Występowanie nadwagi, otyłości i niedoboru masy ciała u pacjentów zakażonych HIV

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Występowanie nadwagi, otyłości i niedoboru masy ciała u pacjentów zakażonych HIV"

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Wiesława KWIATKOWSKA 1,2 Brygida KNYSZ 1,3 Justyna DRELICHOWSKA-DURAWA 1,2 Marcin CZARNECKI 1,3 Jacek GĄSIOROWSKI 1,3 Ewa BIŁYK 1,4 Maciej KARCZEWSKI 1,4 Wojciech WITKIEWICZ 1,5 Występowanie nadwagi, otyłości i niedoboru masy ciała u pacjentów zakażonych HIV Overweight, obesity and underweight in HIV infected patients 1 Wrovasc Zintegrowane Centrum Medycyny Sercowo-Naczyniowej we Wrocławiu Kierownik Projektu: Prof. Dr hab. Wojciech Witkiewicz 2 Oddział Angiologiczny we Wrocławiu Kierownik: Dr med. Leszek Masłowski 3 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Kierownik: Dr hab. Brygida Knysz 4 Manteion Statistical Laboratory. 5 we Wrocławiu. Dyrektor: Prof dr hab. Wojciech Witkiewicz Dodatkowe słowa kluczowe: zakażenie HIV otyłość, nadwaga wskaźnik masy ciała obwód talii wskaźnik talia-biodro rozmieszczenie tkanki tłuszczowej Additional key words: HIV infection obesity overweight body mass index waist circumference waist-hip ratio body fat distribution Adres do korespondencji: Dr n. med. Wiesława Kwiatkowska Oddział Angiologiczny Wrocław, ul.kamieńskiego 73a Tel.: , fax: wi.kwiatkowska@gmail.com Wstęp: W historii zakażenia HIV zawsze obserwowano współistniejące z nim zaburzenia odżywienia pacjentów, początkowo cechy niedożywienia, a od czasu wprowadzenia wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej - zaburzenia metaboliczne: lipodystrofię, insulinooporność, dyslipidemię, stanowiące czynniki ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Cel pracy: ocena zaburzeń odżywienia osób zakażonych HIV za pomocą podstawowych wskaźników antropometrycznych: obwodu talii, BMI (ang. body mass index) oraz WHR (ang. waist-hip ratio). Materiał i metody badań: do badania włączono 72 pacjentów zakażonych HIV (48 mężczyzn, 24 kobiety, wiek śr. 39,4 lata). Grupę kontrolną stanowiło 27 zdrowych osób, odpowiednio dobranych pod względem płci i wieku. Przeprowadzono badanie fizykalne z pomiarami wagi, wzrostu, obwodu talii, bioder, wyznaczając wartości antropometrycznych wskaźników masy ciała (BMI) oraz współczynnika talia/ biodra (WHR). Wyniki badań: Wartość BMI w grupie zakażonych HIV jest znamiennie niższa niż w grupie kontrolnej (23,6 vs. 25,6kg/m 2, p=0,01). BMI jest prawidłowe, ale istotnie niższe u mężczyzn zakażonych HIV w porównaniu z nie zakażonymi, u kobiet nie stwierdzamy różnic w zakresie BMI. Zakażeni mężczyźni rzadziej wykazują nadwagę i otyłość niż nie zakażeni. Niedobór wagi obserwowano w 6,8% przypadków (6% mężczyzn i 4% kobiet) w grupie badanej. Współczynnik WHR w grupie badanej jest znamiennie wyższy w porównaniu z grupą osób zdrowych (0,92 vs. 0,86 p=0,002), na co wpływ ma istotnie niższy obwód bioder w grupie pacjentów zakażonych (93,0 vs. 98,3, p=0,002), obwód talii jest w obu grupach podobny (85,1 vs. 84,0). Na wartość WHR u zakażonych kobiet wpływ mają: nieistotnie wyższy obwód talii i niższy obwód bioder. Kobiety zakażone wykazują istotnie częściej nieprawidłowy, większy obwód talii w porównaniu z nie zakażonymi (46% vs 0%, p=0,01). W grupie zakażonych mężczyzn, istotny wpływ na wartość Introduction The history of HIV infection has always been associated with patient nutritional problems, initially in the form of wasting syndrome, and since the introduction of highly active antiretroviral therapy such metabolic disorders as lipodystrophy, obesity, insulin resistance, dyslipidemia that are risk factors for cardiovascular diseases have been observed. Aim: evaluation of nutritional disorders in HIV infected patients using anthropometric parameters: waist circumference, BMI (body mass index) and WHR (waist-hip ratio). Material and methods: the study included 72 HIV infected patients (48 men, 24 women, average age 39.4). The control group comprised 27 not infected subjects, matched for age and sex. Physical examination with measurements of body mass, height, waist and hip circumference was performed and the values of two anthropometric parameters - body mass index and waist/hip ratio were calculated. Results: BMI in the group of HIV infected patients was significantly lower than in the control group (23.6vs.25.6 kg/m 2, p=0.01). These BMI values are normal, but significantly lower in HIV-infected men compared with not infected, and no differences were found between women. Infected men are less likely to be overweight and obese than not infected ones. Underweight was noted in 6.8% of patients from the study group (6% of men and 4% of women). WHR was significantly higher in the study group comparing with the healthy subjects (0.92 vs p=0.002), which resulted from significantly lower hip circumference among the infected patients (93.0 vs. 98.3, p=0.002). Waist circumference was similar in both groups (85.1 vs. 84.0). The WHR value in the infected women was a result of insignificantly higher waist circumference and lower hip circumference. HIV infected women have significantly more often too large waist circumference comparing with not infected ones (46% vs 0%, p=0.01). In the group of infected men, the WHR value was significantly affected only by low hip circumference, and larger waist 113

