Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi

Transkrypt

1 Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu historia i społeczeństwo dla klasy VI szkoły podstawowej do programu nauczania nr dopuszczenia: DKOS /02 Dział programu Cele ogólne Proponowany temat jednostki metodycznej i treści programowe Wymagania podstawowe konieczne (K) i podstawowe (P) Uczeń: Poziom wymagań edukacyjnych Wymagania ponadpodstawowe Poziom wymagań edukacyjnych K P rozszerzające (R) i dopełniające (D) Uczeń: R D

2 Rozdział I: Stary i Nowy Świat Przedstawienie przyczyn i skutków odkryć geograficznych Zapoznanie z ideologią odrodzenia i przedstawienie najważniejszych dokonań w tym okresie Omówienie cech sztuki renesansu i przedstawienie jej wybitnych twórców 1. Wielcy podróżnicy i odkrywcy - Przyczyny odkryć geograficznych - Wielcy odkrywcy i ich podróże (wybrane przykłady) - Skutki odkryć geograficznych 2. Nowa epoka odrodzenie - Humanistyczne spojrzenie na człowieka i otaczający go świat - Ideał człowieka odrodzenia - Renesansowa radość życia - Wynalazek druku i jego rola w upowszechnianiu kultury 3. Wśród wielkich twórców doby renesansu - Sztuka renesansu - Realizacja założeń renesansu w sztuce i literaturze (wielcy artyści renesansu i ich dzieła) - Zabytki architektury renesansu - definiuje pojęcie: karawela - określa datę odkrycia Ameryki (1492 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wymienia wynalazki w dziedzinie żeglugi, które umożliwiły podejmowanie dalekich wypraw - wskazuje na mapie kierunki podróży znanych odkrywców - wymienia odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki i wskazuje je na mapie - definiuje pojęcie: odrodzenie, renesans - wskazuje na mapie Włochy - wymienia Włochy jako kolebkę renesansu - wymienia wybitnych przedstawicieli renesansu: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika - określa czas trwania epoki renesansu (XVI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie - wymienia zmiany, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu - charakteryzuje postaci: Leonarda da Vinci, Michała Anioła - wymienia przykłady dzieł Leonarda da Vinci, Michała Anioła - wskazuje przykłady świadczące o geniuszu myśli Leonarda da Vinci - na podstawie podanego materiału ilustracyjnego rozpoznaje zabytki sztuki renesansowej - wymienia wybitnych twórców włoskiego renesansu - charakteryzuje wybitnych podróżników i odkrywców, np. Krzysztofa Kolumba - wymienia towary przywożone do Europy z Nowego Świata - wymienia przyczyny odkryć geograficznych - wymienia skutki odkryć geograficznych - wymienia pozytywne i negatywne strony odkryć - definiuje pojęcia: humanizm, mecenat - przedstawia poglądy głoszone przez humanistów - charakteryzuje postawę człowieka renesansu - wymienia przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat - potrafi opowiedzieć o sposobie drukowania książek - uzasadnia doniosłość znaczenia wynalezienia druku - definiuje pojęcie: fresk - podaje przykłady dzieł Donato Bramante, Filippo Brunelleschi - wymienia cechy architektury renesansowej - przyporządkowuje twórcom ich dzieła przedstawione na ilustracjach

3 Rozdział II: Polska złotego Ukazanie przyczyn powstania ruchu reformacyjnego oraz zmian, jakie spowodował w Kościele katolickim Zapoznanie z najważniejszymi wydarzeniami za panowania ostatnich Jagiellonów oraz przedstawienie rozwoju kultury renesansowej w Polsce 4. Reformacja. Nowe oblicze Kościoła - Sytuacja w Kościele Katolickim na początku XVI - Protest Marcina Lutra - Powstanie wyznań protestanckich - Reforma Kościoła Katolickiego w XVI i kontrreformacja 1. Na dworze Zygmuntów - Zakończenie problemu krzyżackiego hołd pruski - Unia lubelska w 1569 roku - Renesansowy dwór ostatnich Jagiellonów - definiuje pojęcia: reformacja, kontrreformacja - charakteryzuje postać Marcina Lutra - wskazuje Niemcy jako ojczyznę ruchu reformacyjnego - określa datę wystąpienia Lutra (1517 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wskazuje wystąpienie Marcina Lutra jako początek jawnych działań reformacyjnych - wymienia wyznania powstałe na skutek reformacji - wymienia kraje, w których narodziły się wyznania protestanckie - wskazuje na mapie państwa objęte ruchem reformacyjnym - definiuje pojęcia: hołd pruski, unia realna, Rzeczpospolita Obojga Narodów, arrasy - charakteryzuje postaci: Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta - wymienia wybitnych twórców renesansu polskiego (Mikołaja Kopernika, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego) - wskazuje na mapie: Kraków, Lublin, Prusy Książęce - określa daty: hołdu pruskiego (1525 rok), unii lubelskiej (1569 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia główne postanowienia unii lubelskiej - korzystając z mapy wymienia państwa sąsiadujące z Rzeczypospolitą Obojga Narodów - definiuje pojęcia: wyznania protestanckie luteranizm, protestantyzm, kalwinizm, anglikanizm; jezuici, Indeks Ksiąg Zakazanych - charakteryzuje sytuację w Kościele katolickim, która doprowadziła do narodzin ruchu reformacyjnego - przedstawia różnice między religią katolicką a religiami protestanckimi - wymienia działania Kościoła katolickiego zmierzające do walki z reformacją - definiuje pojęcie: krużganki - charakteryzuje postać: Albrechta Hohenzollerna - wymienia postanowienia hołdu pruskiego - wymienia zmiany, jakie nastąpiły w stosunkach Rzeczypospolitej z Prusami Książęcymi po hołdzie pruskim - wymienia zasługi Jagiellonów dla rozwoju kultury renesansowej w Polsce - posługując się mapą omawia zmiany terytorialne, jakie nastąpiły w wyniku unii lubelskiej - wymienia okoliczności zakończenia konfliktu polsko-krzyżackiego

