych stron względem projektu. Grupa docelowa Cechy charakterystyczne Mieszkańcy Dorośli Dzieci - odpowiedzialni za podejmowanie decyzji dotyczących gospodarstwa domowego (w tym dotyczące segregacji śmieci i domowego budżetu) - najważniejsza grupa pod względem wprowadzania zmian - wpływ na gospodarstwo domowe poprzez przenoszenie dobrych praktyk np. ze szkoły - łatwe do zaangażowania w projekt - grupa o specjalnym potencjale dla przyszłości - mogą ogrywać rolę w zachęcaniu mieszkańców do udziału w Władze lokalne i autorytety projekcie - możliwi sponsorzy imprez/kampanii - mogą ogrywać rolę w przekonywaniu mieszkańców o sensowności i istotności redukcji odpadów i recyklingu Firmy zajmujące się recyklingiem - najważniejszy organ zajmujący się recyklingiem - możliwi sponsorzy imprez/kampanii - organizatorzy recyklingu w regionie - możliwi organizatorzy segregacji odpadów i recyklingu w firmach Lokalne firmy - mogą odgrywać rolę w zachęcaniu mieszkańców - możliwi sponsorzy imprez/kampanii

11 - organizacja segregacji odpadów i recyklingu w gminie/mieście Zakłady komunalne - ogrywają rolę w przekonywaniu mieszkańców do zmniejszenia produkcji odpadów i ich segregacji - ważne źródło informacji, pomysłów, doświadczeń, dobrych Organizacje pozarządowe praktyk w edukacji ekologicznej - możliwa współpraca przy tworzeniu i realizacji projektów - pomoc w realizacji projektu poprzez rozprzestrzenianie informacji Lokalne media - rola edukacyjna (np. poprzez serię artykułów o segregacji odpadów i recyklingu) Rekopol pełni rolę głównego organizatora projektu i ma za zadanie ułatwić współpracę wyżej opisanych grup. Poniższy wykres przedstawia strukturę podmiotów w projekcie mającym na celu promowanie i rozpowszechnianie redukcji odpadów i segregacji w małych miejscowościach. Rycina 1 Intersariusze projektu promocji i zwiększania redukcji odpadów ich segregacji w małych polskich miastach.

12 Tabela 3 Interesariusze i ich role w projekcie redukcji ilości odpadów I ich segregacji. Na powyższym wykresie można łatwo zauważyć, że w podejmowanie decyzji dotyczących problemu odpadów zaangażowane są głównie władze lokalne, które mogą współdziałać z zakładami recyklingu i przedsiębiorstwami komunalnymi. Są to podmioty, z którymi Rekopol powinien współpracować w przypadku przepisów gospodarki odpadami/regulacjami na szczeblu lokalnym. W zakresie współpracy finansowej należałoby wziąć pod uwagę władze lokalne, firmy recyklingowe oraz przedsiębiorstwa komunalne, a także inne lokalne firmy, które chciałyby promować swój wizerunek jako firmy, które uznają znaczenie zrównoważonego rozwoju. Te firmy, które mogą zaoferować wsparcie finansowe, mogą stać się ważnymi partnerami w kampanii. Obok nich znajdują się dwie inne kategorie podmiotów - organizacje pozarządowe i lokalne media, które mogą ogrywać istotną rolę w podnoszeniu świadomości obywateli. Wszystkie te zainteresowane strony, wraz ze pozostałymi mieszkańcami, mają praktyczny wkład w projekcie. Wszyscy oni muszą rozumieć cel i znaczenie swoich działań, aby wspólnie działać na rzecz miasta bez odpadów.

