ZABURZENIA ZACHOWANIA. Opracowała: Monika Haligowska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZABURZENIA ZACHOWANIA. Opracowała: Monika Haligowska"

Transkrypt

1 ZABURZENIA ZACHOWANIA Opracowała: Monika Haligowska

2 Zaburzenia zachowania: wszelkiego rodzaju zachowania naruszające porządek społeczny, niezależnie od tego, czy już powodują konflikt z prawem czy nie. W węższym znaczeniu rozpoznanie to znajduje zastosowanie w celu określenia " (...) niepsychotycznego zespołu zachowań dzieci i młodzieży, który stanowi odchylenie od oczekiwanego, zgodnego z ogólnie obowiązującymi normami zachowania społecznego. Dotyczy to więc konkretnie zachowań w różnym stopniu aspołecznych, antyspołecznych i przestępczych. W takim zachowaniu zawarty jest element pewnej trwałości czy może raczej długotrwałości, jednak z możliwością (przynajmniej w większości przypadków) różnego stopnia poprawy, a nawet normalizacji " (H. Sulestrowska, 2000, s.169).

3 GENEZA ZABURZEŃ ZACHOWANIA wieloczynnikowa koncepcja zaburzeń: czynniki środowiskowe (wpływ rodziny, szkoły, grupy rówieśniczej) możliwość następstw osobowościowych i charakterologicznych organicznego uszkodzenia mózgu (patologia mózgowo- organiczna) czynnik indywidualnej predyspozycji genetycznej, najmniej uchwytny i zbadany (H. Sulestrowska, 2000)

4 Na powstanie zaburzeń zachowania ogromny wpływ mają 2 grupy czynników: czynniki biologiczne i czynniki psychosocjalne: środowisko rodzinne, środowisko szkolne oraz grupy rówieśnicze (A.Popielarska, 2000). CZYNNIKI BIOLOGICZNE: czynniki genetyczne (zestaw genów przekazywanych przez rodziców w chwili poczęcia, które zawierają potencjalne możliwości, jak i anomalie rozwojowe dziecka) - patologiczne geny czynniki paragenetyczne działające w okresie rozwoju zarodka i płodu, wpływające na postawanie różnorodnych wad rozwojowych OUN skutki urazów fizycznych, chorób, stanów niedoborów w odżywianiu dziecka zaburzenia hormonalne mające wpływ na jego potencjale możliwości psychoruchowe po urodzeniu czynniki genetyczne i paragenetyczne są ściśle ze sobą powiązane są to czynniki konstytucjonalne

5 Jeśli u dziecka nie stwierdza się uszkodzeń organicznych, a jego środowisko jest zdrowe, wówczas na myśl przychodzą uwarunkowania genetyczne. Wśród zaburzeń zachowania pochodzenia dziedziczno konstytucjonalnego wymienia się często: psychopatię : wrodzone odchylenie struktury osobowości od normy, zwł. w zakresie charakteru, włącznie z nieprawidłowościami życia uczuciowo popędowego, uczuciowości wyższej, temperamentu, sposobu reagowania na bodźce, napędu psychoruchowego (H. Spionek, 1975 za: T.Bilikiewcz); - zespół nadpobudliwości psychoruchowej (dziedziczony wielogenowo)

6 ZALEŻNOŚĆ ZABURZEŃ ZACHOWANIA OD USZKODZEŃ OUN uszkodzenie o charakterze organicznym lub funkcjonalnym. Czynniki uszkadzające OUN płodu: - niedobory tlenu wynikające z chorób matki, - wadliwa budowa łożyska, - zatrucie ciążowe, - zła wymiana gazowa między łożyskiem a płodem ( J. Czochańska 1985). II połowa ciąży: - zakażenie matki pierwotniakiem Toxoplasma gandii lub krętkiem bladym, - niezgodność immunologiczna między nią a płodem w zakresie antygenu Rh i grup głównych krwi.

7 W 25% przypadków przyczynami organicznych uszkodzeń OUN płodu są: nieprawidłowy przebieg porodu i powikłania okołoporodowe (A. Popielarska, 2000 ). Najczęstsza przyczyna uszkodzenia układu nerwowego: - urazy czaszki ze wstrząsem. Inne przyczyny uszkodzenia mózgu: - infekcje mózgowe (zapalenie opon mózgowych i mózgu), - choroby somatyczne (np. choroba reumatyczna), Choroby, które w prostej linii wpływają na zaburzenia w zachowaniu, m.in.: astma - powodująca wzmożoną pobudliwość, choroba Basedowa - wynikająca z nadczynności tarczycy, cukrzyca i inne.

8 CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE: silne wstrząsy emocjonalne w historii życia długotrwałe napięcia lękowe ostre konflikty wewnętrzne Różnorodne zaburzenia w pracy narządów wewnętrznych (serca, płuc, układu trawiennego, moczowo płciowego, pojawiające się mimo braku organicznych zmian w tych narządach i związane również z przeżyciami emocjonalnymi). Schorzenia te są faktycznymi zaburzeniami, które z czasem powodują zmiany organiczne w danym narządzie (zawał serca, dusznica bolesna, owrzodzenia żołądka i dwunastnicy) choroby psychosomatyczne. Szkodliwe procesy psychiczne wywierają wpływ nie tylko na psychikę, ale też na somę.

