Inwentaryzacja Zamku w Lidzbarku Warmińskim

Transkrypt

1 Sprawozdanie z realizacji grantu rektorskiego Inwentaryzacja Zamku w Lidzbarku Warmińskim Opiekun naukowy pracy: prof. nzw. dr hab. inż. arch. Robert Kunkel, mgr inż. arch. Wojciech Wółkowski Zespół: Anna Andrzejewicz Klara Kantorowicz Urszula Koziarska Aleksandra Mieczkowska Łukasz Maleszewski Andrzej Novak-Zempliński Maja Wieczorek Badania architektoniczne, pomiar i fotograficzna dokumentacja zabytkowego obiektu na terenie Polski wraz z digitalizacją i publikacją w Internecie opracowanych materiałów. Ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 1

2 Grant rektorski - sprawozdanie Inwentaryzacja Zamku w Lidzbarku Warmińskim Niniejszy dokument stanowi sprawozdanie z pracy badawczej realizowanej w 2010 roku w ramach grantu rektorskiego przez Koło Naukowe Architektury Rodzimej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Spis treści: 1) Temat pracy 2) Opis tematu 3) Zamek Biskupów Warmińskich 4) Cel pracy 5) Metodyka pracy 6) Przebieg pracy 7) Wyniki pracy 8) Wrażenia z wyjazdu 9) Podsumowanie Załączniki: 1. Arkusz pomiarowy kondygnacji parteru (skala oryginału: 1:50) 2. Fotograficzna dokumentacja obiektu fragment, miniatury (decyzją kierownika Muzeum w Zamku Lidzbarskim część zdjęć nie może być publikowana i dostępna jest jedynie w Archiwum Zakładu Architektury Polskiej WA PW) ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 2

3 1) Temat pracy Badania architektoniczne, pomiar i fotograficzna dokumentacja zabytkowego obiektu na terenie Polski wraz z digitalizacją i publikacją w Internecie opracowanych materiałów. 2) Opis tematu Poznanie i ochrona dziedzictwa narodowego jest jednym z celów statutowych działalności Koła Naukowego Architektury Rodzimej działającego przy Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Koło związane jest z ZAP przez osobę opiekuna prof. nzw. dr hab. inż. arch. Roberta Kunkla, a także lokalizację swojej siedziby w pomieszczeniach Zakładu Architektury Polskiej WAPW. Zakład ma swoją prawie dziewięćdziesięcioletnią tradycję wykonywania badań i pomiarów architektonicznych. Sztuka ta doskonalona przez lata i przekazywana kolejnym pokoleniom pracowników ZAP jest bardzo wysoko ceniona przez Konserwatorów Zabytków na terenie Kraju. Należy także wspomnieć, że dzięki bogatym zbiorom pomiarów warszawskich budynków, wykonywanych od 1922 przez pracowników ZAP i studentów WAPW mogła się dokonać powojenna odbudowa Stolicy, której rozmach i dokładność jest oceniana jako bezprecedensowa w skali światowej. Pomimo setek absolwentów co roku kończących polskie szkoły architektoniczne, wciąż brak osób profesjonalnie zajmujących się badaniami i pomiarami obiektów architektonicznych. Natomiast liczba cennych obiektów, które do dziś nie doczekały się opracowań badawczych i dokładnych pomiarów jest znaczna; co więcej liczne z nich stoją opuszczone i niszczejące, grożąc bezpowrotnym utraceniem wartości, jakie ze sobą niosą. Podejmując się realizacji grantu Koło miało na celu nie tylko inwentaryzację zabytkowego obiektu o dużym znaczeniu dla polskiej kultury i dziedzictwa, ale także podtrzymanie długiej tradycji badań architektonicznych ZAP. Nad przebiegiem prac KN AR związanych z obiektami zabytkowymi czuwają służący radą i wieloletnim doświadczeniem pracownicy ZAP, w szczególności opiekun Koła prof. nzw. dr hab. inż. arch. Roberta Kunkla oraz asystent mgr inż. arch. Wojciech Wółkowski. ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 3

