METODA WYZNACZANIA PROCEDUR PODEJ CIA DO L DOWANIA RNAV GNSS 1 DLA LOTNISK GA 2

Transkrypt

1 P R A C E N A U K O W E P O L I T E C H N I K I W A R S Z A W S K I E J z. 103 Transport 2014 Andrzej Fellner Politechnika lska, Wydzia Transportu Paulina Kustro Mleczak Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa im. S. Pigonia w Kronie METODA WYZNACZANIA PROCEDUR PODEJCIA DO LDOWANIA RNAV GNSS 1 DLA LOTNISK GA 2 Rkopis dostarczono: stycze 2014 Streszczenie: W rozdziale przedstawiono koncepcj metody wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk lotnictwa ogólnego, niewyposaonych w pomoce radionawigacyjne. Podstaw do jej opracowania byy trzy zrealizowane projekty w ramach FP 7: EGNOS Introduction in European Eastern Region, HEDGE ( Helicopters Deploy GNSS in Europe), SHERPA (Support ad-hoc to Eastern Region with Pre-operational Actions on GNSS). Przeprowadzone analizy, przygotowywane operaty geodezyjne, wyznaczone procedury oraz ich walidacja podczas testów lotniczych, umoliwiy uzyskanie materiau badawczego, w wyniku którego opracowana zostaa metoda wyznaczania procedur. Praktycznie moe ona by zastosowana dla kadego lotniska lotnictwa ogólnego niewyposaonego w pomoce radionawigacyjne. Uyteczno metody przedstawiono na przykadzie EPML Mielec. Sowa kluczowe: procedury podejcia RNAV GNSS, operaty geodezyjne, karta podejcia 1. WPROWADZENIE W 2009 r. Komisja Europejska uruchomia powszechnie dostpne usugi europejskiej nawigacji satelitarnej EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service), stanowice wkad Europy w rozwój globalnego systemu nawigacji satelitarnej GNSS. Istotne, e z systemu EGNOS mona korzysta nieodpatnie, wiec rozpocz si dynamiczny proces implementacji procedur opartych o nawigacj satelitarn w Europie. W 2011 r. EGNOS otrzyma status Safety of Life, potwierdzajcy jego moliwo bezpiecznego wykorzystania w lotnictwie. Atrakcyjno tego systemu polega na tym, e generuje on informacje zblion do kosztownego systemu ILS a jego gówn zalet jest 1 Area Navigation Global Navigation Satellite System 2 General Aviation