4 Przedstawienie stanów społecznych w Rzeczpospolitej w XVI-XVIII Przedstawienie zasad sprawowania władzy w Rzeczpospolitej w XVI-XVIII 2. Społeczeństwo polskie w XVI - Stany społeczne w Polsce XVI-XVIII wiek - Szlachta i jej pozycja w państwie - Położenie mieszczan i chłopów 3. Kto rządził w Polsce XVI-XVIII - Zasady sprawowania władzy w Polsce XVI- XVIII - Sejm walny - Sejmiki ziemskie - Urzędnicy królewscy i zakres ich obrządków - definiuje pojęcia: stan społeczny, magnateria, szlachta - wymienia nazwy stanów w Polsce XVI-XVIII - charakteryzuje zajęcia poszczególnych stanów społecznych - wskazuje herby szlacheckie jako symbole rodu - definiuje pojęcia: sejm walny, hetman, - charakteryzuje skład sejmu walnego (również na podstawie schematu) - wymienia najważniejszych urzędników królewskich - omawia zasady sprawowania władzy w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII - definiuje pojęcie: folwark, pańszczyzna - charakteryzuje sytuację mieszczan i chłopów - omawia okoliczności przekształcenia się rycerstwa w stan szlachecki - podając argumenty wyjaśnia, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty - definiuje pojęcia: sejmiki ziemskie, marszałek, kanclerz, podskarbi - omawia zakres uprawnień sejmików ziemskich - omawia zakres władzy urzędników królewskich - wyjaśnia, w jaki sposób przywileje szlacheckie ograniczały władzę królewską Zapoznanie z zasadami wolnych elekcji oraz ukazanie ich skutków 4. Na elekcyjnym polu - Wolna elekcja - Obowiązki władców elekcyjnych - Pierwsi królowie elekcyjni - Panowanie Stefana Batorego - definiuje pojęcie: wolna elekcja - wymienia przyczyny wolnych elekcji - wskazuje na mapie Inflanty - określa datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wymienia dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce: Henryka Walezego i Stefana Batorego - definiuje pojęcia: artykuły henrykowskie, piechota wybraniecka - wymienia skutki wolnych elekcji - wymienia zobowiązania kandydatów do tronu polskiego - wymienia zasługi Stefana Batorego dla państwa polskiego - opowiada o wojnach Polski z Rosją o Inflanty za panowania Stefana Batorego - wyjaśnia, na czym polegała reforma wojskowa Stefana Batorego

5 Rozdział III: W pożodze wojen XVII Przedstawienie przyczyn i skutków wojen polskoszwedzkich w XVII oraz najważniejszych wydarzeń z czasów potopu szwedzkiego ( ) Przedstawienie przyczyn, przebiegu i skutków wojen polsko-tureckich w 2. połowie XVII 1. Pod dowództwem Stefana Czarnieckiego - Przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją - Najazd Szwedów na Polskę w latach Postawa społeczeństwa polskiego wobec najazdu - Skutki wojny 2. O zwycięskich wojnach Jana III Sobieskiego - Przyczyny wojen Rzeczpospolitej z Turcją - Najazd Turków na Polskę w 2. połowie XVIII i jego skutki - Odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego - definiuje pojęcie: potop szwedzki - charakteryzuje postać Stefana Czarnieckiego - uzasadnia znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą - określa czas trwania: potopu szwedzkiego ( ) oraz datę pokoju w Oliwie (1660) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - charakteryzuje postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej - wymienia najważniejsze wydarzenia z czasów potopu, m.in. obronę Jasnej Góry - wskazuje na mapie: Częstochowę, Inflanty - wyjaśnia, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem - definiuje pojęcia: islam, husarz - charakteryzuje postać Jana III Sobieskiego - określa daty: bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia skutki wojen z Turcją - podaje przyczyny wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń - wskazuje na mapie Wiedeń - definiuje pojęcie: wojna szarpana - wymienia przyczyny wojen Polski ze Szwecją - wymienia przyczyny początkowych niepowodzeń Rzeczypospolitej w czasie potopu szwedzkiego - wskazuje różnice w postawach społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego - wymienia postanowienia pokoju w Oliwie - wymienia skutki najazdu szwedzkiego - definiuje pojęcia: janczar, haracz - określa daty: najazdu tureckiego i oblężenia Kamieńca Podolskiego (1672 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia przyczyny początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami - wymienia postanowienia traktatu w Buczaczu - omawia przyczyny wojen Rzeczypospolitej z Turcją w 2. połowie XVII - wskazuje na mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń z nią związanych Kamieniec Podolski, Chocim