2 WHR ma tylko niski obwód bioder, a podwyższony obwód talii obserwuje się z tą samą częstością, co w grupie kontrolnej. Otyłość centralna przy przyjęciu kryteriów IDF częściej występuje u zakażonych HIV niż u nie zakażonych, przy przyjęciu kryteriów WHO częściej rozpoznawana jest wśród zakażonych kobiet w porównaniu z nie zakażonymi, czego nie obserwowano dla badanych mężczyzn. Wnioski: Częstość występowania nadwagi lub otyłości w badanej kohorcie jest istotnie mniejsza niż wśród nie zakażonych. Jednocześnie zakażeniu HIV znamiennie częściej towarzyszą cechy otyłości centralnej, wyrażonej nieprawidłową wartością obwodu talii. Osoby zakażone HIV wykazują istotnie niższą wartość BMI przy wyższej wartości WHR. Wpływ na wyższą wartość WHR u zakażonych ma niska wartość obwodu bioder. Kobiety zakażone HIV najczęściej wykazują prawidłową masę ciała i istotnie częściej niż kobiety nie zakażone cechy otyłości centralnej, na którą złożony wpływ mają podwyższony obwód talii i niski obwód bioder. Mężczyźni zakażeni HIV w porównaniu z nie zakażonymi charakteryzują się niższą, prawidłową masą ciała, a stwierdzany u nich istotnie wyższy wskaźnik WHR, determinowany jest niską wartością obwodu bioder. Obwód talii wydaje się być właściwym kryterium diagnostycznym otyłości centralnej w badanej populacji. circumference was observed with the same frequency as in the control group. According to IDF criteria the central obesity was more frequent in HIV infected than in not infected patients. According to the WHO criteria it was more often diagnosed in infected women compared with not infected ones, which was not recorded in the male group. Conclusions: The prevalence of overweight or obesity in the studied cohort of HIV infected patients is significantly lower than among the not infected people. At the same time the HIV infection is significantly more often accompanied by features of central obesity, expressed as abnormal waist circumference value. HIV infected patients have significantly lower BMI and higher WHR values. Higher WHR in the infected group is due to low hip circumference. HIV infected women usually have normal body weight and are significantly more likely than not infected women to show the features of central obesity as a result of increased waist circumference and low hip circumference. Men infected with HIV, compared with not infected ones, are characterized by lower, normal body weight, and their significantly higher WHR is determined by low value of hip circumference. Waist circumference seems to be an appropriate diagnostic criterion for central obesity in the studied population. Wstęp W historii zakażenia HIV zawsze obserwowano współistniejące z nim zaburzenia odżywienia pacjentów. W początkowym okresie, przed erą wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (dalej: HAART - ang. highly active antiretroviral therapy), do typowych objawów klinicznych zakażenia należały: niska masa ciała lub nawet wyniszczenie chorego. W ciągu ostatnich kilkunastu lat, po wprowadzeniu i w wyniku ciągłego rozwoju HAART, poza znaczącym wydłużeniem oczekiwanego czasu przeżycia chorych zakażonych HIV, pojawiły się liczne obserwacje dotyczące zaburzeń metabolicznych takich jak lipodystrofia, dyslipidemia czy insulinooporność [12]. Lipodystrofia charakteryzuje się redystrybucją tkanki tłuszczowej, m.in. powiększeniem obwodu brzucha, piersi, rozwojem bawolego karku oraz zanikiem tkanki tłuszczowej na kończynach, twarzy, policzkach, pośladkach, a także wyraźnie podkreślonym rysunkiem naczyń żylnych kończyn. Zmiany w dystrybucji tkanki tłuszczowej pozostają w ścisłym związku z nieprawidłowościami metabolicznymi i wynikającym z nich podwyższonym ryzykiem incydentów naczyniowo-sercowych. W zespole lipodystrofii, poza istotnymi zmianami w wyglądzie pacjentów spowodowanymi lipoatrofią i lipoakumulacją, mogą wystąpić również zaburzenia w gospodarce lipidowej ze wzrostem stężenia triglicerydów, cholesterolu LDL i spadkiem stężenia cholesterolu HDL. Rozwija się zespół insulinooporności z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej i następstwami zwłaszcza w obrębie układu krążenia. Rozwijający się zespół metaboliczny stanowi czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy i/lub cukrzycy [10,14,21]. Cel pracy Celem badań jest ocena i przedstawienie cech budowy ciała grupy osób zakażonych HIV za pomocą podstawowych wskaźników antropometrycznych: obwodu talii, BMI oraz WHR, analiza wzajemnych relacji tych wskaźników w zależności od płci badanych, oraz porównanie z tymi samymi parametrami w grupie osób nie zakażonych. Materiał i metody badań W okresie od marca 2008 do maja 2009 włączono do badania 72 pacjentów zakażonych HIV, leczonych w Poradni Nabytych Zaburzeń Odpornościowych (tabela I, II). Za kryterium włączenia do badania przyjęto: rozpoznane zakażenie HIV i wyrażenie przez badanego Tabela I Charakterystyka kohorty. Characteristics of the study group. Liczba badanych osób zakażonych HIV 72 Czas trwania udokumentowanego zakażenia (lata-mediana) 8 Czas leczenia ARV w latach (mediana) 5.5 Liczba osób nieleczonych ARV 4 Limfocyty akt CD4+ 476,5 ( ) Nadir CD4+ (mediana) ( 1-413) HIV RNA w chwili badania (mediana) Poniżej poziomu detekcji n=61 świadomej zgody na udział w badaniu. Kryteriami wykluczenia były następujące stany: aktualnie rozpoznana ostra choroba, aktualnie rozpoznane AIDS, stężenie kreatyniny >2mg%, ponad 5-krotny wzrost aktywności aminotransferaz. Osoby zakażone HIV rozpoczynały udział w badaniu ze znanym statusem klinicznym, immunologicznym i wirusologicznym, dotyczącym zarówno zakażenia HIV jak i koinfekcji HBV i/lub HCV. Grupę kontrolną stanowiło 27 zdrowych osób, mieszkańców tego samego regionu, co kohorta, odpowiednio dobranych pod względem wieku i płci, ogólnie sprawnych, bez przebytych incydentów sercowo-naczyniowych, nie spełniających laboratoryjnych kryteriów <50 kopii/ml Wykrywalny n= kopii/ml ( ) Niepowodzenie wirusologiczne n= kopii/ml ( ) Zenit (n =44) kopii/ml ( ) AIDS w wywiadzie 21 (27,7%) Zakażenie HCV 30 (41,6%) Zakażenie HBV 12 (16,6%) Droga zakażenia Heteroseksualna 23 (31,9%) MSM/biseksualna 22 (30,5%) Dożylne stosowanie środków odurzających 27 (37,5%) Kumulatywny czas ARV w miesiącach (mediana) NRTI n= (4-346) NNRTI n=36 43 (1-198) PI n= (2-225) 114 W. Kwiatkowska i wsp.

3 wykluczenia przyjętych w projekcie (tabela II). Przeprowadzano standardowe badanie fizykalne z pomiarami wagi, wzrostu, obwodu talii, bioder, wyznaczając wartość wskaźnika masy ciała (BMI) oraz wskaźnika talia/biodra (WHR). Zgodnie z kryteriami WHO za prawidłową wartość BMI przyjęto 18,5-24,99 kg/m 2, typową dla nadwagi: 25-29,99 kg/m 2, dla otyłości równą lub większą niż 30 kg/m 2, dla niedowagi mniejszą niż 18,5 kg/m 2 [22]. Za nieprawidłowe wartości WHR przyjęto: dla kobiet wyższe niż 0,85 i dla mężczyzn wyższe niż 0,90 [23]. Chcąc porównać obserwacje dotyczące otyłości centralnej z danymi epidemiologicznymi dla dorosłej populacji polskiej odwołano się także do kryteriów IDF (ang. International Diabetes Federation) rozpoznawania otyłości brzusznej - obwód pasa u kobiet >79 cm, u mężczyzn >93cm [18]. Porównano wartości między zakażonymi i nie zakażonymi oraz przeprowadzono analizę wzajemnej konfiguracji obydwu parametrów w grupie zakażonych HIV. Przeprowadzono analizę WHR i BMI w zależności od płci badanych osób. Zmienne ilościowe w zależności od normalności rozkładu przedstawiane były jako średnia arytmetyczna, średnia geometryczna lub mediana. Do każdego estymatora dodatkowo dodano 95% przedziały ufności. Zmienne jakościowe przedstawione są w postaci liczebności każdej z grup. Różnice w cechach ilościowych, pomiędzy grupą badaną a grupą kontrolną, były badane testem t-studenta. Do części zmiennych została zastosowana transformata logarytmiczna by osiągnąć normalność. Różnice w cechach jakościowych zostały zbadane testem χ 2 lub dokładnym Fishera (w przypadku mało licznych grup). Analiza wykonana była w pakiecie statystycznym R, oraz MedCalc. Wszystkie wyniki z poziomem istotności p<0,05 były uznane za istotne. Ze względu na małą liczebność osób nie leczonych w kohorcie, w chwili obecnej nie analizujemy różnic pomiędzy podgrupami leczonymi i nie leczonymi antyretrowirusowo. Nie analizujemy również wpływu klas stosowanych leków na badane parametry z powodu nawet kilkakrotnych zmian terapii jeszcze przed rozpoczęciem naszego badania. Autorzy uzyskali zgodę lokalnej Komisji Bioetycznej na przeprowadzenie badań. Wyniki badań Wyniki dotyczące wieku oraz pomiarów obwodów talii, bioder oraz wartości wskaźników BMI i WHR w grupie badanej i grupie kontrolnej przedstawia tabela II. Wartość BMI w grupie zakażonych HIV jest znamiennie niższa niż w grupie kontrolnej (23,6 vs. 25,6 kg/m 2, p=0,01) (tabela II). Wskaźnik BMI jest istotnie niższy u mężczyzn zakażonych HIV w porównaniu z mężczyznami grupy kontrolnej, ta różnica zadecydowała o istotności różnicy w zakresie BMI, ocenianej dla całej grupy zakażonych (tabela III, IV). U większości zakażonych mężczyzn wartość BMI jest prawidłowa, podczas gdy w grupie kontrolnej częściej obserwowano nieprawidłowe, wysokie wartości BMI. Stwierdzono również istotnie mniejszą częstość nadwagi u mężczyzn zakażonych w porównaniu z mężczyznami nie zakażonymi grupy kontrolnej (p=0,04). Średnia wartość BMI kobiet w grupie badanej jest nieznacznie niższa i nie różni się istotnie od BMI kobiet nie zakażonych. Porównując BMI mężczyzn i kobiet zakażonych, wykazano częstsze występowanie nadwagi i otyłości u mężczyzn w porównaniu z kobietami (33,3% vs. 12,5%), różnica ta nie jest istotna statystycznie (p=0,08). Niedobór wagi obserwowano w 6,8% przypadków (6% mężczyzn i 4% kobiet) w grupie badanej (tabela III). Współczynnik WHR w grupie badanej jest znamiennie wyższy w porównaniu z grupą osób zdrowych (0,92 vs. 0,86 p=0,002) (tabela II). Wpływ na różnicę wartości WHR ma obwód bioder, który jest istotnie statystycznie niższy w grupie pacjentów zakażonych (93,0 vs. 98,3, p=0,002), natomiast obwód talii jest w obu grupach na podobnym poziomie (85,1 vs. 84,0). Ta istotna różnica wartości WHR pomiędzy zakażonymi i nie zakażonymi osobami utrzymuje się również przy analizie wskaźnika dla obu płci (tabela III). Na wartość WHR u zakażonych kobiet wpływ mają: nieistotnie wyższy obwód talii i również nieistotnie niższy obwód bioder. Kobiety zakażone wykazują istotnie częściej nieprawidłowy, większy obwód talii w porównaniu z nie zakażonymi (46% vs 0%, p=0,01). W grupie zakażonych mężczyzn, zdecydowany wpływ na wartość WHR ma niski obwód bioder, a częstość występowania nieprawidłowego obwodu talii, chociaż większa dla mężczyzn kohorty, nie różnicuje istotnie grupy zakażonych i nie zakażonych mężczyzn. Ocena częstości występowania otyłości centralnej wyrażonej nieprawidłową Tabela II Płeć i cechy ilościowe w grupie badanej (GB) i kontrolnej (GK) (średnie arytmetyczne, średnie geometryczne, przedziały ufności test t-studenta). Gender and quantitative characteristics of the study (GB) and control group (GK) (arithmetic, geometric mean and confidence intervals - Student s t-test). Płeć GB GK P Mężczyźni (liczba osób/%) 48 (33,3%) - 18 (33,3%) - NS CECHY ILOŚCIOWE Średnia 95% CI Średnia 95% CI Wiek (lata) 39,4 36,3-41,5 39,3 35,0-43,6 NS BMI* (kg/m 2 ) 23,6 22,9-24,4 25,6 24,2-27,0 0,01 WHR 0,92 0,90-0,94 0,86 0,82-0,90 0,002 Talia (cm)* 85,1 82,6-87,8 84,0 79,7-88,5 NS Biodra (cm)* 93,0 91,3-94,8 98,3 95,7 101,0 0,002 *średnia geometryczna (geometric mean), NS non-significant Tabela III Zachowanie się wskaźników antropometrycznych w zależności od płci w grupie badanej (GB) i kontrolnej (GK) (test χ2, dokładny test Fishera). Anthropometric indices in relation to gender in study (GB) and control group (GK) (χ2 test, Fisher s exact test). Cecha badana Mężczyźni GB n=48 GK n=18 Istotność p Kobiety GB n=24 Talia* (cm) 88,29 89,56 NS 79,18 73,26 NS Biodra* (cm) 93,06 99,08 0,004 92,97 97,14 NS WHR 0,95 0,91 0,011 0,86 0,76 0,02 BMI* (kg/m 2 ) 23,55 26,42 0,005 22,80 23,83 NS Podwyższony obwód talii (l.osób) 16 (33%) 4 (22%) NS 11 (46%) 0 (0%) 0,01 Podwyższony WHR (l.osób) 35 (73%) 12 (66%) NS 12 (50%) 0 (0%) 0,01 Nadwaga (l.osób) 13 (27%) 10 (56%) 0,04 2 (8%) 3 (33%) NS Otyłość (l.osób) 3 (6%) 2 (11%) NS 1 (4%) 0 (0%) NS Niedowaga (l.osób) 3 (6%) 0 (0%) NS 1 (4%) 0 (0%) NS Nadwaga i otyłość (łącznie) w zależności od płci w grupie badanej (GB) i kontrolnej (GK) GB Mężczyźni n=48 Kobiety n=24 P GK n=9 16 (33,3%) 3 (12,5%) 0,08 GK Mężczyźni n=18 Kobiety n=9 12 (66,6%) 3 (33,3%) NS *średnia geometryczna (geometric mean), l. osób - liczba osób (the number of persons), NS nieistotne (non-significant) Istotność p Tabela IV Występowanie nadwagi i otyłości, oraz otyłości centralnej w grupie badanej (GB) i kontrolnej (GK) (test χ2, dokładny test Fishera). Prevalence of overweight and obesity, and central obesity in the study (GB) and control group (GK) (χ2 test, Fisher s exact test). GB n=72 GK n=27 P Nadwaga i otyłość 19 (26,4%) 15 (55,5%) 0,004 Otyłość centralna (IDF) 27 (37,5%) 4 (14,8%) 0,03 Otyłość centralna (WHO) 47 (65,3%) 12 (44,4%) NS (0,06) 115

