PASOśYTNICTWO. Beata Statkiewicz III FPO

Transkrypt

1 PASOśYTNICTWO Beata Statkiewicz III FPO

2 PasoŜytnictwo to forma współŝycia dwóch organizmów, w której jeden czerpie korzyści ze współŝycia, a drugi ponosi szkody. Osobnik, który czerpie korzyści z pasoŝytnictwa nazywany jest pasoŝytem, a ten, który ponosi szkody -Ŝywicielem. Im układ pasoŝyt-ŝywiciel trwa dłuŝej, tym jest bardziej stabilny. Istnieją dwa rodzaje pasoŝytnictwa - pasoŝytnictwo zewnętrzne i wewnętrzne. W przypadku śmierci Ŝywiciela ginie takŝe pasoŝyt. Z tego powodu pasoŝyty starają się utrzymywać swego Ŝywiciela przy Ŝyciu, np. w organizmie ludzkim moŝe Ŝerować tylko jeden tasiemiec. W niektórych przypadkach (np. owsików) pasoŝyt nie jest jednak bardzo dobrze przystosowany do funkcjonowania w ciele Ŝywiciela. Większe ich ilości przyczyniają się do rozwoju owsicy i mogą zakończyć się śmiercią Ŝywiciela. Wówczas giną równieŝ pasoŝyty, które tracą dostęp do pokarmu.

3 PasoŜytnictwo zewnętrzne: PasoŜyt przyczepiony do skóry Ŝywiciela pobiera z organizmu substancje odŝywcze niezbędne mu do Ŝycia. PasoŜyty zewnętrzne nie Ŝerują zwykle tak długo, jak pasoŝyty wewnętrzne. Pchły Kleszcze Pijawki komary

4 PasoŜytnictwo wewnętrzne: PasoŜyt przyczepiony do organu wewnątrz organizmu Ŝywiciela pobiera substancje niezbędne mu do Ŝycia. Ten typ pasoŝytów Ŝeruje zwykle przez dłuŝszy okres, lub nawet przez całe Ŝycie Ŝywiciela. Tasiemce Glista ludzka owsiki

5 PasoŜytnictwo czasowe: PasoŜytnictwo czasowe występuje u mrówek. Polega ono na wniknięciu do rozwiniętego mrowiska królowej innego gatunku, zabiciu istniejącej królowej i przejęciu całej kolonii. Przez pewien czas istnieje kolonia mieszana, składająca się z osobników naleŝących do jednego i drugiego gatunku. Po pewnym czasie gospodarze wymierają, a kolonia juŝ tylko jednego gatunku mrówek rozwija się dalej.

6 Cykl Ŝyciowy tasiemca: Tasiemiec psi jest kosmopolitycznym pasoŝytem, spotykanym w jelicie cienkim psów, kotów, lisów i innych mięsoŝernych ssaków. Skoleks tasiemca psiego wyposaŝony jest w cztery przyssawki i 4 7 rzędów haczyków. śywicielem pośrednim pasoŝyta są owady (larwy pcheł i postaci imaginalne wszołów),

7 PasoŜytnictwo w świecie roślin: Ocenia się, Ŝe na świecie istnieje ok. 3 tys. gatunków roślin pasoŝytniczych. WyróŜnia się wśród nich: pasoŝyty obligatoryjne (bezwzględne) do przeprowadzenia cyklu Ŝyciowego wymagają gospodarza. pasoŝyty fakultatywne (względne) mogą dopełnić cykl Ŝyciowy niezaleŝnie od gospodarza.

8 Rośliny pasoŝytnicze dzieli się takŝe ze względu na zdolność do fotosyntezy: pasoŝyty całkowite rośliny bezzieleniowe, które w ogóle nie przeprowadzają fotosyntezy, lecz wszystkie potrzebne do Ŝycia substancje organiczne czerpią z organizmu Ŝywiciela. śywicielem moŝe być inna roślina lub określony gatunek grzyba.( Zaraza drobnokwiatowa) półpasoŝyty posiadają zielony chlorofil i przeprowadzają fotosyntezę, a z organizmu Ŝywiciela pobierają tylko niektóre niezbędne im do Ŝycia składniki, np. wodę i sole mineralne.( Gnidosz okółkowy )