6 Ukazanie wpływu wojen XVII na sytuację społeczeństwa polskiego i funkcjonowanie państwa Zapoznanie z ideologią sarmatyzmu i sposobem życia szlachty polskiej w XVII i 1. połowie XVIII 3. Skutki wojennej pożogi - Państwa, z którymi Polska walczyła w XVII - Skutki wojen XVII - Sytuacja politycznogospodarcza kraju w końcu XVII i na początku XVIII 4. Jedz, pij i popuszczaj pasa - Życie szlachty w XVII/XVIII - Sarmatyzm - Oświata w końcu XVII i na początku XVIII - wymienia wiek XVII jako czas wielu konfliktów wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą - wskazuje na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII - wymienia skutki wojen w XVII, np. zniszczenie kraju, straty terytorialne - charakteryzuje zajęcia szlachty - opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez szlachtę na przełomie XVII i XVIII - charakteryzuje szkolnictwo w Polsce na przełomie XVII i XVIII - definiuje pojęcia: liberum veto, anarchia - wskazuje na mapie tereny utracone przez Rzeczpospolitą w wyniku wojen: Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy - charakteryzuje funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII, wskazując na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii - podaje przyczyny i objawy kryzysu gospodarki kraju oraz wyjaśnia, w czym on się przejawiał (upadek miast, wzrost pańszczyzny) - wymienia przyczyny uzależnienia Polski od państw ościennych - definiuje pojęcia: sarmatyzm, sarmata - wymienia wiek XVII i początek XVIII jako czas trwania kultury sarmackiej - charakteryzuje ideologię sarmatyzmu - wymienia skutki upadku szkolnictwa dla funkcjonowania państwa (brak tolerancji religijnej, niechęć do zmian ustrojowych)

7 Rozdział IV: W obronie upadającej Rzeczypospolitej Ukazanie cech charakterystycznych architektury i sztuki barokowej Zapoznanie z ideologią oświecenia i przedstawienie najważniejszych dokonań tego okresu 5. Architektura i sztuka baroku - Cechy charakterystyczne stylu barokowego - Elementy wyposażenia wnętrz (budowli sakralnych) - Malarstwo baroku - Najpiękniejsze zabytki architektury barokowej w Polsce 1. Pochwała nauki i rozumu - Ideologia oświecenia - Wybitni myśliciele doby oświecenia Trójpodział władzy według Monteskiusza - Najważniejsze dokonania naukowe - Architektura doby oświecenia - definiuje pojęcia: barok, kontrreformacja - określa czas trwania epoki baroku (XVII wiek) ) i potrafi zaznaczyć go na taśmie - wymienia cechy charakterystyczne stylu barokowego - z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu barokowym - definiuje pojęcia: oświecenie, klasycyzm - określa czas trwania epoki oświecenia (XVIII wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie - wymienia przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i w Europie - wymienia najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia (np. piorunochron, maszyna parowa) - charakteryzuje styl klasycystyczny - z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym - definiuje pojęcia: putto, stiuk - wyjaśnia, na czym polega związek kultury barokowej z działalnością kontrreformacji - wyjaśnia, dlaczego barok został nazwany epoką kontrastów - wskazuje wpływ wzrostu pobożności na architekturę i sztukę epoki - charakteryzuje postaci: Woltera, Monteskiusza - charakteryzuje ideologię oświecenia - wyjaśnia, na czym polegała zasada trójpodziału władzy według Monteskiusza - wskazuje wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi

8 Ukazanie sytuacji Rzeczpospolitej w 1. połowie XVIII oraz działań zmierzających do uzdrowienia gospodarki i oświaty Przedstawienie celów obrad Sejmu Wielkiego oraz jego reform 2. Jak skutecznie naprawić Rzeczypospolitą - Rzeczpospolita w 1. połowie XVIII - Rozwój oświaty w 2. połowie XVIII - Przemiany gospodarcze w 2. połowie XVIII - Ingerencja państw ościennych i I rozbiór Polski 3. Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja - Cel obrad Sejmu Czteroletniego ( ) - Stronnictwa sejmowe - Reformy Sejmu Wielkiego - Konstytucja 3 maja 1791 roku - charakteryzuje postać: Stanisława Augusta Poniatowskiego - określa datę pierwszego rozbioru Polski (1772 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wskazuje na mapie zasięg I rozbioru - wymienia państwa, które dokonały I rozbioru i wskazuje je na mapie - wskazuje cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII - definiuje pojęcie: konstytucja - określa datę uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 rok) oraz czas trwania Sejmu Wielkiego ( rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego - wymienia zmiany, jakie zakładała Konstytucja 3 maja - charakteryzuje postać: Ignacego Krasickiego - porównuje postawy w społeczeństwie wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan - wymienia działania zmierzające do naprawy oświaty i gospodarki polskiej w 2. połowie XVIII - charakteryzuje postać Stanisława Małachowskiego - charakteryzuje sytuację w Polsce po I rozbiorze - potrafi wskazać cel obrad Sejmu Wielkiego - charakteryzuje najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego - opowiada o okolicznościach uchwalenia Konstytucji 3 maja 1791 roku