4 wartością WHR wykazuje statystycznie graniczną różnicę miedzy grupą badaną i kontrolną (tabela IV). Przyjmując wskaźnik obwodu talii wg IDF jako cechę otyłości centralnej, istotnie częściej rozpoznawano otyłość brzuszną w grupie zakażonych HIV niż w grupie kontrolnej. Wzajemne relacje obu wskaźników antropometrycznych BMI i WHR w grupach zakażonych mężczyzn i kobiet przedstawiają ryciny 1 i 2. Nieprawidłowa, wysoka wartość WHR dotyczyła 47 badanych (65% zakażonych osób), w tym 35 mężczyzn (73% zakażonych mężczyzn) i 12 kobiet (50% zakażonych kobiet). U 22 mężczyzn wartość WHR mieściła się w przedziale 0,91 0,99, 13 mężczyzn osiągało wartość 1,0 lub wyższą (rycina 1). Wśród kobiet z nieprawidłową wartością WHR u 9 stwierdzono wartości od 0,86-0,99, u 3 kobiet - równe lub wyższe od 1,0. U wielu chorych zbyt wysoka wartość WHR towarzyszy prawidłowej wartości BMI, co jest szczególnie wyraźne u kobiet, gdzie tylko u 2 kobiet wartość BMI wskazuje na nadwagę i u 1 pacjentki na otyłość (rycina 2). Nadwaga występuje u 13 mężczyzn, a otyłość w 3 przypadkach (razem 33%), w większości zaburzenia u mężczyzn przebiegają pod postacią otyłości centralnej, czego wyrazem są u nich wysokie wartości WHR. W grupie osób zdrowych nadwagę rozpoznaliśmy u 9 osób (6 mężczyzn i 3 kobiety), otyłość u 2 osób (2 mężczyzn), natomiast nieprawidłowe, podwyższone wartości WHR stwierdzono wyłącznie u mężczyzn. U nie zakażonych kobiet nie stwierdzono nieprawidłowych wartości obwodów talii lub wskaźnika WHR. Omówienie W pracy przedstawiono przekrojowe wyniki toczącego się badania dotyczącego profilu metabolicznego, ryzyka sercowonaczyniowego i zaawansowania miażdżycy u pacjentów zakażonych HIV. Przedstawiono zachowanie się BMI i WHR w zależności od płci, nie analizowano innych uwarunkowań kształtowania się wskaźników antropometrycznych (np. ocenianej lipodystrofii, leczenia, parametrów wirusologicznych i immunologicznych itd.). Zaprezentowano fragment pracy ze względu na szczególne obserwacje dotyczące ogólnej budowy ciała osób zakażonych HIV, różnice w zakresie BMI i WHR między kobietami i mężczyznami w kohorcie, oraz między zakażonymi i nie zakażonymi. Porównanie tego typu badania z innymi jest trudne, ponieważ cechy antropometryczne w dużym stopniu zależą od cech populacji wybranej do badania, czynników epidemiologicznych danego regionu geograficznego oraz przyjętych przez autorów kryteriów i norm, służących do oceny budowy ciała. Analiz podstawowych wskaźników antropometrycznych w kontekście otyłości centralnej lub zespołu metabolicznego dokonuje się najczęściej w oparciu o amerykańskie kryteria NCEP ATP III (ang. National Cholesterol Education Panel Adult Treatment Panel III), rzadziej w oparciu o kryteria EGIR (ang. European Group for the Study of Insulin Resistance) lub definicję rozpoznania otyłości centralnej Rycina 1 Relacje wskaźników BMI i WHR w grupie badanych mężczyzn zakażonych HIV (p=0,47). Relationship between BMI and WHR indices in HIV positive men (p=0,47). Rycina 2 Relacje wskaźników BMI i WHR w grupie badanych kobiet zakażonych HIV (p=0,48). Relationship between BMI and WHR indices in HIV positive women (p=0,48). wg IDF, bardziej odpowiadających badaniom europejskich populacji [2,6,3,10,16,19]. W ogólnej ocenie budowy ciała pacjentów zakażonych zwraca uwagę istotnie wyższy wskaźnik WHR przy znamiennie niższym wskaźniku BMI w porównaniu z grupą kontrolną. Pacjenci zakażeni, zarówno mężczyźni jak i kobiety, najczęściej wykazują prawidłową masę ciała, wyrażoną odpowiednią wartością wskaźnika BMI. Nadwaga lub otyłość występują dwukrotnie rzadziej niż w grupie kontrolnej. Podobnie niższe BMI u zakażonych HIV w porównaniu z grupami osób nie zakażonych, w kohortach europejskich obserwują inni autorzy [3]. W hiszpańskiej kohorcie VACH, niezależnie od stosowanego leczenia antyretrowirusowego otyłość rejestrowano w małym odsetku 3,5%, a średnia wartość BMI dla całej kohorty była podobna do uzyskanej w przedstawianym badaniu i wynosiła 23,8 [5]. W kohorcie zakażonych HIV D.A.D średnia wartość BMI także była prawidłowa [20]. Podobne do przedstawionych w pracy obserwacji, dotyczących częstości nadwagi i otyłości w londyńskiej kohorcie mężczyzn zakażonych HIV prezentują Hodgson i wsp. [8]. W dorosłej populacji Polaków w wieku r.ż. u 47,3% stwierdzono nadwagę i u 15,3% - otyłość, co znajduje odzwierciedlenie w badanej grupie kontrolnej, ale nie w grupie badanej. W badaniach amerykańskich najczęściej podkreślany jest problem nadwagi i otyłości u pacjentów zakażonych [1,9,10]. Nadwaga wiąże się m.in. z płcią żeńską, czego nie stwierdzono w prezentowanym badaniu [17]. Nadwagę i otyłość obserwuje się wśród młodzieży i młodych dorosłych zakażonych HIV [13]. Niedobór wagi obserwowano w 6,8% przypadków (6% mężczyzn i 4% kobiet) w grupie badanej, podobnie jak w badaniach innych autorów [1,8] i częściej niż w badaniu NFHL (ang. Nutrition for Healthy Living) [10]. Biorąc pod uwagę nieprawidłowy wskaźnik WHR jako cechę otyłości centralnej, ten typ otyłości dotyczy 65,3% badanej kohorty i 16,6% grupy kontrolnej, w tej ostatniej - tylko mężczyzn (66% nie zakażonych mężczyzn). Wyższy wskaźnik WHR u zakażonych HIV obserwują także inni badacze [9,16]. Brown i wsp. w prospektywnej ocenie kształtowania się wskaźników antropometrycznych u zakażonych HIV, wykazują słabszy wzrost obwodu bioder, co ma wpływ na szybki wzrost wartości WHR [4]. Znaczenie predykcyjne współczynnika WHR w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego u osób zakażonych HIV nie jest obecnie ustalone. Opinie różnych badaczy dotyczące oceny otyłości centralnej za pomocą tego wskaźnika szczególnie u leczonych antyretrowirusowo, są rozbieżne. Wg niektórych autorów, stosując wskaź- 116 W. Kwiatkowska i wsp.