9 RODZINNE UWARUNKOWANIA ZABURZEŃ ZACHOWANIA niezaspokojenie potrzeb dziecka: bezpieczeństwa, miłości, akceptacji przez środowisko rodzinne powoduje u niego powstanie mechanizmów obronnych, które z kolei powodują zakłócenia w jego zachowaniu; nieprawidłowe funkcjonowanie rodziny, co może wyrażać się poprzez: 1. niewypełnianie podstawowych zadań opieki nad dzieckiem lub delegowaniem jej na inne osoby; 2. brak silnych więzi emocjonalnych między poszczególnymi członkami rodziny, separację emocjonalną lub izolowanie całej rodziny od innych ludzi; 3. nadmierną symbiozę między członkami rodziny, niewypuszczanie dziecka z "pola" oddziaływania rodziny, wytwarzanie nadmiernej zależności;

10 4. nadopiekuńczość w stosunku do dziecka, która może być wyrazem postawy lękowej, ale może być także maską odrzucenia dziecka; 5. zaburzenia komunikacji trojakiego typu: a. wszyscy w rodzinie muszą wiedzieć wszystko o wszystkich, b. brak jest przepływu informacji, zwłaszcza dotyczących przeżyć emocjonalnych, c. występuje tzw. podwójne wiązanie, tzw. komunikaty werbalne są sprzeczne z komunikatami niewerbalnymi, 6. erotyzacja stosunku rodzice dziecko 7. patologia ról w rodzinie - np. wrogość rodziny spada na tzw. kozła ofiarnego 8. opór rodziny przed ujawnieniem konfliktów, zaprzeczanie ich istnieniu (A. Popielarska, 2000) 9. brutalne traktowanie dziecka 10. nadmierny rygoryzm, liberalizm i in.

11 Większość badaczy jest zdania, że zakłócenia środowiska rodzinnego stanowią zupełnie wystarczający czynnik patogenny, który może doprowadzić do powstania zaburzeń zachowania. Jako czynniki wyzwalające nieaprobowane społecznie formy zachowania dzieci i wpływające na formowanie się osobowości nieprawidłowej głównie wymienia się: zaburzenia struktury rodziny, niewłaściwą atmosferę rodzinną, wadliwe postawy rodzicielskie, metody nadzoru i kontroli, przejawy patologii (Pecyna, 1998)

12 ZABURZENIA STRUKTURY RODZINY A NIEPRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE DZIECKA rodzina niepełna: brak jest jednego z naturalnych rodziców z powodu separacji, rozwodu, śmierci; brak obydwu wzorów osobowych, co utrudnia przyswojenie typu zachowań odpowiadających płci; naruszenie więzi emocjonalnej matki z dzieckiem powoduje nieuchronne i nieodwracalne zakłócenia w rozwoju osobowości; wczesna deprywacja kontaktu emocjonalnego z dzieckiem (okres krytyczny dla rozstania z matką: 5 miesiąc a 3 r.ż.- skutek: w okresie adolescencji i wieku dojrzałym mogą przejawiać różnorodne zaburzenia o charakterze neuropatycznym i psychopatycznym oraz tendencje do zachowań aspołecznych);

13 sytuacje traumatyzujące dla dzieci poprzedzające rozbicie rodziny: 1) konflikt pomiędzy rodzicami, który dziecko przeżywa jako zagrożenie, 2) wzrastanie w rodzinie niepełnej z jednym zamiast z dwoma wzorcami osobowymi (M. Ziemska, 1975) model antagonizmów i wzajemnego zwalczania się przez rodziców wpływa na powstawanie zaburzeń zachowania u dzieci niezgoda i brak miłości w stosunkach interpersonalnych wiążą się z rozwojem skłonności i zachowań aspołecznych - odejście rodzica tworzy w dziecku szczególnie bolesną deprywację i pustkę, - dominacja rodziców - agresywny ojciec

14 POSTAWY RODZICIELSKIE Niewłaściwe postawy rodzicielskie wg M. Ziemskiej (1975): postawa unikająca: zaniedbywanie dziecka pod różnymi względami: jego potrzeb uczuciowych, w zakresie opieki nad nim; postawa odtrącająca: nadmierny rygoryzm, jawna wrogość, zaniedbywanie, stosowanie nadmiernych kar, oschłość, agresywność; postawa nadmiernie wymagająca: stawianie dziecku zbyt wysokich wymagań, nieprzyznawanie prawa do samodzielności, ograniczenie swobody, stosowanie sztywnych reguł; postawa nadmiernie ochraniająca: bezkrytyczne podejście do dziecka, pobłażliwość, nadmierna opiekuńczość, izolowanie społeczne dziecka;

15 TYPY OSOBOWOŚCI RODZICÓW, które mają znaczenie patogenne dla powstawania zaburzeń u dziecka: matki: autokratyczne, pedantyczne, niezrównoważone, niekochające, nieszczęśliwe (J. Obuchowska 1981); Wśród typów ojców najsilniej zaznaczoną rolę patogenną przypisuje się następującym typom: typ ojca nieobecnego ; rygorystycznego i surowego oraz ojca groźnego (H. Spionek 1975).

16 METODY WYCHOWAWCZE (NADZORU I KONTROLI) A ZABURZENIA ZACHOWANIA Karzące zachowania to najczęściej krytyka dziecka, ograniczanie jego praw przez system nakazów i zakazów, wpajanie dziecku poczucia winy, ignorowanie go, dystansowanie się, odbieranie miłości oraz dość powszechnie stosowane kary fizyczne.