9 Rozdział V: Walka o niepodległą Rzeczpospolitą Ukazanie walki Polaków o zachowanie niepodległości kraju w latach Zapoznanie z działalnością Polaków zmierzającą do odzyskania niepodległości w oparciu o napoleońską Francję 4. W obronie konstytucji i Rzeczypospolitej - Konfederacja targowicka - Wojna polskorosyjska i II rozbiór Polski - Insurekcja kościuszkowska i III rozbiór Polski - Najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII 1. Za Twoim przewodem złączym się z narodem - Przyczyny emigracji po upadku Rzeczpospolitej - Wojny Napoleona we Włoszech z zaborcami Polski - Legiony Polskie we Włoszech. - Utworzenie Księstwa Warszawskiego - charakteryzuje postać: Tadeusza Kościuszki - określa daty: II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski (1795 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku - wymienia przyczyny upadku powstania kościuszkowskiego - wymienia państwa, które dokonały II i III rozbioru Polski - definiuje pojęcie: emigracja - charakteryzuje postaci: Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego, - wymienia przyczyny tworzenia polskich oddziałów zbrojnych u boku Napoleona Bonaparte - wskazuje na mapce Reggio, Włochy, Francję, Księstwo Warszawskie - definiuje pojęcia: konfederacja, insurekcja, kosynierzy - charakteryzuje postać: Bartosza Głowackiego, Jana Kilińskiego - wymienia przyczyny wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku - ocenia postawę targowiczan - wskazuje na mapie tereny, które Polska utraciła w wyniku II i III rozbioru - ocenia postawę społeczeństwa polskiego w sytuacji zagrożenia niepodległości państwa - wymienia najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII - charakteryzuje postać: Napoleona Bonaparte - omawia okoliczności utworzenia Legionów Polskich - podaje przyczyny utworzenia Księstwa Warszawskiego - wymienia przyczyny upadku Księstwa Warszawskiego - określa daty: utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok), utworzenia Księstwa Warszawskiego (1807 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia przyczyny emigracji Polaków po III rozbiorze - wskazuje na mapie państwa, z którymi walczył Napoleon - wskazuje źródło rekrutacji żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych

10 Przedstawienie sytuacji w Królestwie Polskim w latach Ukazanie przyczyn i okoliczności wybuchu powstania styczniowego oraz zapoznanie ze skutkami polskich powstań narodowych 2. Bohaterowie nocy listopadowej - Sytuacja polityczna i gospodarcza w zaborze rosyjskim - Działalność opozycji legalnej i nielegalnej - Wybuch powstania listopadowego w 1830 roku. - Postawa społeczeństwa polskiego wobec szansy na odzyskanie niepodległości - Skutki powstania i jego znaczenie 3. Wśród partyzantów i spiskowców - Cele działalności spiskowej po upadku powstania listopadowego - Sytuacja polityczna w Królestwie Polskim w 2. połowie XIX - Wybuch powstania styczniowego w 1863 roku - Partyzancki charakter walk powstańczych - Skutki i znaczenie powstania - definiuje pojęcie: Królestwo Polskie - opowiada o wydarzeniach nocy listopadowej 29/30 XI 1830 roku - wskazuje na mapie Królestwo Polskie - określa datę wybuchu powstania listopadowego (1830 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - podaje przyczyny wybuchu powstania listopadowego - przedstawia skutki powstania listopadowego - definiuje pojęcie: emisariusz - określa datę wybuchu powstania styczniowego (1863 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - przedstawia zadania emisariuszy - wymienia najważniejsze przyczyny wybuchu powstania styczniowego - wymienia przyczyny upadku powstania styczniowego - omawia skutki powstania styczniowego - definiuje pojęcia: autonomia, opozycja, represje - charakteryzuje postać Piotra Wysockiego - wymienia przyczyny powstania w 1. połowie XIX w Królestwie Polskim opozycji legalnej i nielegalnej - wymienia cele działania opozycji legalnej i nielegalnej w Królestwie Polskim w 1. połowie XIX - wyjaśnia, jaki był charakter walk powstańczych - charakteryzuje sytuację gospodarczą w Królestwa Polskiego przed powstaniem listopadowym - przedstawia zakres autonomii Królestwa Polskiego - definiuje pojęcia: branka uwłaszczenie chłopów, - wyjaśnia, jaki był charakter walk w powstaniu styczniowym - wyjaśnia, dlaczego chłopi nie byli zainteresowani walką o niepodległość - wymienia przyczyny i cel działalności spiskowej Polaków po upadku powstania listopadowego - opowiada o sytuacji politycznej w Królestwie Polskim w 2. połowie XIX