2 78 Andrzej Fellner, Paulina Kustro-Mleczak podczas zastosowania podej RNAV (GNSS) niski koszt wiadczenia sub eglugi powietrznej, gdy ten rodzaj podej do ldowania nie wymaga kosztownych inwestycji w infrastruktur naziemnych pomocy nawigacyjnych, ani nie generuje kosztów zwizanych z ich utrzymaniem. W zwizku z tym jest przedmiotem zainteresowania lotnictwa ogólnego (GA). Uwzgldniajc powysze konieczne stao si opracowanie metody wyznaczania procedur podejcia do ldowania dla lotnisk GA. Najpierw trzeba byo w dniach 14 i 15 marca 2011 r., na lotniskach w Katowicach, Krakowie i Mielcu, przeprowadzi eksperymentalne loty i podejcia do ldowania RNAV (GNSS), które obserwowali: przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, Urzdu Lotnictwa Cywilnego, Eurocontrol oraz ESSP 3 (European Satellite Service Provider). Pierwsze w Polsce eksperymentalne loty i podejcia do ldowania LPV RNAV GNSS, realizowane byy w ramach programów HEDGE i EGNOS APV a wykonywane statkiem powietrznym Piper PA-34 Seneca II Firmy Royal Star Aero, który by wyposaony w pokadowy, certyfikowany przez EASA, odbiornik Garmin GNS430W. Wykonywana bya wtedy procedura nieprecyzyjna a pilot otrzymywa informacje o swoim pooeniu, pochodzce z wylicze urzdze pokadowych wykorzystujcych dane systemu GPS wzbogacone o poprawki z geostacjonarnych satelitów europejskiego systemu EGNOS, dziki którym komputer pokadowy jest w stanie okreli dokadn ciek podejcia do ldowania zarówno w paszczynie poziomej jak i pionowej. Dokadno prowadzenia poziomego odpowiada kat. I ILS a dokadno prowadzenia pionowego jest nieznacznie gorsza od tej kategorii. Dalszym etapem operacyjnego zastosowania systemu EGNOS w Polsce byo podpisanie umowy pomidzy Polsk Agencj eglugi Powietrznej (PAP) a Gównym Urzdem Geodezji i Kartografii (GUGiK), umoliwiajc nieodpatne wykorzystanie geodezyjnej sieci stacji referencyjnych ASG-EUPOS do monitorowania stanu systemu GPS. Na mocy umowy GUGiK bdzie prowadzi rejestracj danych z satelitów GPS i je przechowywa przez okres przynajmniej czterech tygodni od dnia ich zarejestrowania, udostpnia zarejestrowane dane oraz o aktualnej dostpnoci obserwacji ze stacji referencyjnych systemu ASG-EUPOS w ustalonych odstpach czasu. Dostpno powyszych danych jest jednym z warunków udostpnienia sygnau GPS, jako sensora w nawigacji powietrznej w naszym kraju. Jest równie zgodna z zaleceniem Zacznika 10 ICAO stwierdzajcego, e kraj zatwierdzajc operacje lotnicze oparte o GNSS powinien zapewni rejestracj tych danych, gdy s one gównie przeznaczone do wykorzystania w badaniach wypadków i incydentów lotniczych. Mog by take wykorzystywane w okresowych potwierdzeniach, e dokadno, wiarygodno, cigo i dostpno sygnau s utrzymywane w granicach wymaganych dla zaaprobowanych operacji. PAP planuje wykorzystanie systemu GPS wspartego przez pokadowy system ABAS, jako sensora nawigacyjnego do wsparcia operacji PRNAV w TMA Warszawa. Ponadto w lutym 2013 r. PAP zawara umow o wspópracy z European Satellite Services Provider (ESSP). Porozumienie EGNOS Working Agreement, otwiera drog do wdroenia na polskich lotniskach i w polskiej przestrzeni powietrznej procedur opartych o nawigacj satelitarn w Polsce, gdy ESSP jest wyznaczona przez UE do zapewnienia usug eglugi powietrznej opartych o techniki satelitarne w Europie. Podpisanie porozumienia EGNOS Working Agreement wpisuje si w logiczny cig prac 3 instytucja, która na zlecenie Komisji Europejskiej zarzdza EGNOS

3 Metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA 79 prowadzonych w ramach projektów HEDGE. W wyniku wykonania powyszych przedsiwzi, w kwietniu 2013r., po uzyskaniu stosownych zgód Urzdu Lotnictwa Cywilnego, zostao opublikowanych w AIP Polska i wdroonych dwadziecia jeden procedur NPA RNAV GNSS dla dziesiciu lotnisk kontrolowanych: Bydgoszcz EPBY, Gdask EPGD, Kraków EPKK, Katowice EPKT, Lublin EPLB, Pozna EPPO, Rzeszów EPRZ, Warszawa EPWA, Wrocaw EPWR, Zielona Góra EPZG. Tym samym zrealizowano cz projektu, który docelowo ma obj wszystkie lotniska kontrolowane na wszystkich kierunkach dróg startowych, take tych obecnie nieoprzyrzdowanych. Istotn korzyci wynikajc z operacyjnego wdroenia procedur GNSS jest moliwo optymalizacji istniejcej struktury naziemnych pomocy radionawigacyjnych. 2. PRZYGOTOWANIE I PUBLIKACJA DANYCH W AIP POLSKA W wyniku zastosowania metody wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA, w ramach realizacji projektu FP 7: EGNOS Introduction in European Eastern Region, uzyskana zostaa karta podejcia dla lotniska Mielec EPML, niewyposaonego w adne pomoce nawigacyjne (rys. 1). Jednak uzyskanie takiego dokumentu wymagao pomierzenia, przygotowania i przetworzenia danych, w celu uzyskania odpowiedniej ich jakoci, stopnia lub poziomu wiarygodnoci, dokadnoci, dostpnoci. Tote nastpujce dane, naley przygotowywa zgodnie z: a) tekstowe dotyczce lotniska - zgodnie z dodatkiem 1, cz 3 lotniska oraz dodatkiem 7 do Aneksu XV ICAO - Suby informacji lotniczej (Aeronautical Information Services); b) opracowanie mapy lotniska - zgodnie z dodatkiem 6 do Aneksu IV ICAO - Mapy lotnicze (Aeronautical Charts). Trzeba zdawa sobie spraw, e istniej nieznaczne rónice pomidzy dokadnoci pomiaru (Aneks XIV ICAO Dodatek 5), a wymaganiami publikacji (Aneks XV ICAO Dodatek 7 oraz Aneks IV Dodatek 6). W zwizku z tym pomiary powinny by tak dokonywane, aby dane do czci tekstowej byy zawsze podane z wiksz dokadnoci, wzgldem wymaga Dodatków do Aneksów. Równie przygotowujc opracowane dane naley przestrzega terminów Cyklu AIRAC 4-77 dni kalendarzowych ( ): informacje powinny dotrze do odbiorcy przynajmniej 28 dni przed ich obowizywaniem; uwzgldniono 21 dni na ich dostarczenie przez poczt; zaoono 28 dni na przygotowanie publikacji. Realizacja procedury podejcia RNAV GNSS wymaga przestrzegania przepisów wykonywania lotów wedug wskaza przyrzdów - IFR (Instrument Flight Rules), czyli: 4 System majcy na celu wczesne powiadomienie o okolicznociach wymuszajcych zasadnicze zmiany w dziaaniach operacyjnych, dziaajcy o wspólne daty wejcia w ycie.