17 STYL WYCHOWANIA Rozpatrując różne rodzaje procesów wychowawczych za najbardziej zaburzające rozwój dziecka należy uznać następujące style wychowania: autokratyczny, liberalny oraz wychowanie niekonsekwentne. ZJAWISKA PATOLOGICZE W ŻYCIU RODZINY Przejawy patologii powodujące dysfunkcję wydolności wychowawczej rodziny: kryminogenność, pasożytnictwo, prostytucja, przemoc seksualna wobec dzieci, uzależnienia, w tym: alkoholizm, narkomania, hazard.

18 SYTUACJA AKTUALNA I DEFEKTY OSOBOWOŚCI JAKO WYZNACZNIKI ZABURZEŃ ZACHOWANIA. (A. Lewicki, 1974) Zachowanie jest stale determinowane zarówno przez osobowość jak i sytuację. W poszczególnych wypadkach udział tych czynników może być różny, w jednych główna rola będzie przypadać osobowości, w innych sytuacji. Trzy formy uwarunkowania: 1) sposób postępowania jest wyznaczany niemal wyłącznie przez osobowość, sytuacja zaś jest tylko środkiem, którym człowiek posługuje się dla realizacji typowych dla niego celów Jeżeli jego dążenia są wypaczone, np. asocjalne, powstaje wówczas asocjalne zachowanie zdeterminowane przez defekt osobowości. Przykład: przestępstwo dokonane z premedytacją, szczegółowo zaplanowane. Zachowanie poprawne: jeżeli poprawne są cele, do których człowiek dąży, np. szukanie różnych okazji do zaspokojenia zainteresowania naukowego.

19 2) zachowanie jest wyznaczone przede wszystkim przez cechy osobowości, ale mimo to nie wystąpiłoby, gdyby nie wywołała go określona sytuacja spustowa przykład: agresywność wybuch gniewu wymaga nawet u wielkiego złośnika pewnej, choćby minimalnej okazji, aby go wywołać; dopóki jej nie ma, człowiek może być nawet miły i pogodny; poprawność albo niepoprawność zachowania zależy przede wszystkim od cech osobowości działania altruistyczne: niesienie pomocy innym, wywołane przez budzący współczucie widok kogoś będącego w trudnym położeniu

20 3) sytuacja ma główny wpływ na powstanie zaburzonego zachowania, a determinanty osobowościowe schodzą na dalszy plan przykład: nawet człowiek zwykle spokojny i zrównoważony może stracić równowagę i wybuchnąć gniewem, gdy zostanie złośliwie obrażony publicznie, czy też wpaść w panikę, gdy nagle zagrozi mu duże niebezpieczeństwo, a on nie widzi możliwości obrony przed nim; sytuacje, które w ten sposób wytrącają człowieka z równowagi, określa się jako trudne Jak klasyfikować dane zachowanie do danej kategorii? - rozstrzygnięcie, czy dane formy zachowania występowały u danego człowieka już poprzednio, tzn. czy można u niego stwierdzić pewną osobowościowo zdeterminowaną skłonność do tego rodzaju czynów

21 np. jeśli stwierdzimy, że człowiek, u którego zaobserwowaliśmy wybuch gniewu, już przedtem nieraz wybuchał gniewem, przypisujemy to zachowanie przede wszystkim osobowościowo uwarunkowanej agresywności inne uwarunkowanie: często wyrażany gniew może też wystąpić wskutek tego, że człowiek przez dłuższy czas ma do czynienia z ludźmi traktującymi go w sposób niesprawiedliwy, obelżywy, upokarzający; wpływ tych sytuacji powtarzających się jedna po drugiej, kumuluje się, ponieważ po każdej pozostaje rozdrażnienie, na nie nakłada się nowa drażniąca sytuacja, także stopniowo coraz drobniejsze okazje wystarczają do uruchomienia wybuchu otrzymujemy formy zachowania, które przypominają agresywność złośnika (kat.2), a jednak są uwarunkowane sytuacyjnie; czasem w ten sposób mogą powstawać nawet czynności podobne do tych z kat.1 Np. Ktoś, komu otoczenie zbyt dokuczy, może doprowadzony do ostateczności aktywnie szukać odwetu, aby siłą zmusić przeciwników do pozostawienia go w spokoju.

22 Trudne sytuacje uruchamiają u człowieka swoiste mechanizmy, przejawiające się w takich zaburzeniach psychiki i zachowania, jakie u tej osoby poza trudnymi sytuacjami nigdy nie występowały i wobec tego nie można ich przypisywać predyspozycjom płynącym z zaburzeń osobowości. Zaburzenia występujące w trudnych sytuacjach nie ograniczają się do drażliwości czy lękliwości. Niekiedy przybierają one postać omamów, iluzji, urojeń, zaburzeń pamięci itd., wykazując podobieństwo do zespołu charakterystycznego do organicznego defektu mózgu, a czasami przypominają objawy schizofreniczne oraz stany powstające pod wpływem środków psychotropowych. Rozpoznanie, czy mamy do czynienia z zaburzeniami zachowania uwarunkowanymi głównie osobowościowo, czy z mechanizmami pochodzenia przede wszystkim sytuacyjnego, nie jest więc łatwe i wymaga zarówno danych o zachowaniu badanego na przestrzeni długich odcinków czasu, jak i starannej analizy sytuacji, w których człowiek znajduje się aktualnie.