4 3) Zamek Biskupów Warmińskich Lidzbark Warmiński to miasto położone w rozwidleniu rzek Łyny i Symsarny; prawa miejskie otrzymało w roku Lidzbark był centrum administracyjnym ziem biskupów warmińskich. W latach sprawujący władzę zarówno duchowną jak i świecką biskupi, wybudowali ceglany zamek na planie czworokąta. Obiekt ten był elementem systemu obronnego okolicznych ziem. Po pierwszym rozbiorze Polski władze pruskie zaadaptowały zamek na potrzeby szpitala i sierocińca. Obecnie zamek jest jednym z najważniejszych zabytków północnej Polski. Mury obronne opasywały jednocześnie zamek i przedzamcze, na którym do dziś zachowała się m. in. baszta bramna z XV w. Układ wnętrz zamku zachował się bez większych zmian od czasów jego powstania. Na parterze, nad dwoma kondygnacjami piwnic, znajdowały się kuchnia, piekarnia, browar, skarbiec i karcer. Na piętrze zaś m. in. pokoje mieszkalne biskupów oraz najsłynniejsza a zarazem największa z zamkowych sal - Wielki Refektarz. Historyczny układ, choć przestrzennie czytelny, podzielony jest wtórnie na pomieszczenia odpowiadające współczesnym funkcjom zamku. Obecnie zamek jest siedzibą oddziału Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Dane adresowe obiektu: Muzeum Warmii i Mazur - oddział w Lidzbarku Warmińskim pl. Zamkowy Lidzbark Warmiński ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 4

5 4) Cel pracy Podstawowym celem prac przy inwentaryzacji wybranego obiektu było poszerzenie wiedzy i umiejętności studentów związanych z Kołem o kompetencje wykonywania najwyższej jakości badań i pomiarów obiektów zabytkowych. Wskład realizowanego przez Koło przedsięwzięcia weszły następujące zadania: opracowanie dokumentacji badawczej, pomiarowej i fotograficznej kondygnacji parterowej Zamku Biskupów Warmińskich w Lidzbarku Warmińskim; opracowanie materiału z uwzględnieniem cyfrowych metod zapisu, gromadzenia i powszechnego udostępniania wiedzy. Opracowanie to będzie podstawą do sprecyzowania standardów i wzorca pomiarów wykonywanych przez Zakład Architektury Polskiej WAPW; rozwój umiejętności i kompetencji członków Koła tworzących zespoły realizujące projekt w dziedzinie wykonywania badań i dokumentacji architektonicznych; wzbogacenie Zbiorów Naukowych ZAP o opracowaną dokumentację. Uczestnicy Po raz pierwszy do realizacji grantu zostali zaproszeni studenci spoza Koła. Decyzja ta miała na celu umożliwienie poznania dziedzictwa ziem polskich oraz rozwijania umiejętności związanych z inwentaryzacją i badaniami architektonicznymi większej liczbie studentów Wydziału Architektury PW, potencjalnie zainteresowanych przyszłą współpracą przy opiece nad zabytkami. Osoby związane z Kołem, chcąc zainteresować tematyką architektury rodzimej studentów z młodszych roczników starają się prowadzić działalność popularyzatorską związaną z celami statutowymi Koła i liczą na możliwość współpracy z młodszymi kolegami podzielającymi ich zainteresowania. ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 5