4 80 Andrzej Fellner, Paulina Kustro-Mleczak wyposaenia statku powietrznego w odpowiednie urzdzenia nawigacyjne, cznoci; posiadanie odpowiednich uprawnie przez zaog; zachowanie minimalnych wysokoci lotu. Rys. 1. Karta podejcia RNAV GNSS dla lotniska Mielec

5 Metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA KONIECZNE POMIARY GEODEZYJNE Zanim zostanie zdeterminowana procedura podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotniska lotnictwa ogólnego, konieczne jest dokonanie nastpujcych pomiarów geodezyjnych: wykaz punktów trasy i podejcia; obiektów infrastruktury lotniskowej; pomocy nawigacyjnych; punktów cieki zniania; progów drogi startowej; przeszkód: - obiektów sztucznych powyej 100 m AGL, - obiektów sztucznych poniej 100 m AGL; kocowego segmentu podejcia. 4. MOLIWOCI ADAPTACJI ISTNIEJACYCH OPRACOWA GEODEZYJNYCH NA POTRZEBY EWIDENCJONOWANIA PREZSZKÓD LOTNICZYCH Pooenie geograficzne obiektów przestrzennych zakwalifikowanych, jako przeszkody lotnicze (naturalne lub sztuczne) ma istotne znaczenie dla bezpieczestwa ruchu lotniczego. Wynika std obowizek zarzdzajcego portem lotniczym do ich identyfikacji, pomiaru oraz ewidencjonowania. Obowizkiem zgoszenia do Prezesa Urzdu Lotnictwa Cywilnego oraz waciwego organu nadzoru nad lotnictwem wojskowym lokalizacji przeszkód lotniczych zostali obarczeni posiadacze nieruchomoci, na których umieszczono lub zlikwidowano przeszkod lotnicz. Zakres informacji, zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie sposobu zgaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych obejmuje m.in. okrelenie pooenia przeszkody wedug geodezyjnego ukadu odniesienia WGS-84, wysokoci wzgldnej oraz sporzdzenie mapy orientacji lokalizacji przeszkody. Podzia stref pokrycia lotnisk i terenów z nimi zwizanych Aneks XV ICAO, pociga za sob okrelenie kryteriów dokadnociowych pomiaru oraz wymaga publikacji w zakresie przeszkód lotniczych. Zasig terytorialny poszczególnych stref jest istotny z punktu widzenia pozyskiwania geodanych. Kryterium oceny moliwoci adaptacji opracowa geodezyjnych wykonywanych w zakresie pomiarów sytuacyjno wysokociowych powinno by oparte o kompatybilno zastosowanego ukadu odniesienia, spenienie warunków dokadnociowych oraz weryfikacj kompletnoci informacji pomiarowej. Zgodnie z Rozporzdzeniem Rady Ministrów w sprawie pastwowego systemu odniesie przestrzennych obowizujcym w pracach geodezyjnych i kartograficznych