23 LITERATURA: J. Czochańska (1985). Neurologia dziecięca. Warszawa PZWL. American Psychiatric Association (1994): Diagnostic And Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition DSM IV. Washingto D.C. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD 10 (1997). Opisy kliniczne i Diagnostyczny. Kraków, Warszawa Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vesalius, IPiN. A. Lewicki (1974). Psychologia kliniczna. Warszawa PWN. I. Obuchowska (1981). Dynamika nerwic. Warszawa, PWN. M. Pecyna (1998). Rodzinne uwarunkowania zachowania dziecka w świetle psychologii klinicznej. Warszawa WSiP. A. Popielarska i Wsp. (2000). Etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży w (red.) A. Popielarska, M. Popielarska. Psychiatria wieku rozwojowego. Warszawa PZWL.

24 H. Spionek (1975). Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne Warszawa PWN. H. Sulestrowska H (2000). Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży w: (red.) A. Popielarska, M. Popielarska. Psychiatria wieku rozwojowego. Warszawa PZWL. M. Ziemska (1975). Rodzinna a osobowość. Warszawa PWN.

PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI

PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście

Bardziej szczegółowo

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA. analiza psychologiczna TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA analiza psychologiczna Beata Dobińska psycholog Zachodniopomorska Szkoła Biznesu CHOROBA PRZEWLEKŁA A FUNKCJONOWANIE DZIECKA 1569,7 tys. dzieci i

Bardziej szczegółowo

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu?

Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Pruszewicz według kryterium etiologicznego podzielił zaburzenia słuchu u dzieci na trzy grupy: 1. głuchota dziedziczna i wady rozwojowe, 2. głuchota wrodzona, 3.

Bardziej szczegółowo

KIEDY (NIE)JEDZENIE STAJE SIĘ PROBLEMEM CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA ANNA BRYTEK-MATERA

KIEDY (NIE)JEDZENIE STAJE SIĘ PROBLEMEM CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA ANNA BRYTEK-MATERA KIEDY (NIE)JEDZENIE STAJE SIĘ PROBLEMEM CHARAKTERYSTYKA ZABURZEŃ ODŻYWIANIA ANNA BRYTEK-MATERA JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE DSM V (APA, 2013) A. Odmowę utrzymywania

Bardziej szczegółowo

Znaczenie świadomości wychowawczej rodziców dzieci rozpoczynających edukację.

Znaczenie świadomości wychowawczej rodziców dzieci rozpoczynających edukację. Renata Sikora Znaczenie świadomości wychowawczej rodziców dzieci rozpoczynających edukację. Rodzina jest pierwszym najważniejszym środowiskiem wychowawczym w życiu człowieka. Skuteczność jej wpływów wychowawczych

Bardziej szczegółowo

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1

PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 7

Spis treści. Wstęp... 7 Spis treści Wstęp....................................................... 7 1. Zaburzenia oddawania moczu w aspekcie medycznym........... 11 1.1. Definicje i charakterystyka zaburzeń oddawania moczu......

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020 Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA

Bardziej szczegółowo

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych.

Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych. Rodzina jest interpersonalnym systemem stosunków wewnątrz grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi społeczne i emocjonalne.

Bardziej szczegółowo

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży ABC pierwszej pomocy Beata Birnbach Joanna Sylwester ROM-E Metis Katowice

Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży ABC pierwszej pomocy Beata Birnbach Joanna Sylwester ROM-E Metis Katowice Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży ABC pierwszej pomocy Beata Birnbach Joanna Sylwester ROM-E Metis Katowice ZABURZENIA DEPRESYJNE Zaburzenie depresji głównej Dystymia Zaburzenia dwubiegunowe 25

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents. Punktacja ECTS*

KARTA KURSU. Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents. Punktacja ECTS* KARTA KURSU Nazwa Psychologia zaburzeń dzieci i młodzieży (III rok, pedagogika; psychoprofilaktyka zaburzeń i wspomaganie rozwoju) Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents Kod

Bardziej szczegółowo

Czy to smutek, czy już depresja?

Czy to smutek, czy już depresja? Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla

Bardziej szczegółowo

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny

PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:

Bardziej szczegółowo

Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych. Bydgoszcz 08.10.2015r.

Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych. Bydgoszcz 08.10.2015r. Przemoc psychiczna wobec dzieci w sytuacjach okołorozwodowych Bydgoszcz 08.10.2015r. Przemoc psychiczna Przemoc psychiczna to przewlekła, niefizyczna interakcja między dzieckiem i opiekunem, obejmująca

Bardziej szczegółowo

Trudności w nauce pisania i ortografii

Trudności w nauce pisania i ortografii Trudności w nauce pisania i ortografii Wiadome jest, Ŝe niepowodzenia szkolne nie pojawiają się nagle. Mogą pojawić się na róŝnych poziomach edukacji szkolnej. Powodują one, Ŝe dziecko nie jest w stanie

Bardziej szczegółowo

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Program nauczania w gimnazjum

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Program nauczania w gimnazjum Maria Urban WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE Program nauczania w gimnazjum Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Warszawa 2009 SPIS TREŚCI Założenia programu...........................................