5 nik WHR, należy zachować ostrożność, bowiem jego wartość może być wyższa z powodu zaniku tkanki tłuszczowej okolicy bioder i pośladków w przebiegu zespołu redystrybucji tkanki tłuszczowej [14]. W badaniach Johnsen silny wpływ na WHR miały zarówno obwód pasa jak i obwód bioder, jednak większy wpływ był po stronie zredukowanego obwodu bioder [11]. Przykładem tego zjawiska jest przedstawiane badanie, w którym istotny wpływ na wysoką wartość WHR u zakażonych mężczyzn ma mała wartość obwodu bioder, a u zakażonych kobiet złożony wpływ mają wysoki obwód talii i niski obwód bioder. Hadigan i wsp. wykazali u osób zakażonych HIV z zespołem lipodystrofii istotnie wyższą wartość WHR, wyższe stężenia insuliny na czczo, częściej upośledzoną tolerancję glukozy, podwyższone stężenie triglicerydów, obniżone HDL-C. U osób bez lipodystrofii wartości te nie były tak znacząco zmienione [7]. Podnoszona jest potrzeba ponownego ustalenia norm dla obwodu talii i bioder adresowanych dla subpopulacji osób zakażonych HIV [15]. Obwód pasa u mężczyzn zakażonych i nie zakażonych jest prawie równy, zatem nie różnicuje tych grup. W grupie zakażonych, zgodnie z kryteriami IDF 2005, biorąc pod uwagę wartość obwodu talii, otyłość brzuszna dotyczy 11 kobiet (46% kobiet) i 16 mężczyzn (33% mężczyzn), razem 37,5% badanej kohorty. Rozpoznana wg tego kryterium otyłość centralna występuje istotnie częściej w kohorcie niż w grupie osób nie zakażonych. U osób nie zakażonych stwierdzono nieprawidłowy obwód talii tylko u mężczyzn (22% mężczyzn, co stanowi 14,8% całej grupy kontrolnej). W Polsce odsetek ten w podobnej grupie wiekowej wynosi 45,4%, a w całej populacji dorosłych rozpowszechnienie otyłości centralnej jest większe u kobiet niż u mężczyzn (56,9% vs. 43,5%) [24]. Zastosowana metoda oceny otyłości centralnej przeprowadzonej dwoma sposobami, które dały różne rezultaty przy porównaniu grupy zakażonych i nie zakażonych (za pomocą wartości WHR lub za pomocą obwodu talii przy przyjęciu kryteriów IDF z normami dla Europejczyków), przy jednoczesnym wykazaniu istotnego wpływu obwodu bioder na wartość WHR, pozwala przypuszczać, że w chwili obecnej obwód talii może być bardziej czułym i specyficznym kryterium otyłości centralnej w badanej populacji zakażonych HIV. Wnioski Częstość występowania nadwagi lub otyłości w badanej grupie pacjentów zakażonych HIV jest istotnie mniejsza niż wśród nie zakażonych. Jednocześnie zakażeniu HIV znamiennie częściej towarzyszą cechy otyłości centralnej, wyrażonej nieprawidłową wartością obwodu talii. Osoby zakażone HIV wykazują istotnie niższą wartość BMI przy wyższej wartości WHR. Wpływ na wyższą wartość WHR u zakażonych ma niska wartość obwodu bioder. Kobiety zakażone HIV najczęściej wykazują prawidłową masę ciała i istotnie częściej niż kobiety nie zakażone cechy otyłości centralnej, na którą złożony wpływ mają podwyższony obwód talii i niski obwód bioder. Mężczyźni zakażeni HIV w porównaniu z nie zakażonymi charakteryzują się niższą, prawidłową masą ciała, a stwierdzany u nich istotnie wyższy wskaźnik WHR, determinowany jest niską wartością obwodu bioder. Obwód talii wydaje się być właściwym kryterium diagnostycznym otyłości centralnej w badanej populacji. Piśmiennictwo: 1. Amorosa V., Synnestvedt M., Gross R. et al.: A tale of 2 epidemics: The intersection between obesity and HIV Infection in Philadelphia. J. Acquir. Immune Defic. Syndr. 2005, 39, Balkau B., Charles M.A., Drivsholm T. et al. European Group For The Study Of Insulin Resistance (EGIR). Frequency of the WHO metabolic syndrome in European cohorts, and an alternative definition of an insulin resistance syndrome. Diabetes Metab. 2002, 28, Bonfanti G.,Gianattasio C., Ricci E. et al.: HIV and metabolic syndrome: a comparison with the general population. J. Acquir. Immune Defic. Syndr. 2007, 45, Brown T., Wang Z., Chu H. et al.: Longitudinal Anthropometric Changes in HIV-Infected and HIV- Uninfected Men. JAIDS 2006, 43, Domingo P., Suarez-Lozano I., Teira R. et al.: Dyslipidemia and Cardiovascular Disease Risk Factor Management in HIV-Infected Subjects Treated with HAART in the Spanish VACH Cohort. The Open AIDS J. 2008, 2, Fitch K.V., Anderson E.J., Hubbard J.L. et al.: Effects of a lifestyle modification program in HIVinfected patients with the metabolic syndrome. AIDS 2006, 20, Hadigan C., Meigs J.B., Corcoram C. et al.: Metabolic abnormalities and cardiovascular disease risk factors in adults with human immunodeficiency virus infection and lipodystrophy. Clin. Infect. Dis. 2001, 32, Hodgson L.M., Ghattas H., Pritchitt H. et al.: Waisting and obesity in HIV outpatients. AIDS 2001, 15, Hsu P.Y., Lo J.C., Franklin A. et al.: Progression of Atherosclerosis as Assessed by Carotid Intima-Media Thickness in patients With HIV Infection. Circulation 2004, 109, Jacobson D.L., Tang A.M., Spiegelman D. et al.: Incidence of Metabolic Syndrome in a Cohort of HIV- Infected Adults and Prevalence Relative to the US Population (National Health and Nutrition Survey). J. Acquir. Immune Defic. Syndr. 2006, 43, Johnsen S., Dolan S.E., Fitch K.V., Kanter J.R. et al.: Carotid intimal medial thickness in human immunodeficiency virus infected women: effects of protease inhibitor use, cardiac risk factors and the metabolic syndrome. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2006, 91, Keithley J.K., Duloy A.M., Swanson B., Zeller J.M.: HIV Infection and Obesity: A Review of the Evidence. JANAC 2009, 20, Kruzich L.A., Marquis G.S., Wilson C.M., Stephensen C.: HIV-Infected US Youth Are at Risk of Obesity and Poor Diet Quality: A Challenge for Improving Short- and Long-Term Health Outcomes. J. Am. Diet Assoc. 2004, 104, Lichtenstein K., Balsubramanyam A., Sekhar R., Freedland R.: Associated Adipose Redistribution Syndrome (HARS): Definition, Epidemiology and Clinical Impact. AIDS Res. Ther. 2007, 4, Pao V., Lee G.A., Grunfeld C.: HIV Therapy, Metabolic Syndrome and Cardiovascular Risk. Curr. Atherosclerosis Rep 08,10, Raffaele B., Gazzaruso C., Sacchi P. et al.: High Prevalence of Metabolic Syndrome Among HIV- Infected Patients: Link With the Cardivascular Risk. JAIDS 2002, 31, Shuter J., Chang C., Klein R.S.: Prevalence and predictive value of overweight in an urban HIV care clinic. J. Acquir. Immune. Def. Syndr. 2001, 26, The IDF consensus worldwide definition of the metabolic syndrome. International Diabetes Federation. 2006, NAL.pdf (przegląd ) 19. Third Report of the Expert Panel on Detection, Evaluation and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). The guidelines National Heart Lung and Blood Institute. (przegląd r) 20. Thiebaut R, El-Sadr WM, Friis-Moller N et al.: D A D Study Group, Predictors of hypertension and changes of blood pressure in HIV-infected patients. Antivir. Ther. 2005, 10, Wand H., Calmy A., Carey D.L., et al.: Metabolic syndrome, cardiovascular disease and type 2 diabetes mellitus after initiation of antiretroviral therapy in HIV infection. AIDS 2007, 21, World Health Organization - Global Database on Body Mass Index ( Przegląd World Health Organization. Report of WHO Consultation, Geneva 8-11 December ttp://whqlibdoc. who.int/publications/2011/ _eng.pdf. Przegląd Zdrojewski T., Szpakowski P., Bandosz P. i wsp.: Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS. Kardiol. Pol. (Supl. 4), 2004,