6 82 Andrzej Fellner, Paulina Kustro-Mleczak ukadem wspórzdnych paskich prostoktnych jest ukad PL2000, natomiast ukady wysokociowe oznaczone s jako PL-KRON86-NH i PL-EVRF2007-NH. Z punktu widzenia moliwoci kompatybilnoci ukadów moliwe do zastosowania s dwie moliwoci zdefiniowane w Podrczniku wiatowego Systemu Geodezyjnego 1984 (WGS 84): pomiar wspórzdnych geodezyjnych w ukadzie odniesienia WGS-84 (odbiorniki precyzyjnego pozycjonowania geodezyjnego przy pomocy globalnego systemu nawigacji satelitarnej posiadaj tak moliwo), zastosowanie obliczeniowej transformacji z obowizujcego ukadu PL2000 na ukad WGS-84. Zgodnie z w/w rozporzdzeniem prace geodezyjne, w których stosuje si geocentryczne systemy odniesienia i ukady wspórzdnych zgodne z IERS z 1996 r. (m.in. wiatowy System Geodezyjny WGS-84) nie wymagaj transformacji wspórzdnych, w przypadku, gdy wymagania dokadnociowe w stosunku do okrelenia pooenia obiektów nie przekraczaj 1 m. Wymogi dokadnociowe pomiaru przeszkód lotniczych zawieraj Aneksy ICAO (tablica 1, 2). Okrelenie Tablica 1 Wymogi dokadnociowe pomiaru i publikacji przeszkód lotniczych wg ICAO Aneks XIV dodatek 5 Aneks XV dodatek 7 Aneks IV dodatek 6 Dokadno pomiaru Wymagania publikacji Wymagania publikacji, z, z, z Strefa m lub 1 ft zgodnie z map 3 m lub 10 ft Strefa 2 Strefa 3 Wzniesienie lotniska 5 m zmierzone 0,5 m zmierzone - 3 m zmierzone 0,5 m zmierzone 0,5 m zmierzone 1/10 1 m lub 1 ft 1/10 1 m lub 1 ft 1/10 0,1 m lub 0,1 ft 1/10 1 m lub 1 ft - 1 m lub 1 ft - 1 m lub 1 ft Tablica 2 Wymogi dokadnociowe pomiaru przeszkód w procedurze zgaszania przeszkód lotniczych Lokalizacja przeszkody Dokadno pomiaru Dokadno pomiaru wspórzdnych paskich wysokoci przeszkody w otoczeniu lotniska 1/10 0,5 m poza otoczeniem lotniska 1 3 m Istota definicji przeszkód lotniczych pozwala je zakwalifikowa do I grupy geodezyjnych szczegóów terenowych, dla których sprecyzowano nastpujce wymagania dokadnociowe (tablica 3). Zakadajc, i operaty geodezyjnych prac modernizacyjnych, aktualizacyjnych i uzupeniajcych sporzdzane s zgodnie z wymaganiami dokadnociowymi I grupy szczegóów sytuacyjnych, pomiary przeszkód lotniczych mona zaadoptowa na potrzeby identyfikacji i ewidencjonowania przez suby lotnicze.