Bardziej szczegółowo

Psychologia - opis przedmiotu

Psychologia - opis przedmiotu Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil

Bardziej szczegółowo

Żałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ

Żałoba i strata. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba i strata Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Żałoba Proces psychologicznej, społecznej i somatycznej reakcji, będącej odpowiedzią na utratę i jej konsekwencje. Spełnia prawie wszystkie kryteria

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY KATEDRA NAUK O RODZINIE

WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY KATEDRA NAUK O RODZINIE WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY KATEDRA NAUK O RODZINIE Rodzina najlepsza inwestycja wspierana z EFS Rola i znaczenie edukacji kadr wspomagających rodzinę Ks. dr Wiesław Matyskiewicz STUDENCI NAUK O RODZINIE ZDOBYWAJĄ

Bardziej szczegółowo

Przemoc seksualna w rodzinie zjawiskiem zagrożenia rozwoju dzieci i młodzieży. Elbląg, 27.10.2007

Przemoc seksualna w rodzinie zjawiskiem zagrożenia rozwoju dzieci i młodzieży. Elbląg, 27.10.2007 Przemoc seksualna w rodzinie zjawiskiem zagrożenia rozwoju dzieci i młodzieży Elbląg, 27.10.2007 . Rodzice są dla dziecka najbliższymi osobami. To oni powołują je na świat i mają dbać o zapewnienie mu

Bardziej szczegółowo

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

www.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl

Bardziej szczegółowo

I. Zidentyfikowane problemy wychowawcze

I. Zidentyfikowane problemy wychowawcze PROGRAM POPRAWY EFEKTYWNOŚCI WYCHOWANIA W ZESPOLE SZKOLNO PRZEDSZKOLNYM I GIMNAZJUM IM. M. KOPERNIKA W HUTKACH OBOWIĄZUJĄCY OD 15.05.2007roku. I. Zidentyfikowane problemy wychowawcze Zidentyfikowany problem

Bardziej szczegółowo

POSTAWY RODZICIELSKIE

POSTAWY RODZICIELSKIE POSTAWY RODZICIELSKIE Wychowanie bez błędów jest mitem. Nic takiego nie istnieje. I nie tylko nie istnieje, ale wręcz nie powinno istnieć. Rodzice są ludźmi. Popełniają więc błędy i nie wiedzą wszystkiego.

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka uzależnień?

Profilaktyka uzależnień? Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Krzysztof Ostaszewski Profilaktyka uzależnień? Co to jest profilaktyka? Profilaktyka to zapobieganie problemom zanim one wystąpią Dlatego, profilaktyka ma

Bardziej szczegółowo

Diagnoza i terapia dzieci lękliwych z punktu widzenia pedagoga Postawy rodzicielskie a lęk u dziecka w wieku szkolnym

Diagnoza i terapia dzieci lękliwych z punktu widzenia pedagoga Postawy rodzicielskie a lęk u dziecka w wieku szkolnym Kurs dokształcający z zakresu Diagnoza i terapia dzieci lękliwych z punktu widzenia pedagoga Postawy rodzicielskie a lęk u dziecka w wieku szkolnym Szczegółowy plan szkolenia: I. Rodzina jako środowisko

Bardziej szczegółowo

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi

AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży

Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży Stary Pilczyn, 29.10.2012r. Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży Referat przygotowany przez mgr Agnieszkę Trzmiel na szkoleniową Radę Pedagogiczną w ramach WDN ZAKRES POJĘCIA ZABURZENIA ZACHOWANIA

Bardziej szczegółowo

Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej

Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej Zakończenie Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej Do problemu głównego zostały sformułowane następujące problemy szczegółowe, które przedstawię poniżej.

Bardziej szczegółowo

Praca ze sprawcą przemocy

Praca ze sprawcą przemocy Praca ze sprawcą przemocy stawianie granic w stosowaniu przemocy motywowanie do korzystania z pomocy Anna Wojciechowska Plan pracy Ogólne informacje nt przemocy w rodzinie Psychologiczna charakterystyka

Bardziej szczegółowo

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii

STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Raport NIK Przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród dzieci i młodzieży szkolnej

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA:

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA: PYTANIA Z TREŚCI OGÓLNYCH, PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH: 1. Pedagogika jako nauka społeczna. 2. Wyjaśnij, na czym polegają związki pedagogiki z psychologią. 3. Uniwersalna rola filozofii. 4. Jaka jest struktura

Bardziej szczegółowo

ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA

ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA ZABURZENIA WIĘZI, DEPRESJA, - PSYCHOLOGICZNE SKUTKI KRZYWDZENIA DZIECKA KARINA OWSIANKO PSYCHOLOG, PEDAGOG RESOCJALIZACYJNY DZIECKO KRZYWDZONE. Zamknij się! Uspokój się albo pożałujesz, że się urodziłeś

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie

Zagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie 1 Mózg a zachowanie ewolucja poglądów, wybrane przykłady 2 Analiza syndromologiczna założenia, przykład zastosowania 3 Neuropsychologia medyczna: przedmiot/podmiot badań, cele, założenia 4 Determinanty

Bardziej szczegółowo

pujących w środowisku pracy na orzekanie o związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki

pujących w środowisku pracy na orzekanie o związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki Wpływ stresorów w występuj pujących w środowisku pracy na orzekanie o długotrwałej niezdolności do pracy związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki 1 Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu

Bardziej szczegółowo

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu

SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU. Instytut Psychologii/Uniwersytet Medyczny, Katedra i Klinika Psychiatrii 4. Kod przedmiotu/modułu 1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychopatologia - aspekt medyczny 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychopathology - medical perspective 3. Jednostka prowadząca przedmiot

Bardziej szczegółowo

2. Profilaktyka selektywna II stopnia - działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka

2. Profilaktyka selektywna II stopnia - działania adresowane do dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka Współdziałanie pedagogów szkolnych, nauczycieli i wychowawców oraz rodziców w przeciwdziałaniu powstawania czynników depresjogennych w szkole, otoczeniu szkoły, domach rodzinnych I Poziomy profilaktyki

Bardziej szczegółowo

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej

Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne

Bardziej szczegółowo

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA 0 HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Grzegorz Nałęcz-Jawecki Zakład Badania Środowiska Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej WUM Higiena 1 to nauka o wpływie środowiska naturalnego i sztucznego