6 5) Metodyka pracy Prace związane z opracowaniem dokumentacji zabytkowego obiektu prowadzone były w następujących grupach działań: przeprowadzanie pomiarów (inwentaryzacja), realizacja badań architektonicznych oraz opracowanie pomiaru i dokumentacji fotograficznej. A. W zakresie przeprowadzania pomiarów Sprzęt W trakcie wykonywania pomiarów zespół posługiwał się sprzętem mierniczym (dalmierze laserowe, miary taśmowe), i geodezyjnym (niwelator, pion geodezyjny, laser krzyżowy). Do wyznaczenia poligonu posłużono się niwelatorem optycznym. Na potrzeby realizacji grantu został zakupiony profesjonalny sprzęt pomiarowy. W jego skład weszły m. in. wysokiej klasy ręczne dalmierze laserowe Leica Disto D5, wraz ze statywem TRI 100 z dokładną regulacją, zapewniającym precyzję działania oraz laser krzyżowy Spectra PRECISION LG20. Szkolenie Przez przystąpieniem do wykonywania prac niwelacyjnych i pomiarowych zespół studentów został zapoznany ze sposobami pracy na danym sprzęcie. Bezpieczeństwo Studenci zostali pouczeni o zasadach BHP, mających szczególnie istotne znaczenie przy posługiwaniu się wiązkami laserowymi oraz przy przebywaniu na terenie placu budowy, pod rusztowaniami itp. B. W zakresie badań architektonicznych studia z zakresu historii architektury i studia archiwistyczne mające na celu zebranie kompletu materiałów historycznych na temat obiektu; analiza formy i detalu obiektu; opracowanie rzutów (rzut parteru, poglądowy rzut Wielkiego Refektarza) w kontekście ustalenia faz budowy obiektu; Same badania architektoniczne obiektu odbywały się na miejscu, zaś prace przygotowawcze podjęto w większości jeszcze przed wyjazdem, korzystając z materiałów piśmienniczych i ikonograficznych dotyczących zamku. C. W zakresie opracowania pomiaru oraz dokumentacji fotograficznej obiektu: rzut jednej kondygnacji (parteru) w skali 1:50; dokumentacja fotograficzna obiektu z naciskiem na lokalizację w krajobrazie, ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 6

7 charakterystyczne rozwiązania architektoniczno-przestrzenne i elementy wykończenia, elewacje wraz z detalami, ogół i detal wnętrz. 6) Przebieg prac Prace nad dokumentacją obiektu podzielone były na 3 następujące etapy: Etap 1 Prace przygotowawcze - polegające na zbieraniu informacji na temat opracowywanego obiektu. Etap 2 Badania i pomiary w miejscu lokalizacji obiektu W drugiej połowie lipca 2010 zorganizowany został wyjazd naukowy na miejsce badań, tj. do Lidzbarka Warmińskiego. Prace nad pomiarami kondygnacji parteru zamku trwały 12 dni. Pierwszego dnia po wstępnym zapoznaniu się z obiektem, studenci biorący udział w realizacji grantu wyznaczyli za pomocą niwelatora optycznego, lasera krzyżowego i dalmierzy laserowych czworoboczny poligon przebiegający przez zamkowe krużganki. Dalsze pomiary dokonywane były po podziale gurpy studentów na 3 mniejsze zespoły, dwu- lub trzyosobowe. Każdy z zespołów opracowywał inny fragment budowli, określając dokładne wymiary wszystkich pomieszczeń w oparciu o odległości od danych punktów na wyznaczonym poligonie. Zczytywane ze sprzętu pomiarowego odległości odnotowywane były na ręcznie sporządzonych notatkach pomiarowych, a następnie wprowadzane na rysunek w programie AutoCad. Inwentaryzacji podlegały wszystkie pomieszczenia parteru. Zarówno te udostępniane dla zwiedzających, jak i zamknięte dla szerszej publiczności (pomieszczenia magazynowe, administracyjne, gospodarcze itp.). Turyści odwiedzający zamek w trakcie trwania prac inwentaryzacyjnych wydawali się być zainteresowani pracami i często zadawali pytania związane z metodyką przeprowadzania pomiarów. Inwentaryzacja odbywała się w czasie, gdy na zamku trwały realizowane z grantów EEA prace konserwatorskie. Podczas gdy studenci wykonywali pomiary i wykreślali rzut zamku, konserwatorzy m. in. odtwarzali freski na ścianach piętra i uzupełniali uszczerbki w gurtach. Zespół konserwatorski zgodził się na zaprezentowanie w praktyce działania komputerowej metody badania wieku i charakterystyki tynku. Studenci biorący udział w pracach mieli okazję wziąć też udział w odkuwaniu zamurowanego w epoce barokowej gotyckiego portalu. ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 7

