Przedsiębiorstwo społeczne podstawowe informacje.

Transkrypt

1 Przedsiębiorstwo społeczne podstawowe informacje. BIAŁYSTOK

2 Przedsiębiorstwo społeczne wyłoniło się z trzeciego sektora i rozwinęło się na rynku, gdzie okazało się poniekąd lepsze od organizacji komercyjnych i publicznych. 1 Jest to przedsiębiorstwo, które działa na rynku oraz służy realizacji celów o charakterze społecznym, przy czym zbliża ludzi w dążeniu do rozwoju gospodarczego i dla pożytku ogółu ludzi. 2 Ponadto przedsiębiorstwo społeczne nie zajmuje się rzecznictwem interesów jako głównym celem funkcjonowania, ani redystrybucją środków finansowych, ale jest trwale i bezpośrednio zaangażowane w produkcję dóbr i świadczenie usług dla zróżnicowanej kategorii osób, co stanowi główny cel jego funkcjonowania. 3 Definicja ta nie precyzuje, czym tak właściwie jest przedsiębiorstwo społeczne, dlatego w celu właściwszego określenia zostanie podanych kilka cech charakterystycznych, które są mu przypisywane. Każde przedsiębiorstwo społeczne posiada specyficzne tylko dla siebie cechy charakterystyczne, ale wszystkie z nich maja pewne cechy wspólne i zaliczymy do nich: 4 zorientowanie na przedsiębiorczość działanie na rynku w oparciu o produkcję dóbr i świadczenie usług, nastawione na osiągnięcie nadwyżki ze swojej działalności; cele społeczne są powodem zorganizowania działalności gospodarczej i jej prowadzenia np. tworzenie miejsc pracy, szkolenie i świadczenie usług; własność społeczna przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją autonomiczną, 1 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 35, T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110 oraz J.J. Wygański, Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE, s.80 2

3 w której sposób zarządzania i struktura własności opiera się na partycypacji zainteresowanych osób, wysoki poziom niezależności, wynika z faktu iż zostało zorganizowane jako dobrowolna inicjatywa grupy ludzi, jest przez nich zarządzane w ramach autonomicznego projektu i oni podejmują decyzje o czasie jego istnienia, przy czym może być zależne od publicznych subsydiów; nieprzerwaną działalność w zakresie produkcji dóbr i sprzedaży usług dla społeczności; dość wysoki poziom ryzyka ekonomicznego, który wiąże się z koniecznością finansowania działalności, a więc niezbędny jest wysiłek członków przedsiębiorstwa do pozyskania i efektywnego zarządzania niezbędnymi zasobami; minimalny poziom pracy, za którą przysługuje wynagrodzenie. Powyższe cechy bez wątpienia odnoszą się do przedsiębiorstwa społecznego, ale to, co szczególnie przemawia za jego społecznym charakterem funkcjonowania to: 5 główny cel służenie społeczeństwu, bądź specyficznej grupie ludzi; sposób powstania powstało w wyniku wspólnego działania osób należących do danej społeczności lub osób dzielących te same potrzeby lub cele; władza decyzyjna w ręku członków lub udziałowców przedsiębiorstwa społecznego, a nie właścicieli kapitału; zarządzanie opiera się na partycypacji i demokratycznych procedurach; dystrybucja zysków ma ograniczony zakres. Gdy już wiemy, czym jest przedsiębiorstwo społeczne i jakie specyficzne cechy są mu przypisywane, możemy przejść do wymienienia form przedsiębiorstw społecznych. Istnieje wiele różnych form, ale do najpopularniejszych zalicza się: 6 firmy,,społeczne, najczęściej zatrudniają i prowadzą szkolenia dla grup społecznie 5 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 36 3