Bardziej szczegółowo

Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu

Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu Aneks do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 1 w Lublińcu (zgodnie z rozporządzeniem MEN z 22.01.2018r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkole

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Biologia z przyrodą. Nazwa Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania 1. Kod Punktacja ECTS* 2

KARTA KURSU. Biologia z przyrodą. Nazwa Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania 1. Kod Punktacja ECTS* 2 KARTA KURSU Biologia z przyrodą Nazwa Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania 1 Nazwa w j. ang. Psychological bases of education and teaching 1 Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Grażyna Rudkowska

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 SPIS TREŚCI Wprowadzenie Irena Obuchowska... 9 CZĘŚĆ I RODZINA A DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE 1. Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych Andrzej Twardowski... 18 1.1. Systemowy model funkcjonowania rodziny...

Bardziej szczegółowo

NIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 7

NIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 7 NIEZBĘDNIK PEDAGOGICZNY 7 JAK POSTAWY RODZICÓW WPŁYWAJĄ NA ROZWÓJ DZIECKA? Człowiek przychodzi na świat jako bezbronna istota, niezdolna do samodzielnego istnienia. Jej życie i rozwój uzależnione są od

Bardziej szczegółowo

Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie

Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie Wędrując ku dorosłości I Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Wyspiańskiego w Szubinie Program nauczania wg: Teresa Król Maria Ryś Wydawnictwo Rubikon 30-376 Kraków, ul. Zakrzowiecka 39 D tel./fax: 12

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA:

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - PEDAGOGIKA: PYTANIA Z TREŚCI OGÓLNYCH, PODSTAWOWYCH I KIERUNKOWYCH: 1. Pedagogika jako nauka społeczna. 2. Wyjaśnij, na czym polegają związki pedagogiki z psychologią. 3. Uniwersalna rola filozofii. 4. Jaka jest struktura

Bardziej szczegółowo

V LECZNICTWO STACJONARNE

V LECZNICTWO STACJONARNE V LECZNICTWO STACJONARNE V LECZNICTWO STACJONARNE W 2004 r. na terenie województwa lubelskiego funkcjonowało 35 szpitali ogólnych, 3 szpitale psychiatryczne, 1 sanatorium przeciwgruźlicze oraz jeden zakład

Bardziej szczegółowo

Przykład rodzicielstwa

Przykład rodzicielstwa Czy prawo może funkcjonować bez oznaczenia płci? Przykład rodzicielstwa dr Małgorzata Szeroczyńska Warszawa, 5 listopada 2013 r. Mężczyzna w ciąży Kazus Thomasa Beatie Jak zarejestrować dziecko, które

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia zachowania a środowisko rodzinne dziecka

Zaburzenia zachowania a środowisko rodzinne dziecka UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI INSTYTUT PEDAGOGIKI Studia podyplomowe mgr Ewa Derlikiewicz Zaburzenia zachowania a środowisko rodzinne dziecka Praca dyplomowa napisana w Zakładzie Pedagogiki Specjalnej pod kierunkiem

Bardziej szczegółowo

BLIZEJ SIEBIE DALEJ OD NARKOTYKÓW, DOPALACZY

BLIZEJ SIEBIE DALEJ OD NARKOTYKÓW, DOPALACZY BLIZEJ SIEBIE DALEJ OD NARKOTYKÓW, DOPALACZY Narkotyki i prawo Posiadanie narkotyków jest czynem karalnym, ale łamanie prawa przez dziecko biorące narkotyki związane bywa także ze zdobywaniem pieniędzy.

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: prof. dr hab. Gabriela Chojnacka-Szawłowska Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie

Bardziej szczegółowo

PLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną

PLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin

Bardziej szczegółowo

JAK POMÓC DZIECIOM W TRUDNYM OKRESIE DORASTANIA

JAK POMÓC DZIECIOM W TRUDNYM OKRESIE DORASTANIA JAK POMÓC DZIECIOM W TRUDNYM OKRESIE DORASTANIA CZYNNIKI CHRONIĄCE I CZYNNIKI RYZYKA Agnieszka Chudzik prof. Krzysztof Wojcieszek DORASTANIE Okres intensywnych zmian między dzieciństwem a dorosłością,

Bardziej szczegółowo

ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE

ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE 1. Jakie problemy, niekorzystne zjawiska najbardziej uwidaczniają się w gminie? (proszę zaznaczyć znakiem X maksymalnie 2 odpowiedzi) ubóstwo odejście

Bardziej szczegółowo

Katedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii. Szczególne rodzaje przestępczości

Katedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii. Szczególne rodzaje przestępczości Szczególne rodzaje przestępczości Przestępczość z użyciem przemocyz użyciem przemocy Przestępczość z użyciem przemocy. W definicjach przemocy, które znaleźć możemy w literaturze przedmiotu zwracano uwagę

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska

Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności ROZDZIAŁ 2. Wybrane teorie dewiacji 2.1. Teoria anomii 2.1.1. Czynniki

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE IV ETAP EDUKACYJNY Cele ogólne programu: 1. Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjonowaniem rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich

Bardziej szczegółowo

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji.