13 5. Cele projektu segregacji odpadów w małych polskich miastach Głównym celem projektu jest zapewnienie długoterminowej edukacji dla społeczności małego polskiego miasta w okresie 12 miesięcy, w celu zwiększenia skuteczności kampanii. Jedynie długoterminowe działania mają szansę spowodować trwałe zmiany we wzorcu zachowań w społeczności. Świadomość mieszkańców i poziom ich wiedzy o segregacji odpadów wpływają na poziom selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych u źródła przez co mają wpływ na realizację obowiązku odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych realizowanego przez Rekopol w imieniu przedsiębiorców. Cele szczegółowe promocja zmniejszenia generowania odpadów oraz ponownego ich użycia - ma to na celu zmniejszenie całkowitej ilości odpadów; podniesienie świadomości o konieczności sortowania odpadów; dostarczenie rzetelnych informacji na temat korzyści płynących z odzysku; poszerzenie wiedzy i umiejętności mieszkańców o sposobach segregacji odpadów zachęcenie ludzi do systematycznego sortowania; poprawa dostępności do infrastruktury selekcji odpadów w gospodarstwach domowych.

14 6. Kampania Proponowany program obejmuje zajęcia dla wszystkich grup interesariuszy i sugeruje sposób realizacji projektu. Po pierwsze muszą zostać przygotowane podstawy do jego realizacji. Obejmują one zaangażowanie lokalnych mediów i władz, a także poinformowanie społeczeństwa o nadchodzących wydarzeniach. Następnie, można przystąpić do realizowania imprez dla dorosłych mieszkańców oraz dzieci w szkołach. Projekt przewiduje również współpracę z lokalnymi firmami w celu wprowadzenia segregacji odpadów w przedsiębiorstwach, a także organizacji planu gospodarki odpadami z zakładem komunalnym. W poniższych podrozdziałach opisano proponowane działania i imprezy dla każdej z grup. 6.1 Back casting Back casting jest metodą planowania rozwoju. Początkowo, musi być zdefiniowana wizja - określanie celu. Następnie, następuje powrót do aktualnej sytuacji poprzez planowanie krok po kroku misji - co należy zrobić, aby zrealizować wizję. Tabela 4. Back casting 4) Co jest obecnie możliwe? <<<< 3) Jak można to osiągnąć? <<< 2) Opis idealnej przyszłości z wyobrażonymi przykładami << START 1) Wizja idealnej przyszłości < 1.Nawiązanie partnerstwa/ współpracy z władzami lokalnymi, zakładem komunalnym, szkołami itp. 2. Spotkania z partnerami. 3. Okrągły stół, spotkania z interesariuszami. 1. Zachęty finansowe i niefinansowe mogą wspierać zmianę obecnych nawyków. Niektóre bodźce mogą wspierać proces wprowadzenia wiedzy o segregacji do codziennej praktyki. 2.Byłoby łatwiej gdyby 1.Kontenery do segregacji odpadów rozmieszczone są w odległości maksymalnie 500 m od gospodarstwa domowego. 2. Mieszkańcy jako konsumenci zachowują się odpowiedzialnie. Świadoma społeczność lokalna, która zmniejsza całkowitą ilość odpadów i starannie sortuje śmieci - społeczność z przyjaznym dla użytkownika i skutecznym systemem zbiórki,

15 4. Badanie odpowiedniego rozmieszczenia kontenerów na segregowane odpady. 5. Zapewnienie większej liczby kontenerów. 6. Wprowadzenie zniżek dla mieszkańców segregujących odpady. 7. 3R warsztaty i kursy dla nauczycieli. 8. 3R warsztaty dla uczniów. 9. Konkursy dla uczniów. 10.Zajęcia terenowe dla uczniów. 11. Kampania od drzwi do drzwi. 12.Kampania publiczna Śmieć to pieniądz, Weź ze sobą lunch. 13. Imprezy rodzinne (pikniki, gry). 14. Imprezy otwarte - koncerty, wystawy ( Weekend mody ). 15 3R warsztaty edukacyjne dla pracodawców i menadżerów lokalnych firm. istniało nieformalne partnerstwo lokalnych podmiotów (władz lokalnych z organizacjami pozarządowymi, szkołami, firmami oraz mediami. 3.Szkoły jako liderzy zmian powinny być mocno zaangażowane w projekt. Powinny prowadzać we własnej gospodarce odpadami zasadę 3R, przygotowywać nauczycieli by byli w tej dziedzinie lokalnymi liderami. Nauczyciel może przenieść swoją wiedzę i umiejętności na uczniów, a następnie uczniowie mogą wpływać na członków swoich rodzin. 4. Dorośli jako decydenci w gospodarstwie domowym powinni być objęci edukacją 3R w pracy, sąsiedztwie i w domu. Redukują ilość zużywanych opakowań oraz całkowitą ilość odpadów. 3. Mieszkańcy używają produktów w sposób zrównoważony - naprawiają stare, jeśli to tylko możliwe; dzielą niepotrzebne rzeczy z potrzebującymi ich ludźmi. 4. Odpady są poprawnie sortowane. Największa część odpadów podlega recyklingowi. sortowania i recyklingu odpadów. 6.2 Rozpoczęcie kampanii tworzenie środowiska zrównoważonego Celem Rekopolu jest znalezienie dowolnego kanału dostępu do lokalnych społeczności. Droga do osiągnięcia tego celu zależy od specyficznych warunków i okoliczności. Jednak niektóre ogólne postawy są wysoce zalecane.