4 zmarginalizowanych; związki kredytowe, zapewniają dostęp do środków finansowych na zasadach niekomercyjnych; instytucje pośredniczące na rynku pracy, które szkolą i umożliwiają odbycie staży zawodowych osobom bezrobotnym; instytucje organizujące usługi opiekuńcze, głównie na rynku lokalnym; spółdzielnie; organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą umożliwiające realizację celów dobroczynnych w sposób innowacyjny. Tego typu przedsiębiorstwa dają nie tylko zatrudnienie, ale również wskazują drogi do jego znalezienia osobom, które napotykają na rynku pracy szczególne trudności. 7 Odnosi się to w szczególności do osób objętych wykluczeniem społecznych, które znajdują się w nietypowej sytuacji życiowej. Podejście do przedsiębiorstwa społecznego w Europie, Wielkiej Brytanii i USA jest odmienne i choć w gruncie rzeczy kwestie sporne nie dotyczą zasadniczych zasad to warto przedstawić w czym jednak owe zróżnicowanie się przejawia. 8 Europejskie podejście do przedsiębiorstwa społecznego W Europie upowszechniło się rozumienie przedsiębiorstwa społecznego zaproponowane przez sieć badawczą EMES i jest ono określane jako działalność o celach głównie społecznych, której zyski w założeniu są reinwestowane w jej cele lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu udziałowców czy też właścicieli. 9 Ten sposób spojrzenia wiąże się z tradycją 7 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki lokalnej gmin i powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej, Szczecin

5 dziewiętnastowiecznej ekonomii społecznej i tym samym za najbardziej odpowiednią formę przedsiębiorstwa uważa spółdzielnię. 10 Brytyjska koncepcja przedsiębiorstwa społecznego W Wielkiej Brytanii dostrzeżono w rozwoju przedsiębiorstw społecznych szansę dla rozwoju gospodarki inkluzywnej i w tym celu uruchomiono specjalny program rządowy, w którym to określono iż przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją gospodarczą o celach ściśle społecznych, w której uzyskane nadwyżki z działalności reinwestuje się w owe cele lub na rzecz społeczności a nie w celu maksymalizacji zysku właściciela. Typowe cechy charakterystyczne dla przedsiębiorstwa społecznego w ujęciu brytyjskim są następujące: 11 traktowane jest jako biznes z tą tylko różnicą, że celem działalności jest korzyść i dobro społeczeństwa; odrzuca kolektywny sposób gospodarowania przedsiębiorstwem, a przesuwa go bliżej, w stronę mechanizmów rynkowych; zakłada istnienie szerokiego wachlarza form przedsiębiorstw narodowych, obejmujących swym zasięgiem zarówno poziom lokalny, jak i globalny; wszystkie funkcjonujące przedsiębiorstwa społeczne muszą sprostać trzem kryteriom: społecznemu, finansowemu oraz ochronie środowiska naturalnego. Przedsiębiorstwo społeczne w ujęciu amerykańskim W Stanach Zjednoczonych pojęcie przedsiębiorstwa społecznego jest definiowane szerzej aniżeli jego europejski odpowiednik i jest postrzegane jako instytucjonalny przedsiębiorca społeczny. Oznacza każdy interes, który jest źródłem dochodu 10 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s

6 a jednocześnie jest prowadzony nie dla zysku, lecz ze względów i dla realizacji celów społecznych, odpowiadającej nastawionemu na zysk biznesowi dyscyplinie, innowacyjności i determinacji w działaniu. Specyficzną cechą przedsiębiorstwa społecznego w ujęciu Amerykanów jest jego hybrydowy charakter - czyli połączenie działalności komercyjnej z filantropijną, z połączenia którego to wypływają jego następujące właściwości: 12 wykorzystanie narzędzi i sposobów odpowiadających biznesowi dla osiągania celów społecznych; mieszanie społecznych i komercyjnych metod oraz kapitału; tworzenie wartości społecznych i ekonomicznych; uzyskiwanie dochodu z działalności komercyjnej, by móc finansować działania społeczne; ukierunkowywanie rynkowej energii na realizację misji społecznej; sprawdza efekty społeczne i finansowe; realizuje cele finansowe w sposób przyczyniający się do dobra publicznego; posiada wolność finansową dzięki możliwości nieograniczonego pomnażania dochodu; stanowi strategię realizacji misji społecznej. Porównanie działalności komercyjnej, filantropijnej oraz powstałej z ich połączenia działalności o charakterze filantropijnym przedstawia poniższa tabela nr T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s