Zależność między wskaźnikiem masy ciała i obwodem talii a wskaźnikiem filtracji kłębuszkowej u młodych mężczyzn

Zależność między wskaźnikiem masy ciała i obwodem talii a wskaźnikiem filtracji kłębuszkowej u młodych mężczyzn ANNALES ACADEMIAE MEDICAE SILESIEIS PRACA ORYGINALNA Zależność między wskaźnikiem masy ciała i obwodem talii a wskaźnikiem filtracji kłębuszkowej u młodych mężczyzn The relationship between body mass index,

Bardziej szczegółowo

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny

Bardziej szczegółowo

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

Warszawska Giełda Towarowa S.A. KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości

Bardziej szczegółowo

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WAD KOŃCZYN DOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY A FREQUENCY APPEARANCE DEFECTS OF LEGS BY CHILDREN AND ADOLESCENT

CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WAD KOŃCZYN DOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY A FREQUENCY APPEARANCE DEFECTS OF LEGS BY CHILDREN AND ADOLESCENT Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu Nr 3 2007 Grażyna Szypuła, Magdalena Rusin Bielski Szkolny Ośrodek Gimnastyki Korekcyjno-Kompensacyjnej im. R. Liszki w Bielsku-Białej

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych Podstawowe pojęcia: Badanie statystyczne - zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących interesującą nas zbiorowość (populację generalną) Populacja

Bardziej szczegółowo

. Wiceprzewodniczący

. Wiceprzewodniczący Uchwała Nr 542/LVI/2014 Rady Miasta Ostrołęki z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniego Programu Osłonowego w zakresie pomocy społecznej Pomoc w zakresie dożywiania w mieście Ostrołęka

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających

Bardziej szczegółowo

Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C. Raport TNS Polska. Warszawa, luty 2015. Badanie TNS Polska Omnibus

Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C. Raport TNS Polska. Warszawa, luty 2015. Badanie TNS Polska Omnibus Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C Raport TNS Polska Warszawa, luty 2015 Spis treści 1 Informacje o badaniu Struktura badanej próby 2 Kluczowe wyniki Podsumowanie 3 Szczegółowe wyniki badania

Bardziej szczegółowo

Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu

Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu 1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z

Bardziej szczegółowo

Rozpowszechnienie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca w szóstej dekadzie życia

Rozpowszechnienie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca w szóstej dekadzie życia Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 14, nr 1, 18 24 ISSN 1425 4956 Elżbieta ozak-szkopek, Jerzy Baraniak, Jolanta ieczkowska atedra i linika Chorób Wewnętrznych Akademii edycznej w Lublinie Rozpowszechnienie

Bardziej szczegółowo

ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY

ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje

Bardziej szczegółowo

- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które

- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU. Lek. med. Ali Akbar Hedayati

UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU. Lek. med. Ali Akbar Hedayati UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU Lek. med. Ali Akbar Hedayati starszy asystent Oddziału Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej Szpitala Wojewódzkiego w Zielonej Górze Analiza wyników operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe nr 3

Zapytanie ofertowe nr 3 I. ZAMAWIAJĄCY STUDIUM JĘZYKÓW OBCYCH M. WAWRZONEK I SPÓŁKA s.c. ul. Kopernika 2 90-509 Łódź NIP: 727-104-57-16, REGON: 470944478 Zapytanie ofertowe nr 3 II. OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia

Bardziej szczegółowo

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH OBWODY SYGNAŁY 7. EZONANS W OBWODAH EEKTYZNYH 7.. ZJAWSKO EZONANS Obwody elektryczne, w których występuje zjawisko rezonansu nazywane są obwodami rezonansowymi lub drgającymi. ozpatrując bezźródłowy obwód

Bardziej szczegółowo

III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE

III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE 1. GOSPODARSTWA DOMOWE I RODZINY W województwie łódzkim w maju 2002 r. w skład gospodarstw domowych wchodziło 2587,9 tys. osób. Stanowiły one 99,0%

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie RZECZPOSPOLITA POLSKA Warszawa, dnia 11 lutego 2011 r. MINISTER FINANSÓW ST4-4820/109/2011 Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu wszystkie Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 listopada

Bardziej szczegółowo

Jolanta Sitarska-Gołębiowska, Andrzej Zieliński KRZTUSIEC W 2001 ROKU

Jolanta Sitarska-Gołębiowska, Andrzej Zieliński KRZTUSIEC W 2001 ROKU PRZEGL EPIDEMIOL 2003;57:27-32 Jolanta Sitarska-Gołębiowska, Andrzej Zieliński KRZTUSIEC W 2001 ROKU Słowa kluczowe: krztusiec, epidemiologia, Polska, rok 2001 Key words: pertussis, epidemiolog, Poland,

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017

Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Załącznik Nr 2 do uchwały Nr V/33/11 Rady Gminy Wilczyn z dnia 21 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2017 Objaśnienia do Wieloletniej Prognozy Finansowej

Bardziej szczegółowo

Analiza zasadności umieszczania nieletnich w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii uwarunkowania prawne w

Analiza zasadności umieszczania nieletnich w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii uwarunkowania prawne w Analiza zasadności umieszczania nieletnich w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii uwarunkowania prawne w kontekście realiów kierowania i umieszczania nieletnich

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NR 2(4)/T/2014 WSPIERANIE AKTYWNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ

PROGRAM NR 2(4)/T/2014 WSPIERANIE AKTYWNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ PROGRAM NR 2(4)/T/2014 WSPIERANIE AKTYWNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ IMiT 2014 1 1. CELE PROGRAMU Program ma na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych artystów tańca oraz doskonalenie kadry pedagogicznej i badawczo-naukowej

Bardziej szczegółowo

Migotanie przedsionków problemem wieku podeszłego. Umiarawiać czy nie w tej populacji? Zbigniew Kalarus

Migotanie przedsionków problemem wieku podeszłego. Umiarawiać czy nie w tej populacji? Zbigniew Kalarus Migotanie przedsionków problemem wieku podeszłego. Umiarawiać czy nie w tej populacji? Zbigniew Kalarus Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu

Bardziej szczegółowo

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez Departament Pielęgniarek i Położnych wśród absolwentów studiów pomostowych, którzy zakończyli udział w projekcie systemowym pn. Kształcenie zawodowe pielęgniarek

Bardziej szczegółowo

Koszty obciążenia społeczeństwa. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012

Koszty obciążenia społeczeństwa. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012 Koszty obciążenia społeczeństwa chorobami układu krążenia. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012 Badania kosztów chorób (COI Costof illnessstudies) Ekonomiczny ciężar choroby;

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu

Bardziej szczegółowo

ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości

ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości Znak sprawy: GP. 271.3.2014.AK ZAPYTANIE OFERTOWE Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości 1. ZAMAWIAJĄCY Zamawiający: Gmina Lubicz Adres: ul. Toruńska 21, 87-162 Lubicz telefon:

Bardziej szczegółowo

I. POSTANOWIENIE OGÓLNE

I. POSTANOWIENIE OGÓLNE Załącznik do Zarządzenia Nr 26/2015 Rektora UKSW z dnia 1 lipca 2015 r. REGULAMIN ZWIĘKSZENIA STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO Z DOTACJI PODMIOTOWEJ NA DOFINANSOWANIE ZADAŃ PROJAKOŚCIOWYCH NA UNIWERSYTETCIE KARDYNAŁA

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska

Zarządzanie projektami. wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska Zarządzanie projektami wykład 1 dr inż. Agata Klaus-Rosińska 1 DEFINICJA PROJEKTU Zbiór działań podejmowanych dla zrealizowania określonego celu i uzyskania konkretnego, wymiernego rezultatu produkt projektu

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW. OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO LUB PRZEWLEKLE CHOREGO

REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW. OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO LUB PRZEWLEKLE CHOREGO Załącznik nr 1 do Uchwały Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Opolu Nr 786/VI/2014 z dnia 29.09.2014 r. REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA

Bardziej szczegółowo

INDATA SOFTWARE S.A. Niniejszy Aneks nr 6 do Prospektu został sporządzony na podstawie art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej.

INDATA SOFTWARE S.A. Niniejszy Aneks nr 6 do Prospektu został sporządzony na podstawie art. 51 Ustawy o Ofercie Publicznej. INDATA SOFTWARE S.A. Spółka akcyjna z siedzibą we Wrocławiu, adres: ul. Strzegomska 138, 54-429 Wrocław, zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000360487

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja

Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja Regulamin konkursu Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja I. Postanowienia ogólne: 1. Konkurs pod nazwą Konkurs z Lokatą HAPPY II edycja (zwany dalej: Konkursem ), organizowany jest przez spółkę pod firmą: Grupa

Bardziej szczegółowo

Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie

Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania Przodem do kierunku jazdy? Bokiem? Tyłem? Jak ustawić wózek, aby w razie awaryjnego hamowania dziecko było jak najbardziej bezpieczne? Na te

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski

POSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski Sygn. akt III SK 45/11 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 22 maja 2012 r. SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z powództwa Polskiego Związku Firm Deweloperskich przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony

Bardziej szczegółowo

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem

Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem Zarządzanie czasem TOMASZ ŁUKASZEWSKI INSTYTUT INFORMATYKI W ZARZĄDZANIU Zarządzanie czasem w projekcie /49 Czas w zarządzaniu projektami 1. Pojęcie zarządzania

Bardziej szczegółowo

Seminarium 1: 08. 10. 2015

Seminarium 1: 08. 10. 2015 Seminarium 1: 08. 10. 2015 Białka organizmu ok. 15 000 g białka osocza ok. 600 g (4%) Codzienna degradacja ok. 25 g białek osocza w lizosomach, niezależnie od wieku cząsteczki, ale zależnie od poprawności

Bardziej szczegółowo

Organizator badania biegłości ma wdrożony system zarządzania wg normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005.

Organizator badania biegłości ma wdrożony system zarządzania wg normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005. 1. Nazwa i adres organizatora badania biegłości Pracownia Aerozoli ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8 91-348 Łódź 1/6 Organizator badania biegłości ma wdrożony system zarządzania wg normy PN-EN ISO/IEC

Bardziej szczegółowo

Wybrane dane demograficzne województwa mazowieckiego w latach 2001-2014

Wybrane dane demograficzne województwa mazowieckiego w latach 2001-2014 Wybrane dane demograficzne województwa mazowieckiego w latach 21-214 Warszawa 215 Opracowanie: Oddział Statystyki Medycznej i Programów Zdrowotnych Mazowiecki Urząd Wojewódzki Wydział Zdrowia Dane źródłowe:

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR 1 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki ABS Investment S.A. z siedzibą w Bielsku-Białej z dnia 28 lutego 2013 roku

UCHWAŁA NR 1 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki ABS Investment S.A. z siedzibą w Bielsku-Białej z dnia 28 lutego 2013 roku UCHWAŁA NR 1 w sprawie: wyboru Przewodniczącego Walnego Zgromadzenia Działając na podstawie art. 409 1 kodeksu spółek handlowych oraz 32 ust. 1 Statutu Spółki Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Spółki ABS

Bardziej szczegółowo

ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r

ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r ZAPYTANIE OFERTOWE z dnia 03.12.2015r 1. ZAMAWIAJĄCY HYDROPRESS Wojciech Górzny ul. Rawska 19B, 82-300 Elbląg 2. PRZEDMIOT ZAMÓWIENIA Przedmiotem Zamówienia jest przeprowadzenie usługi indywidualnego audytu

Bardziej szczegółowo

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe Projekt MES Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe 1. Ugięcie wieszaka pod wpływem przyłożonego obciążenia 1.1. Wstęp Analizie poddane zostało ugięcie wieszaka na ubrania

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN Programu Pakiet dietetyczny badania z konsultacją dietetyczną i zaleceniami

REGULAMIN Programu Pakiet dietetyczny badania z konsultacją dietetyczną i zaleceniami REGULAMIN Programu Pakiet dietetyczny badania z konsultacją dietetyczną i zaleceniami DANE NABYWCY Imię i Nazwisko:...... PESEL:... Data ur.:... Dokument tożsamości:... Seria i numer:...... Adres zamieszkania:...

Bardziej szczegółowo

Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej

Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej Opis programu do wizualizacji algorytmów z zakresu arytmetyki komputerowej 3.1 Informacje ogólne Program WAAK 1.0 służy do wizualizacji algorytmów arytmetyki komputerowej. Oczywiście istnieje wiele narzędzi

Bardziej szczegółowo

wzór Załącznik nr 5 do SIWZ UMOWA Nr /

wzór Załącznik nr 5 do SIWZ UMOWA Nr / wzór Załącznik nr 5 do SIWZ UMOWA Nr / zawarta w dniu. w Szczecinie pomiędzy: Wojewodą Zachodniopomorskim z siedzibą w Szczecinie, Wały Chrobrego 4, zwanym dalej "Zamawiającym" a nr NIP..., nr KRS...,

Bardziej szczegółowo

CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015

CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4 WZÓR - UMOWA NR...

Załącznik nr 4 WZÓR - UMOWA NR... WZÓR - UMOWA NR... Załącznik nr 4 zawarta w dniu we Wrocławiu pomiędzy: Wrocławskim Zespołem Żłobków z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Fabrycznej 15, 53-609 Wrocław, NIP 894 30 25 414, REGON 021545051,

Bardziej szczegółowo

Efektywna strategia sprzedaży

Efektywna strategia sprzedaży Efektywna strategia sprzedaży F irmy wciąż poszukują metod budowania przewagi rynkowej. Jednym z kluczowych obszarów takiej przewagi jest efektywne zarządzanie siłami sprzedaży. Jak pokazują wyniki badania

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1

USTAWA. z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz. U. z 2015 r. poz. 613 1 (wybrane artykuły regulujące przepisy o cenach transferowych) Dział IIa Porozumienia w sprawach ustalenia cen transakcyjnych

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR III/21/15 RADY GMINY W KUNICACH. z dnia 23 stycznia 2015 r.

UCHWAŁA NR III/21/15 RADY GMINY W KUNICACH. z dnia 23 stycznia 2015 r. UCHWAŁA NR III/21/15 RADY GMINY W KUNICACH z dnia 23 stycznia 2015 r. w sprawie przyjęcia regulaminu dofinansowania zadań z zakresu usuwania, transportu i utylizacji wyrobów zawierających azbest z terenu

Bardziej szczegółowo

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Jesteś tu: Bossa.pl Kurs giełdowy - Część 10 Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Kontrakt terminowy jest umową pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do nabycia a druga do

Bardziej szczegółowo

AUTOR MAGDALENA LACH

AUTOR MAGDALENA LACH PRZEMYSŁY KREATYWNE W POLSCE ANALIZA LICZEBNOŚCI AUTOR MAGDALENA LACH WARSZAWA, 2014 Wstęp Celem raportu jest przedstawienie zmian liczby podmiotów sektora kreatywnego na obszarze Polski w latach 2009

Bardziej szczegółowo

Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim

Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy Załącznik do Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim Trzebnica, wrzesień 2009 Opracowanie:

Bardziej szczegółowo

Instrukcja sporządzania skonsolidowanego bilansu Miasta Konina

Instrukcja sporządzania skonsolidowanego bilansu Miasta Konina Załącznik Nr 1 Do zarządzenia Nr 92/2012 Prezydenta Miasta Konina z dnia 18.10.2012 r. Instrukcja sporządzania skonsolidowanego bilansu Miasta Konina Jednostką dominującą jest Miasto Konin (Gmina Miejska