16 Przy wprowadzaniu wszelkich projektów, ważne jest by mieć nie tylko ciekawą i dobrze przygotowaną treść, ale również by nawiązać współpracę z wydajną siecią partnerów. Ich głównym zadaniem jest pomoc w szerzeniu idei wśród grup docelowych, jak również tworzenie pozytywnej atmosfery wokół działań projektu. Ta technika prowadzi do ciepłego przyjęcia tych działań i ułatwia ich prowadzenie minimalizując niepotrzebne ryzyko. Na początku ważne jest nawiązanie współpracy z lokalnymi mediami. Dzięki temu projekt uzyska stały kontakt ze społeczeństwem. Lokalne gazety są zazwyczaj często czytane w polskich miasteczkach, traktowane jako powszechne, tradycyjne formy komunikacji. Organizowanie kampanii informacyjnej we współpracy z mediami pozwala na wykorzystanie sprawdzonych kanałów komunikacji. Umieszczanie artykułów, raportów o konieczności segregacji odpadów w lokalnych gazetach jest niezbędne. Jednak informacje te powinny być wspierane przez zewnętrzne działania. Powinny być intrygujące, zachęcające do pogłębienia wiedzy. Lokalne media posiadają ogromny potencjał do wykorzystania. Przeprowadzenie konkursów dla czytelników angażujących ich wrażliwość na stan środowiska jest bardzo wskazane. Inny pomysł, który wydaje się doskonale pasować do projektu to zorganizowanie cyklicznego tygodnia zrównoważonego rozwoju. Warsztaty, dyskusje, wymiana odpadów na gadżety ekologiczne przejawiają tendencję do wdrażania metody nauki poprzez zabawę. Po drugie, jest wysoce zalecane, aby angażować w projekt lokalne informacyjne strony internetowe i portale społecznościowe. Tego typu media stanowią część codziennego życia młodych mieszkańców małych miasteczek. W ten sposób można upowszechniać nowe nawyki. Nawiązywanie bliskich stosunków, nawet jeśli mają się one rozwijać głównie w wirtualnym świecie, jest bardzo istotne. Aby mieć wpływ na kolejne pokolenia i zmianę ich zachowań na bardziej zrównoważone, oczywistym jest utrzymywanie z nimi ciągłego kontaktu.