7 TABELA 1 Porównanie działalności: komercyjnej, filantropijnej i hybrydowej. Działalność komercyjna Działalność hybrydowa Motywy własny interes mieszane motywy dobra wola Metody Cele podporządkowanie rynkowi tworzenie wartości ekonomicznej Przeznaczenie zysku dystrybuowany wśród akcjonariuszy i właścicieli równowaga pomiędzy rynkiem a misją tworzenie wartości społecznej i ekonomicznej reinwestowany na rzecz działalności misyjnej lub wydatków operacyjnych lub przetrzymywany z przeznaczeniem na wzrost i rozwój Działalność filantropijna podporządkowanie misji tworzenie wartości społecznej kierowany na realizację misji organizacji, która jest wymagana przez prawo lub politykę organizacji Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 118 Z powyższego zestawienia wynika, iż możliwe jest połączenie działalności o charakterze dobroczynnym, społecznym z działalnością nastawioną na zysk i traktując za kryterium zróżnicowania poziom integracji między programami społecznymi a działalnością biznesową, przedsiębiorstwa dzielimy na te, w których: 13 programy społeczne i działalność biznesowa to jedno i to samo; program społeczny pokrywa się w części z działalnością biznesową, dzieląc się kosztami i środkami produkcji; program społeczny i działalność biznesowa są od siebie niezależne, nie mają wspólnych obszarów prócz tego, że z osiągniętych zysków finansuje się realizację celów społecznych. 13 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s

8 Każdy rodzaj działalności gospodarczej w tym również przedsiębiorstwo społeczne posiada liczne plusy jak i minusy zorganizowania oraz funkcjonowania. W postaci tabeli, poniżej zostały przedstawione korzyści i koszty prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego w określonych wymiarach. Korzyści i ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego. TABELA 2 Korzyści Finanse dostarcza stabilnego źródła dochodów; różnicuje źródła przychodów; redukuje zależności od donatorów; podnosi wartość posiadanych środków produkcji; nieograniczone fundusze; wzrost wiarygodności. Misja Stabilne warunki programowania; odpowiedzialność za osiąganie celów społecznych; dźwiga działania wynikające z misji. Ryzyko utrata pieniędzy; zbyt wysokie koszty rozruchu; możliwość zmniejszenia wsparcia ze strony tradycyjnych fundatorów; misja i reputacja mogą zostać skompromitowane, jeśli interes jest postrzegany jako niesłużący sprawie; w przypadku trudności w zbilansowaniu misji i pieniędzy może nastąpić zbytnie przesunięcie aktywności w kierunku działań biznesowych; przedsiębiorstwo może mieć negatywny wpływ na klientów. Działalność operacyjna Jednoczy rozwój Interes może zbytnio 8

9 organizacyjny i narzędzia prowadzenia biznesu z organizacja non-profit; z zasady double bottom line czyni kontekst zarządzania obowiązujący we wszystkich jego funkcjach; wymaga formy organizacji, by móc zarządzać interesami społecznymi, środkami produkcji oraz inwestycjami; wzmaga strategiczne myślenie by działać na dynamicznym rynku; podnosi wydajność i efektywność; wspomaga umiejętności reagowania na sygnały rynku. Kultura innowacje; przedsiębiorczość; zarządzanie zmianą; orientacja rynkowa; orientacja na rezultaty. zaangażować zarządzanie i pochłaniać uwagę pracowników; wzrost organizacyjnej złożoności; potrzeby związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zwiększają koszty; prowadzenie przedsiębiorstwa może wymagać zatrudnienia odpowiednio wykwalifikowanego personelu. napięcia w wyniku różnic pomiędzy kulturą biznesu a kulturą programów społecznych; opór wobec zmian; personel może czuć się,,sprzedany ; personel, który nie akceptuje kultury biznesu może odejść; Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 120 W owym referacie zostały podane podstawowe informacje odnoszące się do przedsiębiorstwa społecznego. Określone zostało, czym jest przedsiębiorstwo społeczne, jakie specyficzne cechy są mu przypisywane, jakie rodzaje przedsiębiorstw 9

10 społecznych występują na rynku oraz jakie korzyści i koszty generuje taka forma działalności. 10

11 Bibliografia: 1. T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]t. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki lokalnej gmin i powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej, Szczecin J.J. Wygański, Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE, 11

12 Coś więcej dla zainteresowanych: porady-zao-przedsibiorstwo-spoeczne