8 Etap 3 Wykonywanie dokumentacji W celu uniknięcie błędów i nieścisłości znakomita część rysunków została wykonana podczas wyjazdu, w miejscu pomiarów - na zamku. Dzięki możliwości weryfikacji w terenie powstających na bieżąco rysunków udało się uniknąć wielu błędów. Jedynie niewielka część prac, polegających głównie na wykreślaniu detali otworów okiennych i drzwiowych w pomierzonych już pomieszczeniach, odbywała się już po zakończeniu wyjazdu. Pliki zawierające rysunki poszczególnych części zamku, utworzone przez różne zespoły, zostały złożone w całość i oddane do druku już w Warszawie. 7) Wyniki pracy Rysunki wszystkich trzech zespołów zostały złożone w całość. Powstał rzut kondygnacji parterowej zamku w skali 1:50. Wykonana została również kompletna dokumentacja fotograficzna wybranych fragmentów obiektu, przechowywana na nośnikach cyfrowych KN AR (częściowo udostępniona również na stronie Koła, Członkowie Koła uczestniczący w projekcie zgłębiali historię lidzbarskiego zamku. W czasie wyjazdu można było poznać i udoskonalać nabyte znajomości technik inwentaryzacyjnych. Bardzo pomocnym okazało się zastosowanie nowoczesnej aparatury pomiarowej, której użycie znacznie usprawniło przebieg prac i poprawiło ich efektywność. Opracowana dokumentacja poszerzyła zbiory naukowe Zakładu Architektury Polskiej WAPW. ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 8

9 8) Wrażenia z wyjazdu Prace pomiarowe na zamku wykonywane były przez 8-osobowy zespół od wczesnych godzin rannych do ok :00. W dni wolne od pracy inwentaryzacyjnej (z uwagi na to, że zamek był zamknięty) zwiedzaliśmy inne zabytki Warmii. Udało się odwiedzić m.in. Stare Miasto i zamek w Olsztynie, zamek w Kętrzynie, a także założenia architektonicznourbanistyczne w Reszlu i Fromborku. W ramach zorganizowanej przez uczestników wyjazdu jednodniowej wycieczki odwiedziliśmy też bałtycką plażę w Jantarze oraz drewniany wiejski kościółek w Kłębowie. Za punkt wypadowy grupie studentów posłużył Ośrodek Wypoczynkowy Świteź w Kłębowie nad jeziorem Symsar, oddalony o ok. 8 km w linii prostej od Lidzbarka Warmińskiego. Wyjazd minął w twórczej, a zarazem sympatycznej i koleżeńskiej atmosferze wzajemnej pomocy i współpracy. 9) Podsumowanie Osiągnięcia pracy są kolejnym krokiem na drodze profesjonalnej inwentaryzacji zabytkowych obiektów ziem polskich. Zbiory pomiarów Zakładu Architektury Polskiej WA PW od początku ich powstania były i są istotnym źródłem wiedzy dla badaczy architektury. Stanowią również wspaniałą pomoc dydaktyczną w nauczaniu historii naszej rodzimej architektury. Mają ponadto niemałe znaczenie podczas przeprowadzania prac konserwatorskich i modernizacyjnych zabytkowych obiektów. To wszystko stanowi o unikatowych wartościach zbiorów, których poszerzanie, podobnie jak popularyzacja architektury rodzimej, jest jednym z celów Koła. Koło Naukowe Architektury Rodzimej Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 9

10 Załączniki: Zał. 1. Arkusz pomiarowy kondygnacji parteru (skala oryginału: 1:50) ul. Koszykowa Warszawa Strona 10

11 Zał. 2. Dokumentacja fotograficzna fragment, miniatury a) wnętrza zamkowe b) bryła i detal c) studium dziedzińca zamkowego Koło Naukowe Architektury Rodzimej Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej ul. Koszykowa Warszawa kolo@architekturarodzima.pl Strona 11