17 Ponadto, Rekopol powinien ściśle współpracować z osobami publicznymi. W małych miastach i gminach najważniejsze z nich to: urzędnicy, księża, właścicieli sklepów itp. Są to ważne punkty lokalnej sieci kontaktów i są zazwyczaj czymś w rodzaju wzorca czy autorytetu, który mieszkańcy starają się naśladować. Zachęcanie ich do rozprzestrzeniania pomysłów Rekopolu może okazać się bardzo skuteczne. 6.3 Kampania w szkołach Projekt dla szkół podzielony jest na dwie części. W ramach pierwszej z nich, organizatorzy powinni zapewnić szkolenia dla nauczycieli, którzy mogą stać się partnerami i koordynatorami projektu w ich szkołach. Po utworzeniu sieci ekspertów, edukacja dzieci może być lepiej zorganizowana i efektywna. Zajęcia dla uczniów przygotowywane są według grup wiekowych i składają się z wykładów, warsztatów, zajęć w terenie i konkursów. Proponowana kampania dla szkół została oparta na dobrych praktykach kilku organizacji, takich jak Polska Zielona Sieć we współpracy z Centrum Edukacji Ekologicznej Źródła ( Akademia 3R ), Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska ( Obiad wolny od śmieci ) czy też projekt Krakowskiego Zarządu Infrastruktury i Gospodarki Komunalnej ( Czysty Kraków- lepsze życie ). Przykłady dobrych praktyk opisano w załączniku. A. Szkolenia dla nauczycieli Założenia Grupa nauczycieli ze wszystkich szkół w gminie/regionie weźmie udział w szkoleniu w zakresie gospodarki odpadami, zmniejszenia produkcji odpadów, ich ponownego wykorzystania i recyklingu, ekologicznej świadomości i sposobów na kształcenie uczniów w swoich szkołach. Szkolenie składa się z wykładów na temat podstawowych zasad recyklingu, warsztatów na temat segregacji odpadów, organizacji zielonych punktów w szkołach i propozycji przykładowych scenariuszy lekcji.

18 Ogólny zarys szkolenia 1. Definicje i ogólne informacje na temat gospodarki odpadami w Polsce, polskiego i unijnego prawa, organizacji segregacji odpadów, ponownego ich wykorzystania oraz recykligu. 2. Warsztaty - 3R: jak zmniejszyć produkcję odpadów, zwiększyć ponowne ich wykorzystanie i recykling. 3. Opis programu edukacyjnego ( pakiety startowe ) B. Szkolenia dla uczniów Ta część opiera się na prowadzeniu wykładów, podczas których nauczyciele i przedstawiciele Rekopolu będą wyjaśniać dzieciom, czym jest recykling, dlaczego jest ważny, oraz co wszyscy ludzie mogą robić. Szkolenie obejmuje również zajęcia praktyczne - warsztaty, gry, konkursy, wycieczki. Ćwiczenia i wykłady tematyczne podzielone są na trzy grupy wiekowe: szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum. Podczas szkolenia wykorzystane zostaną różne instrumenty, takie jak: ekologiczne gadżety (maskotki, breloki z surowców wtórnych, modele z papieru), zdjęcia, komiksy, gry planszowe. Program szkolenia z podziałem na grupy wiekowe. Szkoła podstawowa I Lekcje definicja odpadu; cykl życia odpadu (plansze, ekologiczny zegar - pokazujący czas rozkładu kilku rodzajów odpadów); wpływ odpadów na środowisko - zdjęcia zwierząt wplątanych w śmieci, dzikie wysypiska śmieci, itp.; zasada 3R - redukcji, ponownego wykorzystania, recyklingu odpadów;

19 recykling i segregacja. II Warsztaty segregacja odpadów Co do którego kosza (segregacja odpadów do prawdziwych kontenerów wykonana przez dzieci); zielona sztuka - drugie życie śmiecia. Dzieci będą wykonywały obrazy, rzeźby, trójwymiarowe modele ze zużytych materiałów przyniesionych z ich domów. Głównym celem tych warsztatów jest pokazanie, że odpady nie muszą być bezużyteczne i można je zmienić w piękne dekoracje. Warsztaty mogą być zakończone konkursem na najładniejszą pracę; ręcznie wykonane ulotki o 3R dla rodziców - dzieci będą tworzyć własny papier czerpany z odpadów makulaturowych i zapisywać informacje na temat recyklingu dla swoich rodziców. III Zajęcia w terenie wycieczka do lokalnej sortowani lub wysypiska śmieci - celem zajęć jest pokazanie dzieciom w jaki sposób zarządza się odpadami; wycieczka wokół szkoły polowanie na śmiecia" - podczas spaceru dzieci zostaną poproszone o obserwowanie okolicy i polowanie na porzucone śmieci i dzikie wysypiska; śniadanie na trawie te zajęcia mogą być zorganizowane na podwórku szkolnym. Dzieci zostaną zaproszone na drugie śniadanie. Wcześniej będą poproszone o przyniesienie o talerzy, sztućców z domu. Śniadanie może być początkiem dyskusji, jak można unikać wytwarzania odpadów w codziennym życiu. Gimnazjum I Lekcja definicja odpadu; cykl życia odpadu (plansze, ekologiczny zegar - pokazujący czas rozkładu kilku rodzajów odpadów);