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Uzależnienia Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin uzależnienie jest stosowany głównie dla osób, które nadużywają narkotyków, alkoholu i papierosów. Używki Wszystkie używki stanowią

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty RODZIC I NAUCZYCIEL PARTNERZY PROCESU EDUKACJI Katarzyna Stryjek Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 19 października 2015 r. etapy rozwoju człowieka wg Eriksona Pięć z nich dotyczy

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA Rok akademicki 2018/2019

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA Rok akademicki 2018/2019 ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA I STOPNIA Rok akademicki 2018/2019 OGÓLNE 1. Problem tożsamości pedagogiki i jej miejsce w systemie nauk. 2. Myśl pedagogiczna epoki oświecenia

Bardziej szczegółowo

Przedmiot: Psychologia zdrowia

Przedmiot: Psychologia zdrowia Przedmiot: Psychologia zdrowia I. Informacje ogólne Wydział REHABILITACJI Jednostka organizacyjna Zakład Psychologii Klinicznej i Pedagogiki Specjalnej Kierownik: prof. dr hab. Monika Guszkowska Nazwa

Bardziej szczegółowo

W zdrowym ciele zdrowy duch

W zdrowym ciele zdrowy duch W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie

Bardziej szczegółowo

Alkohol w rodzinie zaburzone więzi

Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Konferencja szkoleniowa dla nauczycieli i pedagogów Życie z FAS Alkohol w rodzinie zaburzone więzi Beata Stebnicka Fundacja FASTRYGA Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Zabrzu Zaburzenia więzi Nie ma takiego

Bardziej szczegółowo

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014 Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 013/014 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:

Bardziej szczegółowo

Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie

Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ... I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia zdrowia 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog i

Bardziej szczegółowo

Wpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak

Wpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak 1 Wpływ więzi rodzinnej na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Opracowała: Małgorzata Ryndak 2 W rozwoju człowieka sfera uczuciowa jest niezmiernie delikatna i wymaga wielkiej troski oraz uwagi ze strony

Bardziej szczegółowo

Elementy psychiatrii cz. 4. Dr n. med. Piotr Abramczyk

Elementy psychiatrii cz. 4. Dr n. med. Piotr Abramczyk Elementy psychiatrii cz. 4 Dr n. med. Piotr Abramczyk Osobowość Właściwości osoby (procesów psychicznych) odróŝniające ja od innych Dynamiczna organizacja psychofizyczna stanowiąca o właściwym tylko dla

Bardziej szczegółowo

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ...

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Kierunek: Dialog i Doradztwo Społeczne ... I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia: Psychologia wychowawcza 2. Kod modułu kształcenia 3. Rodzaj modułu kształcenia: wykład nieobowiązkowy, ćwiczenia obowiązkowe 4. Kierunek studiów: Dialog

Bardziej szczegółowo

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW 1. Jakie Pani/Pana zdaniem są atuty gminy? (proszę podać maksymalnie 3 odpowiedzi) 3.... 2. Co Pani/Pana zdaniem w największym stopniu ogranicza możliwości

Bardziej szczegółowo

POSTAWY RODZICIELSKIE I ICH WPŁYW NA OSOBOWOŚĆ DZIECKA. OPRACOWAŁA: mgr LIDIA HRAPKOWICZ

POSTAWY RODZICIELSKIE I ICH WPŁYW NA OSOBOWOŚĆ DZIECKA. OPRACOWAŁA: mgr LIDIA HRAPKOWICZ POSTAWY RODZICIELSKIE I ICH WPŁYW NA OSOBOWOŚĆ DZIECKA OPRACOWAŁA: mgr LIDIA HRAPKOWICZ WSTĘP Rodzina stanowi podstawową komórkę społeczeństwa. Jest to instytucja, która zachowuje zawsze swoją wartość

Bardziej szczegółowo

WPŁYW RODZINY DYSFUNKCYJNEJ NA ROZWÓJ, WYCHOWANIE ORAZ EDUKACJĘ DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM ABSTRAKT

WPŁYW RODZINY DYSFUNKCYJNEJ NA ROZWÓJ, WYCHOWANIE ORAZ EDUKACJĘ DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM ABSTRAKT WPŁYW RODZINY DYSFUNKCYJNEJ NA ROZWÓJ, WYCHOWANIE ORAZ EDUKACJĘ DZIECKA W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM Chudy Katarzyna Lulek Joanna I rok studia II stopnia, pedagogika resocjalizacyjna Opiekun :dr Beata Anna

Bardziej szczegółowo

PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO

PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO PRZYCZYNY MÓZGOWEGO PORAŻENIA DZIECIĘCEGO Układ nerwowy dzięki swoim specyficznym właściwościom pobudliwości i przewodnictwu ma możliwość przyjmowania bodźców ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego

Bardziej szczegółowo

Percepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych

Percepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych Percepcja siebie i świata uczniów z lekkim upośledzeniem umysłowym pochodzących z rodzin pełnych i niepełnych Percepcja, czyli świadome reagowanie na bodziec zewnętrzny, umożliwia dziecku zdobywanie informacji

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ: PSYCHOLOGII KIERUNEK: PSYCHOLOGIA

WYDZIAŁ: PSYCHOLOGII KIERUNEK: PSYCHOLOGIA WYDZIAŁ: PSYCHOLOGII KIERUNEK: PSYCHOLOGIA w indywidualnej organizacji toku studiów PROFIL: ogólnoakademicki POZIOM: jednolite studia TRYB: niestacjonarny Rok rozpoczęcia studiów 2018/2019 SEMESTR 1 I

Bardziej szczegółowo

CHOROBOWOŚĆ HOSPITALIZOWANA

CHOROBOWOŚĆ HOSPITALIZOWANA CHOROBOWOŚĆ HOSPITALIZOWANA UWAGI WSTĘPNE Ogólnopolskie badanie chorobowości hospitalizowanej prowadzone jest na podstawie Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej rozdział Zdrowie i ochrona