11 Przedstawienie działań rządów państw zaborczych wobec ludności polskiej w 2. połowie XIX Ukazanie walki Polaków o zachowanie tożsamości narodowej w 2. połowie XIX 4. Pod trzema zaborami Położenie ludności polskiej - w zaborze rosyjskim - w zaborze pruskim - w Galicji 5. W obronie kultury i języka - Praca organiczna - Walka o polskość a) w zaborze rosyjskim b) w zaborze pruskim - Rola literatury w walce o polskość - Romantycy i pozytywiści - definiuje pojęcia: rusyfikacja, germanizacja - wymienia przyczyny walki zaborców (rządu rosyjskiego i pruskiego) z Kościołem katolickim - wskazuje przyczyny antypolskiej polityki władz rosyjskich i pruskich - definiuje pojęcie: tajne nauczanie - charakteryzuje postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego - wymienia najwybitniejszych twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz) - wymienia kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko) - definiuje pojęcia: autonomia, Galicja, rugi pruskie - charakteryzuje postać Ottona von Bismarcka - charakteryzuje politykę zaborców wobec Polaków w 2. połowie XIX - porównuje sytuację Polaków żyjących w poszczególnych zaborach - charakteryzuje rolę Kościoła katolickiego w walce o zachowanie polskości w okresie zaborów - definiuje pojęcia: praca organiczna, romantyzm, pozytywizm - określa czas trwania epoki romantyzmu (1. połowa XIX ) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX ) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wyjaśnia, na czym polegała rola polskiej kultury i sztuki w walce o zachowanie polskości - wymienia działania społeczeństwa polskiego zmierzające do zachowania polskości - wymienia najważniejsze dzieła literatury okresu romantyzmu, np. Pan Tadeusz, i pozytywizmu, np. Nad Niemnem czy Trylogia, oraz ich autorów

12 Rozdział VI: Postępowy wiek XIX Ukazanie XIX jako czasu wielkich wynalazków i przemian jakie spowodowały one w życiu ludzi Przedstawienie okoliczności powstania nowych grup społecznych w XIX oraz istniejących między nimi różnic i konfliktów Ukazanie przemian w kulturze oraz w życiu codziennym przełomu XIX i XX 1. Czasy nowych odkryć i wynalazków - Rozwój cywilizacyjny a życie codzienne społeczeństw w XIX - Wielkie wynalazki i ich wpływ na życie ludzi w XIX - Wynalazki w służbie człowieka - Maria Skłodowska- Curie 2. Przemiany społeczne w XIX - Powstanie nowych grup społecznych - Warunki pracy i życia robotników - Konflikty społeczne 3. Kultura przełomu XIX i XX - Przemiany w architekturze i sztuce - Czas wolny nowe rozrywki - Nowe źródła informacji - Moda przełomu wieków XIX i XX - charakteryzuje postać: Marii Skłodowskiej-Curie - podaje przykłady zmian, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi w XIX - wymienia wynalazki, które wpłynęły na rozwój cywilizacji XIX - potrafi zaznaczyć na taśmie wiek XIX - definiuje pojęcia: kapitalista, robotnik, strajk, związki zawodowe - wymienia nowe w XIX grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy) i przedstawia istniejące między nimi różnice - charakteryzuje sytuację robotników w XIX (praca kobiet i dzieci, warunki mieszkaniowe, brak ubezpieczeń) - opowiada o sposobach spędzania wolnego czasu przez ludzi w XIX - wymienia nowe źródła informacji w XIX - wskazuje literaturę, prasę i sztukę jako źródła przekazu informacji o nowych stylach, wydarzeniach i ideach - na przykładach wskazuje możliwości spędzania czasu wolnego w XIX - podaje przykłady nowości kulinarnych w XIX - definiuje pojęcia: elektrokardiograf, bicykl - na przykładach przedstawia wpływ rozwoju cywilizacyjnego na poszczególne dziedziny życia (np. rozwój techniki a komunikacja i przemieszczanie się ludzi) - podaje przykłady zmian, jakie zaszły w życiu ludzi w XIX w wyniku zastosowania wynalazków - wymienia przyczyny powstawania konfliktów społecznych w XIX - porównuje warunki życia właścicieli fabryk i robotników - wymienia cechy architektury przełomu XIX i XX - wymienia nowe kierunki w malarstwie i wybiera z podanych przykładów dzieł właściwe dla danego kierunku - na wybranych przykładach omawia zmiany, jakie zaszły w modzie na przełomie epok