Bardziej szczegółowo

Sytuacja na rynku kredytowym

Sytuacja na rynku kredytowym Sytuacja na rynku kredytowym wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych II kwartał 2013 Warszawa, kwiecień 2013 r. Podsumowanie wyników ankiety Kredyty dla przedsiębiorstw Polityka kredytowa:

Bardziej szczegółowo

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015 Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XIX/75/2011 Rady Miejskiej w Golinie z dnia 29 grudnia 2011 r. Objaśnienia wartości, przyjętych do Projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy Golina na lata 2012-2015

Bardziej szczegółowo

Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych

Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

KLAUZULE ARBITRAŻOWE

KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE arbitrażowe ICC Zalecane jest, aby strony chcące w swych kontraktach zawrzeć odniesienie do arbitrażu ICC, skorzystały ze standardowych klauzul, wskazanych poniżej. Standardowa

Bardziej szczegółowo

TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp

TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr.. /.../.. Rady Miasta Nowego Sącza z dnia.. listopada 2011 roku

Uchwała Nr.. /.../.. Rady Miasta Nowego Sącza z dnia.. listopada 2011 roku Projekt Uchwała Nr / / Rady Miasta Nowego Sącza z dnia listopada 2011 roku w sprawie określenia wysokości stawek podatku od środków transportowych Na podstawie art 18 ust 2 pkt 8 i art 40 ust 1 ustawy

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN ZAWIERANIA I WYKONYWANIA TERMINOWYCH TRANSAKCJI WALUTOWYCH

REGULAMIN ZAWIERANIA I WYKONYWANIA TERMINOWYCH TRANSAKCJI WALUTOWYCH Tekst jednolity -Załącznik do Zarządzenia Członka Zarządu nr 53/2002 z dnia 04.03.2002 B a n k Z a c h o d n i W B K S A REGULAMIN ZAWIERANIA I WYKONYWANIA TERMINOWYCH TRANSAKCJI WALUTOWYCH Poznań, 22

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA. o stanie i strukturze bezrobocia. rejestrowanego

INFORMACJA. o stanie i strukturze bezrobocia. rejestrowanego POWIATOWY URZĄD 1 PRACY 16-300 Augustów, ul. Mickiewicza 2, tel. (0-87) 6446890, 6447708, 6435802; fax. 6435803 e-mail: biau@praca.gov.pl; www.pup.augustow.pl INFORMACJA o stanie i strukturze bezrobocia

Bardziej szczegółowo

WYROK. Zespołu Arbitrów z dnia 24 kwietnia 2007 r.

WYROK. Zespołu Arbitrów z dnia 24 kwietnia 2007 r. Sygn. akt UZP/ZO/0-452/07 WYROK Zespołu Arbitrów z dnia 24 kwietnia 2007 r. Zespół Arbitrów w składzie: Przewodniczący Zespołu Arbitrów Wojciech Balcerzak arbitrzy: Artur Maruszczak Zbigniew Marcin Nycz

Bardziej szczegółowo

Regulamin programu "Kredyt Hipoteczny Banku BPH. Obowiązuje od dnia: 26.11.2014 r.

Regulamin programu Kredyt Hipoteczny Banku BPH. Obowiązuje od dnia: 26.11.2014 r. Regulamin programu "Kredyt Hipoteczny Banku BPH Obowiązuje od dnia: 26.11.2014 r. 1 Rozdział I Postanowienia ogólne 1 Zakres Przedmiotowy Niniejszy Regulamin określa zasady ustalania warunków cenowych

Bardziej szczegółowo

R E G U L A M I N P R Z E T A R G U

R E G U L A M I N P R Z E T A R G U R E G U L A M I N P R Z E T A R G U na sprzedaż wartości niematerialnych Hotel System Management Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w Krakowie, ul. Gabrieli Zapolskiej 38, 30-126 Kraków sygn.akt VIII

Bardziej szczegółowo

Projekty uchwał Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy

Projekty uchwał Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Projekty uchwał Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Zarząd Stalprodukt S.A. podaje do wiadomości treść projektów uchwał Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, które odbędzie się

Bardziej szczegółowo

4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca

4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca 4.3. Warunki życia Katarzyna Gorczyca [w] Małe i średnie w policentrycznym rozwoju Polski, G.Korzeniak (red), Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2014, str. 88-96 W publikacji zostały zaprezentowane wyniki

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia

UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia Druk Nr Projekt z dnia UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia w sprawie ustalenia stawek opłat za zajęcie pasa drogowego dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych na cele nie związane z budową,

Bardziej szczegółowo

Umowa nr.. /. Klient. *Niepotrzebne skreślić

Umowa nr.. /. Klient. *Niepotrzebne skreślić Umowa nr.. /. zawarta dnia w, pomiędzy: Piotr Kubala prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Piotr Kubala JSK Edukacja, 41-219 Sosnowiec, ul. Kielecka 31/6, wpisanym do CEIDG, NIP: 644 273 13 18,

Bardziej szczegółowo

Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych

Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych Zapytanie ofertowe dotyczące wyboru wykonawcy (biegłego rewidenta) usługi polegającej na przeprowadzeniu kompleksowego badania sprawozdań finansowych Data publikacji 2016-04-29 Rodzaj zamówienia Tryb zamówienia

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE SST - 05.03.11 RECYKLING

SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE SST - 05.03.11 RECYKLING SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE SST - 05.03.11 RECYKLING Jednostka opracowująca: SPIS SPECYFIKACJI SST - 05.03.11 RECYKLING FREZOWANIE NAWIERZCHNI ASFALTOWYCH NA ZIMNO SZCZEGÓŁOWE SPECYFIKACJE TECHNICZNE

Bardziej szczegółowo

Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem.

Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem. VI.2 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktów leczniczych z ambroksolem VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Wskazania do stosowania: Ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli

Bardziej szczegółowo

zdiagnozowano nadciśnienie. Zgodnie z danymi WHO szacuje się, że liczba ludzi chorujących na nadciśnienie wzrosła z 600mln w 1980r.

zdiagnozowano nadciśnienie. Zgodnie z danymi WHO szacuje się, że liczba ludzi chorujących na nadciśnienie wzrosła z 600mln w 1980r. STRESZCZENIE Według danych WHO udar mózgu w populacji osób dorosłych stanowi trzecią co do częstości przyczynę zgonów oraz główną przyczynę utraty samodzielności i trwałego kalectwa. Od dekad stanowi progresywnie

Bardziej szczegółowo

Aneks nr 3 do Statutu Zespołu Szkół Nr 3 wprowadzony uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 8 grudnia 2010r. Szkoła dzienna

Aneks nr 3 do Statutu Zespołu Szkół Nr 3 wprowadzony uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 8 grudnia 2010r. Szkoła dzienna Aneks nr 3 do Statutu Zespołu Szkół Nr 3 wprowadzony uchwałą Rady Pedagogicznej z dnia 8 grudnia 2010r. 1) W 8 wykreśla się słowa: Dyrektor Szkoły może wyznaczyć miejsce przeznaczone na palarnię. 2) 19

Bardziej szczegółowo

Badania wieloośrodkowe w pielęgniarstwie Registered Nurse Forcasting Prognozowanie pielęgniarstwa. Planowanie zasobów ludzkich w pielęgniarstwie

Badania wieloośrodkowe w pielęgniarstwie Registered Nurse Forcasting Prognozowanie pielęgniarstwa. Planowanie zasobów ludzkich w pielęgniarstwie Badania wieloośrodkowe w pielęgniarstwie Registered Nurse Forcasting Prognozowanie pielęgniarstwa. Planowanie zasobów ludzkich w pielęgniarstwie Maria Kózka Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Wydział Nauk

Bardziej szczegółowo

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 14 Strona 2 z 14 Strona 3 z 14 Strona 4 z 14 Strona 5 z 14 Strona 6 z 14 Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik dróg i mostów kolejowych zdawały wyłącznie osoby w wieku wskazującym

Bardziej szczegółowo

Streszczenie. Mgr Katarzyna Wesołowska. Badanie codziennej aktywności ruchowej i jej wpływu na podstawowe parametry oceny stanu zdrowia

Streszczenie. Mgr Katarzyna Wesołowska. Badanie codziennej aktywności ruchowej i jej wpływu na podstawowe parametry oceny stanu zdrowia Mgr Katarzyna Wesołowska Badanie codziennej aktywności ruchowej i jej wpływu na podstawowe parametry oceny stanu zdrowia Streszczenie Wstęp i cel pracy Rola aktywności fizycznej w profilaktyce chorób niezakaźnych