Bardziej szczegółowo

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną

Bardziej szczegółowo

Książkę dedykuję mojemu Ojcu i Przyjacielowi psychologowi Jerzemu Imielskiemu

Książkę dedykuję mojemu Ojcu i Przyjacielowi psychologowi Jerzemu Imielskiemu Książkę dedykuję mojemu Ojcu i Przyjacielowi psychologowi Jerzemu Imielskiemu Redakcja i korekta: Magdalena Ziarkiewicz Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2010 Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa

Bardziej szczegółowo

DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW

DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny

Bardziej szczegółowo

TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU

TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU Dla stomatologów, foniatrów, laryngologów, okulistów i fizjoterapeutów WERSJA 2014.2 20 godzin akademickich zrealizowanych

Bardziej szczegółowo

Każda rodzina pełni określone funkcje. Funkcja prokreacyjna polega na wydawaniu

Każda rodzina pełni określone funkcje. Funkcja prokreacyjna polega na wydawaniu Opracowała: mgr Małgorzata Bareja Rodzina jest podstawowym, naturalnym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. Oddziałuje na nie najdłużej i najsilniej. Jest również pierwszym środowiskiem

Bardziej szczegółowo

I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie

I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE III etap edukacyjny: gimnazjum Cele kształcenia wymagania ogólne I. Okazywanie szacunku innym ludziom, docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie

Bardziej szczegółowo

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW POWIATU

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW POWIATU ANKIETA 1. Jakie Pani/Pana zdaniem są atuty powiatu? (proszę podać maksymalnie 3 odpowiedzi) 2. Co Pani/Pana zdaniem w największym stopniu ogranicza możliwości rozwojowe powiatu i ma negatywny wpływ na

Bardziej szczegółowo

Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka

Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka Konferencja jest współfinansowana ze środków m.st. Warszawa. Porządek życia rodzinnego Zasady Granice Chaos Status quo związane

Bardziej szczegółowo

Pojęcie relacji małżeńskiej Pojęcie relacji między rodzeństwem... 40

Pojęcie relacji małżeńskiej Pojęcie relacji między rodzeństwem... 40 SPIS TREŚCI Wstęp... 11 Rozdział I ANALIZA LITERATURY PRZEDMIOTU 1. Analiza podstawowych pojęć... 17 1.1. Rodzina... 17 1.1.1. Geneza rodziny... 20 1.1.2. Funkcje rodziny... 21 1.1.3. Rodzina a wychowanie...

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia YL AB U MODUŁ U ( PRZDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu BPsych Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychologia Obowiązkowy Wydział

Bardziej szczegółowo

Wokół pojęcia rodziny

Wokół pojęcia rodziny Wokół pojęcia rodziny Marta Pietrycha (studentka WZPiNoS KUL Stalowa Wola) Słowa kluczowe: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, socjologia, psychologia, pedagogika, instytucja, mikrogrupa, grupa społeczna,

Bardziej szczegółowo

Jak rozpoznać zagrożenie i interweniować w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka Konferencja 2019 r.

Jak rozpoznać zagrożenie i interweniować w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka Konferencja 2019 r. Jak rozpoznać zagrożenie i interweniować w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka Konferencja 2019 r. Zespół Interdyscyplinarny ds.przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Wrocław, ul. Rydygiera 43a Tel.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego

Załącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki

Bardziej szczegółowo

YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań

YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ. zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych. Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań YNDROM OTOWOŚCI NOREKTYCZNEJ zastosowanie konstruktu teoretycznego dla projektowania działań profilaktycznych Beata Ziółkowska, IP, UAM, Poznań Zaburzenie/choroba jako forma adaptacji do sytuacji trudnej

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI W BURSIE NR 6 W WARSZAWIE na rok szkolny 2016/ /2018

PROGRAM PROFILAKTYKI W BURSIE NR 6 W WARSZAWIE na rok szkolny 2016/ /2018 PROGRAM PROFILAKTYKI W BURSIE NR 6 W WARSZAWIE na rok szkolny 2016/2017 2017/2018 Podstawa prawna 1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.); 2. Ustawa

Bardziej szczegółowo

Informacje ogólne o kierunku studiów

Informacje ogólne o kierunku studiów Informacje ogólne o kierunku studiów Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Liczba semestrów i liczba punktów ECTS konieczna do ukończenia studiów na danym poziomie Profil kształcenia Formy studiów

Bardziej szczegółowo

Moduł I. Podstawy wychowania do życia w rodzinie 24 godz. (24 wykłady) zakończony egzaminem

Moduł I. Podstawy wychowania do życia w rodzinie 24 godz. (24 wykłady) zakończony egzaminem OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu zajęć edukacyjnych Wychowanie do życia w rodzinie - 4 zadania. Tematyka

Bardziej szczegółowo

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.

EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. BOLESŁAWA PRUSA W SKIERNIEWICACH 2016/2017 Szkolny Program Profilaktyki został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Pedagogiczną Liceum Ogólnokształcącego

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie

Zagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie 1 Rozwód jako przeżycie 01 Potrafi opisać psychologiczne konsekwencje Psychologiczne problemy rodzin traumatyczne rozwodu dla małżonków oraz osób z ich rozwodzących się najbliższego otoczenia społecznego.

Bardziej szczegółowo

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu) Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści

Bardziej szczegółowo

Psychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo

Psychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy

Bardziej szczegółowo