ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE

Transkrypt

1 WYDZIAŁ NAUK O ŻYWIENIU CZŁOWIEKA I KONSUMPCJI SGGW POLSKIE TOWARZYSTWO NAUK ŻYWIENIOWYCH ŻYWIENIE DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM A ICH ZDROWIE dr hab. Jadwiga Hamułka, prof. SGGW dr hab. Anna Kołłajtis-Dołowy Katedra Żywienia Człowieka SGGW Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

2 ZWIĄZKI MIĘDZY ŻYWNOŚCIĄ, ŻYWIENIEM I ZDROWIEM ŻYWNOŚĆ Sposób żywienia ŻYWIENIE, DIETA - ZATRUCIA Składniki POKARMOWE: pokarmowe Dodatki chemiczne do żywności (np. metalami ciężkimi) \ Substancje obce mikrobiologiczne (zanieczyszczenia) (np. salmonellozy) Rozwój fizyczny i umysłowy Funkcjonowanie organizmu ZDROWIE ZŁY STAN ODŻYWIENIA: przekarmianie (np. nadwaga/otyłość) niedożywienie (np. anoreksja, awitaminoza) zmodyfikowano wg. Żechałko-Czajowskiej, 2007

3 Prawidłowe żywienie jest szczególnie ważne dla młodych, rosnących i rozwijających się organizmów dzieci i młodzieży wpływa na rozwój fizyczny, psychiczny i emocjonalny zdolność uczenia się, zapamiętywania, koncentrację uwagi; wydolność fizyczną ważny element profilaktyki wielu chorób Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

4 Nieprawidłowe żywienie a występowanie chorób ok. 60 różnych schorzeń nadwaga i otyłość niedowaga; niedożywienie opóźnienie wzrostu i dojrzewania choroby infekcyjne (wirusowe, bakteryjne) niedokrwistość zaburzenia mineralizacji szkieletu osteoporoza cukrzyca nadciśnienie tętnicze rozwój wczesnych zmian zespołu metabolicznego próchnica opóźnienie rozwoju psychicznego, emocjonalnego Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

5 Nadwaga i otyłość w Polsce Występowanie nadmiernej masy ciała (nadwaga i otyłość) wśród uczniów szkół podstawowych i gimnazjów (odsetek badanych) Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 IŻŻ, 2015

6 Projekt PTD: Mądre żywienie zdrowe pokolenie Stan odżywienia wg wskaźnika BMI populacja ogółem (n=14 044; wiek lat) Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

7 Mądre żywienie, zdrowe pokolenie program naukowo-badawczy Otyłość w młodym wieku to większe ryzyko: Otyłość wieku dorosłego Nadciśnienie tętnicze Zaburzenia lipidowe rówieśników, reklamę, mody Cukrzyca typu 2 Wczesne występowanie chorób układu krążenia Choroby układu kostno-stawowego Choroby natury emocjonalnej (depresja ) Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

8 Stan zdrowia młodych ludzi poniżej 20 r.ż. hipercholesterolemia % 19,1 19,7 20,8 21,3 22,2 2011(s) 2015(p) 2020(p) 2025(p) 2030(p) Ogółem w 2020 roku hipercholesterolemia może dotyczyć 20,8 mln osób w wieku 15 lat i więcej, zaś w 2030 roku aż 22,2 mln osób Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

9 Nadciśnienie tętnicze wśród młodzieży w wieku lat Źródło: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011 Źródła: GUS. Zdrowie dzieci i młodzieży w Polsce w 2009 r., Kraków, 2011 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

10 Mądre żywienie, zdrowe pokolenie program naukowo-badawczy Stan zdrowia młodych ludzi <20 lat - cukrzyca Dane GUS dowodzą, że: 2004 rok - cukrzyca u 1 osoby/ rok - cukrzyca u 3 osób /1000 (18 tys. dzieci i młodzieży) Cukrzyca typu 2 pojawienie się w grupie dzieci i młodzieży kiedyś tylko w wieku podeszłym Cukrzyca typu 1 narastająca liczba przypadków wśród dzieci do 2025 roku liczba dzieci do 14. r.ż. z cukrzycą = 46 tys. przypadków

11 Próchnica zębów i choroby przyzębia problem zdrowotnych, masowo rozprzestrzeniony wśród dzieci i młodzieży na próchnicę choruje około 90% dzieci próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe - ponad 3 zęby próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60% dzieci próchnica i jej następstwa są głównymi przyczynami wczesnej utraty uzębienia Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

12 Zaparcie utrudnione, wymagające wysiłku oddawanie stolca oraz wydalanie go w odstępach dłuższych niż 3 dni występuje u około 15% populacji dziecięcej i stanowi 10-25% chorób gastroenterologicznych u dzieci najczęstsza postać zaparcia jest uwarunkowana głównie nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi: - dieta uboga w błonnik - niewystarczająca podaż płynów i nieodpowiedni rodzaj płynów oraz zbyt małą aktywnością fizyczną Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