20 wpływ odpadów na środowisko odpowiedzialność zanieczyszczających środowisko, ekologiczne i środowiskowe problemy związane z odpadami; zasada 3R - redukcji, ponownego wykorzystania, recyklingu odpadów; recykling i segregacja. II Warsztaty segregacja odpadów co do którego kosza (segregacja odpadów do prawdziwych kontenerów wykonana przez uczniów); quiz na temat segregacji i recyklingu; malowanie toreb - zrób własną wyjątkową torbę na zakupy zadanie na celu promować torby wielokrotnego użytku zamiast jednorazowych plastikowych reklamówek. III Zajęcia terenowe wycieczka do lokalnej sortowani lub wysypiska śmieci - celem zajęć jest pokazanie dzieciom w jaki sposób zarządza się odpadami; śniadanie na trawie te zajęcia mogą być zorganizowane na podwórku szkolnym. Uczniowie zostaną zaproszeni na drugie śniadanie. Wcześniej będą poproszeni o przyniesienie o talerzy, sztućców z domu. Śniadanie może być początkiem dyskusji, jak można unikać wytwarzania odpadów w codziennym życiu. IV Konkurs Uczniowie mogą rywalizować w zbieraniu makulatury, zużytych baterii, butelek PET i wymieniać je na ekogadżety. Liceum I Lekcja definicja odpadu; cykl życia odpadu (plansze, ekologiczny zegar - pokazujący czas rozkładu kilku rodzajów odpadów);

21 wpływ odpadów na środowisko odpowiedzialność zanieczyszczających środowisko, ekologiczne i środowiskowe problemy związane z odpadami (moderowana dyskusja); zasada 3R - redukcji, ponownego wykorzystania, recyklingu odpadów; recykling i segregacja. II Warsztaty segregacja odpadów co do którego kosza? (segregacja odpadów do prawdziwych kontenerów wykonana przez uczniów); quiz na temat segregacji i recyklingu; malowanie toreb - zrób własną wyjątkową torbę na zakupy zadanie na celu promować torby wielokrotnego użytku zamiast jednorazowych plastikowych reklamówek. szkolna debata Jakie są problemy z recyklingiem w Twojej gminie? III Zajęcia terenowe wycieczka do lokalnej sortowani lub wysypiska śmieci - celem zajęć jest pokazanie dzieciom w jaki sposób zarządza się odpadami; gra terenowa Strażnicy 3R - gra odbywa się w terenie. Polega na rozwiązywaniu w punktach kontrolnych zadań związanych z zasadą 3R, podczas przemieszczania się na oznaczonym obszarze. Niektóre z zadań mogą być związane z segregacją odpadów (punkty przy kontenerach do segregowanych odpadów), podejmowaniem decyzji w sklepie (jaki produkt wybrać by nie produkować zbyt dużo odpadów), rozwiązywanie rebusów itd. IV Konkursy Uczniowie mogą rywalizować w zbieraniu makulatury, zużytych baterii, butelek PET i wymieniać je na Eko- gadżety. Konkurs literacki: Mój pomysł na organizacje recyklingu w moim domu/gminie W edukacji i promocji recyklingu wśród dzieci bardzo ważne jest, aby podjęte działania były długoterminowe i różnorodne. Pojedyncze wykłady nie wystarczą, aby się zaszczepić