7 Metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA 83 Wymagania dokadnociowe I grupy szczegóów sytuacyjnych Tablica 3 Grupa szczegóów terenowych I wspórzdne sytuacyjne 0,01 m Prezentacja wyników wspórzdne wysokociowe 0,1 m 0,01 m 0,001 m (w zalenoci od dokadnoci wykonywanego pomiaru) Wymagania dokadnociowe wspórzdne sytuacyjne 0,10 m (dodatkowo obowizek pomiaru kontrolnego) wspórzdne wysokociowe 0,1 m 0,01 m 0,001 m Rozwaenia wymaga kwestia kompletnoci informacji pomiarowej. Geodezyjny pomiar sytuacyjny wykonywany metod biegunow, ortogonaln, wci, precyzyjnego pozycjonowania przy pomocy GNSS, dostarcza informacji na temat pooenia obiektów przestrzennych, których obrazy zostay prostoktnie zrzutowane na przyjt powierzchni odniesienia z odpowiedni dokadnoci wyznaczenia szczegóu terenowego lub pikiety pomiarowej. Przedmiotem geodezyjnego pomiaru wysokociowego s elementy szczegóów terenowych lub pikiety, dla których istnieje obowizek okrelenia wysokoci. Wynikiem pomiaru wysokoci mog by równie wysokoci wzgldne obiektów, w tym m.in. masztów, kominów, wysokie budynki. Naley jednak podkreli, i dla celów aktualizacji powiatowych zasobów geodezyjno kartograficznych nie s to obowizkowe pomiary wysokociowe, a ich zakres zalicza si do treci fakultatywnej. Podsumowujc, tradycyjne/konwencjonalne pomiary geodezyjne w zakresie okrelenia pooenia sytuacyjno wysokociowego obiektów przestrzennych speniaj kryterium dokadnociowe pomiaru oraz publikacji przeszkód lotniczych. Stosowany powszechnie sprzt geodezyjny (GPS, tachimetry, niwelatory) oraz odpowiednie algorytmy transformacji stwarzaj moliwo swobodnego obliczeniowego poruszania si pomidzy ukadami wspórzdnych. Naley jednak podkreli, i w zakresie pomiaru wysokoci wzgldnych obiektów przestrzennych brak odpowiednich obostrze prawnych. Powinny zosta podjte dziaania o charakterze regulacyjnym zmierzajce do powstania obowizku pomiaru wysokoci wzgldnych obiektów przestrzennych, których parametry fizyczne klasyfikuj obiekt w kategorii przeszkody lotniczej, w ramach aktualizacji powiatowych zasobów geodezyjnych. 5. ZAKOCZENIE Implementacja metody wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla dowolnego lotniska, nakada okrelone obowizki dla zarzdzajcego tym lotniskiem w zakresie uruchomienia operacji przyrzdowych, do których naley: w zakresie dokumentacji rejestracyjnej lotniska: - ustalenie powierzchni ograniczenia zabudowy waciwych dla lotnisk z przyrzdow drog startow;

8 84 Andrzej Fellner, Paulina Kustro-Mleczak - opracowanie wykazu przeszkód; opracowanie wytycznych rodowiskowych do procedur (w miar potrzeb); uzgadnianie projektów procedur; monitorowanie powstajcych obiektów w otoczeniu lotniska, które mog stanowi przeszkody lotnicze OLS (Obstacle Limitation Surfaces). Prawidowo zrealizowana metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA, umoliwia walidacj przyjtych rozwiza, umieszczenie procedury w AIP Polska oraz jej stosowanie (rys. 2, 3, 4) Rys. 2. Pokadowy odbiornik scertyfikowany przez EASA i stosowany do wykonywania podej RNAV GNSSO Rys. 3. Walidacja procedury wedug karty podejcia 6. WNIOSKI Przyrzdowa procedura lotu pozwala zwikszy dostpno/operacyjno lotniska. Przyrzdowa procedura podejcia do ldowania gwarantuje zapewnienie bezpiecznego przewyszenia nad przeszkodami w najbardziej krytycznej fazie lotu. Wymagana jest zmiana dokumentacji rejestracyjnej lotniska i aktualizacja wykazu przeszkód.

9 Metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA 85 Naley przygotowa dane do publikacji w AIP POLSKA. Konieczne jest odpowiednie zaprojektowanie i wdroenie przyrzdowej procedury podejcia do ldowania. Naley utrzymywa procedur w operacyjnej funkcjonalnoci. Rys. 4. Zobrazowanie wybranych elementów walidacji procedur Akronimy A/C - AirCraft AD - Aerodrome AGL (above ground level) nad poziomem terenu AIP (aeronautical information publication) Zbiór Informacji Lotniczych AIS - Aeronautical Information Services ANSP - Air Navigation Services Provider