13 Objawy zaburzeń zdrowotnych młodzieży w Polsce Na podstawie: Joanna Mazur - Wyniki badań HBSC 2014

14 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 Sposób żywienia dzieci i młodzieży charakteryzuje się wadami żywieniowymi zbliżonymi do błędów popełnianych przez osoby dorosłe z ich otoczenia Główne to: nieregularne spożywanie, w tym opuszczanie głównych posiłków, szczególnie I i II śniadań zbyt mała liczba posiłków dziennie pojadanie między posiłkami, często produkty za wysokoenergetyczne, ubogie w witaminy i składniki mineralne

15 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 za małe spożycie: mleka i przetworów, warzyw i owoców, produktów zbożowych z pełnego przemiału, ryb za duże: cukru i słodyczy, tłuszczów, napojów słodzonych (głównie gazowanych), żywności typu fast-food W konsekwencji: za duża lub za mała wartość energetyczna i odżywcza, za mało witamin, składników mineralnych, za dużo tłuszczu i fosforu oraz sodu

16 Wartość wskaźnika BMI w zależności od liczby posiłków spożywanych w ciągu dnia 22 21, , , , , ,8 21,6 20,1 19,5 19,7 19,2 18,8 19,1 1 LUB p<0,05 DZIEWCZĘTA CHŁOPCY Charzewska i wsp. 1999/2000 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

17 Uczniowie, którzy nie spożywają I i II ŚNIADAŃ szybciej się męczą mają obniżoną sprawność i koordynację ruchową są apatyczne i/lub nadpobudliwe mają problemy z koncentracją uwagi, zapamiętywaniem osiągają gorsze wyniki w nauce Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

18 Spożywanie śniadań a IQ u dzieci Grupa badana: n= ,5% 45,5% 5 6 lat Chiny Źródła: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89: Źródło: Liu et al. Early Human Development, 2013, 89:

19 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 Pojadanie między posiłkami może być pozytywne, jeśli spożywane produkty będą mieć wysoką wartość odżywczą, czyli zamiast fast food ów (chipsy, frytki, słodycze) jedzone będą warzywa, owoce, soki, jogurty, i inne napoje mleczne, sałatki, musli itp.

20 Zamiast: Co czym zastąpić: 100 g czekolady mlecznej (1 tabliczka) 645 kcal 100 g cukierków np. Michałki (kilka sztuk) 575 kcal 2 Batony Snickers 500 kcal 2 ciastka typu Napoleonka (100g) 385 kcal 2 pączki (100 g) 550 kcal Lepiej: Barszcz ukraiński (mały talerz - 250g) Ziemniaki gotowane z wody z koperkiem (2 średnie -180g) Kotlet mielony drobiowy (średni - 80g) Surówka z białej kapusty i marchwi (100g) RAZEM: 650 kcal Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.

21 ZAMIAST: LEPIEJ : 100 g orzechów laskowych 645 kcal 100 g cukierków-krówek 420 kcal 100 g czipsów 550 kcal 100 g paluszków słonych 385 kcal 100 g sezamków 400 kcal 100 g jabłek (1 małe) 46 kcal 100 g bananów (1 mały) 95 kcal 100 g truskawek (15 sztuk) 28 kcal 100 g mandarynek (2 sztuki) 42 kcal 100 g marchwi (1 średnia) 27 kcal 100 g pomidorów (1 średni) 15 kcal Źródło: Kunachowicz i wsp.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.

22 Słodkie napoje gazowane (100 g) Razem: 42 kcal 0 g białka 10 g węglowodany 0 g błonnik pokarmowy 0 mg witaminy A 0 mg witaminy C Sok marchwiowo-jabłkowo-pomarańczowy (100 g) Razem: 43 kcal 0,6 g białka 6 g węglowodany 2 g błonnik pokarmowy 0,5 mg witaminy A 13 mg witaminy C

23 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015 Stosowanie diet 12% gimnazjalistów regularne stosowanie diet odchudzających 15% uczniów okresowe stosowanie diet odchudzających 27% uczniów przyznawało się do dni, w których spożywali tylko napoje, przede wszystkim wodę, soki lub inne płyny (26% -1x/tydz.) Ziółkowska i wsp.: Probl Hig Epidemiol 2010, 91(4):

24 Stosowanie suplementów diety przez dzieci i młodzież Stosowało 40-50%, głównie w postaci witamin i składników mineralnych 35% 65% często rzadko Bylinowska i wsp., 2012 Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015

25 Obecne pokolenie dzieci może być pierwszym od długiego czasu, w przypadku którego przeciętna długość życia będzie krótsza niż ich rodziców Dyrektor Generalny WHO Margaret Chan Wszechnica Żywieniowa SGGW; Warszawa 21 października 2015