Bardziej szczegółowo

Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu

Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu ZAWODOWY START Poddziałanie 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich w ramach Programu Operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Wójt Gminy Bobrowniki ul. Nieszawska 10 87-617 Bobrowniki WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM SZKOLNEGO W ROKU SZKOLNYM 2010/2011

Wójt Gminy Bobrowniki ul. Nieszawska 10 87-617 Bobrowniki WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM SZKOLNEGO W ROKU SZKOLNYM 2010/2011 Nr wniosku.../... Bobrowniki, dnia... Wójt Gminy Bobrowniki ul. Nieszawska 10 87-617 Bobrowniki WNIOSEK O PRZYZNANIE STYPENDIUM SZKOLNEGO W ROKU SZKOLNYM 2010/2011 1. Dane osobowe WNIOSKODAWCY Nazwisko

Bardziej szczegółowo

I. Rekrutacja uczniów do Gimnazjum nr 35 w Zespołu Szkół nr 12 im. Jana III Sobieskiego odbywa się na podstawie:

I. Rekrutacja uczniów do Gimnazjum nr 35 w Zespołu Szkół nr 12 im. Jana III Sobieskiego odbywa się na podstawie: Zasady rekrutacji do Gimnazjum nr 35 w Zespole Szkół nr 12 w Bydgoszczy na rok szkolny 2016/2017 Oferta edukacyjna W roku szkolnym 2016/2017 oferujemy naukę w klasach ogólnodostępnych z innowacjami pedagogicznymi:

Bardziej szczegółowo

Komentarz technik ochrony fizycznej osób i mienia 515[01]-01 Czerwiec 2009

Komentarz technik ochrony fizycznej osób i mienia 515[01]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 19 Strona 2 z 19 Strona 3 z 19 Strona 4 z 19 Strona 5 z 19 Strona 6 z 19 Strona 7 z 19 W pracy egzaminacyjnej oceniane były elementy: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej II. Założenia do projektu

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 2 PROWADZONEGO PRZEZ URZĄD GMINY WE WŁOSZAKOWICACH NA ROK SZKOLNY 2014/2015

PROCEDURA REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 2 PROWADZONEGO PRZEZ URZĄD GMINY WE WŁOSZAKOWICACH NA ROK SZKOLNY 2014/2015 Załącznik do Zarządzenia Nr 1./2014 Dyrektora Przedszkola nr 2 z dnia 20.02. 2014r. PROCEDURA REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 2 PROWADZONEGO PRZEZ URZĄD GMINY WE WŁOSZAKOWICACH NA ROK SZKOLNY 2014/2015

Bardziej szczegółowo

Nowy program terapeutyczny w RZS i MIZS na czym polega zmiana.

Nowy program terapeutyczny w RZS i MIZS na czym polega zmiana. Nowy program terapeutyczny w RZS i MIZS na czym polega zmiana. Brygida Kwiatkowska Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher Programy lekowe dla

Bardziej szczegółowo

ZAMAWIAJĄCY: ZAPYTANIE OFERTOWE

ZAMAWIAJĄCY: ZAPYTANIE OFERTOWE Opinogóra Górna, dn. 10.03.2014r. GOPS.2311.4.2014 ZAMAWIAJĄCY: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Opinogórze Górnej ul. Krasińskiego 4, 06-406 Opinogóra Górna ZAPYTANIE OFERTOWE dla przedmiotu zamówienia

Bardziej szczegółowo

Zasady przyjęć do klas I w gimnazjach prowadzonych przez m.st. Warszawę

Zasady przyjęć do klas I w gimnazjach prowadzonych przez m.st. Warszawę Zasady przyjęć do klas I w gimnazjach prowadzonych przez m.st. Warszawę Podstawy prawne Zasady przyjęć do gimnazjów w roku szkolnym 2016/2017 zostały przygotowane w oparciu o zapisy: ustawy z dnia 7 września

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 2009/2010 SEMESTR 3

PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 2009/2010 SEMESTR 3 PODSTAWY METROLOGII ĆWICZENIE 4 PRZETWORNIKI AC/CA Międzywydziałowa Szkoła Inżynierii Biomedycznej 29/2 SEMESTR 3 Rozwiązania zadań nie były w żaden sposób konsultowane z żadnym wiarygodnym źródłem informacji!!!

Bardziej szczegółowo

Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą

Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą 1. 1. Opis Oferty 1.1. Oferta Usługi z ulgą (dalej Oferta ), dostępna będzie w okresie od 16.12.2015 r. do odwołania, jednak nie dłużej niż do dnia 31.03.2016 r.

Bardziej szczegółowo

Regulamin konkursu na logo POWIATU ŚREDZKIEGO

Regulamin konkursu na logo POWIATU ŚREDZKIEGO Regulamin konkursu na logo POWIATU ŚREDZKIEGO I. Organizator konkursu Organizatorem konkursu jest Zarząd Powiatu w Środzie Śląskiej, zwany dalej Organizatorem. Koordynatorem konkursu z ramienia Organizatora

Bardziej szczegółowo

Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu

Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.

Bardziej szczegółowo

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA ( 4 (wykład Dariusz Gozdowski Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Regresja prosta liniowa Regresja prosta jest

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława ROZDZIAŁ I

REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława ROZDZIAŁ I Załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr169/2011 Burmistrza Miasta Mława z dnia 2 listopada 2011 r. REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława Ilekroć w niniejszym regulaminie

Bardziej szczegółowo

Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych?

Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Smart Beta Święty Graal indeksów giełdowych? Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne i optymalizacyjne Strategie fundamentalne Portfel losowy 2 Agenda Smart Beta w Polsce Strategie heurystyczne

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO

WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO Nr ćwiczenia: 101 Prowadzący: Data 21.10.2009 Sprawozdanie z laboratorium Imię i nazwisko: Wydział: Joanna Skotarczyk Informatyki i Zarządzania Semestr: III Grupa: I5.1 Nr lab.: 1 Przygotowanie: Wykonanie:

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia weterynaryjna

Epidemiologia weterynaryjna Jarosław Kaba Epidemiologia weterynaryjna Testy diagnostyczne I i II i III Zadania 04, 05, 06 Warszawa 2009 Testy diagnostyczne Wzory Parametry testów diagnostycznych Rzeczywisty stan zdrowia chore zdrowe

Bardziej szczegółowo

Regulamin rekrutacji w projekcie,,grupa PoMocowa SENIORÓW - usługi społeczne osób starszych dla osób starszych

Regulamin rekrutacji w projekcie,,grupa PoMocowa SENIORÓW - usługi społeczne osób starszych dla osób starszych Regulamin rekrutacji w projekcie,,grupa PoMocowa SENIORÓW - usługi społeczne osób starszych dla osób starszych współfinansowanego ze środków otrzymanych od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach

Bardziej szczegółowo

PROJEKTY UCHWAŁ NA NADZWYCZAJNE WALNE ZGROMADZENIE HETAN TECHNOLOGIES SPÓŁKA AKCYJNA W DNIU 25 MAJA 2016 ROKU

PROJEKTY UCHWAŁ NA NADZWYCZAJNE WALNE ZGROMADZENIE HETAN TECHNOLOGIES SPÓŁKA AKCYJNA W DNIU 25 MAJA 2016 ROKU PROJEKTY UCHWAŁ NA NADZWYCZAJNE WALNE ZGROMADZENIE HETAN TECHNOLOGIES SPÓŁKA AKCYJNA W DNIU 25 MAJA 2016 ROKU w sprawie wyboru Przewodniczącego Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Działając na podstawie

Bardziej szczegółowo

UMOWA PORĘCZENIA NR [***]

UMOWA PORĘCZENIA NR [***] UMOWA PORĘCZENIA NR [***] zawarta w [***], w dniu [***] r., pomiędzy: _ z siedzibą w, ul., ( - ), wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy, Wydział

Bardziej szczegółowo

UMOWA Nr SGZOZ/.. /2013 na udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie wykonywania badań laboratoryjnych

UMOWA Nr SGZOZ/.. /2013 na udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie wykonywania badań laboratoryjnych Załącznik nr 2 do SWKO Wzór umowy UMOWA Nr SGZOZ/.. /2013 na udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie wykonywania badań laboratoryjnych zawarta w dniu... pomiędzy : Samodzielnym Gminnym Zakładem Opieki

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) Sygn. akt II CSK 35/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 października 2013 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) w sprawie

Bardziej szczegółowo

STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA W POWIECIE CHRZANOWSKIM na koniec stycznia 2016 roku

STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA W POWIECIE CHRZANOWSKIM na koniec stycznia 2016 roku STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA W POWIECIE CHRZANOWSKIM na koniec stycznia 2016 roku 1. POZIOM BEZROBOCIA I STOPA BEZROBOCIA Na koniec stycznia 2016 roku w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w Chrzanowie figurowało

Bardziej szczegółowo