9 Choroby pasoŝytnicze u człowieka: Choroby pasoŝytnicze są to schorzenia człowieka i zwierząt powodowane przez pasoŝyty: niektóre pierwotniaki, robaki i stawonogi. ZaraŜenie następuje najczęściej drogą pokarmową, kontaktową lub przez krew (np. ukłucie komara). Szkodliwe działanie pasoŝytów jest róŝnorodne: uszkadzają skórę, śluzówki, narządy wewnętrzne, blokują przewody, zatruwają ustrój produktami własnego metabolizmu, powodują niedobory materiałów budulcowych i energetycznych. Występowanie chorób pasoŝytniczych wiąŝe się często z niskim poziomem higieny. Mogą one przybierać charakter groźnych epidemii bądź epizootii, a szczególnie często występują w klimacie ciepłym i wilgotnym (strefa subtropikalna i tropikalna).

10 Przykłady chorób pasoŝytniczych: Loaoza - choroba pasoŝytnicza wywoływana przez nitkowca Loa loa. Dojrzałe pasoŝyty wędrują w tkance podskórnej lub spojówce oka, powodując zmiany wypryskowe, rumieniowe oraz pojawiające się okresowo bolesne obrzęki okolicy stawów (tzw. obrzęk kalabarski). PasoŜyt jest przenoszony na człowieka przez bąka-ślepaka, występującego w środkowej i zachodniej Afryce.

11 Śpiączka afrykańska- ostra lub przewlekła choroba pasoŝytnicza wywoływana przez świdrowca, powodująca ostre i cięŝsze postacie choroby-częściej przebieg choroby przewlekły. PasoŜyt jest przenoszony przez róŝne gatunki muchy tse-tse. Pierwsze objawy to powiększenie węzłów chłonnych, nieregularna gorączka, przemijające obrzęki. W dalszym przebiegu choroby występują objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego zapalenie opon mózgowordzeniowych i mózgu prowadzące do śpiączki, która u nie leczonych kończy się zgonem. Choroba występuje w zachodniej, środkowej i wschodniej Afryce.

12 Świerzb - choroba pasoŝytnicza ludzi i zwierząt wywoływana przez róŝne odmiany świerzbowca. U ludzi powstają zmiany skórne w postaci nitkowatych korytarzy, drąŝonych przez świerzbowce w miejscach typowych: skóra brzucha, przestrzenie międzypalcowe, rzadziej doły pachowe i narządy płciowe. Zmiany są silnie swędzące.

13 Jak moŝemy zarazić się pasoŝytami? tasiemiec nieuzbrojony (długość od 4 do 10 m), Ŝywiciel pośredni - bydło rogate. ZakaŜenie następuje przez spoŝycie zakaŝonej wołowiny; tasiemiec uzbrojony (długość 2-4 m), Ŝywiciel pośredni -świnia. Człowiek zaraŝa się przez spoŝycie zaraŝonej wieprzowiny. Jaja mogą równieŝ się przenosić z człowieka na człowieka przez zakaŝone nimi ręce, Ŝywność, wodę; bruzdogłowiec szeroki (długość do 10 m), Ŝywiciel pośredni Ŝyje w wodzie - raczek (zwany oczlikiem), ryby. ZakaŜenie następuje przez spoŝycie zakaŝonego kawioru lub rybiego mięsa;

14 tasiemiec karłowaty (długość 5-60 mm), Ŝywiciel pośredni - myszy, szczury, ptaki. ZaraŜenie następuje po spoŝyciu jajeczek tasiemca obecnych w produktach Ŝywnościowych. Jaja tasiemca wydalane z kałem na zewnątrz skaŝają środowisko, stwarzając niebezpieczeństwo zakaŝenia bytujących w nim gryzoni oraz powtórnego zakaŝenia człowieka drogą doustną; tasiemiec eliptyczny (długość do 35 cm), bytuje w jelitach psów i kotów oraz człowieka, Ŝywiciel pośredni - pchła ludzka i psia.

15 Aby zapobiec tasiemczycy, nie naleŝy jadać niedogotowanych mięs. Surowe lub półsurowe mięso moŝna spoŝywać tylko po badaniu weterynaryjnym. Trzeba takŝe przestrzegać zasad higieny osobistej i Ŝywienia.