13 Rozdział VII: Ku niepodległej Rzeczpospolitej Przedstawienie przyczyn I wojny światowej oraz charakteru działań militarnych w czasie jej trwania Ukazanie wpływu I wojny światowej na sytuację w Europie tuż po jej zakończeniu 1. I wojna światowa - Przyczyny i wybuch I wojny światowej w 1914 roku - Strony konfliktu - Charakter działań wojennych 2. Europa po I wojnie światowej - Zakończenie I wojny światowej w 1918 roku i jej skutki - Traktat wersalski i jego postanowienia - Zmiany terytorialne w Europie po I wojnie światowej - określa daty: wybuchu I wojny światowej (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia strony walczące w I wojnie światowej - wskazuje na mapie państwa walczące w I wojnie światowej i tereny najważniejszych walk - wymienia nowe rodzaje broni użyte na frontach I wojny światowej - określa datę podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wskazuje tragiczne konsekwencje konfliktów wojennych dla ludności cywilnej - wymienia państwa przegrane i zwycięskie w I wojnie światowej - wymienia skutki działań wojennych - podaje cel obrad konferencji pokojowej w Paryżu - definiuje pojęcia: kolonie, wojna pozycyjna - określa daty: bitwa pod Verdun (1916 rok), przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny (1917 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia przyczyny wybuchu I wojny światowej - potrafi podać bezpośrednią przyczynę wybuchu wojny - wymienia najważniejsze bitwy I wojny światowej - definiuje pojęcia: traktat wersalski, Liga Narodów - charakteryzuje postać: Ignacego Jana Paderewskiego, Romana Dmowskiego - wymienia najważniejsze postanowienia traktatu wersalskiego - wymienia przyczyny utworzenia Ligi Narodów - wskazuje na mapie nowo powstałe państwa po I wojnie światowej

14 Przedstawienie okoliczności odrodzenia się niepodległego państwa polskiego w latach Przedstawienie obszaru i ludności II Rzeczypospolitej oraz jej sukcesów 3. U progu niepodległości - Polacy na frontach I wojny światowej - Odzyskanie niepodległości 11 listopada 1918 roku - Walka o granice II Rzeczypospolitej 4. Trudności w scalaniu nowego państwa - Obszar i ludność państwa polskiego - Różnice w rozwoju gospodarczym ziem polskich poszczególnych zaborów - Pierwsze sukcesy odrodzonego państwa - definiuje pojęcia: powstanie wielkopolskie, powstania śląskie - charakteryzuje postać Józefa Piłsudskiego - określa datę odzyskania niepodległości przez Polskę (11 IX 1918 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - wskazuje na mapie tereny Polski, o które toczyły się walki w latach wymienia osoby zasłużone dla odzyskania niepodległości - wyjaśnia genezę obchodów Święta Niepodległości 11 listopada - wymienia najważniejsze wydarzenia związane z kształtowania się granic II Rzeczypospolitej - definiuje pojęcie: II Rzeczpospolita - wskazuje na mapie obszar państwa polskiego po ostatecznym ustaleniu granic oraz sąsiadów II Rzeczypospolitej - charakteryzuje strukturę narodowościową społeczeństwa II Rzeczypospolitej - podaje przykłady trudności, jakie wystąpiły w scalaniu II Rzeczypospolitej - definiuje pojęcia: cud nad Wisłą, orlęta lwowskie - charakteryzuje postaci: Józefa Hallera, Ignacego Jana Paderewskiego, Roman Dmowski - wymienia przyczyny podjęcia przez Polaków walk zbrojnych o kształt granic państwa polskiego - wyjaśnia, dlaczego I wojna światowa była wydarzeniem sprzyjającym odzyskaniu niepodległości przez Polskę - wyjaśnia, dlaczego rok 1918 był czasem sprzyjającym odzyskaniu niepodległości - definiuje pojęcia: Centralny Okręg Przemysłowy, mniejszości narodowe - charakteryzuje postaci: Janusz Kusociński, Władysław Reymont - omawia trudności w scalaniu nowego państwa (np. sieć kolejowa, administracja, oświata, mentalność) i wskazuje ich przyczyny - przedstawia pierwsze sukcesy gospodarcze młodego państwa (np. budowa portu w Gdyni, COP, reforma walutowa, wprowadzenie powszechnego obowiązku nauczania)

15 Rozdział VIII: Świat w czasie II wojny światowej Ukazanie 20-lecia międzywojennego jako czasu wielkich odkryć i przemian kulturowych Przedstawienie dyktatury w ZSRR, Niemczech i we Włoszech jako formy sprawowania władzy zagrażającej pokojowi na świecie 5. Nowiny i nowinki 20-lecia międzywojennego - Przemiany w kulturze - Odkrycia naukowe - Przemiany w życiu codziennym 1. Nad Europę nadciąga widmo wojny - Dyktatura formą sprawowania władzy - Dyktatorskie rządy w Niemczech, Włoszech i ZSRR - Polityka Niemiec i ZSRR zagrożeniem dla światowego pokoju - podaje przykłady wynalazków i odkryć z okresu międzywojennego - potrafi zaznaczyć na taśmie okres 20-lecia międzywojennego - wymienia przykłady bohaterów literatury dziecięcej z okresu międzywojennego - definiuje pojęcie: dyktatura - charakteryzuje postaci: Józefa Stalina, Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego - wskazuje na mapie państwa europejskie (Niemcy, Włochy, ZSRR), w których władzę sprawowano za pomocą dyktatury - wymienia metody, za pomocą których dyktatorzy utrzymywali posłuch społeczeństwa - charakteryzuje postaci: Charliego Chaplina, Alberta Einsteina, Louisa Armstronga, Charlesa Lindbergha - opowiada o przemianach w życiu codziennym (na przykładach) - uzasadnia, że rozwój nauki i techniki przyczynił się do przemian w wielu dziedzinach życia - podaje przykłady zmian, jakie zaszły w pozycji społecznej kobiet w 20- leciu międzywojennym - definiuje pojęcia: łagier, obóz koncentracyjny - przedstawia okoliczności, które sprzyjały przejęciu władzy przez dyktatorów - wyjaśnia, na czym polega różnica między systemem demokratycznym a dyktaturą - wyjaśnia, na czym polegał dyktatorski sposób sprawowania władzy - korzystając z mapy wyjaśnia, dlaczego system stalinowski i nazistowski stanowiły realne zagrożenie dla Polski