22 u dzieci świadomość ekologiczną. Konieczne uczenie w praktyce, czasem poprzez zabawę. Jeżeli recykling nie będzie się wiązał z nudą i nieprzyjemnym obowiązkiem, szanse na utworzenie poprawnych zachowań w przyszłości na pewno wzrosną. 6.4 Dorośli mieszkańcy Dorośli mieszkańcy stanowią ważną grupę docelową, głównie dlatego, że są to ci, których działania mogą być odzwierciedlone w selekcji odpadów w krótkim okresie. Podnoszenie świadomości dorosłych i zmiany ich nawyków dotyczących ograniczania, właściwej segregacji i recyklingu odpadów można zrobić na kilka sposobów. Niektóre z nich, które okazały się najbardziej skuteczne, to: Okrągły stół w oparciu o różne narzędzia Dla zwiększenia odpowiedzialności interesariuszy za dobro wspólne, odpowiedzialne użytkowanie i recykling, okrągły stół może być w społecznościach lokalnych skutecznym narzędziem, który może zwiększyć dostęp do informacji i partycypację społeczną w podejmowaniu decyzji dotyczących gospodarki odpadami i ochrony środowiska. Okrągły stół może być używany jako dobra metoda poprzedzająca rozpoczęcie nowych programów odpowiedniej gospodarki odpadami. Można to osiągnąć w prostszy sposób, jeśli narzędzia współpracy były już zastosowane (np. metoda Kompas ISIS opierająca się o podejście systemowe). Okrągły stół może ułatwić również włączenie programów gospodarki odpadami do nowych planów rozwoju. Kampania od drzwi do drzwi Od drzwi do drzwi jest bezpośrednią metodą marketingową realizowaną za pomocą kontaktu twarzą w twarz z mieszkańcami przed ich własnym domem. Może to być bardzo skuteczna metoda zwiększenia działań na rzecz recyklingu w gospodarstwie domowym. Kampania od drzwi do drzwi może podnieść świadomość mieszkańców o potrzebie redukcji ilości produkowanych odpadów, możliwościach ponownego ich wykorzystania i recyklingu, może zachęcić do działania, dostarczyć dodatkowych

23 informacji o zanieczyszczeniach. Ponieważ informacja jest przekazywana poprzez bezpośredni kontakt, łatwiej jest zebrać dodatkowe informacje i opinie mieszkańców na temat aktualnej gospodarki odpadami w ich społeczności. Wykazano, że tego rodzaju kampanie mogą prowadzić do zwiększenia uczestnictwa w recyklingu, jak również przynieść zmniejszenie wytwarzania odpadów. Kampania Od drzwi do drzwi idealnie nadaje się do małych miast / wsi o dużym zagęszczeniu zabudowy, gdzie odległości między gospodarstwami domowymi są ograniczone. Kampania Śmieć to pieniądz, Zapakuj swój lunch Kampanie mogą realizować wiele tematów, przekazywanych wiadomości i haseł. Może to przyciągnąć uwagę ludzi, jeśli zostaną one połączone z praktyką lub bezpośrednimi korzyściami. Na przykład dobrym pomysłem może być kampania na rzecz zmniejszenia wydatków domu - poprzez zmniejszenie odpadów produkowanych w gospodarstwie i opłaty za wywóz śmieci. Może to być bardzo przydatne przy promowaniu sposobów planowania posiłków, list zakupów i innowacyjnych sposobów na wykorzystanie resztek. Ilość odpadów zostanie zmniejszona, zasoby oszczędzone, a więcej pieniędzy pozostanie w kieszeniach ludzi. (patrz: Załącznik - Przykłady Dobrych praktyk 1,5). Imprezy rodzinne (pikniki, gry) Dorośli mogą być zaangażowani w działania edukacyjne całymi rodzinami np. poprzez uczestnictwo w grach edukacyjnych (np. gra Wrzuć śmiecia d odpowiedniego pojemnika wygrana rodzina otrzymuje drobne gadżety, prezenty). Takie zabawy nie tylko podnoszą świadomość, ale są również praktyczną nauką sortowania śmieci. Rodziny mogą być również poproszone o przyniesienie talerzy i kubków wielokrotnego użytku na piknik by promować zasadę ograniczania odpadów i slogan, że śmieci to pieniądze. Imprezy publiczne koncerty, wystawy (Tydzień mody, wystawa rzeczy niepotrzebnych), Rekopol współpracując z wielkimi organizatorami imprez masowych może zachęcić ich do uwzględniania działań związanych ze zbieraniem i sortowaniem odpadów, przez co