10 86 Andrzej Fellner, Paulina Kustro-Mleczak APCH - APproaCH APV - APproach with Vertical guidance ARINC - Aeronautical Radio INC ASG Aktywna Sie Geodezyjna ATC - Air Traffic Control ATCO - Air Traffic Controller CFIT - Controlled Flight Into Terrain CONOPS - Concept Of Operations COTS - Commercial Off The Shelf EASA - European Aviation Safety Agency EGNOS - European Geostationary Navigation Overlay System ESSP - European Satellite Services Provider EUPOS Europejski Pozycyjny System EWA - EGNOS Working Agreement FAS DB - Final Approach Segment Data Block FHA - Functional Hazard Assessment FPAP - Flight Path Alignment Point FPD - Flight Procedure Design GA General Aviation lotnictwo ogólne GNSS - Global Navigation Satellite System GPA - Glide Path Angle GPS - Global Positioning System GSA - European GNSS Agency GUGiK Gówny Urzd Geodezji i Kartografii ICAO - International Civil Aviation Organization IFP - Instrument Flight Procedure IFR IFR - Instrument Flight Rules lot wedug przyrzdów ILS Instrument Landing System system przyrzadowego ldowania LNAV - Lateral Navigation LNAV/VNAV - Lateral / Vertical Navigation LPV - Localizer Performance with Vertical guidance LTP/FTP - Landing Threshold Point / Fictitious Threshold Point MAC - Mid Air Collision NOTAM - Notice To Airmen OH - Operational Hazard OLS Operational Linescan System PANS-OPS - Procedures for Air Navigation Services - Operations PAP - Polska Agencja eglugi Powietrznej PBN - Performance Based Navigation PMP - Project Management Plan PSSA - Preliminary System Safety Assessment RDH - Reference Datum Height RNAV - area NAVigation RNP - Required Navigation Performance SBAS - Satellite Based Augmentation System SO - Safety Objective

11 Metoda wyznaczania procedur podejcia do ldowania RNAV GNSS dla lotnisk GA 87 SW - Software TCH - Threshold Crossing Height TF - Task Force TLS - Target Level of Safety WGS World Geodetic System wiatowy system geodezyjny WP Waypoint punkt trasy Bibliografia 1. AMC 20-XX: Airworthiness Approval and Operational Criteria for 2D/3D RNAV (GNSS) approach Operation, AMC20XX, APV SBAS Approach - Concept of Operations CONOPS, 28/01/ Final Functional Hazard Assessment of LPV approaches in the ECAC Area, FHA-LPV, 16/06/ Guidance for the preparation of D11EP (EGNOS POLAND Market Analysis) based on the survey of candidate airports and aircraft operators SHERPA-PANSA-NMA-D11EP 01-00, 29/09/ Guidance Material for the Implementation of RNP APCH Operations, PBN TF/7 WP/0x, 30/05/ ICAO Doc ICAO Doc MOPS for GPS/WAAS airborne equipment, Operational and Functional model of LPV approaches in the ECAC area, OFM-LPV, 23/04/ Performance Based-Navigation Manual 9613, Podrcznik wiatowego Systemu Geodezyjnego 1984 (WGS-84) Doc 9674-AN/ Preliminary System Safety Assessment of LPV approaches in the ECAC Area PSSA-LPV, 21/06/ Project Management Plan, SHERPA-ESSP-PMP-D0100, 24/09/ RNAV Approach Benefits Analysis - Final Report BC, 20/05/ Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003 r. w sprawie sposobu zgaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (Dz.U. z 2003 r., nr 130, poz. 1193) 16. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokociowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do pastwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (Dz. U. z 2001 r., nr 263, poz. 1572) 17. Rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2012 r. w sprawie pastwowego systemu odniesie przestrzennych (Dz. U. z 2012 r., poz. 1247) 18. RTCA/DO-229D: Minimum Operational Performance Standards For Global Positioning System/Wide Area Augmentation System Airborne Equipment, DO229, 2006 A METHOD TO DETERMINE RNAV (GNSS) APPROACH PROCEDURES FOR GENERAL AVIATION AIRPORTS Summary: The article presents a concept for a method to determine RNAV (GNSS) approach procedures for general aviation airports that lack radio navigation aids. Three FP 7 projects, i.e. EGNOS Introduction in European Eastern Region, HEDGE (Helicopters Deploy GNSS in Europe) and SHERPA (Support ad-hoc to Eastern Region with Pre-operational Actions on GNSS) served as a basis for the development of this method. The conducted analyses, prepared basic trig data, established procedures and their validation during air tests allowed to obtain research material, based on which a method to determine procedures was developed. It may be used for any general aviation airport that lacks radio navigation aids. EPML Mielec was used to exemplify the utility of this method. Keywords: RNAV (GNSS) approach procedures, basic trig data, approach chart

12