16 Ukazanie II wojny światowej jako konfliktu o charakterze totalnym 2. II wojna światowa wojną totalną - Przyczyny i wybuch II wojny światowej w 1939 roku - Strony konfliktu oraz zasięg działań wojennych - Wojna totalna sposoby prowadzenia walki - Najnowsza technika w służbie wojny - Zakończenie wojny w 1945 roku - określa daty: wybuchu II wojny światowej (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny światowej w Europie (8 V 1945 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - wymienia strony walczące w II wojnie światowej - wskazuje cel utworzenia koalicji antyhitlerowskiej - wskazuje na mapie członków koalicji antyhitlerowskiej - wskazuje na mapie miejsce zakończenia II wojny światowej w Europie - definiuje pojęcie: wojna totalna - wskazuje na mapie Niemcy oraz państwa będące ich sojusznikami w czasie II wojny światowej - wskazuje na mapie państwa będące celem ataków Niemiec i ich sojuszników - podaje przykłady wykorzystania najnowszej techniki w prowadzeniu działań wojennych - przedstawia okoliczności zakończenia wojny na Dalekim Wschodzie Przedstawienie polityki okupantów na ziemiach polskich w latach II wojny światowej 3. Polityka okupantów na ziemiach polskich - W obronie kraju wrzesień 1939 roku - Pod rządami okupantów - Wojenne losy Polaków i Żydów - określa daty: agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939 rok) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939 rok i potrafi zaznaczyć je na taśmie daty agresji niemieckiej i radzieckiej na Polskę - wskazuje na mapie kierunki niemieckich i radzieckich uderzeń na Polskę we wrześniu 1939 roku - podaje przykłady bohaterskiej postawy żołnierzy polskich we wrześniu 1939 roku - wskazuje na mapie miejsca pamięci narodowej w swojej okolicy - definiuje pojęcia: eksterminacja, getto, okupacja - charakteryzuje sytuację Polski we wrześniu 1939 roku - wymienia formy prześladowania ludności polskiej przez okupantów - wyjaśnia, na czym polegała polityka okupanta hitlerowskiego wobec Żydów

17 Przedstawienie metod i form walki Polaków z okupantem w czasie II wojny światowej Przedstawienie udziału Polaków w walkach na frontach II wojny światowej 4. Postawy i działania Polaków w czasie okupacji - Walka zbrojna z okupantem - Walka cywilna z okupantem - Postawy Polaków 5. Polacy poza granicami kraju - Utworzenie wojska polskiego poza granicami kraju - Walki Polaków poza granicami kraju (u boku aliantów na różnych frontach II wojny światowej) a) na froncie zachodnim b) na morzach c) na froncie wschodnim - definiuje pojęcia: walka zbrojna, walka cywilna, Armia Krajowa - wyjaśnia, dlaczego Polacy podejmowali różne formy walki z okupantem - podaje przykłady walki cywilnej i walki zbrojnej - określa datę wybuchu powstania warszawskiego (1 VIII 1944 rok) i potrafi zaznaczyć ją na taśmie - opowiada o postawach Polaków w czasie okupacji - charakteryzuje postać: gen. Władysława Sikorskiego - wymienia najważniejsze bitwy, w których udział brały polskie jednostki - omawia na przykładach bohaterską postawę żołnierzy polskich - wymienia sposoby upamiętniania postaw bohaterskich żołnierzy (np. przez nadawanie ich imion ulicom, szkołom, drużynom harcerskim) - definiuje pojęcie: kolportaż - wyjaśnia, na czym polegają różnice między toczoną przez Polaków walką zbrojna i walką cywilną - wymienia przyczyny wybuchu powstania warszawskiego - charakteryzuje postaci: gen. Władysława Andersa, gen. Stanisława Maczka, gen. Stanisława Sosabowskiego - wymienia nazwy polskich formacji wojskowych utworzonych na wschodzie i na zachodzie - wskazuje na mapie miejsca słynnych bitew II wojny światowej, w których brali udział Polacy

18 Rozdział IX: Nowe oblicze powojennego świata Przedstawienie przyczyn i okoliczności podziału Europy na dwa wrogie bloki po zakończeniu II wojny światowej Przedstawienie obszaru i ludności powojennej Polski oraz scharakteryzowanie ustroju i trudności dnia codziennego w PRL Omówienie przyczyn i sposobów walki Polaków o przemiany demokratyczne w kraju 1. Europa podzielona - Rozłam wśród sojuszników - Nowe sojusze wojskowe - Niebezpieczeństwo wybuchu wojny 2. W powojennej Polsce - Obszar i sąsiedzi powojennej Polski - Odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych - Sposób sprawowania władzy w Polsce - Problemy dnia codziennego mieszkańców kraju 3. Walka o życie w demokratycznej Polsce - Społeczeństwo uciemiężone - W walce o swobody demokratyczne - Stan wojenny w Polsce - wymienia państwa europejskie, które należały do bloku państw demokratycznych i socjalistycznych - charakteryzuje sytuację w powojennym świecie jako zagrażającą pokojowi - wymienia ZSRR i Stany Zjednoczone jako państwa dążące do przejęcia wiodącej pozycji w polityce światowej - charakteryzuje postać prymasa Stefana Wyszyńskiego - podaje przykłady trudności dnia codziennego w PRL - wskazuje na mapie obszar Polski po II wojnie światowej - wymienia państwa sąsiadujące z Polską - omawia zniszczenia wojenne kraju - definiuje pojęcie: stan wojenny - charakteryzuje postaci: papieża Jana Pawła II, Lecha Wałęsy, gen. Wojciecha Jaruzelskiego - określa daty: strajków robotniczych oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie - podaje przykłady wystąpień społeczeństwa polskiego przeciwko władzy komunistycznej - definiuje pojęcia: zimna wojna, NATO, Układ Warszawski, wyścig zbrojeń - wskazuje na mapie obszary Europy będące pod wpływem polityki ZSRR oraz te, którym udało się uchronić demokrację - wskazuje na mapie i nazwy państwa należące do NATO i Układu Warszawskiego - wyjaśnia, dlaczego podział świata na dwa bloki oraz wyścig zbrojeń stanowiły zagrożenie dla pokoju na świecie - wyjaśnia, że w wyniku rządów komunistów Polska przestała być krajem suwerennym - podaje przyczyny niezadowolenia społeczeństwa wynikające z problemów dnia codziennego - charakteryzuje sposób sprawowania władzy w Polsce - podaje przykłady zmian, które wprowadzili w Polsce komuniści - definiuje pojęcia: NSZZ Solidarność, porozumienia sierpniowe - wyjaśnia, na czym polegały uciążliwości stanu wojennego - podaje przykłady braku swobód demokratycznych w Polsce w okresie powojennym - wymienia przyczyny wystąpień i protestów społecznych w powojennej Polsce - wskazuje ekonomiczne i polityczne podłoże tych protestów

19 Przedstawienie okoliczności narodzin nowej demokratycznej III Rzeczpospolitej Przedstawienie Unii Europejskiej jako związku państw Europy Ukazanie różnych zagrożeń istniejących we współczesnym świecie oraz organizacji niosących pomoc ludziom na terenach zagrożonych 4. Narodziny III Rzeczypospolitej - Postanowienia okrągłego stołu - Narodziny III Rzeczypospolitej - Europa w 1989 roku 5. Droga do wspólnej Europy - Ku wspólnej Europie - Unia Europejska i cele jej działania - Starania Polski o członkostwo w Unii Europejskiej 6. Wybrane oblicza współczesnego świata - Prawa człowieka we współczesnym świecie i ich respektowanie - Pomoc potrzebującym. Organizacje i ich działalność - Tolerancja - Własna tożsamość - definiuje pojęcie: III Rzeczpospolita - określa daty: zniesienie stanu wojennego (1983 rok), obrady okrągłego stołu (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie rok wskazuje na mapie państwa, w których dokonały się demokratyczne zmiany w 1989 roku - definiuje pojęcia: Unia Europejska (UE), traktat z Maastricht, euro - określa daty: utworzenia UE (1 I 1993 rok) oraz przyjęcia Polski do UE (1 V 2004 rok) i potrafi zaznaczyć na taśmie daty: utworzenia UE, przyjęcie Polski do UE - omawia symbolikę i walutę UE - wskazuje na mapie państwa członkowskie Unii Europejskiej - zna organizacje humanitarne: Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc - potrafi wskazać cele działania UNCEF - potrafi podać przykłady łamania praw człowieka we współczesnym świecie - potrafi wymienić organizacje zajmujące się walką o prawa człowieka - potrafi wyjaśnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska - definiuje pojęcia: okrągły stół, mur berliński - charakteryzuje postaci: Tadeusza Mazowieckiego, Vaclawa Havela, Michaiła Gorbaczowa - wymienia postanowienia okrągłego stołu - wymienia cele działania UE - wymienia warunki, jakie muszą spełnić państwa ubiegające się o członkostwo w UE - wymienia korzyści płynące dla państw członkowskich z tytułu przynależności do Unii Europejskiej - definiuje pojęcia: organizacja humanitarna, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, terroryzm - rozumie wagę i znaczenie istnienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka - potrafi zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prawa człowieka zawarte w tym dokumencie - potrafi uzasadnić potrzebę wspólnych międzynarodowych działań będących wyrazem solidarności z cierpiącymi i potrzebującymi

20